اضطراب تعمیم یافته

قبل از اینکه بخواهیم  به مساله اصلی ( اضطراب) بپردازیم جالب است بدانیم که اضطراب یکی از شایعترین اختلالات در بین مراجعان به روانپزشکان و روانشناسان بالینی پزشکان می‌باشد . و بنابراین توجه بسیاری از متخصصان را بخود جلب کرده است . و بدنبال آن راههای موفقیت‌آمیزی نیز برای درمان این اختلال ابداع شده است . یکی از این روشهای درمانی، رفتار درمانی شناختی می‌باشد . که به معرفی آن در این مقاله می‌پردازیم . البته نظریه‌های درمانی ارائه شده در این زمینه آورده خواهد شد. راههای تشخیص آن را نیز بیان می‌کنیم.

اضطراب را در واقع همه انسانها تجربه می‌کنند. اضطراب یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند ، و اغلب مبهم است که با یک یا چند تا از احساس‌های جسمی همراه می‌گردد مثل احساس خالی شدن سر دل ، تنگی قفسه سینه، تپش قلب، تعریق، سردرد ، یا میل جبری ناگهانی برای دفع ادرار، بی قراری و میل برای حرکت نیز از علائم شایع است.

اضطراب یک علامت هشدار دهنده است، خبر از خطری قریب‌الوقوع می‌دهد و شخص را برای مقابله آماده می‌سازد. ترس، علامت هشدار دهنده مشابه ،از اضطراب با خصوصیات زیر تفکیک می‌شود:

ترس واکنش به تهدیدی معلوم ، خارجی، واز نظر منشاء بدون تعارض است. اضطراب واکنش در مقابل خطری نامعلوم ، درونی ، مبهم و از نظر منشاء خمراه با تعارض است.

تاریخچه

تقریبا یک قرن پیش ، زیگموند فروید« نوروز اضطراب» را ابداع ودو نوع اضطراب مشخص نمود . یک نوع اضطراب از لیبیدو مهارشده ناشی می‌شود . به‌عبارت دیگر ،افزایش فیزیولوژیک در تنش جنسی به افزایش برابر در لیبیدو ،معرف ذهنی آن رویداد فیزیولوژیک، منجر می‌شود.

از دیدگاه فروید:، مفر طبیعی چنین تنشی برقراری رابطه جنسی است. مع هذا ، سایر اعمال جنسی، نظیر پرهیز وجماع منقطع ، مانع تنش و موجب نوروز واقعی(actual) می‌گردد.  اختلالا‌ت اضطراب شدید مربوط به سد شدن لیبیدو مشتمل است بر نوروزهای نورآستنی ، خود بیماری‌انگاری،و اضطراب،که همه آنها از دیدگاه فروید واجد اساس زیست‌شناختی بودند.

نوع دیگر اضطراب ، به بهترین وجه با احساس نگرانی یا ترس که از فکر یا میلی سرکوب شده ناشی می‌شود، مشخص می‌گردد این نوع اضطراب مسئول پیدایش پسیکو نوروز است ـ نوروزهای هیستری، فوبی و وسواس (کاپلان و همکاران، 1994 )

نظریه نو فرویدی

این نظریه‌ها در دهه‌های 1920 و 1940 وعمدتاً در نتیجه اختلاف نظر درباره آنچه تاکید افراطی فروید بر اهمیت تکانه‌های بیولوژیکی تلقی می‌شد ، خصو صا‌ً تکانه جنسی و تهدیدی که آن تکانه‌ها بر فرد تحمیل می‌کنند مطرح شدند. نو فروید‌یها شخصیت آدمی را به میزان زیادی پیامد و نتیجه تاًثیرات اجتماعی می‌دانند . آنها براین باورند که «اضطراب اولیه» نه در آغاز تولد بلکه بعدها بروز می‌کند. زمانی که کودک نه تنها برای ارضای نیازهای فیزیولوژیکی اساسی بلکه برای حفاظت و حمایت نیز به والدین وابسته است . اضطراب در نتیجه ناکامی بالقوه یا واقعی چنین نیازهایی ایجاد می‌شود.

نظریه‌های رفتاری اضطراب

واتسن و دیگر نظریه‌پردازان رفتارگرا ، اختلالات اضطرابی را نتیجه یادگیری غلط و شرطی شدن می‌دانند ، یک موقعیت استرس‌زا که با موقعیتهای استرس‌زای قبلی شبیه است ممکن است موجب برانگیختن اضطراب در فرد شود

توقعات و مدلهای نادرست والدین بعنوان علت اضطراب در دیدگاه یادگیری مورد تاکید واقع شده است.

 نظریه یادگیری شناختی ـ اجتماعی (csl)

این دیدگاه از رفتارگرایی تحول یافت گسترش آن در نتیجه نارضایتی از چیزی بود که انعطاف ناپذیری و عقاید ساده گرایانه رفتار گرایی محض خوانده می‌شد.

بندور(1969 ) این نظر را درست می‌دانست که ترس و اضطراب فرا گرفته می‌شوند ولی برای این یادگیری  چهار مکانیسم اجتماعی را بر شمرد:

نخست ترس ممکن است ازطریق شرطی‌سازی کلاسیک دقیقاً به همان ‌شیوه‌ای که  توصیف شد، فرا گرفته شود.

دوم : بنا به اظهار بندورا « تجربه نیابتی » (دیدن فردی‌دیگر که دچار ناخرسندی، تنبیه، یا  درد به عنوان پیامد رفتار خود شده است ) می‌تواند با اهمیت باشد. این فرآیند «سرمشق‌گیری» نیز خوانده شده است. سوم:« آموزش نمادین »  به یادگیری از طریق آموزش اشاره دارد، خواندن یا گفتن این که چیزهایی معینی تهدید زا ، دردزا، یا منع شده هستند.

نظریه‌های وجودی

نظر‌یه‌‌های وجودی اضطراب، مدل‌های عالی برای اختلال اضطراب منتشر بوجود آورده است که درآن‌ها محرک قابل شناسایی خاصی برای احساس اضطراب مزمن وجود ندارد. مفهوم مرکزی نظریه وجودی این است که شخص از پوچی عمیقی در زندگی خود آگاه می‌گردد ،که ممکن است حتی از پذیرش مرگ غیر قابل اجتناب خود نیز برای او دردناکتر باشد. اضطراب واکنش شخص به این پوچی وسیع وجود و معنا است . گفته شده است که پس از کشف سلاح‌های هسته‌ای نگرانی‌های وجودی افزایش یافته است. (کاپلان و همکاران 1998  )

نظریه‌های شناختی اضطراب

نظریه پردازان شناختی معتقدند که رویدادها یا حوادث نیستند که اضطراب یا فشار روانی را موجب می‌شوند بلکه تعبیر این رویدادها ست که ممکن است به این مشکلات بیانجامد.

نظریه‌های شناختی بطور گسترده‌ای بعنوان رویکردی برای تبیین و درمان افسردگی بوجود آمدند.

اخیراً این رویکرد‌ها در مورد اضطراب نیز بکار گرفته شده‌اند زیرا در این حوزه نتایج درمانی بدست آمده به اندازه حوزه افسردگی معتبر است. هر چند نظریه‌های متفاوتی با تاکیدات کم وبیش متفاوتی ارائه شده است،نظریه‌های شناختی عموماً اظهار می‌دارند اضطراب از طریق ارزیابی نادرست یا ناسازگارانه یک موقعیت که به ادراک خطر می‌‌انجامد ، ایجاد می‌شود. روشهای شناخت درمانی، علاوه بر تحلیل تفصیلی و بازسازی الگوهای غیر منطقی و ناقص تفکر یا تغییر و اصلاح رفتاری را نیز به عنوان بخشی از کل فرایند درمانی بکار می‌گیرند.

دیدگاه اجتماعی

در دیدگاه اجتماعی حالات روانی و اضطراب به عنوان یک مساله بهداشتی یا نقص شخصی نگریسته نمی‌شود. بلکه نتیجه و محصول ، ناتوانی فرد در مقابله موثر با فشار روانی مورد توجه قرار می‌گیرد . در این دیدگاه رفتار ناسازگار به عنوان یک مشکل  که فقط در فرد وجود دارد ، تلقی نمی‌گردد، بلکه دست کم آن را به عنوان شکست دستگاه اجتماعی حمایت کننده وی از قبیل زن و شوهر، والدین، خواهران و برادران ، منسوبان ، دوستان ، معلمان، و رئیس به حساب می‌آورند. (آزاد 1372 )

روان درمانی

رویکردهای روان درمانی بخش عمده اختلال اضطراب منتشر عبارتند از روشهای رفتاری شناختی ، حمایتی و بینش‌گرا . داده‌ها در مورد شایستگی نسبی این روشها محدود است، هرچند پیچیده ‌ترین مطالعات با روشهای شناختی ـ رفتاری بوده است، که بنظرمی‌رسد که اثرات کوتاه مدت دارد هم آثار دراز مدت . روشهای شناختی  مستقیماً به دگرگونیهای شناختی فرضی بیمار می‌پردارند. روشهای رفتاری مستقیماً به علائم جسمی متوجه هستند. روشهای عمده در رویکرد رفتاری عبارتند از آرام سازی و پسخوراند زیستی، برخی داده‌های مقدماتی حاکی است که ترکیب روشهای شناختی ورفتاری موثرتر از تک‌تک این روشها است. در روان درمانی حمایتی برای بیمار راحتی واطمینان می‌آورد ، هرچند اثرات دراز مدت آن مورد تردید است . روان‌درمانی بینش‌گرا بر آشکارسازی تعارض‌های ناخود‌آگاه و مشخص کردن نقاط قوت ایگو می‌پردازد، تاثیر روان درمانی بینش‌گرا در درمان اختلال اضطراب منتشر در بسیاری از گزارش های موردی مورد اشاره قرارگرفته ، اما مطالعات کنترل شده وسیع به عمل نیامده است. اکثر بیماران اگر فرصت بحث در مورد مسائل خود را با پزشکی علاقه‌مند و دلسوز پیدا کنند احساس آرامش قابل ملاحظه در خود می‌یابند.

• مقدمه   ۴
• تاریخچه   ۵
• نظریه نو فرویدی   ۶
• نظریه‌های رفتاری اضطراب   ۶
• نظریه یادگیری شناختی ـ اجتماعی (CSL )   ۷
• نظریه‌های وجودی   ۹
• نظریه‌های شناختی اضطراب   ۱۰
• دیدگاه اجتماعی   ۱۵
• ملاکهای تشخیص اختلال اضطراب منتشر   ۱۵
• راههای درمان اضطراب   ۱۷
• چهار مولفه اصلی درمان   ۱۷
• (۱ ) دادن اطلاعات و آموزش در مورد اضطراب و فشار روانی   ۱۷
• (۲) آموختن مهارتهای مقابله‌ای   ۱۸
• (۳) تعیین و انجام تکالیف رفتاری خاص برای منزل   ۱۹
• (۴) ملاقات ، با سایر افراد سهیم شدن در مشکلات مشابه   ۱۹
• یک برنامه مقابله گروهی با اضطراب   ۲۰
• رواندرمانی   ۲۵
• فهرست منابع   ۲۸

منابع

1. کاپلان ـ هارولد و دیگران (1994 ) ، خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری – روانپزشکی بالینی (جلد دوم) ـ ترجمه نصرت‌اله پورافکاری، انتشارات شهرآب تهران 1376
2. پاول ـ  ترورجی، وانرایت ـ سیمون‌جی، فشار روانی، اضطراب وراههای مقابله با آن، ترجمه بخشی پور رودسری ـ عباس،  صبوری مقدم ـ حسن، انتشارات آستان قدس رضوی
3. 1380
4. آزاد ـ حسین، آسیب شناسی روانی(1) ، انتشارات بعثت، تهران 1380
5. کرک ـ هارتون،  کلارک ـ سالکووس‌کیس، رفتار درمانی  شناختی ، ترجمه قاسم زاده ـ حبییب‌ا … انتشارات ارجمند تهران 1381
6. ساراسون وسارا سون ، روانشناسی مرضی 2 و1 ـ ترجمه نجاریان ـ بهمن .همکاران، تهران، 1381