بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، عدم فعالیت بدنی به عنوان چهارمین عامل مهم ایجاد خطر مرگ و میر شناخته شد، که مسئول 3.2 میلیون مرگ در سال در جهان است [1]. فعالیت بدنی یک عامل مهم در ارتباط با کیفیت زندگی است و تمرین مکرر ورزش، مانند پیاده روی یا دوچرخه سواری، مزایای بسیاری برای سلامتی به همراه دارد [2]. یک محیط تمیز نیز برای سلامت و رفاه انسان ضروری است. در اروپا، جنبه های زیست محیطی با بیشترین تمرکز بر سلامت انسان به آلودگی هوای محیط داخلی و خارجی مربوط می شوند [3،4].
با درنظر گرفتن این دو جنبه و به منظور افزایش مزایای فعالیت بدنی، افرادی که در نواحی شهری زندگی می کنند، نقاطی در فضای باز با کمترین آلودگی و یا مراکز تناسب اندام را برای جلوگیری از آلودگی هوا انتخاب میکنند. در واقع، ورزشکاران و افراد عادی زمانی که در محیط های آلوده تمرین ورزش انجام میدهند می توانند در معرض خطر قرار گیرند به دلیل این واقعیت که:
- افزایش در تهویه دقیقه ای به نسبت مقدار آلاینده های استنشاقی را افزایش میدهد؛
- بیشتر هوا از طریق دهان استنشاق میشود که باعث دور زدن مکانیزم طبیعی بینی برای فیلتر کردن ذرات بزرگ میگردد
- و افزایش سرعت جریان هوا آلاینده های گازی را عمیق تر به دستگاه تنفسی وارد میکند [5].
مرکز تناسب اندام ویژگی های خاصی دارند که می توانند بر کیفیت هوای داخل ساختمان (IAQ) [1] تاثیر گذارند. همانند دیگر مکان های سرپوشیده، کیفیت هوای داخل ساختمان در سالنهای ورزشی نیز تحت تاثیر تعمیر و نگهداری ساختمان، مواد ساختمانی و نوع تهویه ساختمان قرار دارد، اما آنچه باعث میشود این مکانها ویژه باشند اشغال بیشتر فضا توسط افراد و نوع فعالیت در حال انجام در داخل آنهاست. مراکز تناسب اندام تمام شرایطی که افزایش غلظت CO2 را زیاد میکنند یکجا دارند، به دلیل اینکه افرادی که درون آن حضور دارند منبع غالب تولید CO2 در محیط داخلی ساختمان هستند و میزان تولید آن در درجه اول به تعداد افراد درون آن و به سطح سوخت و ساز بدن آنها بستگی دارد [6]. اشغال فضا بر غلظت PM10 نیز تاثیر دارد. برانیش و همکاران[2] [8] به یک ارتباط مستقیم بین غلظت داخل ساختمان PM درشت و تعداد کودکان حاضر در سالن تربیت بدنی پی بردند. بونانو [9] نیز نتیجه گیری نمود که در سالن های ورزشی مدرسه نیز سطوح بالایی از غلظت PM درشت دانه با فعالیت دانش آموزان تولید میگردد.
بنابراین، در سالن های ورزشی نه تنها به دلیل ویژگی های این مکان بلکه به خاطر تغییرات در پارامترهای تنفسی ناشی از فعالیت بدنی احتمال بیشتر قرار گرفتن در معرض آلاینده های هوا به طور تردید ناپذیری وجود دارد. با این حال، با وجود اهمیت هوای سالم در اماکن ورزشی، مطالعات کیفیت هوای داخلی عمدتا بر مدارس مراکز سالمندان،. خانه ها [22] و ادارهها [23] متمرکز شده است. در مقام مقایسه، برنامه های نظارت بر کیفیت هوای داخل ساختمان انجام گرفته در اماکن ورزشی بسیار نادر می باشند. گذشته از مطالعات بونانو و برانیش [8،24] که در سالن های ورزشی مدارس انجام شدهاند، به دلیل سطح بالای CO، NO2 و PM که از وسایل بازسازی یخ [25-27] و قرار گرفتن در معرض استخرهای شنا به دلیل غلظت بالای تری هالومتان [28] ساطع شده است، از دهه 90 تنها قرار گرفتن در معرض حلقه یخ هدف مطالعه بوده است. برخی از کارهای تحقیقاتی دیگر در مراکز تناسب اندام انجام شد اما تمرکز آنها بر مصرف انرژی و یا آسایش حرارتی[3] [29-31] قرار داشت.
هدف از این مقاله ارائه یک توصیف جامع از IAQ در مراکز تناسب اندام و شناسایی منابع اصلی به خطر انداختن IAQ است. این ارزیابی برای مطالعات اپیدمیولوژیک و توسعه استراتژی های کنترلی مناسب نه تنها برای به حداقل رساندن اثرات سوء بر سلامت ورزشکاران، بلکه به سبب تشدید مزایای فعالیت بدنی مفید خواهد بود.
[1] indoor air quality
[2] Branis and colleagues
[3] thermal comfort