مطابق با داده های منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، اختلال افسردگی عمده دومین عامل رایج ناتوانی ناشی از بیماری می باشد که 350 میلیون فرد در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار میدهد. از زمان تایید فلوکستین توسط سازمان غذا و و داروی آمریکا (FDA) در سال 1988، مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) فراوان ترین داروی ضد افسردگی تجویز شده در بازار بوده است. عمل آنها مهار بازجذب سروتونین (5-هیدروکسی تریپتامین، 5HT) بوده و نسبت به نسل قدیمی تر داروهای ضد افسردگی (مهار کننده های مونوآمین اکسیداز و تری سیکلیک ها) دارای تاثیرات جانبی کمتری می باشند. بعد از توسعه موفقیت آمیز SSRI ها، پیشنهاد شده بود که عمل هم زمان بازجذب سروتونین و نورآدرنالین انتخابی میتواند عملکرد بهتری داشته باشد. بنابراین، مهار کننده های بازجذبی نوراپی نفرین و سروتونین کشف شده (SNRI ها) مانند دولوکستین و ونلافاکسین نشان دادند که در این مورد موثر بوده و واکنش های داروئی بهتری نسبت به تری سیکلیک دارند (1). [1]
سروتونین تنظیم کننده خلق و خوی بوده و نقش مهمی در اشتها، متابولیسم استخوان، خواب، جنسیت و دمای بدن بازی میکند. بنابراین داورهای ضد افسردگی که از طریق مسیرهای سروتونینی عمل میکنند ممکن است بر روی وزن بدن و توده استخوان تاثیر گذار باشند. تغییر وزن که در طی درمان رفع افسردگی رخ می دهد خطر مهمی بوده که ممکن است منجر به قطع مصرف دارو توسط بیمار گردد که متعاقبا میتواند منجر به بازگشت عواقب خطرناک تهدید کننده سلامت عمومی با عواقب جدی در شرایط حاد متابولیکی گردد (2و3). تحقیقات بر روی مکانیسم های مرکزی و جانبی اشتها، تاثیر داروها بر روی ذخیره چربی سلول های چربی، بهینه سازی سیگنال دهی هورمون گرلین و لپتین، تغییرات در تولید سیتوکین ها، و تاثیرات ژن ها متمرکز شده است اما مکانیسم های بنیادی که منجر به افزایش وزن توسط داروهای ضد افسردگی می گردد مشخص نیست. به دلیل نا همگونی در طراحی مطالعه و نمونه های بالینی، بررسی دقیق و اینکه کدام عامل منجر به افزایش وزن توسط داروهای ضد افسردگی میشود مشکل است (4). با این حال، مقاله مروری سیستماتیکی که توسط دنت و همکاران (5) انجام شد نشان داد ونلافاکسین، فلوکستین، سرترالین تاثیرات کمی بر روی افزایش وزن دارند. در عوض، آنالیز مطالعات بالینی که توسط ویس و همکاران (6) انجام گرفت نشان داد که استفاده طولانی مدت از دولوکستین و پاروکستین به طور معنی داری با افزایش وزن همراه میشود. این مشاهدات با مطالعه بالینی اخیر تایید شدند (7) که در آن سیتالوپرام، ایساتالوپرام، سرترالین، پاروکستین، ونلافاکسین، دولوکستین، میرتازاپین با افزایش وزن همراه شدند اما این مورد در مورد فلوکستین صادق نبود. علاوه براین، مطالعه متاآنالیز که بوسیله سرتی و ماندلی انجام شد نشان داد که فلوکستین باعث کاهش وزن در طی فاز حاد درمان میگردد. در عوض، سایر داروهای ضد افسردگی دارای تاثیرات موقتی یا قابل چشم پوشی بر روی وزن بدن در کوتاه مدت نمی باشند (8). به دلیل اینکه تنها فلوکستین دارای تاثیر ضد چاقی میباشد، سازمان غذا و دارو تنها تجویز فلوکستین را برای درمان پرخوری عصبی تایید میکند (9). اما SSRI ها نیز برای شرایط غیر روانی خاص تجویز میشود این شرایط شامل درد حاد، فیبرومیالژی، نشانه های اعصاب کنترل کننده عروق در پس از یائسگی مانند عرق کردن های شبانه و گرگرفتگی می باشد (10). در سالهای اخیر، چندین مطالعه بالینی گزارش کردند که یک ارتباط مثبت بین استفاده از SSRI ها و کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی وجود دارد (10-12) و این مورد در چندین مدل جونده تایید شد اما اساس مولکولی برای این پدیده ها خیلی کم درک شده است (13-15). این مطالعات به بررسی تاثیر فلوکستین به عنوان فراوان ترین SSRI تجویزی روی تراکم استخوان می پردازد. در مقابل، مطالعات کمی در مورد اینکه آیا SSRIها دارای تاثیر منفی بر روی متابولیسم استخوان می باشند انجام شده است (16و 17).
براساس این ارزیابی ها، مطالعه کنونی قصد دارد تا به بررسی تاثیر دولوکستین و فلوکستین روی فیزیولوژی و تمایز سلول های بنیادی مزانشیمی انسانی بپردازد. اولا، ما سلول های بنیادی مشتق از چربی (ADSC) را از بافت چربی انسان جداسازی کردیم و ویژگیهای ظاهری آنها، ریخت شناسی فنوتیپی، بیان و فراوانی مارکرهای سطحی را جداسازی کردیم. سپس، ما غلظت بی خطری از دولوکستین و فلوکستین را انتخاب کردیم تا به سلول هایی که در حال تمایز استئوژنیک و آدیپوژنیک می باشند مواجهه کنیم. در نهایت، ما ویژگیهای بنیادی و پتانسیل تمایز در سلول های مواجهه شده با دارو را با کمی سازی بیان ژن و رنگ آمیزی بافتی بررسی کردیم.
[1] اختصارات: ADIPOQ: آدیپونکتین، ADM: محیط کشت تمایز آدیپوژنیک، ADSC: سلول های بنیادی مشتق از چربی، ALCAM: مولکول اتصال سلول فعال شده لوکوسیت، ALPL: آلکالین فسفاتاز، ARS: آلزارین رد اس، BM: محیط کشت پایه، BMP2: پروتیئن مورفوژنتیک استخوان 2، DMEM: محیط کشت DMEM، FABP4: پروتیئن 4 اتصال دهنده اسید چرب، FBS: سرم جنین گاوی، GLUT4: انتقال دهنده گلوگز انسولینی نوع 4 (GLUT4)، HBSS: محلول نمک هنکس، ITGB1: زیر واحد اینتگرینی بتا 1، OC: استئوکلاسین، OD: تراکم نوری، ODM: محیط کشت تمایز اسئوژنیک، OPN: استئوپونتین، ORO: روغن قرمز او، OSX: اوستریکس، PBS: بافر فسفات سالین، PPARG: گیرنده گامای فعال کننده تکیر پروکسی زومی، PS: پنیسلین/استرپتومایسین، RANKL: فعال کننده گیرنده لیگاند فاکتورهسته ای کاپا ب، RUNX2: فاکتور2 رونویسی مربوط به رانت، SNRIها: مهار کننده های بازجذب نوراپی نفری و سروتونین، SSRIها: مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین، TFRC: گیرنده ترانسفرین 1، THY1: آنتی ژن سطحی سلول THY-1.