انواع ابزارهای مالی در بازارهای مالی جهان جهت جذب سرمایه های مردمی و رشد اقتصادی

وجود ابزارهای مالی گوناگون و متنوع در بازار مالی. انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تامین منابع مالی فعالیتهای اقتصادی دراز مدت به همراه می‌آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده و ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک گروه های مختلفی را به سوی خود می‌کشاند. مطالعه سیر تاریخی بازار مالی در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نشان می‌دهد که این کشورها همواره سعی کرده‌اند که با انجام نوآوریهای مالی در زمینه ابزارهای مالی گونه‌ها و زمینه‌های بکارگیری ابزارهای مالی را گسترش دهند و از این طریق سرمایه‌های بیشتری را جذب کنند. شناخت این ابزارهای جدید می‌تواند ما را در توسعه هر چه بهتر بازار مالی کشورمان یاری رساند و بدین ترتیب رشد و توسعه اقتصادی را تسهیل و تسریع بخشد. همانطور که در فصل اول اشاره گردید بهترین شکل تامین مالی سرمایه‌گذاریهای درازمدت. از محل پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی و از طریق بازار مالی محقق می‌شود. بازار مالی در هدایت پس اندازهای کوچک به سرمایه‌گذاریهای مولد. جذب پس اندازهای راکد در تولید. اصلاح ساختار بخشهای اقتصاد. افزایش درآمد ملی. افزایش درآمد دولت و … نقش مهمی می‌تواند ایفا کند. دستیابی به این هدفها مستلزم گسترش بازار مالی از طریق تنوع بخشیدن به ابزارها و نهادهای مالی است. بدیهی است نخستین گام در متنوع ساختن، دستیابی به شناخت کامل و دقیق از انواع آن است. در تحقیق پیش روی سعی شده است انواع ابزارهای مالی موجود در بازارهای مالی جهان اشاره شود و ضمن آن ویژگیها، زمینه‌ها، کاربرد، وجوه افتراق و اشتراک ابزارها و … تبیین شود.

ابزارهای مالی جدید که بواسطه نوآوری‌های ابزاری ایجاد گردیده‌اند از لحاظ تنوع و تعداد بسیار وسیع و گسترده هستند بنابراین در این تحقیق سعی خواهد شد ابزارهای اصلی و بیشتر کاربرد پذیر معرفی و بررسی گردند. بدین منظور ابتدا ابزارهای نوین معرفی شده در سیستم بانکی معرفی می‌شوند و سپس انواع ابزارهای مالی منتشر شده در بازارهای اولیه یا ثانویه سیستم مالی بررسی می‌گردند.

ابزارهای مالی نوین در سیستم بانکداری

• حسابهای ویژه جاری/ Special checking Account
• گواهی سپرده certificate of deposit / CDs
• براتهای وعده دار / Bankers acceptances
• کارتهای اعتباری / Credit Cards

یکی دیگر از فناوری‌های الکترونیکی بکار گرفته شده در سیستم بانکی، استفاده از کارت‌های پلاستیکی به جای پول در مبادلات می‌باشد. برای اولین بار در سال 1970 میلادی یک مخترع ژاپنی به نام Arimura Kunitake درباره نصب تراشه بر روی کارت پلاستیکی طرحی را ارائه نمود، ولی این طرح مورد توجه قرار نگرفت. در سال 1974 یک روزنامه نگار فرانسوی به نام Roland Moreno درابره سیستم الکترونیکی حافظه دار مستقل، اختراعی را به ثبت رساند. وی بیشتر بر روی جنبه عملیاتی و توانایی‌های این وسیله متمرکز شده بود. این اختراع سرآغازی برای فعالیت‌های وسیع بعدی در زمینه کارت‌های هوشمند گردید.

در سال 1976، دو شرکت: Honeywell و Bull که در زمینه کامپیوتر فعالیت می‌کردند با همکاری شرکت موتورولا، اولین کارت الکترونیکی را که از یک حافظه ساده تشکیل شده بود، عرضه نمودند. با ادامه فعالیت شرکت فوق در سال 1979، اولین کارت هوشمند ریزپردازنده (میکروپروسسوری) ساخته شد. این کارت شامل دو تراشه: یکی حافظه و دیگری ریزپردازنده بود که با سیم‌های مخصوصی با هم ارتباط داشتند. مشکل اصلی این کارت‌ها قطع شدن سیم‌های رابط بود و به همین دلیل فعالیت برای ساخت کارتی که دارای یک تراشه باشد، آغاز گردید.

انواع کارتهای بانکی

کارتهای بانکی از ابعاد مختلف به انواع گوناگونی تقسیم می‌گردند که ذیلا به طور خلاصه به چند نوع از آنها اشاره می‌گردد:

انواع کارت از جهت چگونگی تسویه

• الف: کارتهای بدهکار (Debit Cards)
• ب: کارت‌های اعتباری (Credit Cards)
• ج: کارت هزینه (Charge Card)

انواع کارت از جهت تکنولوژی مورد استفاده

• الف- کارت با نوار مغناطیسی (Magnetic Stripe Card)
• ب- کارت با تراشه الکترونیکی (Chip Card)

کارتهای با تراشه الکترونیکی به چند گروه تقسیم می‌شوند:

1. کارتهای حافظه دار (Memory Chip Card)
2. کارتهای با حافظه هوشمند (Intelligent memory chip card)
3. کارتهای با تراشه پردازنده (Processor Chip Card)

اختیار معامله سهام

اختیار معامله سهام، شامل اختیار معامله خرید و فروش بر سهام عادی است. این ابزار از این جهت جزء ابزارهای وابسته به سهام است که قیمت آن تابعی از سهام مربوطه است. به رغم رابطه آن با سهام مورد نظر، اختیار معامله سهام به وسیله منتشر کننده سهام به وجود نمی‌آید. در واقع هر فرد می‌تواند اختیار معامله سهام را با فروش آن ایجاد کند. از آنجایی که استفاده از یک نوع اختیار معامله احتمال خطر زیادی دارد، ترکیبی از اختیار فروش و اختیار خرید می‌تواند ویژگی احتمال خطر بسیار کمی را داشته باشد.

حق خرید اضافی سهام

حق خرید اضافی سهام شبیه اختیار معامله خرید سهام است. به این مفهوم که دارنده آن بدون آنکه تعهدی برای خرید سهام مربوطه از ارائه کننده آن داشته باشد، حقی بدست می‌آورد.

ابزارهای سرمایه‌گذاری مشترک

ابزار سرمایه‌گذاری مشترک به ترتیباتی گفته می‌شود که در آن داراییها انباشت شده و سهام آنها به سهامداران فروخته می‌شود. صندوقهای مشترک که نمایانگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری باز هستند. معروفترین و رایج‌ترین واسطه برای بدست آوردن سهام شرکتها محسوب می‌شوند. در این صندوقها ارزش هر سهم صندوق به تناسب ارزش خالص دارایی آن – ارزش بازاری شرکت منهای بدهیهای آن تعیین می‌شود. شکلهای دیگری از ابزارهای سرمایه‌گذاری مشترک وجود دارند که شامل شرکتهای سرمایه‌گذاری بسته و واحدهای تراکمی هستند.

ساختار معاملات معاوضه

کم و بیش تمام قراردادهای معاوضه با ساختار مشابهی تنظیم می‌شوند. دو طرف بر تبادل مقادیر خاصی از یک دارایی موافقت می‌کنند. در معاملات معاوضه به تبادل مقادیر خاص، مقادیر فرضی یا ذهنی گفته می‌شود تا از مبادله فیزیکی در بازارهای نقدی که به آنها مقادیر واقعی گفته می‌شود تمیز داده شوند.

موسسات سپرده پذیر

نهادهای سپرده پذیر عبارتند از بانکهای تجاری (یا صرفا بانکها)، موسسات وام و پس انداز (S&L) Saving and loan associations بانکهای پس انداز (Savings Bank) و اتحادیه‌ها (یا موسسات) اعتباری (Credit unions)

این نهادها جملگی واسطه‌های مالی هستند که سپرده می‌پذیرند. این سپرده‌ها نشانه بدهی (قرض)، نهادهای سپرده پذیر است. نهادهای سپرده پذیر با وجوهی که از سپرده‌ها و سایر منابع مالی بدست می‌آورند هم وام مستقیم به بسیاری از واحدهای اقتصادی می‌پردازند و هم در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند. درآمد این نهادها از سه منبع به دست می‌آید. درآمد حاصل از وامهایی که می‌دهند و اوراق بهاداری که می‌خرند و درآمد حاصل از کارمزدها (fce income) موسسات وام و پس انداز،‌ بانکهای پس انداز و اتحادیه‌های اعتباری را که نوعی تخصصی از نهادهای مالی هستند. بطور کلی «موسسات پس انداز» (thrifts) می‌نامند.

نوآوری تکنولوژیکی

مطالعه سیر تاریخی زندگانی بشر نشان می‌دهد که کشف ابزارهای جدید توسط انسان در برهه‌های زمانی خاصی باعث تغییر ساختار زندگی و اجتماع گردیده است. این نوآوریهای تکنولوژیکی و کشف ابزارهای جدید جهت تولید کالاها و خدمات جدید در دو قرن اخیر رشد و سرعت بیشتری به خود گرفته است، کشف نیروی بخار در قرن هجدهم سبب وقوع انقلاب صنعتی در کشورهای مختلف گردید که نتایج این انقلاب، شهرنشینی تولید انبوه و … بود و در نهایت یک تغییر ساختاری و بنیادین بواسطه این نوآوری تکنولوژیکی در صحنه اقتصاد، اجتماع و سیاست رخ داد. کشف جریان الکتریسیته در اوایل قرن نوزدهم نوآوری تکنولوژیکی دیگری بود که بسیاری از جنبه‌های زندگانی بشر را تحت تاثیر قرار داد و در نهایت رشد و گسترش فناوری ارتباطات و اطلاعات ICT (Information & communication Technology) نوآوری تکنولوژیکی جدیدی است که در بیست سال اخیر سبب تغییر ماهیت اقتصاد گردیده است. منظور از فناوری ارتباطات و اطلاعات: «مجموعه‌ای از دانش‌ها و ابزارها و روشهای جدید که به منظور ذخیره سازی، پردازش، انتشار، توزیع و طبقه بندی اطلاعات بکار برده می‌شود» است که این امور از طریق کانالهای زیر صورت می‌گیرد.

دلایل پیشرفت سرمایه‌گذاری اینترنتی

جولیو گومز از گروه مشاوران گومز نشان داده است که دلایل پیشرفت معاملات اینترنتی عبارت است از: کمیسیون پایینتر موسسات کارگزاری اینترنتی در مقایسه با موسسات کارگزاری تمام عیار، سهولت انجام معاملات اینترنتی.

طی سالهای 1997 و 1998 کارمزد معامله اینترنتی 70 درصد کاهش یافته است و از 53 دلار برای هر معامله به 16 دلار برای هر معامله کاهش یافته است. در مقابل هزینه موسسات کارگزاری تمام عیار بین 300 تا 500 دلار برای هر معامله بوده است.

نتایج گومز به مقدار زیادی با نتایج بررسی موسسه سرمایه‌گذاران فردی آمریکا توافق دارد.

این موسسه دلایل سرمایه‌گذاری اینترنتی را در دسامبر سال 1998 در مورد اعضایی که بصورت اینترنتی سرمایه‌گذاری می‌کنند بررسی کرد. این بررسی نشان می‌دهد که نزدیک 50 درصد از سرمایه‌گذاران اینترنتی کارگزار اینترنتی خود را به خاطر هزینه کارمزد انتخاب می‌کنند. 23 درصد سرمایه‌گذاران کارگزار اینترنتی را به دلیل خدمات ارائه شده توسط کارگزار و 16 درصد به دلیل سهولت و سادگی استفاده، معامله با کارگزار اینترنتی را انتخاب می‌کنند.

زمینه سازی و آمادگی برای سرمایه‌گذاری اینترنتی

سرمایه‌گذاری اینترنتی که به وسیله پیشرفت تکنولوژی اینترنت و کامپیوتری میسر شده است، خرید و فروش اوراق بهادار را برای سرمایه‌گذاران خیلی ارزانتر و راحت تر ساخته است.

اما، نکته مهم این است که درک کنیم استفاده از سرمایه‌گذاری اینترنتی تنها ابزاری به منظور افزایش کارایی استراتژی کلان سرمایه‌گذاری است. فردی که درصدد تحقق اهداف سرمایه‌گذاری خود است، نوعی استراتژی سرمایه‌گذاری تدوین می‌کند که لزوماً با خرید و فروش واقعی اوراق بهادار دنبال می‌شود، بدون توجه به اینکه این معاملات با استفاده از کارگزار اینترنتی یا کارگزار تمام عیار صورت گیرد.

استراتژی سرمایه‌گذاری فرد بایستی بر پایه عواملی از قبیل اهداف فردی سرمایه‌گذاری، سطح تحمل ریسک و افق زمانی باشد.