مطالعه و بررسی انسان شناختی خانواده و میزان تاثیر محیط زندگی بر آن

آنچه که گزارش حاضر بدان می پردازد، بررسی تاثیر محیط بر روی زندگی خانواده ها و پیامدهای مثبت و منفی که محیط اطراف خانواده ( از درون و بیرون خانواده) میتواند بر زندگی خانواده ها ، به جا گذارد، می باشد.

محیط زندگی خانواده ها، می تواند نقش بسیار گسترده و اساسی در زندگی خانواده ها ایفا کند. این محیط بسته به اینکه در کجای شهر واقع شده باشد و دارای چه خصوصیاتی باشد، میزان دسترسی اش به مراکز فرهنگی و آموزشی، و میزان امکانات تفریحی و مدنی آن چقدر باشد، می تواند آثار متفاوتی بر زندگی خانواده های ساکن در آن به جای بگذارد.

در این گزارش، تکیه اصلی بر منطقه صادقیه (آریاشهر) واقع شده است تا بیشتر نقش تجاری و تفریحی و به تبع آن، یک محیط شلوغ و پر هیاهو، بر زندگی خانواده های ساکن در آن، همچنین سیر و روند این تاثیرات در زندگی آینده خانواده ها با توجه به شواهد و شرایط موجود، مورد بررسی قرار گیرد.

کلید واژگان : آریاشهر – از هم گسیختگی خانواده – بازارهای تجاری – خانواده – صادقیه – فرزندان – محیط زندگی

طرح مسئله

مسئله ای که گزارش حاضر به دنبال پاسخگویی به آن است، تاثیرات گوناگونی است که محیط اطراف زندگی خانواده ها (محیط فیزیکی و روانی) ، بر روی روند و شکل زندگی آنها می‌گذارد، است.

و اینکه آیا محیط می تواند نقش تعیین کننده در سرنوشت و سیر زندگی خانواده ها داشته باشد، یا خیر.

همچنین میزان دخالت تاثیرات بخشی از محیط بر روی رفتار و افکار و عقاید افراد ساکن در منطقه آریاشهر، مورد نظر بوده است.

با توجه به بار تجاری و تفریحی منطقه آریاشهر و به دنبال آن شلوغی و میزان بالای رفت و آمدها به این منطقه، این مسئله نیز به ذهن خطور می کند که زندگی خانواده های ساکن در این منطقه به کجا خواهد رسید؟ و آیا مشکلات گوناگونی که در زندگی ساکنان صادقیه به چشم می خورد، ناشی از سبک محیط پیرامون آنها است یا خیر.

ضرورت و اهمیت تحقیق

امروزه سازمان های جهانی مانند سازمان ملل، یونسکو و یا بسیاری از شوراها و انجمن هایی که در کشورها، در سطح ملی فعالیت می کنند، به موضوع خانواده ، توجه ویژه ای نشان می‌دهند و توصیه می کنند که درباره اهمیت نهاد خانواده، آگاهی بیشتری به مردم داده شود.

ثبات بخشیدن به جامعه، یعنی مستقر کردن آن بر پایه نهادهای مستمر. و خانواده نیز، مهمترین نهاد تشکیل دهنده جامعه است. هنجارهایی مثل نهاد خانواده، برای تمام افراد جامعه معتبر شمرده می شوند، زیرا هر فرد به خانواده ای تعلق دارد.

“زندگی خانوادگی ، کلید فهم جامعه انسانی است و درک زندگی خانوادگی، کلید پیشرفت جامعه و ایجاد جهانی شایسته و عادلانه و ضامن آینده ای مطمئن تر و ایمن تر است.” (درآمدی بر مطالعات خانواده ، جان برناردز، صفحه 55 ).

با انجام مطالعات درباره خانواده، می توان خانواده ها را تقویت و توانمند ساخته و آنها را قادر سازیم تا چیزهای خوب را حفظ کنند. از آنجا که منطقه آریاشهر از حالت مسکونی، تبدیل به منطقه ای تجاری – تفریحی شده است، و با توجه به اهمیت خانواده برای جامعه، به نظر می رسد بررسی اوضاع خانواده های ساکن در آن و همچنین بررسی تاثیر و پیامدهای گوناگون این منطقه بر زندگی خانواده های ساکن در آریاشهر، دور از اهمیت نباشد.

اهداف تحقیق

از مهمترین اهداف مطالعه انسان شناختی خانواده های منطقه صادقیه، عبارت است از:

1. تصویربرداری از شرایط عمومی فرهنگ خانواده شهری، به خصوص خانواده های ساکن در تهران
2. بررسی نقش و میزان تاثیر محیط اطراف خانواده ها (محیط فیزیکی و جو روانی) بر زندگی آنها.
3. فراهم کردن اطلاعات پایه ای برای بررسی ها و تصمیم گیری های بعدی.

این مطالعه درصدد توصیف و تاحدودی تبیین وضع فرهنگی و اجتماعی خانواده های آریا شهر است و گزارش نگرش ها، باورها و فراهم کردن اطلاعات پایه ای به نحوی که در بررسی های بعدی نیز قابل استفاده باشد.

همچنین این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ برای سوالات گوناگونی است که در بخش پرسش های تحقیق، آورده شده اند. از جمله یافتن راهکارهایی برای بهبود اوضاع زندگی خانواده‌ها و جلوگیری از فروپاشی کانون خانواده ها در تمامی مناطق، به خصوص منطقه آریاشهر است.

سوالات تحقیق

پرسش اساسی و کلی پژوهش حاضر، میزان تاثیر محیط پیرامون خانواده ها بر شیوه و سبک زندگی آنها است.

اما به طور جزئی تر، این گزارش در پی پاسخگویی به این سوالات است :

1. شهرت منطقه صادقیه به چیست ؟ و چرا؟
2. آیا خانواده های ساکن در این منطقه، از محیط زندگی شان راضی هستند؟
3. آیا بعد تجاری و تفریحی منطقه صادقیه بر زندگی خانواده های ساکن در آن سایه انداخته است؟
4. آیا خانواده ها از نحوه زندگی شان و شرایط جوی موجود در خانواده‌شان راضی هستند؟
5. مشکلات اساسی خانواده های ساکن در آریاشهر چه چیزهایی است؟
6. آریاشهر و شرایط و جو موجود در آن، چه تاثیراتی بر روی زندگی خانواده های ساکن در آن گذاشته است؟
7. دلیل شلوغی و حجم بالای ترافیک و رفت و آمد در آریاشهر چیست؟
8. پیامدهای شرایط کنونی صادقیه بر خانواده های ساکن در آن، بیشتر مثبت است یا منفی؟
9. زندگی آینده خانواده های ساکن در آریاشهر، به چه صورتی در خواهد آمد؟
10. نقش رسانه های جمعی بر زندگی خانواده ها، به چه میزان است؟
11. آیا ما شاهد نوعی از هم گسیختگی در میان خانواده های ساکن در آریاشهر هستیم یا خیر؟
12. چگونه می توان به بهبود زندگی خانواده ها ، کمک کرد؟

روش تحقیق

درک خانواده به مقوله یک نهاد، احتیاج به درک عینی و غیرفردی آن دارد یعنی لازم است تا خانواده را در بنیان های فرهنگی و اجتماعی، مورد بررسی قرار داد. برای بازتاب پیچیده زندگی خانوادگی ، نیاز به یک رویکرد جامع است تا شامل همه طیف مسائل اجتماعی، اقتصادی، محیطی ، سیاسی ، نهادی و غیره باشد.

به همین منظور در این گزارش، از روش های عملی و میدانی انسان شناسی، از جمله مصاحبه های عمیق به صورت فردی و گروهی، مشاهده مشارکتی، استفاده از عکس و فیلم، ضبط صدا، و نیز منابع مکتوب استفاده شده است.

مصاحبه های عمیق، با ساکنان، کسبه، خادم مسجد، امام جعفرصادق (تنها مسجد این منطقه) و برخی افراد مهاجر و مهاجمان به آریاشهر، صورت گرفته است. این مصاحبه ها به صورت فردی و گروهی انجام شده است و به منظور مطمئن ساختن مردم از کنترل بیشتر بر آینده شان و اطمینان به زندگی و معیشت آتیه شان، در ابتدای مصاحبه، شرحی کلی از اهداف تحقیق به آنها داده شد، تا بدین ترتیب اعتماد بیشتری به گفته های مردم محلی و تفسیر صحبت های آنها و در نهایت نتیجه گیری و تصمیم گیری بر اولویت های آنها، حاصل شود. این امر نیز خود به دست یافتن به یک نگرش جامع، بسیار کمک می کند.

مشکلات تحقیق

از جمله مهمترین مشکلات تحقیق در زمینه مطالعات خانواده ، حریمی بودن و در اکثر موارد محرمانه بودن اطلاعات مربوط به خانواده است. در خانواده، با ارزش ها و اذهان سر و کار داریم، بنابراین دستیابی به اطلاعاتی دقیق، جامع و مطمئن درباره خانواده ها کار بسیار مشکلی است. و این امر تنها در صورت اطمینان کامل افراد، در اختیار محقق گذاشته می‌شود.

از جمله مشکلات دیگر، کمبود داده های دقیق و علمی درباره خانواده ها، به خصوص خانواده ایرانی است. در این میان پایان نامه های اندکی نیز حوزه مطالعاتی خود را خانواده و چارچوب های حفظ و بررسی آن قرار داده اند. تنها شمار کمی از پایان نامه ها،‌ مربوط به مطالعات خانواده موجود است که بیشتر در مورد آداب و آیین های زندگی خانوادگی در مناطق مختلف ایران صورت گرفته است.

پیشینه تحقیق

پیشینه تحقیق ، در واقع همان ادبیات تحقیق است. به طور کلی مطالعاتی که در زمینه خانواده انجام شده است را به سه دسته می توان تقسیم کرد:

• دسته اول شامل تحقیقات تجربی است که بدون توجه به وضعیت خانواده، از حیث نظری ، انجام شده اند.
• دسته دوم، شامل آثاری است که جنبه نظری در آنها بیشتر مورد توجه بوده است. در واقع تدوین یا توسعه یک نظریه را در مورد خانواده بررسی نموده اند.
• دسته سوم آثاری هستند که شامل نتایج تحقیقات تجربی و نظری در مورد خانواده است. اما متاسفانه این گونه مطالعات بسیار محدود و کم، به خصوص در مورد خانواده های ایرانی انجام شده است. مانند تحقیقات لوی استروس درباره نظام خانواده.

آثار نظری در مورد خانواده نیز بیشتر مبتنی بر دو دیدگاه است :

• الف – دیدگاهی که خانواده را به عنوان یک نهاد بررسی می کند.
• ب – دیدگاهی که خانواده را به عنوان یک گروه یا یک پاره نظام مورد بررسی قرار میدهد.

ادبیات تحقیق درباره خانواده و به صورت مکتوب ، در دوسته پایان نامه ها و کتابها قابل بررسی است. اما متاسفانه کتاب ها بیشتر با رویکردی جامعه شناختی،‌و پایان نامه ها نیز اکثراً به مراسم و آداب و آیین در خانواده ها پرداخته اند. و خانواده به منزله یک نهاد یا خرده فرهنگ و خرده نظام کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.

به طور کلی می توان گفت مهمترین تغییری که در روش مطالعه خانواده چه در غرب و چه در شرق رخ داده است، بررسی این نهاد در محیط فرهنگی و زیستی جوامع مختلف و روابط آن با سایر نهادهای اجتماعی است و نه به عنوان یک نهاد تک افتاده و چنانچه که در گذشته در آثار کسانی چون مارگارت مید، ویلیام گود و … مرسوم و مشهود است.

تعاریف و اصطلاحات تحقیق

• خانواده : خانواده را در دو مفهوم اعم و اخص باید تعریف نمود. مفهوم اعم آن شامل گروه‌ها و اجتماعات و گاه تجمعاتی گسترده تر است که لزوماً بین آنها روابط خویشاوندی برقرار نمی‌باشد. در مفهوم اخص، خانواده به گروهی از افراد اطلاق می گردد که در کنار هم زندگی نموده و روابط خویشاوندی و یا وابستگی های معینی را بین خود برقرار می دارند که در جوامع امروزی، پدر، مادر و فرزندان، آن را شامل می شود. (در جامعه شناسی خانواده ایرانی، صفحه 6) همچنین باید در نظر داشت خانواده در گذشته به نوعی سازمان اقتصادی به شمار می رفته است. برگس و لاک، در کتاب خانواده در سال 1953 ، خانواده را اینچنین تعریف می کنند: “خانواده گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی ، همخونی، و یا پذیرش (به عنوان ) با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می کنند.
• ازدواج : ازدواج نوعی ارتباط به شمار می رود که مالینوفسکی آن را قراردادی برای به وجود آوردن فرزندان و حفظ و نگهداری آنان می خواند. (همان صفحه 6)
• نابسامانی خانواده : جدا شدن خانواده از روابط و مناسبات کل جامعه نابسامانی نامیده می‌شود. (کونیگ)
• صمیمیت در خانواده : مشخصه اساسی و غیر قابل تفکیک خانواده صمیمیت است و همین صفت آن را از سایر گروههای اجتماعی متمایز می کند. این حس به اعضای خانواده کمک می کند تا هم احساس ارزشمند بودن افراد در خانواده محفوظ بماند و هم نظام کلی گروه به فردگرایی بی رویه منجر نشود.
• اجتماع خانوادگی : اجتماع خانوادگی ، تمام جوانب فعالیتهای فردی از فعالیتهای زیستی تا روان شناسی و فعالیتهای روحی، و فعالیتهای اقتصادی و حتی نظام های پیچیده معنوی را در بر می گیرد.
• از هم گسیختگی خانواده : در هم ریختگی و از هم گسیختگی خانواده، به معنای تمایل آن به جدا شدن از کل جامعه است. یعنی در هم ریختگی ساخت خانواده موجود.
• فرهنگ عمومی : فرهنگ عمومی قلمروی است سیال و در حال تغییر. آنچه به عنوان افکار عمومی شناخته می شود، بخشی از فرهنگ عمومی است که در جوامع جدید با سرعت زیادی تغییر می کند و به حوزه عرفی آن تعلق دارد. همچنین آنچه به عنوان مد، خصوصاً در پوشش و آرایش شناخته می شود،‌بخشی از حوزه عرفی فرهنگ عمومی است. براین اساس می توان تصور نمود که ارزشها، عقاید و هنجارهایی از حوزه فرهنگ عمومی خارج می شوند و به صورت فرهنگی رسمی در می‌آیند ونیز عقایدی از سوی نخبگان فکری یا سیاستمداران ارائه شده و به تدریج جزء فرهنگ عمومی می شود.
• فرهنگ : فرهنگ زنده یا یک خاصیت و سه صفت شناخته می شود. خاصیتش توانایی جذب و دفع است. یعنی آنچه را که برای زندگی خود لازم می بیند، از فرهنگهای دیگر می گیرد و آنچه را که زاید می داند، دفع می کند.

صفات فرهنگ به این ترتیب است:

1. از گذشته بارور می شود.
2. حاجات امروز را بر می آورد.
3. آینده رامی سازد (مطالعه وضع عمومی فرهنگ، صفحه 58)

تاریخچه تحول سبک خانواده در ایران 

خانواده در طول تاریخ، با دگرگونی های بسیار به شکل امروز خود رسیده است و ثابت شده که این دگرگونی ها، تحت تاثیر تغییرات شرایط اجتماعی بوده است. پس برای بهبود شرایط زندگی امروز نیز لازم است تا دلایل تحولات و تغییرات شکل خانواده و روابط خانوادگی، از دوره های گذشته تاکنون، مورد بررسی قرا گیرند و در ارائه الگوهای مناسب ما را کمک کنند.

چون خانواده به عنوان آخرین واحد اجتماعی در نظر گرفته می شد، فرض بر این بود که بقای آن، سبب بقاء، رشد و انسجام جامعه خواهد شد. به همین سبب اغلب آثار بزرگان و دانشمندان روزگار گذشته، در مورد خانواده نیز بحث دارد. بزرگان و فلاسفه از دوره باستان تاکنون درباره خانواده تفکر و گفتگو کرده اند.

برای مثال، مباحث بسیاری در مورد پروردن فرزند و زن خواستن را در قابوس نامه عنصر المعالی می خوانیم. یا در مورد وظایف پدر نسبت به فرزندان، فوائد و شرایط ازدواج، وظایف همسران با هم و… در کتاب کیمیای سعادت غزالی آمده است.

و آثار بسیار دیگری که هر یک سعی در توصیف و ارائه ارزش ها و هنجارها پرداخته اند:

در ایران، پس از مشروطیت دروازه های ایران بر روی غرب و غربی ها و محصولات غربی گشوده شد. در واقع غرب نه به عنوان عامل اصلی، بلکه به عنوان یک کاتالیزور وارد عمل شد. کالاهای غربی نه تنها با محتوی مادی بلکه با محتوی معنوی نیز وارد آمدند و خانواده ایرانی، مصرف گر کالاهای غرب گردید.

این تغییرات بزرگ اقتصادی و اجتماعی، ابتدا در غب و سپس در شرق، به تغییر و تاثیر در سیستم پدرسالاری خانواده ها پرداخت.

انحراف اجتماعی 

مطالعه انحرافات و کجروی های اجتماعی و به اصطلاح آسیب اجتماعی عبارت است از مطالعه و ریشه یابی بی نظمی ها، ناهنجاری ها و آسیب هایی نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، طلاق و… همراه با علل و شیوه های پیشگیری و درمان آنها.

اگر در جامعه ای هنجارها مراعات نشود، منجر به بروز کجروی می شود و رفتارها دچار آسیب می شوند. به عبارتی آسیب، زمانی پدید می آید که از هنجارهای مقبول اجتماعی،‌تخلفی صورت پذیرد. نبود پایبندی به هنجارهای اجتماعی منجر به پیدایش آسیب اجتماعی می شود. عوامل پیدایش آسیب های اجتماعی به ویژه در نوجوانان و جوانان را می‌توان به سه دسته عمده تقسیم کرد. عوامل شخصیتی، عوامل فردی و عوامل اجتماعی از این دسته اند.

عوامل شخصیتی از جمله عوامل معطوف به نبود تعادل روانی، شخصیتی و اختلال در سلوک و رفتار است. در افراد کج رو این ویژگی شخصیتی عبارت است از خودمحوری، پرخاشگری، هنجارشکنی، فریبندگی ظاهری و نبود احساس مسئولیت برون گرا؛ تشنه هیجان و ماجراجویی و… که هیچگاه به پیامد عمل خود نمی اندیشند و به طور معمول مستعد انجام رفتارهای نسنجیده و انحرافی هستند.

نتیجه و راهکار

خانواده نباید به صورتی متروی در خود فرو رود، بلکه وام سانتیمتری ها و تبادلات فرهنگی با محیط نیز موجه تاثیراتی پویا هستند. این تاثیرات، نخست ناشی از ترکیبی از مقاومت در مقابل تاثیرات خارجی و از سویی قبول آنهاست.

خانواده، هر الگو، شیوه یا تجربه ای که در محیط وجود دارد را نمی توان صرفاً با اقتباس یا باز تولید محض، به طور موفقی جذب کند، بلکه این کار نیازمند باز تعبیر یا به قولی اختراع مجدد است. به گونه ای که بتواند از صافی نظام ارزشی و هویت فرهنگی آن خانواده بگذرد. هیچ تغییری در خانواده محیط، بدون تمایل یا قبول تغییر به وقوع نمی پیوندد. هر فرهنگی، در داخل خود ساز و کارهایی مختلف دارد که تغییر را در جهتی تسهیل می کند با موانعی را در مقابل آن به وجود می آورد. همچنین در هر خانواده یک سلسله مراتبی از ارزش ها وجود دارد که به طور گسترده ای گستره مقبول تغییر را تعیین می کند هنگامی که عرف یا سنتی که از ویژگی های محرز جامعه است، نهادی شود، تبدیل به عنصری ماندگار در جامعه می گردد و اغلب وضعی محافظه کارانه در زنجیره اجتماعی پیدا می کند. گرچه به علت نهادی شدن، نقطه ای مرجع خواهد شد، اما به صورت خودکار، مانعی در مقابل تغییر خواهد شد و از آنجا که عرف ها و ارزش ها، در هیچ جامعه ای کاملاً ایستا نیستند، بنابراین رسوم و عرف های غیر رسمی، به گونه ای بروز می کنند که در کنار پویایی تغییر، خود مجری تغییر می شوند. بنابراین شناسائی پویایی در محیط، امر بسیار ضروری است. به خصوص عواملی که قادرند نه تنها به صورت افزایشی بلکه به گونه ای نهایی، باعث تغییر شوند.

خانواده به عنوان پدیده ای که از طرفی تغییرات زیربنایی آن را متاثر می دارند و از طرفی دیگر تغییرات روبنائی، باید خود به عنوان پدیده مستقل در نظر گرفته شود. زیرا در عین حال که عوامل زیربنایی، سازنده عناصر روبنایی اند، عوامل روبنایی خود دگرگونی های زیربنایی را گاه دچار تسریع و تاخیر می کنند.

خانواده باید به عنوان یک واحد در منظومه ای اجتماعی تصور گردد که عوامل هر کدا مستقلاً ولی در کنش متقابل با هم روی آن عمل می کنند.

مقاومت خانواده در مقابل عوامل خارجی، خود می رساند که خانواده میتواند به عنوان نیروی مستقلی در نظر گرفته شود. خانواده را باید مانند پدیده ای پویا  به شکار آورد و تغییرات و دگرگونی های آن را در بعد وسیع زمان، در رابطه با عوامل متعددی بررسی نمود.

خانواده برای افراد زیادی به مقوله تنها قلمرو شناخته شده و قابل اعتماد زندگی اجتماعی است. در صورتی که خانواده مطابق دلخواه فرد باشد، می توان در آن حداقل نمود آزادی، جامعیت و با محتوا بودن را تجربه کرد. زیرا در زندگی خانوادگی که کارکردهای مصرفی و گذراندن اوقات فراغت نیز از معانی تبعی آن محسوب می شود، فرد می تواند با توجه به امکانات و پیگیری اهداف فردی، خواسته های خود را بالقوه جامه عمل بپوشاند.

• چکیده

فصل اول : طرح تحقیق

• طرح مسئله

• 2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق
• 3-1- اهداف تحقیق
• 4-1- سوالات تحقیق
• 5-1- مدل تحقیق
• 6-1- روش تحقیق
• 7-1- مشکلات تحقیق
• 8-1- پیشینه تحقیق
• 9-1- تعاریف و اصطلاحات تحقیق
• 10-1- چارچوب نظری

فصل دوم : معرفی صادقیه (آریا شهر)

• بررسی موقعیت جغرافیایی

• 2-2- معرفی صادقیه با توجه به نقشه اجتماعی
• 3-2- زبان،‌مذهب و قومیت ساکنان
• 4-2- بررسی وضعیت اقتصادی ساکنین
• 5-2- وضعیت مهاجرت
• 6-2- رویدادها و وقایع مهم در صادقیه
• 7-2- مراکز خرید و تجاری صادقیه
• 8-2- مسیرهای منتج به صادقیه

فصل سوم : خانواده

• تاریخچه تحول سبک خانواده در ایران

• 2-3- چارچوب مفهومی مطالعه خانواده
• 3-3- روابط خانواده و جامعه
• 4-3- سبک زندگی خانواده های ساکن در صادقیه
• 5-3- انواع خانواده
• 6-3- کارکردهای خانواده
• 7-3- اجتماعی کردن در خانواده
• 8-3- تهدیدها برای خانواده امروزی
• 9-3- عوامل فراری دادن اعضاء از کانون خانواده
• 10-3- از هم گسیختگی خانواده
• 11-3- تاثیر محیط زندگی بر خانواده
• 12-3- تاثیر شرایط و اعضای خانواده بر زندگی خانوادگی
• 13-3- تاثیر محیط کار بر خانواده
• 14-3- اشتغال زنان و خانواده
• 15-3- آموزش و پرورش و خانواده
• 16-3- رسانه، تکنولوژی و تاثیر آن بر خانواده

فصل چهارم: انحرافات اجتماعی در صادقیه

• مقدمه ای بر انحراف اجتماعی

• 2-4- تاثیر خانواده بر انحرافات اجتماعی
• 3-4- تاثیر رسانه بر انحرافات اجتماعی
• 4-4- ادغام اجتماعی و تمایل به مثل دیگران شدن
• 5-4- بزهکاری
• 6-4- جوان
• 7-4-برقراری ارتباط میان دو جنس در آریاشهر
• 8-4- رشد اخلاقی
• 9-4- بیماری روانی
• 10-4- نابرابری اجتماعی
• 11-4- مواد مخدر
• 12-4- انواع مواد مخدر
• 13-4- حالت های عمومی نشئه گی مواد
• 14-4- تاثیر مواد مخدر بر روی زندگی خانواده ها
• 15-4- ارتباط میان خانواده و اعتیاد
• 16-4- نگرش های گوناگون به مواد،از دیدگاه انسان شناسی
• 17-4- نیروی انتظامی در صادقیه

فصل پنجم : نتیجه گیری و راهکارها

• منابع
• ضمائم
  • نمونه پرسشنامه
  • مصاحبه ها
  • نقشه ها

منابع

1. در جامعه شناسی خانواده ایرانی/ علی اکبر مهدوی/ چاپ اول – تهران 1354، نشر پیام
2. ساخت های خانواده و خویشاوندی در ایران/ دکتر جمشید بهنام/ نشر خوارزمی/ 1350
3. خانواده و جامعه- ترجمه ویدا ناصحی( بهنام)- نوشته ویلیام می گود، 1352، بنگاه ترجمه و نشر کتاب
4. مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده/ باقر ساروخانی/ چاپ دوم 1375/ چاپ اول 1370 / انتشارات سروش
5. کودک در برابر پیام های فرهنگی/ مرتضی کتبی/ تهران/ انتشارات دانشگاه تهران/ 1354
6. مقدمه ای بر جامعه شناسی جوانان/ ترجمه باقر ساروخانی/ روزن مایر لئوپولد/ تهران/ نشر دانشگاه تهران/1348
7. خانواده و فرهنگ/ اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر/ آبان 1354
8. آدم سازی در روانشناسی خانواده/ ویر جنیا سیتر/بهروز بیرشک/ چاپ دوم، تابستان 1373/ انتشارات رشد
9. درآمدی به مطالعات خانواده/ جان برناردز/ حسین قاضیان/ چاپ اول / تهران 1384/ چاپ تهران
10. جامعه شناسی خانواده با تاکید بر نقش، ساختاری و کارکرد خانواده در دوران معاصر/ شهلا اعزازی/ 1376/ انتشارات روشنگران
11. خانواده و تلویزیون/ شهلا اعزازی/ تهران: مرندیز/ 1373
12. ساختار اجتماعی خانواده/ تالکوت پارسوتز/ جی. اچ. آبراهام/ حسن پویان/ تهران/ چاپ بخش 1363
13. خانواده به منزله ساختاری در مقابل جامعه/هایدی روزن بام/ محمد صادق مهدوی/ تهران / مرکز نشر دانشگاه/ 1363
14. جامعه شناسی تاریخی خانواده/ مارتین سگالن/ حمید الیاس/ تهران/ نشر مرکز/1370
15. زندگی صنعتی و خانواده/ مایکل گوردن/ حسن پویان/ تهران/ چاپخش/ 1373
16. جامعه شناسی خانواده و ازدواج / آندره میشل / فرنگیس اردلان / تهران، دانشکده علوم اجتماعی و تعاون دانشگاه تهران
17. فرهنگ مطالعات جوانان/ محمد سعید ذکایی / 1386 / نشر آگه.
18. خانواده به منزله ساختاری در مقابل جامعه / هایدی روزن باوم / محمد صادق مهدوی/ 1367 / مرکز نشر دانشگاهی / تهران
19. مطالعه وضع فرهنگ عمومی / محسن فردرو / چاپ اول 1381 / تهران/ انتشارات روژین
20. فرهنگ و توسعه / یونسکو / نعمت الله فاضلی – محمد فاضلی / چاپ اول زمستان 1376 / سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
21. جامعه شناسی بیماریهای روانی / مارک تاسیگ ، جانت میکیو، سری سوبدی/ ترجمه دکتر احمد عبداللهی / چاپ اول / 1386 / انتشارات سمت.
22. نظریه های سوء مصرف مواد مخدر / دن. جی لیتری ، مواد سیرز، والنتشاین پیرسون/ محمدعلی زکریایی، محمد رضایی / چاپ اول 1384 / انتشارات جامعه و فرهنگ.