بررسی مدیریت آموزشی در مکتب رئالیسم (واقع‌گرایی)

فلسفه های آ. پ، هدفها و ارزشهایی را بررسی می‌کنند که نظامهای تربیتی متضمن آنها هستند و آنها را رشد و گسترش می دهند. هرگونه تربیت یقیناً و طبعاً دارای مبنای فلسفی است که همه فعالیتهای مدیران و معلمان در مقاطع مختلف آموزشی حتما از آن «مبنای فلسفی» متاثر خواهند شد و نگرش و گرایشهای ایشان را نسبت به امور و مسائل و کارکردهای تربیتی در جامعه به ویژه در محیطهای آموزشی، آنان را «فلسفه تربیتی» می خوانیم بدیهی است که چگونگی (وسعت و عمق) فلسفه تربیتی هر معلم، چگونگی فعالیتهای تربیتی (تربیت و تدریس و مدیریت آموزشی) او را تعیین می‌کند.

هر فلسفه تربیتی (فلسفه آ. پ) معمولاً پیشگامی دارد که «فیلسوف» آن نامیده می‎شود او کسی است که بیش از سایر متفکران به امر آ. پ پرداخته، وسیع تر و عمیق تر از آنها درباره آ.پ اندیشیده و نظرها یا آرای تازه و ابتکاری اظهار کرده است.

هر فلسفه آ. پ ارتباط دارد به افکار و عقاید ما در اینکه:

• الف- مردم چگونه باید باشند؟
• ب- چگونه باید زندگی کنند؟

بنابراین یک فلسفه تربیتی سعی خواهد کرد:

• مجموعه ای از هدفهای تربیتی را روشن کند.
• آن هدفها را زیر نور ارزشهای اخلاقی عمومی توجیه کند. تحت تاثیر همین هدفهای مشخص هست که خواهیم توانست آنچه را که کودکان و نوجوانان ما باید یاد بگیرند را تعیین کنیم.

بحث در مورد مکاتب فلسفی به این منظور است که ببینیم:

• چه مسائلی در آ. پ مطرح شده اند؟ چه نوع دیدهایی درباره آنها وجود دارد؟
• چه روشهایی برای سودبخشی کردن فعالیتهای معلم پیشنهاد می‎شوند؟
• مفاهیم تربیتی چگونه تجزیه و تحلیل می‎شوند؟ و توجیه مسائل تربیتی چگونه است؟

همان طور که گفته شد فلسفه آ. پ دارای مکاتبی است که ما در اینجا به شرح مکتب واقع گرایی (رئالیسم) و دو مکتب عمده آن (واقع گرایی قدیمی، تعقلی و واقع گرایی طبیعی یا علمی) در مورد جهان، انسان، شناخت و ارزش و تأثیر آنها بر تفکرات و کردارهای تربیتی و توانائی نقد و بررسی رفتارهای تربیتی مبتنی بر این فلسفه خواهیم پرداخت.

باید اشاره کرد که در تعیین محتوی تربیت میان دو طرز تفکر واقع گرایی (طبیعی و تعقلی) تفاوت چندانی وجود ندارند.

در واقع گرایی محتوی برنامه آموزشی به گونه ای است که شاگردان ضمن اندوختن دانش به تدریج با راه و رسم زندگی و نیز نحوه برخورد با مشکلات آشنا شوند.

آنها عقیده دارند که برنامه درسی در چگونگی آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان اهمیت خاصی دارد و باید به مواد و موضوعهای درسی توجه بیشتری شود.

آنان برای رسیدن به اهداف خود به دانش آموزان دروسی را می آموزند که آنان را در همسازی با محیط طبیعی و اجتماعی به کار آید این مواد درسی عبارتند از:

• ابزارهای تفکر و تفاهم شامل:
• زبان مادری: زبانی که بتوان به وسیله آن با افراد جامعه بومی تفاهم برقرار ساخت.
• زبان کمی (ریاضیات): تا بتوان به وسیله آن یافته های علمی را در مقیاس جهانی عرضه کرد که برای همه قابل فهم باشد.
• زبان هنر (نقاشی، کارهای تجسمی، موسیقی و …): برای تلطیف عواطف و احساسات شاگردان.

آشنایی با این زبانها وسیله ایست برای کسب معرفت و تدارک مفاهیم مشترک و مرتبط به صورت نظامی معین است.

• علوم تجربی و طبیعی:

شامل دروسی نظیر فیزیک، شیمی، زمین شناسی، ستاره شناسی،‌ زیست شناسی، روانشناسی و جامعه شناسی.

آشنایی با این علوم از دیدگاه واقع گرایان علمی جهت درک ساختمان طبیعی جهان و کشف نظام و قوانین حاکم بر جهان است تا تسلط انسان را بر طبیعت را تسهیل کند. اما از دیدگاه واقع گرایان تعقلی کشف نظام و قانون مندی جهان به منظور هماهنگ شدن و اینکه انسان بتواند تعادل حاکم بر نظام هستی را حفظ کند.

• علوم مربوط به تحلیل جامعه انسانی:

شامل تاریخ، حقوق، علوم سیاسی و اقتصادی، مدیریت و ارتباطات انسانی و غیره.

این برنامه های درسی به منظور تأمین اهداف فرهنگ ضرورت دارد.

روشهای تدریس

روشهای تدریس در دیدگاه واقع گرائی طبیعی بر یافته های روان شناسی رفتارگرا استوار است. و در دیدگاه تعقلی مبتنی بر نظریه های روانشناسان شناختی یا گشتالتی است.

مهمترین ویژگی روش آموزش در واقع گرائی طبیعی این است که موضوع آموزش را به چند مرحله تقسیم می‌کنند و یاد‌گیری هر جزء مستلزم یاد‌گیری جزء پیشین است.

این در حالی است که واقع گرایان تعقلی در تدریس به ارائه کلی مطلب بدون توجه به اجزای آن تأکید می ورزند و شاگرد را پس از دریافت کلی مطلب به طرف تجزیه و تحلیل عناصر تشکیل دهنده مطالب راهنمائی می‌کنند.

بطور خلاصه باید گفت که روشهای تدریس مکتب واقع گرایی مبتنی بر مشاهده، آزمایش، تجربه، حل مسئله و تعقل است. معلم در فرایند تربیت نقش عمده و فعالی دارد به گونه ای که می‎توان از این مکتب به عنوان یک مکتب معلم محور یاد کرد.

روشهای تدریس تقریباً حالت آمرانه دارند و ارزشیابی بسیار مهم و ضروری است. و برای ارزشیابی باید از آزمونهای عینی استفاده کند و تدریس معلم بر محسوسات مبتنی است و از پاداش جهت ایجاد انگیزه دانش آموزان استفاده می‌کند.

ارزش شناسی واقع گرایان:

واقع گرایان در اینکه ارزشهای بنیادی در اساس صورت ثابتی دارند با هم توافق نظر دارند. به اعتقاد آنها ارزشها همانند سایر اشیا کاملاً مستقل از ما وجود دارند.

آنچه بین واقع گرایان تعقلی و طبیعی در این مورد تفاوت ایجاد می‌کند موضوع تغییر ارزشهاست. تغییر در ارزشها از سوی واقع گرایان طبیعی دقیقاً از طریق تغییر در خود ارزشها تفسیر و تبیین می‎شود و به عقیده آنها ارزشها امور نسبی و تغییر پذیرند.

در صورتی که واقع گرایان تعقلی معتقدند که برای ارزشها در جهان شالوده هایی وجود دارد که ریشه آنها در رابطه انسان و اشیاء قرار گرفته است. و به عقیده آنها تا زمانی که انسان، انسان بماند ارزشهای بنیادی تغییری نمی کنند هرچند که ممکن است جزئیات تغییر کنند ولی شالوده ها ثابت می مانند.

نقد و بررسی تربیت بر پایه واقع گرایی

در بررسی تربیت بر پایه واقع گرایی باید گفت که نظر این دو دیدگاه از جهان و انسان و بالطبع تربیت متفاوت است.

دیدگاه اول سعی در تدارک تربیت همه جانبه جسمی- روحی برای انسان دارد و
دیدگاه دوم با وجود توجه به جنبه های روانی (البته با برداشت متفاوت از روان)- سعی در تدارک تربیتی برای انسان است که بیشتر مبنای زیستی- اجتماعی دارد. دیدگاه اول که متاثر از نظریات ارسطو است، انسان را به صورت یک کل مادی و معنوی در نظر دارد و دیدگاه دوم که متاثر از نظریات تجربه گرایان و حس گرایان است او را به صورت موجودی زیستی و اجتماعی می نگرد. بنابراین می‎توان نتیجه گرفت فرایند تربیت و ویژگیهای انسانهای تربیت شده در مکاتب مذکور کاملاً متفاوت از یکدیگرند.

• مقدمه
• واژه واقع گرایی
• رئالیسم در فلسفه
• رئالیسم در هنر و ادبیات
• تاریخچه واقع گرایی (رئالیسم) (Realism)
• اصول واقع گرایی
  • 1- اصل استقلال (ناپیوستگی):
  • 2- اصل قابلیت شناسایی:
• انواع واقع گرایی
• هستی شناسی واقع گرایان
  • واقع گرایی تعقلی (قدیمی)
  • واقع گرایی طبیعی (علمی)
• انسان از دیدگاه واقع گرایان
  • واقع گرایان تعقلی:
  • واقع گرایی طبیعی یا علمی:
• تأثیر هستی شناسی واقع گرایان در تربیت
  • تربیت از دیدگاه واقع گرایان تعقلی
  • تربیت از دیدگاه واقع گرایان طبیعی (علمی)
• شناخت شناسی واقع گرایان
• شناخت شناسی واقع گرایان طبیعی و تأثیر آن در تربیت
• شناخت شناسی واقع گرایان تعقلی و تأثیر آن در تربیت
• محتوی و برنامه درسی
  • 1- ابزارهای تفکر و تفاهم شامل:
  • 2- علوم تجربی و طبیعی:
  • 3- علوم مربوط به تحلیل جامعه انسانی:
• روشهای تدریس
• ارزش شناسی واقع گرایان:
• نقد و بررسی تربیت بر پایه واقع گرایی
• پیشگامان واقعگرایی در فلسفه آموزش و پرورش
• واقع گرایی در یک نگاه