اصول اخلاق جهانی

جهان در رنج و عذاب است و این رنج ، چنان گسترده و فراگیر است که ما را بر آن می دارد تا برای روشن شدن ژرف در آن ، جلوه هایی از آن را برشماریم .

صلح و آرامش ما را ترک کرده است ، سیاره تخریب شده است ، همسایه ها در وحشت به سر می برند ، زنان و مردان با یکدیگر بیگانگی می کنند و کودکان می میرند .

این نفرت انگیز است .

ما تخریب اکوسیستم زمین را محکوم می کنیم .

ما فقر نابوده کننده امکان حیات را محکوم می کنیم ، گرسنگی که کالبد آدمی را نحیف
می سازد و نابرابری اقتصادی که بسیاری از خانواده ها را به فنا و نابودی تهدید می کند .

ما آشفتگی اجتماعی ملل را محکوم می کنیم ، بی توجهی به عدالت که شهروندان را به انزوا می کشاند ، هرج و مرج حاکم بر جوامع خود و مرگ لجام گسیخته کودکان ـــــ که ناشی از تعدی است ـــــــ به ویژه پرخاشگری و نفرت را که به نام دین رواج دارد .

اما این رنج و عذاب می تواند نباشد ، زیرا بنیان اخلاق وجود دارد ، این اخلاق ، امکان سامان فردی و جهانی بهتری را به میان می آورد و افراد را از ناامیدی و جوامع را از آشفتگی
رها می سازد .

ما زنان و مردانی که جهان بینی و احکام ادیان جهان را پذیرفته ایم تاکید می کنیم :
مجموعه ای عام از ارزش های بنیادین بر مبنای آموزه های ادیان وجود دارد که می توانند اساس اخلاق جهانی را شکل دهند .

تاکید می کنیم که این حقیقت ، پیشاپیش شناخته شده است ، اما هنوز باید در دل و عمل نیز همچنان زنده بماند .

تاکید می کنیم که هنجار ، غیر قابل تغییر و نامشروط برای همه ساحت های زندگی ، برای خانواده ها و جوامع ، نژادها ، ملت ها و ادیان وجود دارد . سرمشق های قدیمی برای رفتار آدمی وجود دارد که بر آموزه های ادیان جهان استوارند و آن ها شرط نظم پایدار جهانند .

ما به هم وابسته ایم و خوشبختی هر یک در گروه خوشبختی همه است ، بدین سبب به همه موجودات زنده احترام می کنیم ، به مردم ، حیوانان ، گیاهان و نیز به جهت حفاظت از زمین ، هوا ، آب و خاک دغدغه داریم . ما به سبب آن چه در برابر همگان انجام می دهیم ، شخصا” مسئولیم :
همه تصمیم ها ، رفتارها و حتی آن چه نمی توانیم انجام دهیم ، با پیامد همراه است .

ما باید با دیگران همانگونه رفتار کنیم که دوست داریم با ما نیز همانگونه رفتار شود . ما عهد می بندیم که زندگی ، منزلت ، فردیت و تنوع را پاس داریم ، به گونه ای که با هر فردی ، بدون استثناء ، انسانی رفتار شود . باید از صبر و رضایت برخوردار باشیم . باید بتوانیم عفو کنیم و از گذشته ها بیاموزیم و هرگز اجازه ندهیم تا دشمنی و خاطره های نفرت انگیز ما را برده خود سازد . دل خویش را به روی دیگران بگشاییم و تفاوت های ناچیز خود را به سبب مشترکات جامعه جهانی فرو گذاریم و فرهنگ یکپارچگی و  ارتباط را سرمشق خود قرار دهیم .

ما بشریت را خانواده خود می انگاریم ، ما باید در جهت مهربانی و بخشندگی بکوشیم . ما نباید صرفا” برای خود زندگی کنیم ، بلکه باید به دیگران خدمت کنیم ، کودکان ، سالمندان ، فقراء رنج دیدگان و ناتوانان ، پناهندگان و بی کسان را فراموش نکنیم .

هیچ کسی نباید احساس کند که با وی به عنوان شهروند درجه دوم برخورد می شود و هرگز نباید از کسی بهره کشی شود .باید مشارکت بین زن و مرد وجود داشته باشد . باید از هرگونه عمل غیراخلاقی جنسی اجتناب کنیم . باید از هرگونه سلطه گری و یا سوء استفاده بپرهیزیم .

ما خود را متعهد به فرهنگ خشونت گریزی ، احترام ، عدالت ، صلح و آرامش می دانیم . ما نباید به سرکوب ، صدمه زدن ، شکنجه یا کشتن اقدام کنیم ، ما باید خشونت و تجاوز را به عنوان وسیله ای برای جا انداختن تمایز کنار نهیم .

باید برای نظم عادلانه اجتماعی و اقتصادی بکوشیم ، سامانی که در آن ، هرکس از فرصت یکسانی برای دستیابی به همه استعداد انسانی خود برخوردار شود . باید با صداقت و مهربانی سخن بگوییم و رفتار کنیم .منصفانه با یکدیگر برخورد و از نفرت و تبعیض پرهیز کنیم . نباید دزدی کنیم و برای ساختن جهان برخوردار از صلح و اعتدال باید از حیطه طمع برای قدرت ،‌ خودنمایی ، پول و مصرف فراتر رویم .

زمین بهتر از این نخواهد شد ، مگر آن که نخست بینش افراد تغییر یابد . متعهد می شویم تا آگاهی خود را با نظام دادن به افکار خود ، تاملات ، دعا و تفکر مثبت ، افزایش دهیم . بدون خطرپذیری و آمادگی برای فداکاری ، تغییر بنیادی در وضعیت ما به وقوع نخواهد پیوست ، بنابراین در جهت درک یکدیگر ، منافع اجتماعی ، ترویج صلح و راه های زندگی طبیعت دوستانه ، به این اخلاق جهانی متعهد می شویم  . ما همه مردم را ، اعم از دیندار و غیر دیندار ، به چنین اقدامی دعوت می کنیم .

اصول اخلاق جهانی

جهان ما ، بحران بنیادی را تجربه می کند : بحران در اقتصاد ، محیط زیست و سیاست جهانی ، فقدان دیدگاه کامل ،‌ انبوهی از مسائل حل نشده ، فلج سیاسی ، رهبران حقیر با بینش و آینده نگری ناچیز و به طور کلی به احساسی در برابر ملت ها همه جا دیده می شود : پاسخ های بسیار کهنه برای چالش های نوین .

صدها میلیون انسان در کره زمین به شکل فزاینده ای ، از بیکاری ،‌ فقر ،‌ گرسنگی و گسیختگی خانواده هایشان رنجورند . امید به صلح پایدار بین ملت ها رخت بربسته است . تنش بین زن و مرد و تعارض نسل ها هم چنان وجود دارد ، کودکان می میرند ، می کشند ،‌ کشته می شوند ،

کشورهای فراوانی با فساد سیاسی و فساد در کسب و کار متزلزل می شوند . تعارض های اجتماعی ، نژادی و قومی و ویرانی های ناشی از اعتیاد ، جرم های سازمان یافته و هرج و مرج در جامعه سبب شده است تا زندگی توام با آرامش در شهرهای ما به شکل فزاینده ای دشوار یاب باشد . همسایه ها  در وحشت از یکدیگر زندگی می کنند . سیاره  ما همچنان به شکل ظالمانه ای چپاول می شود . تخریب محیط زیست ، ما را تهدید می کند . بارها دیده ایم که رهبران دینی و متدینان ، خشنونت ، تعصب و نا آشنا هراسی را سبب می شوند که الهام بخش تجاوز و جنگ های خونین است و آن را مشروعیت می بخشند . دین ، غالبا” برای قدرت طلبی های صرف سیاسی (‌مشتمل برجنگ ) مورد سوء استفاده قرار می گیرد ، بنابراین از چنین وضعیتی احساس انزجار می کنیم .

چنین آسیب هایی را محکوم می کنیم ، با تاکید بر این که این آسیب ها می تواند نباشد ، در آموزه های ادیان جهان ، نوعی اخلاق وجود دارد که با رنج جهانی مقابله می کند  ،  البته چنین اخلاقی راه حل مستقیم برای مسائل بی شمار جهانی ارائه نمی کند ، بلکه مبنایی اخلاقی برای سامان فردی و جهانی بهتر را تامین می کند و دیدگاهی ارائه می کند که زنان و مردان را از ناامیدی و جامعه را از آشفتگی و آشوب می رهاند .

ما به جهان بینی و  احکام ادیان جهان معتقدیم می کنیم ، اجماعی در میان ادیان وجود دارد که می تواند پایه اخلاق جهانی قرار گیرد ، وفاق مبنایی حداقلی ، که به ارزش های الزام آور ، و شاخص های تغییر ناپذیر و نگرش های اخلاقی بنیادین معطوف است .

یک ـ نظام نوین جهانی ، بدون اخلاق جهانی ممکن نیست

ما زنان و مردان از ادیان گوناگون و سرزمین های مختلف ، همه مردم را ــــــ اعم از دیندار و غیر دیندار ـــــــ مورد خطاب قرار می دهیم و تعهدات ذیل را به عنوان باورهای مشترک عرضه می کنیم :

• همه نسبت به نظام جهانی بهتر مسئولیم .
• در آمیختگی ما با حقوق بشر ، آزادی ، عدالت ، صلح و حفظ زمین ، بدون هیچ قید و شرطی ضروری است .
• ادیان و سنت های فرهنگی گوناگون ما نباید مانع در آمیختگی همگانی ما در مقابله با همه مظاهر ضد بشری و نیز تلاش برای انسانیت کامل تر شود .
• اصول بیان شده در « اخلاق جهانی » می تواند مورد تصدیق هر فرد متعهد اخلاقی باشد چه زمینه دینی داشته باشد یا نه .
• ما به عنوان دیندار و اهل معنویت ، زندگی خویش را بر اساس واقعیتی لایتناهی
  بنا نهاده ایم و با توکل ، دعا ، تامل و با زبان و بی زبان از چنین منبعی ، توان معنوی و
  امید می گیریم .

دو ـ نیاز مبنایی :  با هرکس باید به شکل انسانی رفتار کرد

همه ما ، زنان و مردان جایز الخطا ،‌ ناقص و با محدودیت ها و عیب ها همراهیم . واقعیت شر و بدی را می دانیم و دقیقا” بر همین اساس احساس ضرورت می کنیم که باید برای سعادت جهانی ، عناصر اخلاقی را بیان کنیم . آن چه باید مبنای اخلاق جهانی برای افراد ، جوامع ،
سازمان ها ، دولت ها و ادیان قرار گیرد ، ما اطمینان داریم که ادیان بسیار کهن و سنت های اخلاقی ، نظام اخلاقی اقناع کننده و قابل عمل را برای همه زنان و مردان نیک خواه ، چه دیندار و چه غیردیندار ، ارائه می کنند .

همچنین می دانیم که ادیان و سنت های اخلاقی ، غالبا” پایه های گوناگونی برای آن چه به حال زنان و مردان مفید است یا مضر ، آن چه درست است یا نادرست و آن چه خوب است یا بد ارائه می کند . ما بر آن نیستیم که تفاوت های جدی ادیان را نادیده بگیریم ، اما این تفاوت ها ما را از بیان عام آنچه همه ادیان به طور مشترک بر آن باورند یا ما به طور مشترک بر آن اعتقاد داریم ،
باز نمی دارد .

می دانیم که ادیان ، مسائل زیست محیطی ،‌ اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی زمین را
نمی توانند حل کنند ولی به هر جهت آنها می توانند چیزی را ارائه کنند که طرح های اقتصادی ، برنامه های سیاسی و قواعد حقوقی به تنهایی قادر به ارائه آن نیستند و آن تغییر در آگاهی درونی ، ‌نگرش کلی ، دل های مردم و تحول از راه خطا به سوی اهداف نوین در حیات آدمی است . بشر به صورت فوری نیازمند اصلاح اجتماعی و محیط زیستی است ، ولی او به همان فوریت محتاج بازسازی معنوی نیز است .

به عنوان دیندار یا اهل معنا ، خود را متعهد چنین امری می دانیم . قدرت معنوی ادیان
می تواند مفهوم بنیادین برای توکل ، زمینه ای برای معناداری ، شاخص های مطلق و مامن روحانی عرضه کند ، البته ادیان صرفا” در خصوص این امر قابل تردیدند که بتوانند تعارضات برخاسته از خود ادیان را کنار نهند و خودخواهی ، عدم اعتماد و تعصب متقابل ،‌ حتی انگاره و توهم دشمنی را از میان برچنیند و از این راه  توجه خود را به سنت ها ، مکان های مقدس ، جشن و سرور و مناسک خاص متدینان خود معطوف کنند .

سه ـ رهنمون های تغییر ناپذیر

1. تعهد به فرنگ خشونت گریزی و احترام به زندگی: زنان و مردان بیشمار از همه سرزمین ها و ادیان می کوشند تا زندگی را نه براساس جهت گیری خودخواهانه ، بلکه براساس تعهدشان در برابر دیگر انسان ها و جهان اطراف خود هدایت کنند . با این همه در سرتاسر جهان با نفرت پایان ناپذیر ، حسد ،‌ غبطه و خشونت آن هم نه تنها در میان افراد ، بلکه در میان جوامع و گروه های نژادی ، طبقاتی ، قومی ، ملیت ها و ادیان مواجه ایم . به کار گیری خشونت و ترویج اعتیاد و جرم های سازمان یافته ــــ که غالبا” با امکانات فن آوری نوین تجهیز می شود ـــــ ابعاد جهانی یافته است . ترور دولتی بر بسیاری از مناطق حاکم است ، حکومت های دیکتاتور ، شهروندان خود را سرکوب می کنند و خشونت های سازمانی دامنگیر شده است ، اگر چه در برخی کشورها قوانین حمایت کننده از آزادی های فردی وجود دارد ، ولی زندانیان شکنجه ، مردان و زنان هلاک و گروگان ها کشته می شوند .
2. تعهد به فرهنگ یکپارچگی و نظام عادلانه اقتصادی : زنان و مردان بیشماری از همه ادیان و سرزمین ها در تلاش اند تا زندگی خود را براساس وحدت با یکدیگر بنا نهند و با خرسندی واقعی به وظایف خویش عمل کنند ، اما با این همه ، گرسنگی بی پایان ، کاستی و نیاز را در همه عالم می توانی یافت . نه تنها افراد ، بلکه سازمان ها و ارگان های ظالم ، مسئول این وضعیت دهشتناکند ، میلیون ها نفر بیکارند ، میلیون ها نفر با دستمزد ناچیز استثمار و به حاشیه جامعه رانده می شوند و به رغم امکانات ، چنین به استقبال آینده ویران خود می روند . در بسیاری از سرزمین ها ، شکاف بین فقیر و غنی ، قدرتمند و فاقد قدرت بسیار عمیق است ، ما در جهانی زندگی می کنیم که دولت های تک حزبی ، اعم از سوسیالیسم یا سرمایه داری لجام گسیخته ، ارزش های اخلاقی و معنوی را تهی و ویران کرده اند .
3. تعهد به فرهنگ تسامح و زندگی توام با صداقت: زنان و مردان فراوانی از سرزمین ها و ادیان گوناگون در تلاش اند تا زندگی خود را براساس شرافیت و صداقت به پیش برند .
4. تعهد به فرهنگ حقوق یکسان و مشارکت زنان و مردان: زنان و مردان بیشماری از همه قلمروها و ادیان می کوشند تا زندگی خویش را با روح مشارکت و مسئولیت پذیری در عرصه های عشق ، روابط جنسی و خانواده به پیش برند . با این همه شکل های گوناگونی از پدرسالاری قابل محکومیت ، سلطه یک جنس بر دیگری ، آسیب پذیری زنان ، استفاده نادرست ( جنسی ) از کودکان و فحشای اجباری در همه جای عالم وجود دارد ، در کشورهای توسعه یافته ، فشارهای غیر منصفانه اجتماعی ، زنان و کودکان را به عنوان ابزاری برای بقای شخصی به فحشا می کشاند .

چهار ـ تحول در بینش

تجارب تاریخی ، امور ذیل را اثبات می کند : زمین قابل تحول به وضعیت بهتر نیست ، مگر به تحول در بینش فردی و زندگی اجتماعی دست یابیم ، امکان تحول در ساحت های گوناگونی مانند : جنگ و صلح ، اقتصاد ، محیط زیست ـــــ که در دهه های اخیر جایگاه ویژه خود را
یافته است ـــــ قابل تصور است .

این تحول باید به ساحت اخلاق و ارزش ها نیز دست یابد . هر فرد از کرامت اصیل و حقوق اجتناب ناپذیر و نیز مسئولیت گریز ناپذیر نسبت به کرده ها و ناکرده های خود برخوردار است . همه تصمیم ها ، رفتار و حتی طرد و ترک ها دارای نتایجی هستند .

تحلـیل و نقـد

متن اولیه بیانیه نخست از سوی هانس کونگ تدوین و با عنوان اصول اخلاقی جهانی در توبیفگن انتشار یافت . کمیته ویراستاری شورای پارلمان ادیان جهان ، مقدمه ای بر آن افزود و به اجلاسیه 1993 ارائه کرد .

این مقدمه ، متضمن چکیده بیانیه و با زبان انگیزشی و با جهت گیری عاطفی و تبلیغاتی نگارش شده است . آخرین صورت بیانیه ، دیباچه ای کوتاه نیز دارد . دون عنوان « دیباچه » و
« مقدمه »  در صورت فعلی بیانیه وجود ندارد و آن دو افزده مترجم  است .

1. فرامرز قراملکی ،‌ احد ‌،‌ « تامل در اخلاق جهانی با تاکید بر بیانیه های هانس کونگ و سویدلر »  نامه حکمت ، شماره 1 ، 1382
2. Ingrid H.shafer , philosophical and foundations of A Global Ethic , Bereke , 1995
3. لگنهاوزن ، محمد ، اسلام کثرت گرایی دینی ، ترجمه نرگس جواندل ، طه ، قم 1379