کنترل شیمیایی و فیزیکی دارو

بشر از دیرباز برای مقابله با معضل درد بدنبال یک درمان و وسیله تسکین خاطر بوده است . در طی قرون و اعصار شیوه های مختلف درمانی که برخی از آنها با سحر و جادو و خرافه همراه بوده اند دست به دست یکدیگر دادند تا بلکه گره از پای معضل درد باز کنند ولی این مهم جزء با سلاح علم و دانش و شناخت حل نگردید .

با مرور زمان و با گسترش علم و فن و تجهیز وسایل جدید تکنولوژی پیشرفته ،‌انسان به طب نوین و درکنار آن به مقوله ((دارو)) به شکل نوین توجه بیشتری نشان داد . پیشرفتهای جدید جامعه کنونی ما را قادر ساخته است که تا حد بالایی توانایی مقابله با درد و آسیبهای قابل جبران را با توجه به نوع و محل ضایعه و امکانات موجود داشته باشیم .

موجود زنده ای چون انسان ،‌ترکیب پیچیده ای از انواع ارگانیسم ها و مکانیسم های حیاتی عالی است و در واقع بنا به تعبیری شاهکار خلقت است .هر گونه عدم توازن و عدم تعادلی می تواند منجر به بروز بیماری و اختلال در سیستمهای بدنی و کارآئی کلی انسان گردد ، بنابراین نحوه بکاربردن دارو، میزان دقیق مصرف تعداد دفعاتی که می بایستی مصرف گردد و اینگونه امور معمولاً توسط اولیای امور (پزشکان و مسئولان امور دارویی) در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد ، به غیر از آن مسئله مهم دیگر نحوه ساخت و کیفیت دارو می باشد که مربوط به امور داروسازی و کارخانجات تولید مواد دارویی می شود .

بطور کلی هر دارویی به غیر از ماده موثر به یک سری مواد جانبی و کمکی احتیاج دارد که این مواد جانبی برای کمک به پرس کردن قرص ها ، زمان باز شدن قرص و کپسول در محیط داخلی بدن ، کمک به افزایش مقاومت قرص در برابر ضربه یا پایداری دارو و حتی برای کمک به افزایش اثرات درمانی دارو به ان افزورده می شوند .

بعنوان مثال در یک قرص موادی برای چسباندن ذرات ،چرب و روان کردن قرص ، اسانس ، روکش ، رنگ مجاز خواراکی ماده باز کننده و …. به کار می رود .

قبل از ساختن یک دارو ، معمولاً بر حسب دستور کار مواد اولیه لازم سفارش داده می شود . سپس آزمایشاتی بر روی نمونه رسیده انجام داده می شود تا مرغوبیت و استاندارد بودن مواد توسط متخصصین تایید شود انجام این آزمایشها توسط آزمایشگاههای کنترل کیفی صورت می گیرد هدف نگارنده از نگارش این سطور صرفاً ارائه یک گزارش و رفع تکلیف نیست بلکه اشنا ساختن دیگران با مجموعه فرآیندهایی است که بطور کلی دید خواننده را از یک نظر سطحی به نظر کارشناسی تغییر دهد .

مشخصات و شرایط کار در یک لابراتور داروسازی نمونه :

لابراتوار داروسازی یک موسسه تولیدی و در واقع یک واحد صنعتی است که مانند سایر واحدهای تولیدی ملزم به رعایت استانداردهای خاصی (کنترل دقیق محصولات از نظر فیزیکی شیمیایی و میکروبی) بر روی محصولات تولیدی اش میباشد . برخلاف سایر واحدهای تولیدی در یک لابراتوار داروسازی فرمولاسیون و نحوه ساخت محصول بر امور تجاری یا بازاریابی کالا ارجح است و هدف اولیه تهیه دارو با کیفیت بالا و یا حداقل استاندارد و در مرحله بعد سود اقتصادی و پیامدهای آن می باشند .

موقعیت محلی و وضع کلی ساختمان لابراتور مشخصات و شرایط انبارها و قسمت توزین مواد اولیه شرایط مکانی قسمتهای مختلف بخش تولید و بسته بندی – تعمیرات – خدمات عمومی – بهداشتی و کمکهای اولیه و بالاخره شرایط ویژه ای که آزمایشگاههای کنترل کیفی و قسمت هی بهداشتی تابعه آن باید داشته باشند همگی از اهمیت خاصی برخوردارند .در کنار آن ذکر قسمت تاسیسات و موتورخانه مرکزی – بخش حفاظت و ایمنی – کتابخانه – نمازخانه – سالن غذا خوری – بخش پوشاک کارکنان فنی و بالاخره بخش اداری نیز حائز اهمیت است . معمولاً بهتر است قسمت تولید محصولات دارویی کنار هم و مرتبط به هم باشند که در این لابراتور این نکته دقیقاً رعایت شده است . اینکار علاوه بر گردش سریع امور حمل و نقل را نیز آسان می سازد و از اتلاف نیروی انسانی و زمان و ایجاد ضایعات جلوگیری می نماید . علاوه بر آن نزدیکی به اماکن عمومی نظیر آشپزخانه و خدمات عمومی ممکن است هوا و محیط بخش تولید را آلوده نماید .بنابراین وجود یک سیستم تهویه مطبوع قوی و کارآمد ضروری است . بخش تولید خود به چند زیر بخش تبدیل می شود :

• الف- بخش تهیه پودر و گرانول خوراکی
• ب- بخش تهیه قرص یک لایه و دو لایه (نظیر قرص های جوشان ویتامین c یا قرصهای آنتی بیوتیک )
• ج- بخش تولید قرص های روکش دار که بنام دراژه سازی خوانده می شود .
• د- بخش تهیه مایعات نظیر شربت سازی
• ذ- بخش کپسول سازی
• ر- بخش داروهای نیمه مایع (نظیر پماد و کرم)

بخش اول و شیاف سازی

لازم به ذکر است که تمامی بخشهای فوق باید به تهویه های مناسب – نورکافی و تجهیزات مدرن و کادر مجرب و کارآزموده مجهز باشند .

بخش تهیه گرانول :

پودرهای خوراکی که ممکن است بعنوان قرص (یا استعمال خارجی) مورد مصرف قرار گیرند در این بخش ساخته می شوند . لذا باید این بخش در محل اختصاصی و بدور از بخشهای عمومی واقع شود بویژه اگر پودر آنتی بیوتیک یا مواد هورمونی باشد .

گذشته از آن طی مراحل : توزین – آسیاب کردن – الک کردن – مخلوط سازی – خشک کردن (در صورت لزوم برای از بین بردن درصد رطوبت اضافی مواد اولیه و رساندن رطوبت به حد استاندارد بکار می رود )نیازمند وجود مراکز فوق در بخش گرانول سازی است و تمامی وسایل مربوطه باید در محلهای کاملا تمیز – دربسته – خشک و دارای شرایط فیزیکی پایدار باشند . در بخش بسته بندی پس از مخلوط کردن مواد و احتمالاً خشک کردن وبسته بندی آنها نیاز به تهویه قوی شدیداً احساس می شود چون احتمال ایجاد ذرات معلق غیر ممکن نیست . پودرها ممکن است بصورت گرانول درآمده و بسته بندی شوند یا جهت دراژه کپسول یا قرص سازی مستقیماً به قسمتهای مربوطه ارسال شوند . مراحل ساخت یک گرانول بشرح ذیل است :

تهیه پودر – خمیر کردن توسط دستگاه خمیر کن برقی – عبور خمیر از دستگاه گرانولاتور – الک کردن گرانول حاصله در صورت نیاز و خشک کردن آن .

مطلب پیشنهادی: مراحل تولید دارو و ارزیابی زمان و کار در شرکت داروسازی

بخش قرص سازی :

اصولاً بخش قرص سازی مولد ذرات و گردغبار مواد شیمیایی می باشد پس بهتر است این مکان در کناره های واحدهای تولیدی و تا حد امکان در معرض جریان هوا انتخاب شود تا در صورت هر گونه خرابی احتمالی دستگاههای تهویه مشکل بزرگی ایجاد نشود . متاسفانه کارخانه فوق چون در حریم شهری واقع شده نمی تواند ذرات معلق و غبارات حاصل از بخش قرص سازی را به خارج منتقل سازد در نتیجه ذرات غبار توسط مکنده های قوی جمع آوری شده و در چاه فاضلاب کارخانه ریخته می شود .

بعنوان مثال به من گفته شد اگر فشار هوای سالن قرص سازی قدری منفی باشد بهتر است که احتمالاً بدلیل راحت تر کشیده شدن ذرات معلق به درون مکنده و خروج تمام و کمال آنها از محیط کارگردان می باشد . قرص سازی حتماً باید بدور از هر گونه رطوبت  و قسمتهایی که به نحوی با اب در تماس اند باشد چون خشک بودن و دارابودن حداکثر رطوبت استاندارد 35 تا 40% از ویژگیهای محصولات این قسمت است هر چند رطوبت مسئله چندان مهمی بنظر نمی رسد ولی در فصل زمستان که رطوبت نسبی به حدود 50% می رسد توسط دستگاههای گرم کننده یا بوسیله دسیکاتورها و اجتناب از شستشوی قسمتهای مختلف ساختمان رطوبت را تا حد امکان پایین می آورند و در حد نرمال و استاندارد قرار می دهند در این قسمت قرصهای جوشان قرصهای بدون روکش و هسته قرصهایی که پوشش دار خواهد شد ساخته می شوند .

بخش قرصهای بدون روکش :

برای تهیه قرص بدون روکش دقت و توجه به نکات مهم و مراحل فنی لازم است دانه یا قرص گرد شدنی باید دارای خواص فیزیکی و مکانیکی خاصی باشد یعنی یک اندازه بوده و محفظه فشردن بین دو سنبه را به خوبی پرکند و قابلیت چسبندگی ذرات به حدی باشد که پس از فشردن به راحتی خرد نشده و به آسانی از دستگاه جدا شوند . پس از زمان مقرر در بدن باز شده و خواص دارویی مورد نظر را بروز می دهند . بنابراین از مواد موثر خاصی بعنوان مواد کمکی استفاده می شود که در پرس کردن و یا زمان باز شدن قرص و مقاومت در برابر ضربه و اثر درمانی قرص بسیار مهم است . این مواد باید نحوی انتخاب شوند که پس از تاریخ انقضاء مصرف به مواد زائد و خطرناک تبدیل نشوند که اگر قرص اشتباهاً مصرف شد خطرات ممکه به حداقل برسد .

مواد کمکی مهم عبارتند از :

مواد رقیق کننده :

وقتی اندازه ماده موثر قرص کافی نباشد برای پر کردن جای خالی از ان استفاده می کنند .

مواد چسباننده :

همانطور که از نامشان برمی آید وجودشان سبب اتصال ذرات شده و سبب کاهش فشار لازم برای پرس می گردد .

مواد لغزان کننده :

دانه ها را برای ورود به محفظه فشاری آماده کرده و وزن قرص ها را یکسان می سازند و چسبندگی قرص به قالب یا سنبه را کم می کنند و اصطکاک بین ذرات رادر حین فشار به آنها کم کرده و سبب فشردگی بهتر ذرات به هم می شوند .

مواد باز کنده یا متلاشی کننده :

در تسریع باز شدن قرص در آب یا شیره معدی موثرند .

مواد خیس کننده :

تامپونی ، رنگی ، معطر کننده و جذب کننده های سطحی نیز بسته به نوع دارو قابل افزایش می باشد .

مکانیسم باز شدن قرصهای جوشان :

در نتیجه انیدرید کربنیکی که از تاثیر اسیدآلی روی یک کربنات حاصل شه قرص به آسانی در آب حل و پخش می گردد . قرصهای فوق معمولاً دارای طعم و بوی مطبوع هستند بنابراین از طرف بیماران به راحتی پذیرفته می شوند و چون به اسانی در آب پخش می شوند زود جذب می شوند ولی تهیه قرصهای فوق باید در تمامی مراحل در محیط بدون رطوبت که شرایط دمایی و رطوبتی آن به وقت کنترل شده است انجام گیرد . اغلب اسیدآلی مصرف شده اسید سیتریک یا اسید تار تاریک است .

به هر حال باید اسید از نوع جامد باشد . بی کربنات سدیم ، کلسیم یا منیزیم و قند نیز بعنوان رقیق کننده به همراه مواد معطر کننده و رنگها و اسانسهای مجاز به کار می روند .

بخش روکش دادن قرص های پوشش دار :

سطح قرصهای روکش دار ممکن است یک یا مخلوطی از چند نوع پوشش مانند : رزین های طبیعی ، سنتزی ،‌صمغ ها ، مواد غیر محلول بی اثر ، قندها ،‌مواد پلاستیکی ،‌موم ها ،‌پلی الکل ها و یا مواد رنگی مجاز باشد .

اگر پوشش قرص خیلی نازک باشد «پوسته » نامیده می شود . درینک قرص پوشش دار دو قسمت وجود دارد :

الف- قرص برهنه یا هسته که باید برآمده بوده و فاقد زوایای تند باشد که هم روکش به راحتی جذب کند و هم هنگام بلع مشکل ایجاد نکند بنابراین شعاع خمیدگی نزدیک به قطر قرص اختیار می شود .

ب- روکش یا پوشش که معمولاً برای گوارا کردن بلع قرص دارای بو و مزه نامطبوع بکار می رود .ممکن است روکش کردن قرص ها برای محافظت مواد موثرشان در برابر شرایط فیزیکی و جوی یا اثر شیره معده باشد و یا از اثرات تداخلی و مضر قرص بر قسمتی از بدن جلوگیری کند .

بنابراین نوعی قرص پوشش دار (روکش دار) مقاوم در معده بعنوان مثال معرفی می شود :

سطح این قرص از چند لایه روکش پوشیده شده است و فقط در محیط روده است که متلاشی می شود و چون ماده موثر تحت اثر شیره معده خراب می شود قرص به نحوی ساخته می شود که در محیط اسیدی معده نامحلول باشد ولی در محیط کمی قلیایی (نسبتاً خنثی) روده ها جذب و حل شود .

چند لایه روکش می تواند : استیل فتالات سلولز ، گلوتن ،‌کوپولیمرهای آنیونی مختلف ، اسیدمتاکریلیک و استرهای آن باشند .

کراتین ،‌ژلاتین و اسید استثاریک در گذراندن قرص از معده و باز شدنش در روده به خوبی کمک می کنند .

بخش کپسول سازی :

کپسول فرآورده های سختی هستند که توسط یک پوشش سخت یا نرم احاطه می شوند شکل و گنجایش این پوشش متفاوت است و غالباً همگان با اصطلاحات 300mg ,200mg,150mg و … آشنا هستند . کپسولها حاوی مقداری از داروهستند که باید طی یکبار مصرف شود . پوشش کپسول اغلب از ژلاتین یا مواد غالباً حل شونده دیگری ساخته می شود که می توان سختی آنرا با افزودن موادی نظیر : گلیسیرین یا سوربیتول تنظیم کرد . مواد دیگری نیز می توانند به پوشش افزوده شوند . مواد رنگی مجاز ، شیرین کننده ها ،‌کدر کننده ها و … معمولاً نام و حجم کپسول روی پوشش به زبان انگلیسی درج می شود . محتوای کپسول می تواند مایع یا جامد و حتی خمیری باشد ولی در هر حال نباید روی پوشش اثر کرده و آن را از بین می برد .

پر کردن کپسول در یک پوکه ژلاتینی توسط ماشین اتوماتیک به طریقه زیر انجام می گیرد :

• ابتدا پوکه های فوقانی و تحتانی از هم جدا می شوند .
• پوکه های تحتانی (که معمولاً بزرگترند) داخل قالبهای فلزی ویژه قرار می گیرند و پودر به میزان لازم از قیف درون آنها ریخته می شود .
• پوکه های فوقانی توسط ماشین روی پوکه پر شده تحتانی قرار داده شده و درجهت عکس پوکه تحتانی فشرده و قفل میشود .
• کپسول آماده شده از دستگاه خارج می شود .

نکات مهمی که باید مورد توجه قرار گیرند :

رطوبت استاندارد باید در حدود 35% تا 40% و حرارت استاندارد باید در حدود 2-23 درجه سانتی گراد باشد. مواد آلرژی زا سمی یا آنتی بیوتیک باید در محل خاص و مجزایی پرشوند . پودر و گرانولهای مختلف نباید همزمان تولید شوند . در یک فضای کوچک یا مشترک نباید محتویات دو یا چند نوع کپسول متفاوت را پر نمود چون همانطور که میدانیم روش ساخت ترکیبات و موارد مصرف کپسولهای خوراکی متفاوتند و هر گونه اشتباه مستقیماً روی خواص داروی و درمانی اثر سوء می گذارد چهار نوع کپسول از نظر پوشش خارجی داریم :

• کپسول نرم : دارای جدار ضخیم و کاملاً سربسته است اگر کروی باشد مروارید یا پرل نامیده می شود (مثل : نیتر و گلیسیرین که برای بیماران قلبی تجویز شده و ماده موثر آن از راه بافت زیر زبان جذب می شود )
• کپسول سخت : پوشش از دو قسمت استوانه ای تحتانی و فوقانی که در هم قفل می شوند ساخته می شود و علیرغم نام کپسول هر دو تکه نازکند . معمولاً پوشش کپسولهای سخت بمقدار فراوان توسط سازندگان تولید شده و به کارخانه های سازنده دارو تحویل می گردد . هشت اندازه مختلف از حجم 4/1 تا 12/0 میلی لیتر که با شماره مشخص می شوند برای کپسولهای سخت وجود دارند .
• کپسول با پوش مقاوم در معده :

بوسیله پوشش دادن با استیل فتالات سلولز بدست می آیند یا اینکه دانه های درون کپسول را قبلاً پوشش دار کرده اند و بعداً کپسول را پر کرده اند .

• کپسول با اثر طولانی :

کپسولهایی هستند که از گرد یا گرانول پوشش دار شده پر می شوند تا دارو با سرعت مطلوبی آزاد شده و اثر دارو طولانی تر می باشد .

بخش داروهای نیمه مایع (پماد و کرم سازی ) :

بدلیل مصرف مواد چربی در این بخش معمولاً کف و دیوارهای آن بصورت یکپارچه  و قابل شستشو انتخاب می شود تا پس از شستشوی مداوم اثر لک و چربی روی آن باقی نماند . موزاییک های درزدار و برخی از انواع سنگ بدلیل جذب ذرات چربی و گرد و غبار برای فرش کردن کف سالن پماد سازی مناسب نیستند بنابراین اگر ازکف پوشش های پلاستیکی یکپارچه (نظیر اپوکسی) که دارای زیرسازی محکم نیز هست استفاده شود بهتر است .

دستگاههای موجود در این بخش عبارتند از :

• دیگ ذوب چربی و مخلوط کننده آن که هر دو از جنس استیل ضدزنگ بوده و دارای دو جدار می باشند .
• همزن الکتریکی متحرک
• دستگاه نورد و غلتک برای نرم و یکنواخت کردن پماد
• کاردکهای استیل ضدزنگ
• میزهای کار
• الکلهای دارویی برای نرم کردن داروهای جامد
• آسیاب برقی برای ریزتر کردن اندازه ذرات جامد
• صافیهای شیشه ای و چینی جهت صاف کردن مخلوطهای مذاب
• پمپ خلاء برای کمک به بهتر و سریعتر صاف کردن مواد مذاب
• ماشین پرکننده پماد بطور تمام اتوماتیک
• یک ترازو جهت توزین خودکار پمادهای پرشده در حین پر شدن و ترازوی دیگری برای توزین مواد اولیه شروع فرایند پماد سازی .
• کمد و انبار برای نگهداری وسایل مکانیکی و قطعات یدکی و ظروف و مواد مورد نیاز .
• وسایل انتقال مکانیکی برای انتقال پماد .

یک نکته مهم در پماد سازی توزین دقیق و الک نمودن دقیق به منظور بدست آوردن اندازه ذرات یکسان است چون در غیر اینصورت پماد یکنواخت و نرم نخواهد شد .

نکته دیگر اینست که مواد حامل هستند این مواد پایه و آلودگی میکروبی (نظیر استافیلوکوکوس ها و پسودوموناس  ها و … ) نداشته باشند . بنابراین بخش کنترل میکروبی پماد را از نظر تست شمارش و تست افتراقی روی میکروبهای فوق به دقت مورد بررسی قرار می دهد مساله مهم دیگر در سنتز پماد مخلوط کردن مواد به نسبتهای صحیح و در زمانهای یکسان بر حسب دستور کار می باشد پس از این مرحله است که مخلوط سرد شده را توسط غلتک نرم و یکنواخت می کنند . پس از مخلوط کردن توسط مخلوط کن های برقی اتوماتیک از قسمتهای مختلف تولید پماد نمونه برداری می شود . و پس از بستن درب ظرف بر روی آن بر چسب حاوی : نام ، سری ، ساخت ، تاریخ ساخت ، تاریخ انقضای مصرف ،‌مقدار سری ساخت الصاق می گردد .

پس از جواب مثبت آزمایشگاه پماد می تواند پر شود آزمایشگاه مراحل زیر را کنترل می کند :

• تعیین مقدار ماده موثر و مقایسه آن با حد نوسان مجاز .
• میزان درصد رطوبت پماد اگر لازم باشد .
• بررسی تحمل پوستی و عدم ایجاد عوارض جلدی و آلرژی
• کشت میکروبی از نظر بررسی احتمالی وجود یا عدم وجود استافیلوکوک طلایی و پسودوموناس

نمونه برداری به طور منظم انجام شده و در خط تولید از هر 100 لوله پماد یکی جهت آزمایشگاه کنار گذاشته می شود . هنگام پرکردن پماد لازم است قیف دستگاه پرکننده و لوله های نازک را با الکل 70% تمیز کرده و سپس خشک کنند . انتقال پماد به قیف دستگاه پرکننده بدون دخالت دست و در محیط کاملاً استریل صورت میگیرد و درب قیف را موقع کار با پوششهای نایلونی یا فلزی می پوشانند .

لوله های پماد باید در بسته بندی تمیز و استریل وارد کارخانه شده و در اتاق جنب بخش پرشدن از کارتن خارج شوند و با بسته بندی تمیز داخلی شان (که اغلب از جنس نایلون است) وارد بخش پرکننده شوند . قبل از پرکردن با هوای فشرده یکبار دیگر داخل لوله ها تمیز میشود .

لازم به یادآوری است که پمادهای حساس به رطوبت نظیر تتراسایکلین از نظر درصد رطوبت بدقت مورد بررسی قرار می گیرند و مواد حامل و کمکی باید انیدر و بدون آب باشند و درصد رطوبت پماد بیش از 5/0 % نباشد در غیراینصورت رنگ پماد بتدریج از زرد به قهوه ای تبدیل شده و بدون اثر خواهد شد بهمین دلیل در مورد پمادها از پوشش های p.v.c که هادی رطوبت و بخار آب است نمی توان استفاده کرد و لوله با پوشش داخلی لاتکس و یا p.v.d.c پیشنهاد میشود .

بخش تهیه اوول و شیاف :

مواد شیاف واوول را در بخش پمادسازی ذوب و مخلوط کرده سپس در قالبهای تمیز استریل و چرب شده پرکننده و بعد از خنک شدن بسته بندی میکنند کارخانجاتی که تولید شیاف و اوول به مقدار زیاد را انجام میدهند معمولاً خط تولید مستقلی دارند . وسایل مورد نیاز این بخش بشرح ذیل است :

• دیگ ذوب چربیها و مواد حامل به همراه مخزن ساخت که همگی از جنس فولاد ضدزنگ و دوجداره میباشند و با سیستم بخار و آب گرم گرمای مورد نیازشان تامین میشود و توسط جریان آب سرد میتوان انها را خنک نمود .

دیگ فوق دارای ترموتر داخلی همزن برقی و دریچه اطمینان برای خروج بخار اضافی میباشد .

• صافیهای سلولزی یا پلاستیکی جهت سترون کردن مواد مذابی که حرارت زیادی نمی بینند .
• دستگاه خلاء برای کمک به صاف کردن و تسریع عمل صاف کردن به همراه کپسولهای گاز نیتروژن برای ایجاد فشار به مخلوط .
• قالبهای فلزی با ماشین اتوماتیک پرکننده .
• ترازوهای دقیق و مناسب برای توزین مجدد در مراحلی که نیازمند توزین هستند . اگر از قالبهای دستی استفاه می شود قبلاً قالبهای دستی را با مواد ضدعفونی کننده شسته و با آب مقطر یا جوش (و یا آبی که از صافی باکتری عبور کرده و الکل شستشو داده و با کمک دستکش جراحی ضدعفونی شده داخل قالبها را با چربی استریل چرب میکنند و قالبها را پس از پرکردن درون یخ می گذارند . خارج کردن اوول و شیاف باید با دستکش استریل باشد و باید بلافاصله آنها را بسته بندی نمود اگر بسته بندی با ماشین اتوماتیک باشد اوول یا شیاف را در محفظه های پلاستیکی پر نموده و از دخالت دست جلوگیری میشود و در روی محفظه ها شماره سری ساخت حتماً باید درج شود .

آزمایشات لازم برای اوول و شیاف عبارتند از :

• تعیین مقدار مواد موثر در یک اوول یا شیفا و مقایسه با حد مجاز نوسانها که در فارماکوپه ذکر شده است .
• رسم منحنی اوزان از نمونه های مختلف و تعیین وزن حد متوسط وزن حداکثر و حداقل
• کشت قارچی و میکروبی پماد ذوب شده به نحوی که فاقد میکروبهای بیماریزا بوده و تعداد میکروبهای غیر بیماریزای ان به میزان حداقل باشد .
• اندازه گیری زمان ذوب و باز شدن در حمام 1+37 درجه سانتیگراد .
• طبق فارماکوپه وزن استاندارد اوول ها 5 گرم و شیافها بین 2 تا 6 گرم میباشد .

بسته بندی اوول و شیاف باید در زمان بسیار کوتاه و در شرایط بهداشتی و بدون دخالت دست باشد و روی بسته بندی شرایط نگهداری و طریقه مصرف بوضوح درج شود . چنانچه قالب پلاستیکی یا استریپ شماره سری ساخت و تاریخ مصرف نیز باید حک یا چاپ شود .شیاف شکل قابل مصرف دارو از راه رکتوم است . این فرم دارویی از زمانهای بسیار قدیم حتی توسط پزشکان باستان تجویز می گردیده در آن زمانها از فلز – شاخ – ریشه و ساقه هایی به ماده دارویی آغشته بودند استفاده می شد ولی از سال 1886 فارماکوپه مخلوط دارو را با اکسی پیانها بیان کرده اند . فارماکوپه شیاف ها فرآورده هایی به حالت جامد هستند که هر واحد از آن دارای یک یا چند ماده فعال می باشد . معمولاً انها را به صورت «دز» واحد بمنظور اثر موضعی یا جذب دارو از راه جریان خون تجویز می نمایند .

وزن شیاف معمولاً بین 1 تا 3 گرم است .

بخش تهیه مایعات خوراکی :

محصولات مایع خوراکی شامل : شربتها ، قطره ها ،‌سوسپانسیونها ،‌که استریل نیستند ولی باید در شرایط سالم و بهداشتی از مواد غیر آلوده و سالم پر شوند .

محصولات فوق باید از نظر تعداد میکروب در هر میلی لیتر (واحد حجم) در حد مجاز و استاندارد باشند که این تعداد برای کشور ما 100 میکروارگانیسم در هر میلی لیتر است که شامل 90 باکتری و 10 قارچ بیماریزا در هر میلی لیتر میشود . این تعدا را با کشت مایع رقیق شده در محیطهای هوازی و بی هوازی بدست می آورند و سپس انواع بیماریزا را با روشهای اقتراقی روی کشتهای مثبت اولیه تجسس می کنند . شرایط ساختمانی بخش مایعات خوراکی همان شرایط عمومی شامل : پنجره با حفاظ توری و سقف و دیوارهای قابل شستشو و یکپارچه است که بعلت ریزش آب و مرطوب بودن محیط باید کانالهای فاضلاب در کف ساختمان احداث شود .

قبل از شروع کار شستشو و ضدعفونی کف و دیوارها و چاهک ها ضروری است و باید هر هفته نوع ماده میکروب کش (ضدعفونی کننده) را عوض کنند تا میکروبهای محیط به یک ماده ضد میکورب مقاوم نگردد . محل تهیه و پرکردن مایعات خوراکی تا حد امکان باید در میان ساختمان باشد و نباید به هوای ازاد مستقیما ً مربوط باشد و باید از بخشهای مولد گرد و غبار (مثل : گرانول سازی و قرص و کپسول سازی) مجزا و دور باشد و اگر هوا از فیلترهای ریز حدود 5/0 میکرون عبور داده شود بهتر است تجهیزاتی که در این بخش به کار می رود :

• مخازن تهیه مایعات که از جنس فولاد ضد زنگ و دو جداره هستند از آن گذشته سیستم بخار و اب گرم و آب سرد و همزن ثابت در کف مخزن می باشند . ترمومتر و دریچه اطمینان خروج بخار اضافی نیز درون مخزن ها تعبیه شده اند .
• همزن های الکتریکی متحرک برای نصب روی مخازن (اگر لازم باشد)
• تانکهای ذخیره داروی مایع که یک جداره و از جنس ضد زنگ است .
• پمپهای انتقال مایعات از یک ظرف به ظرف دیگر
• صافی جهت صاف کردن با پمپ خلاء با کاغذهای صافی بدون پرز و ضخیم (صافیهای سلولزی)
• الک برای یکنواخت سوسپانسیون
• دستگاه هموژه نیزه کننده امولسیون
• آسیاب برای نرم کردن پودرها
• سطلهای استیل مدرج
• ظروف استیل و پلاستیکی و دردار جهت توزین
• قیف های بزرگ استیل
• پی پت های بلند و بزرگ 100 میلی لیتری برای نمونه برداری
• PH متر برقی
• ظرف شیشه ای برای ریختن نمونه ها ازحجم 250 میلی لیتر تا حجم 2 لیتر
• کمد جهت نگهداری لوازم
• ترازو برای توزین

آزمایشاتی که بر روی مایعات خوراکی شامل قطره شربت سوسپانسیون و امولسیون انجام می شوند :

• کنترل PH با PH متربرقی به طوری که دستگاه از دو ساعت قبل روشن شده و درستی کار ان کنترل شود .
• تعیین وزن مخصوص مایع (در قطره ها)
• تعیین ویسکوزیته یا کشش سطحی مایعات غلیظ تر از آب توسط ویسکوزیمتر
• تعیین مقدار مواد موثر و تست تشخیص آنها
• تست تشخیص یا کروماتوگرافی مواد کمکی
• آزمایش طعم و بو و مقایسه رنگ محصول با رنگ استاندارد و نداشتن ذرات معلق قابل رویت پس از عمل صاف کردن .
• کنترل حجم ها در حین پر شدن هر 15 دقیقه یکبار استوانه مدرج تمیز و رسم منحنی تغییرات حجم و دور ریختن نمونه های آزمایش شده .
• کشت مایع رقیق شده در محیطهای هوازی و بی هوازی باکتری و محیط عمومی قارچها

پس از جواب آزمایشگاه در مورد مرغوبیت داروی مایع و عدم آلودگی شیشه ها (که قبلاً آنها را کشت داده اند) شروع به پرکردن شربت می نمایند ولی قبلاً باید ماشین شربت پرکنی یاقطره پرکنی و مخزن ماشین و نازال ها را با آب مقطر استریل کاملاً تمیز کنند .

بهتر است که یک درصد حجم سری را که در اول کار پر شده (معادل 100لیتر) دور بریزند . جهت کنترل شیمیایی و میکروبی شیشه های پر شده لازم است که به طور سیستماتیک از خط پیوسته تولید نمونه برداری شود بطوری که از هر 100 شیشه (یا از 1000شیشه) یک عدد بعنوان نمونه تحویل آزمایشگاه شده و آزمایشات شیمیایی و میکروب شناسی به روی ان انجام شود . از اتاق پرکردن قطره وشربت کارگذانی که شیشه ها را وارد خط تولید می کنند باید دستکش هی استریل و ماسک داشته باشند .

خط تولید از مرحله پرکردن تا مرحله گذاشتن درهای بطری ها باید از کانال شیشه ای یا پلاستیکی شفاف (قابل رویت ) و در بسته عبور کند به طوری که خطر افتادن ذرات و حشرات درون شیشه ها به حداقل برسد . در خط شربت پرکنی در دو نقطه باید چراغ بزرگ گذاشته و با چشم از پشت صفحه ذره بینی کنترل انجام شود . معمولاً یکربع استراحت به کارگر فوق داده میشود و در این مدت فرد دیگری وظایف او را انجام می دهد .

بر طبق توصیف فارماکوپه شربتها فرآورده های مایعی هستند که دارای مقادیر زیادی قند میباشند که این قند غلظت آنها را به حد کافی رسانده و شرایط نگهداری شان را تامین می کند علاوه بر آن قابل قبولی به مواد موثر می بخشد و سبب محفوظ ماندن آن می شود .

کنترل هنگام تولید در صنعت داروسازی :

در جریان تولید محصول دارویی شرایط محیطی از قبیل : نور ،‌رطوبت و گازهای هوا ،‌تغییر برنامه ریزی صحیح ماشین آلات تنظیم شده و خطاهای کارکنان برروی کیفیت فرآورده تاثیر میگذارند لذا جهت بررسی و کنترل این تاثیرات و خارج نشدن کیفیت فرآورده از حد استاندارد لازم است که همواره شرایط محیطی کیفیت بسته بندی ماشین آلات و افراد کنترل شده و محصول در هنگام همواره شرایط محیطی کیفیت بسته بندی ماشین آلات و افراد کنترل شده و محصول در هنگام تولید مرتباً از نظر فیزیکی و شیمیایی مورد بازرسی قرار گیرد .

در کنترلهای هنگام تولید یا I.P.Q.C معمولاً با آزمایشات سریع و ساده و با نمونه برداریهای متعدد در فواصل زمانی معین شده وضعیت یک سری از محصول را بررسی کرده و کلیه اسناد و مدارک نمونه برداریها و آزمایشات در پرونده همان سری ساخت بایگانی شده و مدارک در دفتر آزمایشگاههای کنترل دفتر مسئول تولید و دفتر مسئول فنی نگهداری می شوند .

کارخانجاتی که مجهز به سیستم I.P.Q.C هستند دارای آزمایشگاه کنترل هنگام تولید بوده و سرپرست آزمایشگاه مذکور معمولاً یک نفر داروساز با تجربه می باشد و سازمان پرسنلی این آزمایشگاه به شرح ذیل است :

• داروساز سرپرست کنترل هنگام تولید
• شیمیست ارشد بعنوان معاون ازمایشگاه
• نمونه برداران و کنترل کنندگان
• اجرا کنندگان آزمایشها و دستور العملها که کلاً Operators نامیده می شوند .
• نمایندگان قسمت کنترل هنگام تولید در اتاق توزین مواد که معمولاً شیمیست میباشند .

کنترل در انبار مواد اولیه یا در اتاق توزین :

یکی از مراحل مهم در ساخت دارو انتخاب مواد اولیه و نحوه توزین و سیستم حمل دارو به قسمت توید میباشد و چنانچه در این مراحل اشتباهی رخ دهد مسلماً‌زیانهای قابل توجهی و یا جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت . جهت کنترل در اتاق توزین لازم است که یک فرد تعلیم دیده برگ ساخت یا درخواست مواد را مطالعه کرده و یا کنترل نام بشکه ها و ظروف مواد اولیه از نظر تاریخ انقضاء مصرف و (تعیین مقدار ماده موثر) ماده اولیه معین کند که کیفیت در حد قابل قبول است و ظرف دارای شماره سری ساخت ویا LOTNO میباشد . چنانچه از یک ماده چندین سری ساخت در انبار موجود است باید ابتدا سری های قدیمی تر که تاریخ انقضاء مصرف آنها کوتاهتر است انتخاب و مصرف شوند و چنانچه روی ظرف ماده تاریخ انقضای مصرف درج نشده باشد از روی شماره دفتر انبار باید انواع قدیمی تر که زودتر وارد انبار شده اند مشخص کردند . این سیستم را «سیستم حق تقدم» میگویند که به اصطلاح First in – first out معروف میباشند .

در موقع توزین باید مقدار ماده موثر ماده اولیه را بررسی کرده و طوری توزین نمایند که مقدار جنس توزین شده مانند مندرجات برگ درخواست مواد باشد و چنانچه مقدار اضافی توزین شود باید این مقدار در برگ درخواست مواد ثبت گردد . قبل از توزین باید کلیه بشکه ها و ظروف مواد اولیه تمیز شده و عاری از گردوغبار باشند . کلیه ترازوها باید با دستمال خشک و تمیز شده باشند و وسایل توزین و ظروف تهیه شده و یا کیسه های نایلونی مورد استفاده در توزین باید تمیز باشند . ترازوها باید کنترل شده و صحیح عمل نمایند در هر توزین باید حداقل دو نف حضور داشته باشند .(یک نفر نماینده انبار و یک نفر از قمت تولید یا I.P.Q.C) بعد از هر توزین هر دو نفر باید روی برگ درخواست مواد و در مقابل نام ماده مورد نظر مشخصات خود را نوشته وامضاء کنند . از آن جایی که امکان دارد ترازوهای انبار با اتاق توزین صحیح عمل نکنند لازم است که بخشهای تولید نیز مجهز به ترازوهای مناسب باشد و یک بار دیگر وزن مواد را در بخش تولید کنترل نمایند . به این روش «کنترل دوباره» می گویند .

روش سنجش متوکلوپرآمید هیدروکلراید :

وسایل لازم :

بالن ژوژه 100 CC یک عدد – بالن ژوژه 250 CCیک عدد- 10 عدد بالن ژوژه 500CC دو عدد بالن ژوژه 2000 CC – 10 عدد ارلن – 10 کاغذ صافی – 12 عدد لوله آزمایش محلول 1/0 % – نفتیل اتیلن آمین- محلول % – نیتریت سدیم – محلول 0/1Hcl نرمال- محلول 10% Hcl – محلول استاندارد متوکلوپرآمید هیدورکلراید .

دستور کار

آزمایش تعیین مقدار روی قرص متوکلوپرآمید هیدورکلراید صورت می گیرد . برای این منظور 10 عدد قرص mg مورد نیاز است .

10 عدد قرص را در بالن ژوژه های 500 cc انداخته و به هر بالن مقداری از 1/0 HCl نرمال محلول 10% HCl محلول استاندارد متوکلوپرآمید هیدروکلراید صورت می گیرد . برای این منظور 10 عدد قرص mg مورد نیاز است .

10 عدد قرص را در بالن ژوژه های 500 cc انداخته و به هر بالن مقداری از 1/0 HCl نرمال می افزایند . سپس به مدت 45 دقیقه بالن ها را به دستگاه Shaker متصل کرده تا با دور مناسب آنها را بهم بزند .

پس از پایان عمل فوق بالن ها را به مدت 10 دقیقه در حمام آب گرم 70  cقرار
می دهند. پس از خارج کردن بالن ها از حمام آنها را زیر شیر آب کاملاً سرد می کنند. در مرحله بعد بالن ها را با 0/1HCl نرمال کاملا سرد به حجم رسانده و خوب هم
می زنند محتوی هر بالن را توسط قیف و کاغذ صافی و ارلن صاف می کنند. برای سهولت کار می توان بالن ها را شماره گذاری نمود رسوب روی کاغذ را به دور انداخته آزمایش را با محلول صاف شده انجام خواهند داد .

محلول استاندارد :

توزین دقیق 6/52 mg پودر خالص متوکلوپرآمید و رساندن آن به حجم 250ccتوسط 1/0 HCl نرمال می سازند. البته قبل از اینکه آنرا کاملاً به حجم برسانند حدود 10 دقیقه آنرا Shake می کنند سپس 10 cc از آنرا در بالن 100 cc با 0/1HCl نرمال به حجم می رسانند یک شاهد یا Blank هم نیاز داریم . در 12 لوله آزمایش تمیز به ترتیب از هر ارلن محتوی نمونه 2ccریخته و سپس به هر لوله 4cc آب می افزایند.

سپس در لوله ها را با کاغذ بسته مدتی در محیط خارج از نور قرار می دهند. به هر لوله 1cc 10%HCl می افزاییم و بهم می زنند زمانی که می خواهند به هر لوله آزمایش سدیم نیتریت 1/0% بیفزایند باید زمان بگیرند زمان کلی افزایش نباید بیش از 3 دقیقه باشد و هم زدن نباید متوقف باشد .

در مرحله بعد به هر لوله 1cc آمونیوم سولفات 5/0% می افزایند و به هم می زنند افزایش محلول فوق نباید بیش از 2 دقیقه بطول بکشد . در مرحله نهایی به هر لوله 1cc نفتیل اتیلن آمین 1/0% افزوده و پس از هم زدن 10 دقیقه زمان می گیرند رنگ ارغوانی ظاهر شده را در طول موج 550 میخوانند و از فرمول زیر مقدار موثر ماده را بر حسب mg بدست می آورند مقدار فوق نباید بیش از 11 و کمتر از 9 mg باشد .

روش سنجش کپسول تتراسایکلین

365 mgr (وزن یک کپسول) از پودر را با 300 cc اسید 0/1NHcl را در بالن 500 cc ریخته و Shake می کنند. بعد با 0/1NHCl به حجم می رسانند محلول را صاف کرده 2cc ، 0/1NHCl را به حجم 100 ml می رسانیم در  جذب را در برابر بلانک اسید 0/1NHCl می خوانند. جواب قابل قبول (237-275mgr)

خواندن جذب ناخالصی های کپسول تتراسایکلین :

به اندازه وزن 5 کپسول پودر در بالن 100 cc ریخته با مقداری 1/0 NHCl Shake می کنند سپس با 0.01NHCl به حجم رسانده صاف می کنند
10 cc از صاف شده را با 0.01NHCl به حجم می رسانند در سریعاً
می خوانند نباید بیش از یک ساعت از تهیه محلول گذشته باشد)

A<0.62

روش سنجش قرص ویتامین c جوشان :

به یک عدد قرص ویتامین 100C ، ml آب در ارلن می افزایند وصبر می کنند تا کاملاً حل شده و تمامی گاز از محلول خارج شود . ml10 از نمونه را برداشته در ارلن دیگر می ریزند ، به محلول فوق 10%H2SO4ml10و کمی چسب نشاسته می افزایند . سپس آن را تیتر می کنند تا زمانی که تغییر رنگ را مشاهده کنند در این لحظه حجم را خوانده و یادداشت می کنند .

مقدار میلی لیتر ید مصرف شده

مقدار جواب قابل قبول = MR1155-950

روش سنجش پماد تتراسایکلین 3% :

gr0.8 از پماد را وزن می کنند (به حالت نیمه مایع – نیمه جامد است) آن را با کاغذ توزین داخل قیف بوخنر 250ml می اندازند مقداری اتر داخل قیف می ریزند سپس مقداری هم 0.1NHCl نرمال به آن اضافه می کنند و آنقدر قیف را تکان می دهند تا تمام پماد در داخل اتر حل شود سپس کاغذ را خارج می کنند. در حین تکان دادن گاهی شیر قیف را که برعکس است. باز می کرده تا بخارات اتر از قیف خالی شود . HCl تتراسایکلین را به صورت فاز زرد رنگی که در زیر قرار می گیرد از اتر سفید رنگ که در فاز بالایی قرار می گیرد جدا می سازد . محلول استخراج شده را در بالن 500ml را با 0.1HCl نرمال به حجم می رسانیم و جذب محلول فوق را در طول موج 353nm نانومتر می خوانند.

جواب قابل قبول :2.8 – 3.3

روش سنجش مپروبامات (گرانول یا قرص) :

معادل وزن یک قرص حدود 560mg گرانول را توسط هاون کاملاً پودر می کرده و در بالن 100ml تا نیمه با CH3COOH به حجم می رسانند و در حدود 20 دقیقه SHAKE می کنند و بعد با اسید استیک آن را کاملا به حجم می رسانند سپس آنرا صاف می کنند 50 ml از محلول صاف شده را در بالن 50 ml با اسید استیک به حجم می رسانند .

روش ساختن محلول استاندارد :

200 mg پودر استاندارد مپروبامات را با مقداری CH3COOH در بالن 50 ml ریخته و 20 دقیقه آنرا SHAKE می کنیم 50  mlاز محلول استاندارد را با اسید استیک به حجم 50ml می رسانند.

5ml از محلول نمونه یا استاندارد را با 1 ml معرف پارادی آمینو بنزآلدئید 4% و 3 قطره اسید 37% HCl در یک لوله آزمایش می ریزند . کمپلکسی به رنگ زرد لیمویی می دهد که بلافاصله باید در طول موج 419 نانومتر توسط دستگاه UV سنجیده شود . تمامی مراحل زیر هود انجام می شود . چون اسیداستیک بدبو است بلانک 0.1HCl نرمال است .

جواب قابل قبول : 380-420

روش سنجش قرص استامینوفن :

یک عدد قرص را در بالن 200ml انداخته و به آن 50ml سود 0.1 نرمال می افزایند بعد نیم ساعت آن را SHAKE می کنند سپس با آب کاملاً به حجم رسانده و صاف می کنند 5ml از محلول صاف شده را با اب در بالن 100ml می ریزند و به آن 10 ml سود 0.1 نرمال اضافه می کنند و بعد با اب کاملاً به حجم می رسانند.

طرز ساختن محلول استاندارد :

325mg پودر استامنیوفن استاندارد در بالن 200 ml ریخته به آن 50ml سود 0.1 نرمال می افزایند سپس با اب به حجم می رسانند . 5 ml از محلول فوق را با آب به حجم 100CC می رسانند . از این محلول 10ml برداشته با 10ml سود 0.1 نرمال درون بالن 100 ml ریخته و با افزودن آب به حجم می رسانند جذب را در برابر بلانک آب مقطر در طول موج می خوانند.

مقدار قابل قبول : 309-341

روش سنجش دیکلوفناک سدیم :

یک قرص را در بالن 100 ccبا کمی آب SHAKE می کنند سپس کاملاً به حجم 100cc می رسانند و آن را صاف می کنند 1cc از محلول صاف شده را با آب به حجم 25 cc می رسانند.

طرز ساختن محلول استاندارد :

100 mg از پودر خالص دیکلوفناک را با آب به حجم 100cc می رسانیم 1cc از آن را برداشته در بالن 100cc با آب به حجم می رسانند بلانک ما آب است . جذب را در می خوانند.

جواب قابل قبول = 23.75-27.5

روش سنجش کپسول ایندمتاسین :

در 10 عدد بالن 50 در هر یک محتویات یک عدد کپسول ایندمتاسین را باز کرده و با 5cc آب مخلوط کرده می گذارند مدتی SHAKE شود . پس از آن با متانول به حجم نهایی می رسانند سپس صاف می کنند .

از هر محلول صاف شده 5 ccبرداشته و آنرا با مخلوط هم حجم از متانول و بافر فسفات (PH=7.2) در بالن 100 cc به حجم می رسانند. سپس جذب را در
می خوانند .

بلانک در آزمایش فوق بافر فسفات و متانول است .

مقدار جواب قابل قبول (27.5-22.5)

روش سنجش پاراستامول در قطره استامینوفن:

(gr0.4)mg40 از قطره را وزن می کنند به آن 100cc آب مقطر و 20cc سود 0.1نرمال افزوده در بالن 200cc با آب به حجم می رسانند به 5 cc از این محلول 9.5cc سود 0.1 نرمال افزوده و دوباره در بالن 100cc با آب به حجم می رسانند جذب را در

PHقطره : 3.8-6.1

دانسیته قطره : 1.03-1.05

جواب قابل قبول : 9-11gr/100cc

4.16T

(gr)مقدار برداشتی  715

روش سنجش دراژه ایبوپروفن 400:

یک دراژه 400 mg را در بالن500cc انداخته و به آن 100cc سود 1/0 نرمال افزوده به مدت 20 دقیقه آن را SHAKE می کنند سپس با آب به حجم رسانده و آن را صاف می کنند . 1cc از آن محلول صاف شده را با HCl1/0نرمال به حجم می رسانند.

طرز ساختن محلول استاندارد :

به 100 mg پودر پروفن خالص 90cc سود 1/0نرمال افزوده و 20 دقیقه آن را SHAKE می کنند سپس با آب به حجم رسانده و صاف می کنند .1 ccاز آن را با HCl1/0 نرمال در بالن 100cc به حجم می رسانند .

جذب ماده استاندارد و نمونه را می خوانند .

جواب قابل قبول : 380-420 است .

روش سنجش ویتامین A:

آزمایش باید سریع و دور از نور مستقیم و O2 حتی الامکان در محیط ازت انجام داد . 2cc از ویتامین را در بالن تقطیر با 30 cc الکل ایزوپورپیلیک 95 درجه و 3cc پتاس بمدت 30 دقیقه رفلکس می کنند محلول را سرد کرده به آن 30cc آب مقطر افزوده درون دکانتور می ریزند 4 گرم پودر سولفات سدیم 10 آبه و 150 cc دی اتیل اتر به آن اضافه می کنند و 2 دقیقه آن را تکان می دهند امولسیون که تشکیل شد سه بار و هر بار 25cc دی اتیل اتر می افزایند و عمل را انجام می دهند . محلولهای اتری را با 50cc آب می شویند (سه بار)

محلول شسته شده را به بالن ژوژه 250cc منتقل نموده و با دی اتیل اتر به حجم رسانده 25cc از محلول فوق را بدون حرارت دادن با خلاء تبخیر می کنند تا فقط 2cc از آن باقی بماند . 2cc فوق را با الکل پورپیلیک به حجم 250 cc رسانده جذب را مقابل بلانک الکل پورپیلیک در طول موجهای 310-325-334nm را می خوانند.

روش سنجش کپسول ریفامپین mg300:

محتوی یک عدد کپسول ریفامپین را در بالن 150ml می ریزند و به آن متانول
می افزایند مدت نیم ساعت SHAKE می کنند پس از حل شدن کامل با متانول به حجم می رسانند محلول را صاف می کنند 1ml از محلول صاف شده را با بافر PH=7.4 به حجم 100cc می رسانند.