پژوهشی درباره شاهنامه فردوسی

ما آنچیزی نیستیم ، که ساخته اند

ما آنچیزی میشَـویم ، که میجوئیم

ما خدائی را میجوئیم که آب روانست، و تخم هستی ما، آنرا شب و روز مینوشد، تا بروید و درفرازش ، خوشه بینش شود ، وتا ازمکیدن این آب، تخم هستی ما ، بروید و دراین گیتی بهشت ازما برآید، و سراپایمان ، خنده شود . تا ازخنده وشاد شدن ، گوهرما و اوباهم، زیباشود ، تا باهم اصل زیبائی  باشیم .ما خدائی را میجوئیم که درهم به پیچیم ، مانند پیچه به تنه درخت ، تا باهم ، اصل زیبائی و هم آهنگی وجشن و بینش باشیم . جائی ترس و بیم هست، که خدا و انسان، همآغوش و جفت و آمیخته باهم نیستند . از بریدگی خدا ازانسان، زشتی و بیم درگیتی، پیدایش می یابد . انسان ، زشت میشود، چون دراین بریدن ، گناهکارمیشود، و خدا ، زشت میشود، و میترسد که صورت خود را بنماید و ازانسان ، زشت تصویر گردد .هنگامی خدا از انسان، بریده میشود، خدا ، تبدیل به خالق ومعبود ، و انسان، تبدیل به مخلوق وعبد میشود ، و دیگر،« یارهمدیگر» نیستند، و با این بریدگی ازهم ، زشتی ودوزخ، پیدایش می یابد، که پیکر یابی « بیم وترس» است ، وهردو ازهم میترسند وازهمدیگر میگریزند . یکی منکرخدا میگردد ، تا ازاو، آزادی بیابد، و دیگری ، قدرت انحصاری میطلبد، تا انسان را بزنجیروبند بکشد .هنگامی خدا از انسان بریده و پاره کرده شد، و ناهمسرشت شدند، گناه و بیم و دوزخ ، پیدایش یافت . آنگاه خدا، از دنیا بریده شد، دنیا زشت وفانی شد ، و بهشت ازدنیا ، تبعید گردید ، ونیازبه ایمان آوردن به غیب بود .آنگاه که خدا را ازانسان بریدند، انسان دررنج و کین ورزی هبوط کرد وگناهکارشد،و خدا،محکوم به خودپرستی وقدرتپرستی و انحصارکردن قدرت به خود شد .

آنگاه که خدارا ازانسان بریدند، انسان برآن شد، که خدارا فراموش کند، و خدا برآن شد، که انسان را عبد خودش کند، و فراموشی انسان را گناه بداند .  آنگاه که خدا را ازانسان بریدند ، انسان کوشید که در دنیا، بهشت برای خودش بسازد، و خدا ، آن بهشت را ویران ساخت، و کوشید که بهشتی، فراسوی دنیا برای غلامان حلقه بگوشش بسازد که عمرخود را صرف عبودیت او کرده اند و هیچگاه از آن یاد نیاورده اند که باخدا ، جفت و یارند . ودرهردو، عشق،خشکید.آنگاه که خداراازانسان بریدند، خدا برای انسان،عظیم ووحشت آورشد، وانسان، پشت به خدا کرد وازاو گریخت،وخدا، تنها ماند .آنگاه که خدا را ازانسان بریدند،  جشن گاهها، تبدیل به معابدشدند ، و خدا وانسان ، دیگر نمیتوانستند باهم برقصند، با هم بنوازند ، با هم آواز بخوانند و باهم بخندند .

آنگاه که خدارا ازانسان بریدند ، خدا، قدرت پرست شد و هرکه را خواست، عزیزکرد و هرکه را خواست ذلیل کرد، و قدرت را به خود منحصر ساخت، وانسان را ازآن محروم ساخت ، وفضیلت انسان را تسلیم شدن و مطیع بودن و عبودیت کرد . تا انسان دربرابراو، همیشه احساس تقصیر و نقص وعجزکند ، و تنها خداست که حق به « کبر« دارد ، و کبر فروختن برای خدا، حتا فضیلت است و او خودش را بنام« اکبر» ستود .آنگاه که خدا را ازانسان بریدند ، این بزرگترین توهین شد که انسان لب برلب خدا بنهد و اورا ببوسد ، گیسوی خدا را با انگشتانش، شانه کند و اورا در آغوش بگیرد و با او دریکجا مانند زال خانه بگیرد ، و برای خدا، برترین نقص شد که با انسان بیامیزد، تا آلوده به عجزو فقرو نقص و ضعف نگردد ، تا متعالی وپاک بماند .آنگاه که خدا را ازانسان بریدند ، انسان از دیدن چهره خدا ، چنان به وحشت میافتد که جادرجا میمیرد و جانش ازقالب تهی میگرددو خدا ، حق ندارد که صورتهائی ازخود بکشد و آنهارا رنگین کند و پیکرهای خودرا بتراشد . خدا، نقاشی و پیکرسازی و رنگرزی را فراموش کرد .آنگاه که خدارا ازانسان بریدند ، انسان حق نداشت ، هیچکس را جز خدا دوست بدارد . بدینسان، سرچشمه عشق دراو خشکید ، چون خدا هم ، که ازاو بریده شده بود ، دیگر دوست داشتنی نبود . او به کسی که ازاو بریده است، تعظیم میکند ، ولی نمیتواند اورا دوست بدارد .آنگاه که خدارا ازانسان بریدند، خدا ، کامل شد، و با رسیدن به کمال ، آزادی را ازدست داد ، چون درکمال، آزادی نیست . وانسان، ناقص شد، و هرناقصی، آزاد است ، ولی گناهکار. ودرانسان ، جمع  گناه ِناقص بودن وداشتن ِ آزادی، مزه آزادی را هم از بین برد .

اینست که خدا و انسان، به فکرآن افتادند که بازباهم بیامیزند و همگوهروهمسرشت بشوند، و باز به هم بپیچند ، وبازیکی آب ، و دیگری ، تخم بشود تا باهم بیامیزند و برویند ، و باز یکی تارو دیگری پود بشود ، تا باهم یک جامه بشوند، و تا خدا، جنینی درزهدان انسان بشود .  آنگاه که انسان وخدا باهم سرشته و ازهم جدا ناپذیرشدند ، آنگاه کسانی که میخواستند از « واسطه گری میان خدا و انسان» ، عایدات داشته باشند ، دشمن عشق ورزی میان خدا و انسان  شدند. اینها ارّ ه شدند ، تا درختی را که خدا ریشه اش و انسان شاخه وبرش هست ازهم ببرند ، اینها مقراض شدند تا پارچه ای را که خدا تارش و انسان، پودش هست ازهم ببرند ، اینها تیغی شدند تا شاهرگ انسان را که خدادرآن خون روانست ، ببرند .

• تادرب ِدوزخ ِ الله و پدرآسمانی و اهورامزدا رانـبـنـدیم گیتی ، بهشتِ جمشیدی نمیشود 7
• سکولاریته و مفهوم« نقد» 24
• اصل سکولار، یا « زنخداخرداد» خدای ِ« رسیدن به آرزو» درگیتی خد ائی که آرزورادرگیتی نقد میکند 50
• از« ارج ِ انسان » یااز« معراج انسان» با خردش ، به مینو ارج= سیمرغ درون انسان 83
• کتابنامه 103

منابع

1. شاهنامه فردوسی ، ژول مول ، شرکت سهامی کتابهای جیبی
2. گزیده های زاداسپرم – ترجمه محمد تقی راشد محصل، موءسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی تهران 1366
3. مینوی خرد ، ترجمه احمد تفضلی ، فرهنگ ایران باستان – انتشارات توس
4. روزهرمزد ماه فروردین ، برگردان از: ابراهیم میرزای ناظر ، انتشارات ترانه : مشهد
5. صیدنه ، تاءلیف ابوریحان بیرونی ، به کوشش  منوچهرستوده –  ایرج  افشار
6. کلیات شمس تبریزی ، تصحیح و حواشی ازم: درویش
7. Handbuch Der Zendsprache  – von Ferdinand Justi
8. اسطوره آ فرینش درآئین مانی  دکترابوالقاسم اسماعیل پور
9. فرهنگ پهلوی به فارسی   دکتربهرام فره وشی
10. زند وهومن یسن و کارنامه اردشیربابکان – ترجمه  صادق هدایت
11. بندهش ، فرنبغ دادگی گزارنده :  مهرداد بهار
12. فرهنگ گویشی خراسان بزرگ     امیرشالچی
13. The Persian Rivayats   Hormazyar Framarz – Bombay 1932
14. فرهنگ گیاهان ایران  احمد ماه وان
15. ویس و رامین ، فخرالدین اسعدگرگانی – تصحیح  ماگالی تودوا- الکساندرگواخارایا – انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
16. تحفه حکیم موءمن – محمد موءمن حسینی  طبیب شاه سلیمان صفوی
17. اوپانیشاد، ترجمه شاهزاده محمد داراشکوه فرزند شاهجهان – دکترتاراچند +  سید محمد رضا جلال نائینی
18. A  Sanskrit  English  Dictionary – Monier- Williams
19. مفاتیح العلوم ابوعبدالله محمدبن احمدیوسف کاتب خوارزمی – ترجمه حسین خدیوجم ، مرکزانتشارات علمی و فرهنگی
20. The Gathas  of Zarathushthra – Helmut Humbach + Josef Elfenbein+ Prods O.Skjaervo  Heidelberg 1991
21. Zamyaad Yasht , Yasht 19 of the Younger Avestam Helmut  Humbach and  Pallan R.Ichapora
22. اسطوره زندگی زردشت ، ژاله آموزگار+ احمد تفضلی – کتابسرای بابل
23. ارداویراف نامه ، فیلیپ ژینیو ، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، شرکت انتشارات معین
24. درخت آسوریگ ،  ترجمه از ماهیار نوّابی – سازمان انتشارات فروهر
25. The Heritage  of  Zarathushtra – A New Translation of His  Gaathaas – C.Winter  ,  Heidelberg
26. اساطیر و فرهنگ ایران درنوشته های پهلوی – دکتررحیم عفیفی ،  انتشارات توس
27. Biblisch-Historisches Handwoerterbuch – Herausgegeben  von  Bo Reicke –  und Leonhard Rost
28. Altiranisches  Woerterbcuch – Christian  Batholomae
29. کتاب المقدس( عهد عتیق و عهد جدید)
30. English-Pashto  Dictionary – Aryana Book  Sellers , Peshawar  City
31. شاپورگان ( اثر مانی ) – به کوشش : نوشین عمرانی
32. جستارهائی در باره زبان مردم آذربایگان – ازیحیی ذکاء ، بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار
33. اوستا ، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه دوجلد – انتشارات مروارید
34. گرشاسپ نامه ، حکیم ابونصرعلی بن احمد اسدی طوسی – به اهتمام حبیب یغمائی ، زبان و فرهنگ ایران
35. واژه نامه سکزی ( فرهنگ لغات سیستانی ) جواد محمدی خُمـَک  ، سروش ، تهران
36. Mythologie  der Griechen  und Roemer – H.W.Stoll , Magnus
37. بحارالانوار، تاءلیف محمد باقر مجلسی
38. از انتشارات کتابفروشی اسلامیه
39. بهمن نامه ، از ایرانشاه بن ابی الخیر، ویراسته  رحیم  عفیفی ، شرکت انتشارات علمی وفرهنگی
40. الهی نامه ، شیخ فرید الدین عطارنیشابوری – به تصحیح فواد روحانی، کتابفروشی زوّار، تهران
41. منطق الطیر ، شیخ فریدالدین عطارنیشابوری – دکترمحمد جواد مشکور
42. Duden , Das  Herkunftswoerterbuch – Etymologie der  deutschten Sprache
43. پژوهشی دراساطیرایران، پاره نخست ، مهرداد بهار – انتشارات توس – تهران
44. فرهنگ هزوارش ها –  یونکر
45. A Medical Text  in  Khotanese – Editted by :   Sten  Konow , Oslo 1941
46. A Concise  Pahlavi  Dictionary  D.N.MacKenzie  Oxford University Pres1971
47. تاریخ  بخارا ،  ابوبکرمحمدبن جعفر الرشحی ، ترجمه ابونصراحمدبن محمدبن نصرالقبادی ، مدرس  رضوی
48. نوروزنامه ، ازحکیم عمرخیام نیشابوری – تصحیح و تحشیه : استاد مجتبی مینوی
49. وهرود و ارنگ ، ژوزف  مارکوارت ، ترجمه با اضافات از : داود منشی زاده ، بنیاد موقوفات دکترمحمد افشار
50. تاریخ سیستان به تصحیح ملک الشعراء بهار – کتابخانه زوار- تهران
51. تاریخ یعقوبی ، احمدبن ابی یعقوب ، ترجمه ابراهیم آیتی – شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
52. فرهنگ مختصر اردو- فارسی ، تهیه و تنظیم از دکترشهیندخت کامران مقدم ( صفیاری )
53. فرهنگ غیاث اللغات ، غیاث الدین محمدجلال الدین بن شرف الدین رامپوری ، بکوشش محمد دبیر سیاقی
54. ذخیره خوارزمشاهی ، اسمعیل بن حسن الحسینی الجرجانی – بکوشش  محمدتقی دانش پژوهش و ایرج افشار – انتشارات دانشگاه تهران
55. لغت نامه دهخدا ، تاءلیف علی اکبر دهخدا ، زیر نظر دکترمحمد معین و دکترسیدجعفرشهیدی ، موءسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
56. Naturrecht und menschliche Wuerde – Ernst  Bloch ,  suhrkamp  taschenbuch
57. تاریخ گزیده ، حمدالله مستوفی ، به اهتمام دکترعبدالحسین نوائی ،   موءسسه انتشارات امیرکبیر
58. داستان گرشاسپ ، تهمورس وجمشید ، گلشاه و متن های دیگر، کتایون مزدا پور
59. برهان قاطع ، محمد حسین بن خلف تبریزی – به اهتمام دکترمحمدمعین، موءسسه انتشارات امیرکبیر
60. سنگلاخ ، فرهنگ ترکی به فارسی ، میرزا مهدی خان استرابادی ، ویرایش روشن خیاوی
61. مرزبان نامه ، تحریرسعد الدین دراوینی – به تصحیح محمد روشن ، نشر نو تهران  1367
62. لغت فرس، ابومنصوراحمدبن علی اسدی طوسی – به تصحیح فتح الله مجتبائی+ علی اشرف صادقی
63. Shorter Oxford English  Dictionary
64. فرهنگ کردی – فارسی ، هه ژار ، سروش ،  تهران  1376
65. آثارالباقیه ،  ابوریحان بیرونی ، ترجمه اکبرداناسرشت – موءسسه انتشارات امیرکبیر  تهران  1363
66. الـتـفهیم لاوائل صناعة التنجیم ،  ابوریحان بیرونی ، به تصحیح جلال الدین همائی
67. واژه نامه ای ازگویش شوشتری ، گرد آورنده محمد باقر نیرومند ، فرهنگستان زبان ایران
68. کلیات شمس یا دیوان کبیر ، مولانا جلال الدین محمد مشهوربه مولوی ، با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، موءسسه انتشارات امیرکبیر
69. اردا.یرافنامه ،ترجمه از دکتررحیم عفیفی ، انتشارات توس
70. بررسی هادخت نسک ، دکترمهشید میرفخرائی – موءسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی تهران 1371
71. Mithras , Reinhold   Merkelbach ,Hain,1984
72. مصیبت نامه، شیخ فرید الدین عطارنیشابوری به اهتمام دکترنورانی وصال ، کتابفروشی زوّار
73. مخزن الادویه ، عقیلی خراسانی تهران 1371
74. واژه نامه گویش گیلکی گرد آوری و نگارش احمدمرعشی – انتشارات طاعتی- رشت
75. ممالک ومسالک ، ابواسحق ابراهیم اصطخری ، به کوشش ایرج افشار، بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار
76. بدایع اللغه ، فرهنگ کردی – فارسی ، علی اکبروقایع نگار – به کوشش محمد رئوف توکلی
77. فرهنگ بهدینان  ، جمشید سروش سروشیان – انتشارات دانشگاه تهران
78. فرهنگ لری ، گرد آورنده حمید ایزد پناه – موءسسه انتشارات آگاه
79. فرهنگ نائینی ، گردآورنده دکترمنوچهرستوده – موءسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
80. فرهنگ تطبیقی تالشی ، تاتی ، آذری – علی عبدلی، شرکت سهامی انتشار
81. لغات عامیانه فارسی افغانستان – عبدالله افغانی نویس – موءسسه تحقیات و انتشارات بلخ
82. یشت ها دوجلد، پورداود ، انتشارات دانشگاه
83. خرده اوستا ، پور داود
84. فرهنگ واژه های فارسی درزبان عربی – محمدعلی امام شوشتری ،سلسله انتشارات انجمن آثارملی
85. فرهنگ گیل و دیلم ،  محمود پاینده لنگرودی – موئسسه انتشارات امیرکبیر
86. فرهنگ جهانگیری سیدجمال الدین حسین فخرالدین حسن انجوشیرازی ، ویراسته دکتررحیم عفیفی
87. کلیات عبید زاکانی ، با تصحیح و مقدمه اقبال آشتیانی – شرکت نسبی حاج محمدحسین اقبال وشزکاء
88. دیوان خاقانی شروانی ، بدیع الزمان فروزانفر – موءسسه انتشارات آگاه
89. گات ها ، سرودهای زرتشت ، ترجمه و تفسیرموبد فیروز آذرگشسپ ، سازمان انتشارات فروهر
90. تاریخ طبری – تاریخ الرسل و الملوک – محمدبن جریرطبری ، ترجمه ابوالقاسم پاینده – ناشر: اساطیر- تهران
91. فرهنگ مجموعة  الفرس ، ابوالعلا عبد الموءمن جاروتی – به تصحیح  دکترعزیزالله جوینی – انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
92. یادگار زریران متن پهلوی با ترجمه از دکتریحیی ماهیار نوّابی ، انشارات اساطیر
93. تاریخ کامل، عزالدین ابن اثیر،  برگردان دکترسیدحسین روحانی ، انتشارات اساطیر
94. Deutsche Mythologie , Jacob Grimm – Ulstein  Materialien
95. روایت اِمید اَشـو هیشتان ،  ترجمه از دکترنزهت صفای اصفهانی ،  نشرمرکز
96. On  Genesis, A New Reading – By  Bruce  Vawater
97. منتهی الارب فی لغة العرب ، فرهنگ عربی بفارسی – عبدالرحیم ابن عبدالکریم صفی پور ازانتشارات کتابخانه سنائی
98. الملل و النحل،  ابوالفتح محمد بن عبدالکریم شهرستانی – ترجمه افضل الدین صدرترکه اصفهانی ، به تصحیح و تحشیه سید محمد رضا جلالی نائینی، چاپخانه تابان
99. اندرزخسروقبادان، متن پهلوی ، ترجمه دکترمحمد مکری – چاپ چهر
100.  فرهنگ مردم سروستان ، تاءلیف صادق همایونی – انتشارات آستان قدس رضوی
101. الفهرست ، محمدبن اسحاق بن ندیم ، ترجمه محمد رضا تجدد ،  انتشارات اساطیر
102. مقدمة الادب ، ابوالقاسم محمودبن عمرالزمخشری الخوارزمی ، انتشارات دانشگاه تهران
103. ایران درزمان ساسانیان ،  پروفسورآرتورکریستنسن – ترجمه رشید یاسمی
104. بانوگشب نامه  تصحیح و توضیح  دکترروح انگیزکراچی – پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
105. سفرنامه ناصرخسرو،حکیم ناصربن خسروقبادیانی مروزی – به کوشش دکترنادروزین پور
106. The Life Of Mumammad A.Guillaume – A translation of Ibn Ishq s  Sirat Rasul Allah
107. تاریخ ادبیات ایران پیش ازاسلام ، انتشارات سخن – دکتراحمد تفضلی
108. The Inscriptions In Old Persian Cuniform Of The Achaemenian Emperors – Ralph Norman  Sharp
109. فرهنگ سغدی – فارسی – انگلیسی – دکتر بدرالزمان قریب، انتشارات فرهنگان