ارزیابی فرهنگ نماز و اثرات دنیوی و اخروی آن بر افراد

نماز برای همه نسلها در همه عصرها درسها و پیامهای آموزنده ای دارد و خاص و عام می توانند از آن بهره ور شوند نماز گنجینه ذکر و رازی است که آن را نهایت نیست و کتاب بی انتهایی است که باید آن را بیشتر و بیشتر مطالعه کرد و درسهای زیادی برای زندگانی این جهان و آن جهان از آن آموخت و سفره پهناوری است که نعمتهای موجود در آن قابل شمارش نیست.

اسلام مردم را از سویی به روشهای صحیح فکری و عملی متکی بر خرد، و دانش متکی بر محاسبه دعوت می کند و از دیگر سو بر تهذیب نفس و تنویر روان و باقی ماندن بر عواطف پاک و فطری بشری تاکید می ورزد یعنی هم به جهات علمی و عقلانی بشر توجه دارد و هم به سلامت اخلاق و عاطفه اش نظر دارد، در مقام اثبات اصول خود بر علم و خرد تکیه می کند و در ایجاد ایمان از محبت و عاطفه بهره می گیرد.

بشر به هنگام خردورزی در حقیقت برای اقناع و آرامش خود به منزلگاه خرد پناهنده می شود و به هنگام جستجوهای علمی می خواهد با کشف قوانین و حقایق هستی، روح حقیقت جو و ناآرام خود را به منزلی راحت و آرامش بخش انتقال دهد. او همچنین با عشق و محبت و دلدادگی برای روح مضطربش پناهگاهی از عاطفه می سازد.

نماز باز دارنده از بدیها، معراج هر مومن پاکیزه، مایه نزدیکی هر پرهیزگار به خدا، پاک کننده گناهان، شستشو دهنده جسم و جان، خاموش کننده آتش دوزخ، بن اسلام، پایه دین، نردبان رسیدن به اوج کمال و انسانیت، مهمترین نهاد دین، بهترین کارها و معیار سنجش اعمال است. اگر نماز قبول شود کارهای دیگر هم پذیرفته می شود و اگر نماز رد شود کارهای دیگر نیز مردود است خداوند مسیح و دیگر پیامبران علیه السلام را به نماز سفارش کرد نماز نور چشم سید انبیاء و جانشینان به حق اوست کسی که به قبله روی آورد و به خدا توجه کرد خدا نیز به دیده رحمت به او بنگرد و برکاتش را بر او فرو آورد بوسیله نماز دعاها مستجاب و نیازها برآورده می شود.

موضوع تحقیق :

ارزیابی فرهنگ نماز و اثرات دنیوی و اخروی آن بر افراد

تعریف مسئله مورد پژوهش :

نماز یک نیاز حقیقی و ضروری انسان است و به میزان ضرورتی که برای فرد و اجتماع دارد دارای فایده ها و ‎آثار نیکوی فردی و جمعی است و به همان نسبت که وجود آن منشا برکات و خیرات است فقدان آن زیانبار است در آیات قرآنی و روایات اسلامی هم بسیاری از فواید و آثار نیکوی آن مذکور است و هم زیانهای فردی و جمعی ناشی از ترک آن آمده است. نماز حقیقی موجب نجات کلی و همه جانبه است انسان را از آفتها و آسیب ها و فرجام های ناگوار رها می سازد و باب رحمت یزدان را به رویش می گشاید. نماز دیوار بلندی در برابر شیطانهاست و فرد و جامعه نمازگزار را از حمله و آسیب آنان نگاه می دارد این دژ استوار برای آنان بیم آور و نگرانیزا است لیکن تضییع و تخریب دیوار نماز فرو ریختن این حصن حصین شیاطین را امیدوار و گستاخ می سازد و جرات می دهد که بر اهل نماز یورش برند نماز مصداقی از مصادیق (حبل الله) است و تا وقتی که مسلمانان به ریسمان خدا  چنگ زنند متفق و متحدند و از بلای تفرقه در امان می مانند همچنان که نماز ایجاد تواضع و وحدت می کند ترک نماز زمینه ساز تعصب و تفرقه می شود.

نماز ناب نمازی است که با بالاترین درجه از عشق و معرفت و بیشترین خشوع و حضور خوانده شود نمازی که در آن خاطر نمازگزار آنی غافل از خدا و معطوف به دنیا نشود البته این نماز مخصوص انبیاء اوصیاست و مقام والایشان مرهون همین نماز آنان است.[1]

بحث از علل و عوامل بدان خاطر مطرح است که اگر از ریشه و اساس سر در بیاوریم در آن زمینه نمی توانیم اقدامی سازنده داشته باشیم از جمله فساد و آلودگی را می توان به دلیل عدم تربیت صحیح، کمبودها و نارسایی ها، ضعف ایمان و اخلاص، عدم پایبندی به یک مکتب پرجاذبه اعتقادی، عدم گرایش به نماز را نام برد از جملا ضررهای ناشی از عدم گرایش به نماز را می توان به صورت موارد زیر نام برد :

1. خود را پیدا نکردن (من عرف نفسه فقد عرف ربه)
2. خضوع و خشوع نداشتن
3. نداشتن سکینه قلب و آرامش روان
4. آسیب پذیر بودن در برابر تهاجم فرهنگی و تیرهای زهرآگین دشمنان اسلام
5. مصون نبودن در برابر ضلالت ها و شقاوتها
6. آسیب پذیری های فردی و اجتماعی
7. نداشتن روحیه مسئولیت پذیری
8. ورود به انحرافات اخلاقی و اختلالات رفتاری
9. نداشتن تکیه گاه و سفینه نجات
10. آلوده شدن به انواع گناهان و داشتن روح عصیانگری
11. نیافتن مقصد و مقصود
12. محصور شدن در دیوار آزمندیها و خودخواهی ها و غرورها و از دست دادن ارزشهای اصیل و هزاران مورد دیگر می توان اشاره کرد.

فرضیات :

1. رابطه معناداری بین نماز و بی اطلاعی افراد در عدم گرایش آنان به نماز وجود دارد.
2. رابطه معناداری بین نماز و برنامه های رسانه های گروهی بخصوص تلویزیون علاقه به خواندن نماز را در افراد ایجاد می کند.
3. رابطه معناداری بین نماز و سست بودن پایه های مذهبی خانواده در عدم گرایش افراد به نماز وجود دارد.

• رابطه معناداری بین نماز و شیوه های تربیتی مناسب در ترغیب افراد به نماز وجود دارد.

5. رابطه معناداری بین نماز و میزان گرایش فطری مردم به نماز وجود دارد.

هدف تحقیق :

1. بررسی بعد عرفانی نماز و اینکه نماز کاملترین پاسخ به عالیترین نیاز انسان می باشد.
2. بررسی ابعاد روحانی نماز و بهتر شناختن نمازهای واجب و مستحب
3. بررسی اینکه تنها پلی که انسان می تواند با خدا بیشتر ارتباط برقرار کند و رازهای درون خود را بیان کند نماز است.
4. بررسی اینکه تنها در برجسته در نزد خداوند که در همه حال نگهبان و عطر جانبخش زندگی می باشد نماز است.
5. بررسی نماز و اینکه افرادی که این فریضه الهی را عمل می کنند از روی عادت و تکرار نیست بلکه پی بردن به روح عرفانی و ذاتی نماز می باشد.

بررسی اینکه با گسترش کار تحقیق در امر نماز مردم راه صلات را که راه حسنات و صالحات و طریق هدایت است بیابند ومنکر گریز و معروف طلب شوند اگر مردم نماز حقیقی و نه تقلیدی را در جامعه اقامه کنند نه تنها به سوی نماز که خیر العمل است خواهند شتافت بلکه به سوی تمام خیرات و معروفات حرکت خواهند کرد.

و نه تنها فساد ریشه کن خواهد شد بلکه اصلاحات کیفی در همه زمینه ها به سرعت به پیش خواهد رفت و با انقلابی پویا و فراگیر الهی شدن جامعه آغاز و طلیعه قسط آشکار خواهد شد.

تدبر و تحقیق در قرآن و نماز بر همه لازم است و نماز خلاصه و عصاره قرآن و باب ورودی برای گلگشت در گلستان آن و کوچ کردن از هیچ به سوی همه چیز است.

تا زمانی که تحقیق در نماز، سرآغاز قرآن پژوهی و شناخت جهان، انسان و سیستم حکومت و مدیریت مبتنی بر فطرت قرار نگیرد، امت اسلامی حرکت حیات بخش خود را شروع نخواهد کرد.

ضرورت تحقیق :

تربیت و اداره هدایت جریان رشد و مقصد نهایی آن رساندن به مقام عبودیت خالص است  تربیت سهلی است ممتنع و آسانی است به غایت دشوار، بسیاری از انسانها خود را در مسیر آن قرار می دهند ولی گروهی اندک در این راه موفق می شوند اهمیت تربیت را به اهمیت مرگ و حیات فرد با جامعه تشبیه کرده اند و از دیدی حاصل آن را می توان به استقامت انسان وحیوان ذکر کرد حال می توان به نقش مهم نماز در تربیت انسان پی برد چرا که نماز پرچم عبادات و سرود وارستگی و آزادگی است و در میان احکام الهی فرایض مذهبی و آداب و تربیت مسلمانی نماز از رفیع ترین جایگاه برخوردار است باید دید که چه عواملی باعث دوری بعضی از افراد به نماز می گردد.

محدودیت ها و مشکلات تحقیق :

خوشبختانه مشکل و محدودیتی در امر اجرای این تحقیق وجود نداشت.

واژه ها و اصطلاحات تحقیق :

• عدم : کم کردن و از دست دادن مال، نیستی، نابودی، ضد وجود (فرهنگ عمید)
• گرایش : گراییدن، آهنگ کردن، میل در غربت کردن، حمله بردن (فرهنگ عمید)
• نماز : خدمت و بندگی، اطاعت و فرمانبرداری، عبادت و عرض نیاز به سوی خدا، خم شدن به نشانه تکریم و تعظیم برای اظهار بندگی به طریقی که در شریعت پیامبران وارد شده و یکی از فرائض دینی (عبادت مخصوص و واجب مسلمانان که پنج بار در شبانه روز به جا می آورند).

نماز توانبخش روح و روان

تحمل سختیها و دشواریها و تلخیها برای آدمیان دشوار است هرگاه امر ناگواری بر ایشان پیش آید بی تابی می کنند و سر و صدا به را می اندازند و چون خیری به آنها برسد و لذتی ببرند حاضر نیستند که دیگران را در سرور و شادی خود سهیم کنند بخل و تنگ نظری می ورزند و مانع خیر می گردند این حالتها حکایت از ناتوانی روح و روان و پستی طبعشان دارد کسانی که پیوسته نماز می خوانند و در نمازهای خود به منبع قدرت و منشا رحمت توجه دارند و روح خود را به او مرتبط می سازند قدرت روح و روح توکل خود را بالا می برند در برابر سختیها و ناملایمات صبور و مقاوم و به هنگام برخورداری از خیرات دست و دلباز و بخشنده می باشند.

نماز چگونه ایجاد امنیت روانی می کند؟

آنان که زندگی را پوچ، بی معنی و بی هدف تصور می کنند و آن را رنگ باخته و از دست رفته می بینند به نومیدی، افسردگی، اضطراب، روان پریشی، درون گرایی و انزوا طلبی مبتلا می گردند.

آنان بعلت آنکه برای خود و کار خود قایل به ارزش و ارزش گذاری نمی باشند و قدرتی ماورایی را که ناظر بر اعمالشان باشد قبول ندارند اعتماد به نفس و امنیت روانی خود را از دست می دهند اما نماز دست کم روزی ده بار به نمازگزار می گوید : این جهان آفریننده و پرورش دهنده ای دارد که بر آن نظارت دارد و داور و ارزش گذار کار بندگان خود است.

کوچکترین کار آنان را زیر نظر دارد به آنان نمره می دهد و برای آن درجه ثواب و عقاب معین می کند او مالک روز محاسبه (یوم الدین) است. نمازگزار به یقین میداند که از ذره حساب است و ریزترین کار نیک و بدش بدون پاداش نمی ماند این باور همان چیزی است که به او آرامش جمعیت خاطر و امنیت روانی می دهد گرفتاریهای دنیا، رنج ترک گناه و تکلف عمل به تکلیف را راحت و آسان می کند. اما بی نمازان از خیرات و برکات نماز بی بهره و گرفتار اضطراب و دلهره اند بی خدایان که خود را بی پناه و سرگردان و کارهای خود را بیهوده و بی نتیجه می دانند، مشکلات و مصیبتهای کوچک دنیا آنان را از پا می اندازد زیرا بر این باورند که چیزی را از دست داده اند بدون آنکه در برابر آن چیزی به دست آورند آنان همانند ورشکستگانی هستند که بر خدای روزی رسان توکل ندارند و از شدت غم دق می کنند.

تاثیر تسبیحات در تمرکز

کمتر مسلمانی وجود دارد که تاثیر تسبیحات را در تامین سلامت روح و اندیشه نشناسد. تسبیح گفتن از قدیم الایام در میان مذهبیان و روستاییان مسلمان، راه اساسی مبارزه با تشتت فکری بوده است. بسیاری از کسانی که گرفتار هذیان گویی، افکار درهم و برهم و کابوسهای ترسناک می شده اند و می شوند تنها به وسیله ذکر و تسبیح سلامت روحی و توانایی فکر خود را باز می یافته اند و می یابند.

اگر آنان که دچار پراکندگی افکارند هر روز بامدادان سبحه به دست گیرند و در هوایی آزاد و محیطی طبیعی و آرام بنشینند و تسبیحات اربعه را با حال توجه و حضور دل مکرراً بر زبان رانند و هر بار یک دانه سبحه بیندازند و این اذکار یا مانند آنها را تا تمام شدن دانه های سبحه و یا بیش از آن ادامه دهند به تدریج به تمرکز و نظم فکری دست می یابند و هر چند که آثار آن را تا حدودی در همان روز اول مشاهده می کنند اما این قدرت تمرکز روز به روز رو به فزونی می گذارد تا جایی که از حد عادی فراتر می رود و به تمرکز فوق العاده منجر می شود.

نتیجه این تحقیق

با توجه به تحقیق انجام شده و و توزیع پرسشنامه و جمع آوری نظرات تعدادی از افراد می توان به طور کلی چنین نتیجه گرفت که برای مطلع شدن از آثار معنوی نماز و گرایش بیشتر افراد به نماز باید روحانیون و علماء اطلاعات ضروری و مهم در مورد نماز را یادآور شوند و چشمان آنها را به روی درهای بسته آثار و برکات این فرضیه الهی باز کنند و این امکان ندارد مگر با تشکیل جلسات مذهبی و دینی و تشویق افراد به شرکت در این جلسات و پخش برنامه های مذهبی از تلویزیون و رسانه های گروهی دیگر و باید تلاش کنند تا آنجا که امکان دارد افراد را تشویق کنند تا در فطرت و درون افراد نفوذ پیدا کند برای برپایی بهتر و کاملتر این فرضیه الهی اگرچه متاسفانه آنچه که در این دوران نشان می دهد افراد علاقه چندانی به این جلسات نشان نمی دهند و نماز را جزیی از وجود خود نمی دانند و در زندگی هم از آثار و برکات آن برخوردار نمی شوند ولی هدف اصلی ما در این تحقیق این است که تا چه حد روحانیوین و دیگر مسئولین مربوط می توانند بر روی ذهنیات و گرایشهای افراد تاثیر بگذارند و با رعایت کامل رکن ها و ستونهای دین افراد را مورد لطف دین و قرآن قرار دهند تا انشاءالله بتوانند روزی جامعه ای با افراد مومن و متدین واقعی به دست آورند.

پیشنهادات و ارائه راه حلها :

1. راهنماییها در مورد نماز باید بر اساس کتاب اهل سنت قرآن و احادیث و روایات باشد.
2. باید افراد را به این عبادت معنوی با راههای مختلف تشویق کرد.
3. باید اطلاعات زیادی در مورد محتوای نماز و آثار آن بیان شود تا برای افراد خوب روشن و مبین باشد.
4. از نظرات روحانیون در مورد بهتر برپایی مراسم مذهبی استفاده شود.
5. آموزشهای دینی باید با علاقه و رغبت زیاد صورت گیرد چه از نظر رسانه ها و یا جلسات عبادی و روحانی.
6. آموزش باید طوری باشد که افراد در بهتر برپایی نماز پیشرفت کنند و در نتیجه به معانی آن بیشتر توجه کنند و علاقه را به بهتر فهمیدن آن افزایش دهند.

1. نماز شناسی جلد دوم- حسن راشدی- ستاد اقامه نماز- صفحه 80

فصل اول

• 1. موضوع تحقیق
• 2. تعریف مسئله مورد پژوهش
• 3. فرضیات
• 4. هدف تحقیق
• 5. ضرورت تحقیق
• 6. محدودیتها و مشکلات تحقیق
• 7. واژه ها و اصطلاحات تحقیق

فصل دوم

• تاریخچه نماز
• اهمیت نماز
• عبادت و خودسازی
• نماز اکسیر غم زدا
• نماز توانبخش روح و روان
• نماز امید بخش ترین عمل
• نماز چگونه ایجاد امنیت روانی می کند
• نماز مائده ای آسمانی برای روح بشر
• تاثیر نماز و نیایش در تلطیف روح و روان و تعالی آن
• نماز بزرگترین و محکم ترین پناهگاه معنوی
• نماز پیام پرورش پروردگار
• نماز و نظم و انضباط
• تاثیر تسبیحات در تمرکز
• کسی که با نماز تربیت شود مرگش را برای خود جشن می داند
• نماز راهی برای ورود به محیط گسترده از نشاط عقلانی
• نماز برطرف کننده کبر
• اهمیت نماز در تربیت عقلانی
• نقش نماز در تربیت عاطفی
• نماز موجب نجات و به ارث بردن مینوی همیشگی
• نمازگزاران داخل شوندگان به بهشت خاص
• نماز خاموش کننده آتش
• صد قصر در بهشت بنا می کند نماز
• ساز مرغ سحر

فصل سوم

• بخش اول:
• الف:فرضیات:
• 1-     تعریف فرضیه
• 2-     انواع فرضیه
• 3-     مشخصات فرضیه
• 4-     فرضیات این تحقیق
• بخش دوم:
• ب: جامعه آماری و نمونه گیری:
• 1-     تعریف جامعه آماری
• 2-     جامعه آماری این تحقیق
• 3-     تعریف نمونه گیری
• 4-     انواع نمونه گیری
• 5-     نمونه گیری این تحقیق
• بخش سوم:
• ج: روش تحقیق :
• 1-     تعریف روش تحقیق
• 2-     انواع روش تحقیق
• 3-     روش تحقیق این پژوهش
• بخش چهارم:
• د: جمع آوری اطلاعات :
• 1-     تعریف روشهای جمع آوری اطلاعات
• 2-     انواع روشهای جمع آوری اطلاعات
• 3-     روش جمع آوری اطلاعات این تحقیق

فصل چهارم

• تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل پنجم

• نتیجه این تحقیق
• پیشنهادات و ارائه راه حلها
• فهرست منابع و مآخذ
• پیوست و ضمائم

منابع

1. نماز شناسی جلد دوم- حسن راشدی- ستاد اقامه نماز – نوبت چاپ مهر 80
2. قرآن – 2 / البقره – 3
3. سنن ترفدی- صلات – 188
4. نماز شناسی – جلد اول – راشدی حسن – ستاد اقامه نماز
5. رساله نوین – تحریر، ترجمه و توضیح از عبدالکریم بی آزار شیرازی ناشر : موسسه انجام کتاب
6. قرائتی – محسن – راز نماز برای نوجوانان – انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
7. کلید بهشت ملا محسن فیض کاشانی – 1377 سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
8. آموزش احکام و آداب نماز – محمد حسین حق جو- نشر مطهر 1373