کارورزی مرکز مشاوره و خدمات روانشناسی (دختران فراری)

به دخترانی گفته می‌شود که به دلایل مختلفی از خانه و خانواده شان فرار می‌کنند و به جامعه پناه میبرند. به گفتهٔ مدیر کل دفتر آسیب‌های اجتماعی در ایران حدود ۸۰ درصد دختران در ۲۴ ساعت اول بعد از فرار مورد تجاوز جنسی قرار میگیرند.

در سالهای اخیر، پدیده “دختران فراری” به معضلی اجتماعی در ایران تبدیل شده است.

گفتنی است که در کشورهای اروپایی و آمریکا دخترانی که به هر دلیلی از خانه هایشان فرار می‌کنند، به طور اتوماتیک تحت حمایت بنیادهای حمایتی دولتی و نیکوکاری در میاید و به مکان هایی امن زیر نظر روانکاوان و متخصصان حمایت از زنان منتقل می‌شوند اما در ایران به خاطر جرم بودن اصل قضیه دختران که جایی برای پناه بردن ندارند، اکثرا به افراد غریبه متوسل می‌شوند که در اکثر این موارد مورد تجاوزات پی در پی قرار میگیرند و نهایتا جذب باندهای فساد داخلی و یا خارجی می‌شوند و با این شرایط در صورت دستگیری این دختران در بعضی موارد به زندان افتاده و در مواردی هم توسط مقامات قضایی به خانواده هایی که به دلایلی ازشان فراری شده اند، بازگردانده می‌شوند.

تعریف دختر فراری

این واژه به دخترانی اطلاق می گردد که به هردلیلی خانه و خانواده را ترک کرده و به محیط های دیگری چون خیابان، پارک، باند و … روی می آورند.

عوامل زمینه ساز فرار دختران از خانه

محیط نامساعد و تشنج آفرین خانواده، طلاق و اعتیاد والدین بخصوص پدر، ارتباط با دوستان ناباب، روابط کنترل نشده خانواده ها با یکدیگر، اختلاف والدین و فرزندان، کنترل و سختگیری افراطی و غیرمنطقی والدین، مشکلات حاد اقتصادی، احساس ناامنی درخانه ، اختلالات شخصیت و روابط عاشقانه ، ترس از رسوایی پس ازتجاوز جنسی، مخالفت والدین با ازدواج دختران با شخص مورد نظر یا آزارناپدری و یا نامادری ، آزارهای جسمی و جنسی از سوی نزدیکان بویژه محارم و … را       می توان از جمله مهمترین عوامل زمینه ساز فرار دختران از خانه برشمرد.

وضعیت کلی دختران فراری

دختران فراری معمولأ در گروه سنی ۱۴ تا ۲۵ سال قرار دارند. موقعیت سنی این افراد نشان دهنده ی میزان آسیب پذیری، احتمال بزهکاری، بزه دیدگی و یا قربانی شدن در برابر سوء استفاده های جنسی مختلف و دیگر سوء استفاده ها می باشد. دراین مرحله اهمیت مداخله سریع همه جانبه خانواده و مسئولین ذیربط بسیار حائز اهمیت است. باید توجه داشت که خطر فقط خانواده های طبقات پایین از نظر اقتصادی و اجتماعی را تهدید نمی کند، بلکه بنابر تحقیقات درصد قابل توجهی از دختران فراری، متعلق به خانواده های مرفه و متوسط به بالا هستند.

چرا فرار از خانه

فرار از خانه از جمله رفتارهای ناسازگارانه ای است که بیشتر از نوجوانان و جوانان سر می زند. با توجه به پیامدهای سوء آن یکی از آسیب های خانوادگی و اجتماعی جامعه، شناخته می شود. آسیبی که می تواند بهداشت روانی فرد و جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. مسئله فرار زنان و دختران همراه با سایر معضلات و آسیب های اجتماعی مرتبط با آن در سال های اخیر با رشد روزافزون در شهرهای بزرگ بالاخص شهر تهران مورد توجه کارشناسان، متخصصان علوم انسانی قرارگرفته است.

فرار از خانه در واقع زیر پا گذاشتن مقررات خانوادگی و هنجارهای اجتماعی است که اغلب به علت ترس، خشم، یا انتقام جویی در مقابل عوامل مخرب و آشفته خانوادگی و اجتماعی رخ می دهد. دختران بیشتربرای مدت کوتاهی حضور در مکان های دیگر را بجای ماندن در خانه خود ترجیح می دهند.

ساخت و روابط متزلزل افراد در درون خانواده، اعضای معترض و ناخشنود از این وضعیت نابسامان را به طرف جامعه پرتاب می کند با این اتفاق فرد را به فراری تبدیل کرده و به سوی بزه کاری وارتکاب سایر جرائم سوق می دهد. «گزارش سازمان بهداشت جهانی حاکی است که سالانه بیش از یک میلیون نوجوان ۱۳ تا ۱۹ ساله ازخانه فرارمی کنند که ۶۰ تا ۷۰ در صد این افراد ، شامل دختران و ۳۰ تا ۴۰ درصد از آن در بین پسران رخ می دهد.

در پژوهشی که عوامل مختلف خانوادگی، اقتصادی، همسالان، فرهنگ و آموزش، اوقات فراغت و ارتباطات در دو بخش درونی وبیرونی را مورد بررسی قرار داده است نتایج زیر در مورد خانواده و همسالان حاصل گردیده که نسبت به شاخص های دیگر از اهمیت ویژه ای برخورداربوده است، به همین دلیل فقط نتایج این دو شاخص در این نشریه آورده شده است.

خانواده به میزان۷/۷۷ درصد از بیشترین تاثیر بر فرار دختران برخوردار است. زیرا فرد از بدو تولد ارزش ها و هنجارها را در خانواده می آموزد و به تدریج با دنیای وسیع تر جامعه آشنا می شود. بگونه ای که خانواده و کارکردهای آن در پذیرش نقش های اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود.»

میزان محبت، صمیمیت، حمایت عاطفی و وابستگی از جمله مسائل مهمی است که در دوران اولیه زندگی می تواند در بروز رفتارهای بهنجار یا نابهنجار موثر باشد. نتایج تحقیقات نشان داده است که هرچه ازمیزان وابستگی والدین به فرزندان کاسته شده، برفرارآنان از خانه افزوده شده است.

به علت نبود بهداشت روانی و عاطفی مناسب در خانواده، این افراد از شخصیت مناسب و قابل قبول اجتماعی برخوردار نبوده و برای جبران این مشکلات به رفتارهای غیرمتعارف روی می آورند. در مورد این دختران تحقیر، تبعیض، از هم پاشیدگی ساختار خانواه، خلاء عاطفی موجود و ناتوانی والدین در نظارت همه جانبه و صحیح بر فرزندان، این مسئله را تشدید نموده است.

ازدگرسو با توجه به دگرگونی در ساختار خانواده برخی از کارکردهای اساسی آن کاهش یافته یا اساسا از دست رفته و برخی دیگر جابه جا شده اند. با دگرگونی جامعه روابط خانوادگی نیز دستخوش تغییر شده است. نیاز به آزادی های فردی بر محدوده زندگی خانوادگی نیز تاثیر گذاشته است.اینک نمی توان بر الگوهای گذشته که در زمان خود شاید بهترین بوده است پای فشرد، بلکه با توجه به تحولات اجتماعی و تغییر در شکل و روابط حاکم بر خانواده باید تلاش کرد تا الگوهای متناسب با شرایط امروز جامعه ارائه نمود.

بحث و نتیجه گیری

هنگامی که فرد در خانه و خانواده محیط مناسب، منطبق با روحیات شخصی اش را نمی یابد، فکر می کند که با فرار از خانه می تواند تمام مشکلات را پشت سر گذاشته و وارد دنیایی متفاوت شود. فرد به اشتباه فکر می کند جامعه محیط امن برای رفع نیازهای او است. او به گونه ای از مشکلات درونی و خانوادگی در رنج است که کوچکترین فکری به پیامدهای بعد از فرار نمی کند.

آیا کسانی که به هر دلیل و انگیزه ای خانه و کاشانه خود را هر چند نامطلوب به قصد دستیابی به وضعیت مطلوب تر ترک می کنند، به مقصود خود نائل می شوند؟ و به ساحل نجات دست پیدا می کنند؟ یا در یک منجلاب غیر پیش بینی گرفتار می آیند و گاهی تا مرز نابودی و رسوایی تمام پیش می روند؟ پس باید جوانان و نوجوانان را دریابیم و به نیازهای آنان پاسخ منطقی و درخور شرایط روز اجتماعی و جهانی بدهیم.

معاون دفتر امورآسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی با استناد به اینکه ۴۰ درصد دختران فراری پذیرش شده در مراکز، اختلالات عصبی و شخصیتی داشته اند، گفت؛ استان قم با ۵۳/۲۱ نفر بیشترین نرخ فرار از منزل و سمنان با ۱۴/۱۸ نفر و تهران با  ۵۵/۱۷نفر در رتبه های بعدی فرار دختران از منزل قرار دارند.

دکتر رضایی فر بااشاره به اینکه مطالعه روی ۱۲۰ دختر فراری نشان داده است که ۵۳ درصد آنهادارای پدر معتاد بوده و ۴۷ درصد مورد آزار فیزیکی قرار گرفته اند، افزود؛همچنین ۵۳ درصد پدران و ۶۳ درصد مادران این دختران بیسواد و ۲۰ درصد نیزفرزندان طلاق بودند.

وی با استناد به مطالعه دیگر سازمان بهزیستی روی ۱۷۵دختر فراری، اظهار کرد؛ نتایج این مطالعه نیز حاکی است که اغلب دختران مورد بررسی تحصیلات زیردیپلم و سن کمتر از ۱۸ سال و نیمی از آنها سابقه بیش ازیکبار فرار داشتند و بیش از نیمی نیز فاقد هرگونه سابقه محکومیت قضائی بوده اند.

آسیب شناسی مزاحمت های خیابانی نسبت به بانوان

انسان موجودی است اجتماعی و در طول حیات خود همواره نیاز هایی دارد که به تنهایی نمی تواند ان را تامین کند . و باید کمک سایر افراد جامعه را بر اورده سازد و برای این نیز لازم است که با دیگران در ارتباط باشد و این ارتباط در سطح گسترده ان نیازمند حکومت نظم خاص می باشد وهر جامعه ای سعی دارد تا نظم را تعریف وامنیت  اجتماعی را مستقر نماید و در حقیقت امنیت ملی واجتماعی برای حفظ نظم درجامعه می باشد اما باید روشن شود که کدام نظم؟

هر جامعه ای با الهام از فرهنگ ملی و تعالیم دینی وباورهای عمومی مردم وارمان کلی افراد ان جامعه  دارای یک سری هنجارهای اجتماعی است که بیانگر ارزشهای اجتماعی ان ضمانت اجرای نیز منظور می شوند لاکن قسمت اعظم ارزشهای اجتماعی دارای ضمانت اجرای نبوده و صرفا اخلاق وارزشهای معنوی بران حکومت دارند

و افراد جامعه  تحت تاثیر فرهنگ و اموزه های اخلاقی عملکرد خود را با ارزش های موجود هماهنگ می نمایند به عبارت دیگر بدون انکه از یک نظام نظارتی مثلا دستگاه پلیسی و تقیب کیفری واهمه ای داشته باشند به صرف باورهای مذهبی و ارزش های اخلاقی که به انها اعتقاد دارند به طور داوطلبانه و با اختیار خود از ارتکاب اعمال صد اخلاقی و ضد اجتماعی در این حالت اموزه های مثبت فرهنگی و اخلاقی افراد به مثابه پلیس فردی رفتارهای شخص را از درون کنترول می کند این نوع رفتار سنجی نتایج بسیار مفیدی در صحت و سلامت جامعه و حفظ ارزش و اخلاقیات جوامع دارد سعی دولت ها همواره بر این بوده که افراد جامعه را به نحوی تربیت و آموزش دهند که به طور ارادی از ارتکاب به اعمال ضد اجتماعی و ضد ارزشی احتراز نمایند و جامعه ای سالم داشته باشد  .

تهدید جدی کانون خانواده ها پدیده دختران فراری است 

پدیده دختران فراری با گسترش روز افزون خود امروز به عنوان یک تهدید جدی برای کانون گرم خانواده ها مطرح و عامل افزایش نا هنجاری های اجتماعی در کلان شهر ها شناخته شده است دختران فراری به گروهی از نوجوانان دختر اطلاق می شود که به علت متفاوتی ناچار به گریز از محدوده خانواده می شوند و در این میان

اعضای خانواده از علل یا هدف فرار انها اطلاعاتی ندارند .دختران فراری اقدام خود را نوعی اعتراض مش دانند و خود را قربانی روابط ناسالم خانواده ها و فراموش شده در جامعه می دانند .

به اعتراف پژوهش گران اجتماعی  ، فرار دختران فرایند یک مکانیسم روانی وزهنی در نوجوانان است که برای رسیدن به یک امنیت درونی و رهایی از سلطه والدین زندگی خانه به دوشی را بر می گزینند

استبداد والدین

مسائل اقتصادی  ، فرهنگی  ، عدم درک تفاوت نسل هل از سوی والدین و استبداد پدر از عوامل موثر فرار دختران از منزل است . دکتر  احمد عبد الهی  عضو هیئت علمی دانشکاه شهید با هنر کرمان گفت سر پرست خانوار باید دارای اقتدار باشد تا بتواند اعضای خانواده را در جهت خاصی سوق دهد . ولی اگر اقتدار جنبه استبداد پیدا کند  ،  می تواند یکی از عوامل زمینه ساز برای فرار از خانه بشمار اید .

1. روزنامه ایران (خانواده) روابط نوجوان با والدین ، دکتر فاطمه حقیقت جو
2. مجله رشد ـ آخر خط ، فاطمه رحمتی
3. پیک زندان ـ خطر بیخ گوش ماست ، مهرداد برومندی
4. آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات ، دکتر محمد حسین فرجاد.
5. کتاب فرار دختران – نویسنده صادق برزگر
6. کتاب فرار دختران – نویسنده میر سیامک آل یاسین