هیدروژل ها، شبکه های ماکرومولکولی بسیار هیدروفیل یا آب دوست هستند، که توسط کراس لینک شیمیایی یا فیزیکی پلیمرهای محلول تولید می شوند. با توجه به خواص عجیب هیدروژل ها مانند حساسیت بالا به محیط فیزیولوژیکی، ماهیت آبدوستی، محتوای آبکی بافت مانند نرم و انعطاف پذیری کافی، گزینه های بسیار مناسبی برای کاربردهای زیست پزشکی هستند. هیدروژل ها می توانند متورم شوند یا اینکه در یک جهت برگشت پذیر آب را پس بدهند، که این امر یک پاسخ محرکی خاص را نشان می دهد، مانند دما، pH یا قدرت یونی. بنابراین اینچنین پاسخ های فیزیولوژیکی هوشمند هیدروژل ها به تغییرات متغیر فیزیولوژیکی، استفاده ی آنها را در کاربردهای زیست پزشکی متعدد را نشان می دهد (1).
هیدروژل ها، برای اولین بار بصورت هیدروژل های متا سریلات 2-هیدروکسی اتیل کراسلینک شده (HEMA) توسط Wichterle و Lim برای کاربرد در برنامه های متعدد زیست پزشکی متعدد مانند حامل دارو، بخیه های قابل جذب، پوکی استخوان و به عنوان نئوپلاسم ها با توجه به خصوصیت هیدروفیل بودن آنها، معرفی شدند (2). در همان زمان، Lim و Sun (3)، یک میکروکپسول های کلسیم-آلژینات را برای مهندسی سلولی پیشنهاد دادند و پس از آن، گروه Yannas، هیدروژل های سنتزی تشکیل شده از پلیمرهای طبیعی مانند کلاژن را به منظور بدست آوردن مواد پانسمانی جدید ساختند که شرایط مطلوبی را برای درمان سوختگی و پانسمان زخم را نشان می دادند (4). پس از آن، هیدروژل های پلیمری، توجه و علاقه ی بیشتر دانشمندان زیست مواد یا بیومتریال را برای چندین سال به خود جلب کردند. ظهور هیدروژل ها ، تولید پانسمان های زخم را از مواد منفعل یا غیر فعال برای فعال کردن و عامل دار کردن، تسهیل کردند (شکل 1).
در اوایل دهه 1960، پانسمان های پلیمری به عنوان تنها مواد منفعلی در نظر گرفته شدند که حداقل نقش را در فرایند بهبود و درمان داشتند. Winter (5)، اولین نسل از پانسمان های پلیمری را معرفی کرد و محیط مطلوبی را برای بهبود یافتن زخم ها فراهم کرد. در اواسط دهه 1970، غشاهای پلیمری در توسعه ی مواد سنتزی پانسمان کردن، مورد بررسی قرار گرفتند. در سال 1978، چندین مواد پلیمری بر پایه کیتین، به عنوان اولین کاورهای زخم (پوشش دهنده زخم) مورد استفاده قرار گرفتند، و با توجه به فعالیت جالب بودن بیولوژیکی شان، نشان دادند که پلیمرها گزینه های عالی برای توسعه دادن مواد پانسمان ها هستند(6). روند تحقیق و توسعه ی هیدروژل ها به عنوان غشاهای گذرنده پلیمری پانسمانی در حال تبدیل شدن به هدف تجارتی اصلی و مهمی بود. بنابراین برخی از هیدروژل های تجاری، در بازار تحت نام برند، برای مثال مواد هیدروژلی پانسمان ” Geliperm,Curasol و Tegagel” عرضه شدند. این هیدروژل ها توسط کراس لینک کردن شیمیایی آکریل آمید و متیلن-بیس-آکریل آمید از جمله پلی ساکاریدها سنتز می شدند (7، 8).
بر طبق اولین تلاش ها، دانشمندان زیست مواد نشان دادند که هیدروژل ها به عنوان غشاهای پانسمانی، تمام نیازها برای بهبود زخم ها را فراهم می کنند و گزینه مناسبی برای درمان در کوتاهترین زمان ممکن در بیمارانی که دچار سوختگی شدند هستند، که به دلایل زیر این را توجیه می کنند: (1) هیدروژل ها، از دست دادن مایعات از بدن را کنترل می کنند (2) حفظ کردن توانایی مرطوب بودن و رطوبت در منطقه زخم و (3) آنها دارای ساختار بافت مانند و سازگاری هستند. اغلب مواد پلیمریک پانسمان کردن مانند هیدروژل ها، فوم، فیلم، هیدروکلوئیدها، و آلژینات ها، دارای مزایای فوق هستند. با این حال، با توجه به الزامات مورد نیاز برای بهترین شکل پانسمان زخم ها، هیدروژل ها به عنوان بهترین انتخاب در مقایسه با دیگر اشکال پانسمان گزارش شدند (جدول 1). تنها نقطه ضعف هیدروژل ها، پایداری مکانیکی ضعیف آنها در حالت متورم است. این نقطه ضعف با استفاده از سیستم ” غشاهای هیدروژل هیبریدی یا کامپوزیت (ترکیبی)” که متشکل از بیش از یک پلیمر در ترکیب پانسمان است، مورد رسیدگی و بررسی قرار گرفته است.
هیدروژل ها معمولا با استفاده از فعل و انفعالات شیمیایی یا فیزیکی در میان رشته های پلیمر ثابت می شوند که به عنوان روش کراس لینک انتخاب شده است. پس از کراس لینک کردن هیدروژل ها، دارای توانایی جذب آب زیاد در ساختار شبکه ای شان می شوند. در محل تشکیل هیدروژل ها از طریق کراس لینک فیزیکی یا کراس لینک تابشی، معمولا هیدروژل ها بیش از یک کراس لینک شیمیایی را در کاربردهای زیست پزشکی ترجیح می دهند. از آنجا که روش های فیزیکی از حضور عوامل کراس لینک، حلال های آلی و معرف های شیمیایی جلوگیری میکنند، بنابراین دومین روش کراس لینک در نظر گرفته می شوند (9).
بنابراین، روش های کراس لینک فیزیکی مانند پیوند هیدروژنی، پیوند های واندروالس، یا چرخه های متوالی انجماد-ذوب (F-T)، امن ترین روش های کراس لینک برای تشکیل هیدروژل ها هستند که عمدتا برای پانسمان زخم ها و موارد کراس لینک در محل، مورد استفاده قرار می گیرند. شکل 1، مقایسه تعداد سالانه ی توزیع نشریات علمی در سراسر جهان را براساس “مواد پانسمان زخم پلیمری” را نشان می دهد که با استفاده از سیستم تحقیق SciFinder Scholar با آغاز سال 2016 انجام شده است.
آنالیز داده ها در شکل 1، رشد آشکار تعداد سالانه نشریات با اصطلاح “پانسمان زخم پلیمری” را در طول پنج سال گذشته را نشان می دهد که به اهمیت و توجه زیاد این موضوع در علم پزشکی اشاره دارد. بنابراین هزینه های سالانه مراقبت از زخم های مزمن در ایالات متحده آمریکا، تا 25 بیلیون USD می رسد. علاوه بر بازار مدیریت زخم، در سال 2019 تا افزایش مقدار 4.4 بیلیون USD در مقایسه با مقدار 3.1 بیلیون USD در سال 2012 برآورد شده است. بعلاوه، آمارشناس ها گزارش کردند که بین 6 تا 15 بیلیون USD به عنوان هزینه سالانه برای بهبود زخم های مزمن در آمریکا خرج می شود (1). بر این اساس تلاش های قابل توجهی به منظور کاهش هزینه مدیریت روش های مراقبت از زخم ها انجام گرفته است (1). اگرچه پیشرفت پانسمان پلیمری، بطور بالقوه امیدوارکننده است و ظاهرا برای چندین دهه در متون حضور خواهد داشت، اما درک ان بسیار محدود است و تعداد انتشار آن نسبتا پراکنده و کم است.
غشاهای هیدروژل هیبرید پلی وینیل الکل (PVA) ، به عنوان بیشترین گزینه غشای پلیمریک برای پانسمان و پوشش دادن زخم ها هستند. با دانستن اینکه این پانسمان های مدرن، شروع بهره وری فرایند بهبود و سرعت بهبود زخم را بجای تنها پوشاندن آن را نشان می دهند، هدف این بررسی، جمع آوری مجدد بیشترین پلیمرهایی است که قبلا با PVA برای استفاده به عنوان پانسمان های زخم پلیمریک، مخلوط شده اند. بنابراین این بررسی بر نشان دادن پلیمرهای قابل توجه برای مثال پلیمرهای زیستی، سنتزی یا ترکیبی که در متون به عنوان پانسمان هیدروژلی برپایه PVA گزارش شده اند، تمرکز کرده است. مفهوم هیدروژل به عنوان پانسمان زخم خواص ذاتی غشاهایی به عنوان پانسمان زخم، از ترمیم پوستی حمایت می کند و از منطقه ای از پوست که دچار زخم شده است، از ابتلا به عفونت آن محافظت می کند، که این موضوع به تدریج مورد بررسی قرار گرفته شده است و در بخش بالینی اوایل دهه هشتاد بکار برده شده است (1).
مکانیسم هیدروژل ها برای پانسمان کردن زخم، می تواند بشرح زیر توصیف شود:هیدروژل ها می توانند جاذب باشند و ترشحات زخم را حفظ کنند، طوری که تکثیر فیبروبلاست ها و مهاجرت کراتینوسیت ها را افزایش می دهند. این دو فرایند اخیر برای تکمیل بافت پوششی و ترمیم زخم بسیار ضروری هستند (5، 10). بعلاوه، محکم بودن شبکه ساختار هیدروژل ها، از عفونت زخم حفاظت می کند و از رسیدن میکروارگانیسم ها و میکروب ها به زخم جلوگیری می کند.
با این حال ساختار هیدروژل ها، اجازه ی انتقال مولکول های بیواکتیو مانند آنتی بیوتیک ها و داروها را به مرکز زخم می دهد. درحالیکه این مولکول ها می توانند با جذب ترشحات زخم در طول روند انتشار پایدار پس از تماس هیدروژل با سطح زخم، تبادل شوند، چنین مولکول هایی می توانند در طول فرایند تشکیل ژل، در درون شبکه هیدروژل به دام می افتند. محتوای آب بافت مانند قابل توجه هیدروژل ها، انعطاف پذیری موردنیاز و کشش را برای سازش محل زخم در مکان های مختلف بدن ، تهیه می کند.