مقایسه هوش هیجان کودکان عادی و کودکان کار

پژوهش فوق بررسی مقایسه ای هوش هیجانی کودکان کار و خیابان و کودکان عادی شهر تهران که سن آنها بین 10 تا 15 سال است و به صورت در دسترس مورد سنجش قرار گرفته اند. محقق در این پژوهش با توجه به الگوی مایرو سالووی (1990) مصاحبه‌ای را به صورت ساخت وار و باز پاسخ طراحی کرده که شامل پنج حیطه بود (خودانگیزی، خودآگاهی اداره هیجانها هم حسی و تنظیم روابط). برای تجزیه و تحلیل از روش مانوتینی یو که روش های ناپارامتریک است استفاده شده و چون روش متقنی برای جمع نمرات کسب شده یافته نشد نمرات دو گروه در پنج حیطه با هم مقایسه شد. و در آخر تفاوت معناداری بین هوش هیجانی کودکان عادی و کودکان کار و خیابان دیده نشد.

پرسش پژوهش

آیا هوش هیجانی کودکان کار و خیابان تفاوت معناداری با کودکان عادی 10 تا 15 سال دارد؟

فرضیه پژوهش

هوش هیجانی کودکان کار و خیابان تفاوت معناداری با هوش هیجانی کودکان عادی دارد.

اهداف پژوهش:

1. توصیف هوش هیجانی (EQ) کودکان کار و خیابان و عادی.
2. مقایسه تفاوت هوش هیجانی (EQ) کودکان کار و خیابان بر اساس میزان معناداری
3. تعیین بالاترین و پایین ترین میزان EQ در این گروه

متغیر پژوهش

• متغیر وابسته: هوش هیجانی
• متغیر مستقل: وضعیت کودک اعم از عادی یا کودک کار و خیابان بودن

تعریف نظری متغیرهای پژوهشی:

هوش هیجانی: هوش هیجانی متشکل از مولفه های درون فردی است که دارای پنج حیطه باشد خودآگاهی اداره هیجانها خودانگیزی هم حسی و تنظیم روابط (مایر و سالووی 1996)

کودک خیابانی

کودکانی که عمده وقت خود را بدون مدیریت بزرگسالان در خیابان ها می گذرانند (یونیسف)

کودک عادی:

کودکانی که از محبت پدر و مادر برخوردارند و تحت سرپرستی آنها در خانه و خانواده زندگی می کنند و می توانند از بیشتر امکانات رفاهی اجتماعی فرهنگی برخوردارند.

هوش هیجانی

نمره ای که کودک در پاسخ به پنج سوال باز پاسخ در رابطه با پنج محور خودآگاهی اداره هیجانها خودانگیزی هم حسی و تنظیم روابط کسب می کند.

کودک خیابانی

در پژوهش حاضر کودکان کار به کودکانی اطلاق می شود که سطح سنی آنها بین 10 تا 15 سال بوده و برای افراد معاش به شغل هایی نظیر دست فروشی، گل فروشی، فال فروشی، واکس زدن و… اشتغال دارند و اغلب به سرپرست یا بی سرپرست هستند و به طور در دسترس در شهر تهران مورد انتخاب و آزمون قرار گرفت اند.

کودک عادی:

کودکی که از خانواده و محبت آنها برخوردار است و تحت سرپرستی آنها زندگی می‌کند و به طور در دسترس در شهر تهران مورد انتخاب و آزمون قرار گرفته اند.

هدف پژوهش:

یکی از بزرگ ترین چالشهای بشری توسعه روابط معنی دار و رضایت در زندگی است. مادامی که فرد به نیازهای هیجانی خود و دیگران توجهی نکند. ارتباط موثری با افراد نخواهد داشت. اگر فردی درک هیجانی خوبی داشته باشد. می تواند از تغییرات روحیه و درک احساسها بهره میبرد و از چنین درکی برای اداره کردن و کنار آمدن با هیجانها استفاده کند. (پتن به نقل از اعتصامی 82)

با توجه به اهمیت و تاثیر هوش هیجانی در زندگی و پیشرفت افراد. در این تحقیق بر آن شدیم تا هوش هیجانی را در کودکان کار و خیابان و کودکان عادی مورد بررسی و مقایسه قرار دهیم.

اهمیت موضوع پژوهش

بحث بر سر اهمیت هوش هیجانی پیوند میان عاطف، شخصیت را شامل می شود از دیدگاه ارسطو مشکل انسان در این نیست که از هیجان برخوردار است، بلکه آنچه اهمیت دارد مناسب بودن هیجان و نحوه ابراز آن است (کلمن 1998)

با توجه به مقوله هوش هیجانی در زندگی روزمره روابط میان فردی و اجتماعی و نقش آن در پیشرفت موفقیت آمیز انسانها و جدید بودن این مقوله و از طرفی تاثیر وضعیت زندگی کودکان در روابط اجتماعی آنها پژوهش حاضر در پی رسیدن به این هدف است که آیا بین هوش عاطفی کودکان عادی و کودکان کار تفاوت معنی داری وجود دارد یا خیز. زیرا کودکان کار و خیابان به دلیل وضعیت خاص زندگی و شرایطی که در آن به سر می برند در معرض هیجانهای متفاوتی قرار می گیرند که گاه ممکن است ویژگی‌های درون فردی (خودآگاهی، اداره هیجانها خود انگیزی هم حسی و تنظیم روابط) را پرورش دهد و گاه  باعث سرکوب آنها گردد.

پیشینه

پیشینه هوش هیجانی را می توان در ایده و کسلر به هنگام تبیین جنبه های غیر شناختی هوش عمومی جست و جو کرد. وکسلر در صفحه 103 گزارش 1943 خود درباره هوش می نویسد کوشیده ام نشان دهم که علاوه بر عوامل هوش عوامل غیر هوشی ویژه ای نیز وجود دارند که می تواند رفتار هوشمندانه را مشخص کند. نمی‌توانیم هوش عمومی را مورد سنجش قرار دهیم. مگر اینکه آزمونها و معیارهایی نیز برای سنجش عوامل غیر هوشی در بر داشته باشند. وکسلر در کارهای خود به تلاش‌های دال حسی به سنجش حیات غیر شناختی هوش نیز اشاره کرده است. نتیجه کوشش های دال در مقیاس رشد اجتماعی وایلند منعکس است.

پیر (1984) نیز بر این باور بود که تفکر هیجانی بخشی از تفکر منطقی است و به این نوع تفکر یا به معنای کلی تر هوش، کمک می کند. روان شناس دیگری نظیر مایر (1993) و سالووی نیز پژوهش های خود را بر جنیه های هوشی هیجانی متمرکز کرده‌اند (جلالی 1381) پیش از 1990 پاین (1968) برای نخستین بار واژه هوش هیجانی را به کار برد و چنین نوشت:

یکی از دلایلی که بسیاری از پژوهشگران در حال حاضر هوش هیجانی را مورد مطالعه قرار می دهد. این است که افرادی هوش هیجانی بالایی دارند در برخی جنبه های از دیگر افراد جامعه موثرترند.

هوش هیجانی، احساس و تفکر را به کار می گیرد و موفقیت افراد را به زندگی بهترین نحو پیش بینی می کند (بس 1996 و هنگ 1996 به نقل از مایر سالوی و کارسو 2000)

شایان ذکر است که ایده هوش هیجانی پس از 50 سال بار دیگر توسط گاردنر (1983) استاد روان شناس دانشگاه هاروارد دنبال شد. وی هوش را مشتمل بر ابعاد گوناگونی چون زبانی، موسیقیایی، منطقی ریاضی جسمی میان فردی و درون فردی می داند. گاردنر وجوه شناختی مختلفی را با عناصر از هوش شناختی یا به گفته خودش شخصیتی ترکیب کرده است. بعد غیر شناختی مورد نظر او مشتمل بر دو مولفه کلی است که وی آنها را با عناوین استعدادهای درونی و مهارت های میان فردی معرفی می‌کند. به نظر گاردنر هوش هیجانی متشکل از دو مولفه هوش درون فردی و هوش میان فردی است.

طی یافته های کلمن (1998) سالووی و مایر (1990) اولین تعریف رسمی از هوش هیجانی مطرح می شود. در همان سال نیز مایر و سالوی همراه با دی پائولو اولین آزمون توانایی های هوش و هیجانی را به ثبت رساندند یک آزمون توانایی به جای اتکا به گردش دادن شخصی توانایی ها. توانایی های واقعی را می سنجد از آن پس از هر کسی در زمینه تحول مفهوم هیجانی به عنوان هوش حقیقی شناخته شده اند.

بار آن هوش غیر شناختی را عامل مهمی در تعیین توانمندی افراد برای کسب موفقیت در زندگی تلقی می کند و آن را با سلامت عاطفه- یعنی وضعیت روانی یعنی و در مجموع سلامت هیجانی- در ارتباط مستقیم می بیند. بار آن برای اولین بار بهره هیجانی (EQ) را در برابر IQ که اصطلاح شناخته شده و مقیاسی برای سنجش هوش شناختی است مطرح کرد و از سال 19810 به تدوین پرسشنامه بهره هوش هیجانی EQ و توصیف کمی هوش شناختی تنها شاخص عمده برای پیش بینی موفقیت فرد نیست.

هوش هیجانی مجموعه ای از توانایی دست که نشان می دهد دقت گزارش های هیجانی افراد چقدر متفاوت است و درک دقیق تر هیجان چگونه منجر به حل بهتر مسئله هیجانی در زندگی فرد می شود در واقع هوش هیجانی توانایی درک و ابراز هیجان ذهن و فهم و استدلال هیجان و نظم دادن به هیجان خود و دیگران است (مایر و سالووی 1997)

هوش هیجانی آگاهی از احساس ها و استفاده از آن برای تماسی تصمیم های مناسب به زندگی و همچنین توانایی تحمل کردن ضربه های روحی و مهار آشفتگی های روحی است و به عبارت دیگر هوش هیجانی نوعی مهارت اجتماعی است یعنی با مردم کنار آمدن مهار احساس ها و رابطه با انسان ها و توانایی ترغیب یا راهنمایی دیگران (به نقل از علی حسین وفایی صفتی 1381-1380) هوشیاری هیجانی غیر مهارت در کنترل هیجانها به طوری که تعادل بین هیجانها و منطق را به نحوی افزایش دهد که فرد به شادکامی دراز مدت دست یابد (همین 1996)

بحث و نتیجه گیری

چنانچه در جریان کار مشخص شد پرورش هیجان زمینه ای مختص را دربر می گیرد و همان طول که از قول ارسطو نقل کردیم مشکل انسان این نیست که از هیجان برخوردار است بلکه مشکل او در نحوه ابزار آن است.

چنانچه در نتایج آماری مشخص شد گر چه نمره کسب شده کودکان عادی بیشتر از کودکان خیابانی است اما تفاوت معناداری در هوش هیجانی این دو گروه وجود ندارد.

البته باید به نمونه گیری محدود نیز توجه داشت.

با توجه به یافته های همین 1996 که در فصل 2 مطرح شده است چون به طور کلی کودکان عاری نمرات بیشتری در هوش هیجانی کسب کرده در پنج حیطه مورد سنجش (خودانگیزی ،اداره هیجانها، هم حسی، تنظیم روابط، خودآگاهی) به نظر می رسد که عملکرد بهتری داشته باشند. اما چون به طور کلی تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نشد و کودکان خیابان با توجه به طرز تلقی خود از محیط زندگی به سوالات ما جواب داده اند جز در مواردی که سوال را بی جواب می گذاشتند یا مفهوم آن را درک نمی کنند نمیتوان گفت آنها از هوش هیجان پایین تری نسبت به کودکان عادی برخوردارند. چنانچه نتایج آماری هم مشاهده شد دو گروه در هیچ کدام از حیطه تفاوت معنادار با هم نداشتند.

پیشنهادات برای تحقیقات آتی

1. نمونه گیری به روش تصادفی صورت گیرد تا همه آزمودنی ها شانس برابر داشته باشند.
2. انجام این پژوهش در گروه نمونه وسیع تر
3. اجزای آزمون بر روی دختران
4. اجرای این پژوهش در شهرستانها
5. گسترش منابع برای تحقیق وبررسی در زمینه کودکان کار وخیابان
6. ساخت و یا ترجمه پرسشنامه های هنجاریابی شد مربوط به هوش هیجانی در ایران

محدودیت های پژوهش

1. از کم سوادی کودکان کار و خیابان
2. محدودیت در زمان ومکان برای مصاحبه زیرا مصاحبه در خیابان انجام می شد.
3. محدود بودن منابع ترجمه شده به فارسی در زمینه هوش هیجانی
4. کم بودن منابع قابل دسترسی برای بررسی و پژوهشی در زمینه کودکان خیابان دیگران
5. مناسب نبودن وضعیت جسمی و روحی بعضی از کودکان کار و خیابان که باعث حذف شدن سوال و کسب نکردن نمره از سوی آنها شد.
6. محدود بودن نمونه از نظر تعداد
7. محدودیت نمونه گیری به شهر تهران
8. محدود بودن گروه نمونه به پسران

• خلاصه پژوهش    ۱

فصل اول    ۲

• پرسش پژوهش    ۲
• فرضیه پژوهش    ۲
• اهداف پژوهش:    ۲
• متغیر پژوهش    ۲
• تعریف نظری متغیرهای پژوهشی:    ۳
• کودک خیابانی    ۳
• کودک عادی:    ۳
• هوش هیجانی    ۳
• کودک خیابانی    ۳
• کودک عادی:    ۴
• هدف پژوهش:    ۴
• اهمیت موضوع پژوهش    ۵

فصل دوم    ۶

• پیشینه    ۶
• نظریه پردازان    ۱۲
• دیدگاه توانایی (پردازش اطلاعات)    ۱۳
• ۱-ارزیابی و ابراز هیجان:    ۱۳
• ۲-تنظیم هیجان در خود و دیگران    ۱۳
• ۳-بهره برداری از هیجان:    ۱۴
• شاخه اول:    ۱۴
• شاخه دوم:    ۱۵
• شاخه سوم:    ۱۷
• فهم و تحلیل اطلاعات هیجانی    ۱۷
• شاخه چهارم:    ۱۸
• تنظیم هوشمندانه هیجان:    ۱۸
• دیدگاه مختلط هوش هیجانی (شخصیتی هیجانی اجتماعی)    ۱۹
• مدل هوش هیجانی بار- آن    ۲۲
• الگوی ۵ بخش هوش هیجانی بار- آن    ۲۳
• ۱-درون فردی    ۲۳
• ۲-بین فردی    ۲۴
• ۳-قابلیت سازگاری و انطباق    ۲۴
• ۴-مدیریت فشار روانی    ۲۴
• ۵-خلق عمومی    ۲۴
• یافته های اصلی از مطالعه های مربوط به افراد باهوش هیجانی پایین و بالا    ۲۴
• یافته های اصلی در مورد افراد با هوش هیجانی بالا:    ۲۶
• کودک خیابانی و پیشینه تاریخی آن:    ۲۶
• پیشینه کودک خیابانی و کار    ۲۸
• تعریف واژه کودک خیابانی    ۲۹
• عوامل بروز پدیده کودک خیابانی    ۳۰
• نظریه ها و دیدگاههای مبتنی بر عوامل تعیین کننده کار کودکان    ۳۲
• دیدگاه مندلو:    ۳۲
• دیدگاه استرلینگ:    ۳۳
• دیدگاه السون    ۳۴
• دیدگاه فانیت:    ۳۴

فصل سوم    ۳۶

• طرح پژوهش:    ۳۷
• جامعه آماری:    ۳۷
• نمونه وروش نمونه گیری:    ۳۷
• ابزار پژوهش    ۳۷
• روش اجرا    ۳۸
• روش نمره گذاری    ۳۸
• روش تجزیه و تحلیل:    ۳۹

فصل چهارم    ۴۰

فصل پنجم    ۴۶

• بحث و نتیجه گیری:    ۴۷
• پیشنهادات برای تحقیقات آتی    ۴۸
• محدودیت های پژوهش    ۴۹
• فهرست منابع    ۵۰
• نمونه تست    ۵۲

منابع

1. حسین وفایی صنعتی بررسی و اعتبار پرسشنامه هوش هیجانی «دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی پایان نامه کارشناسی ارشد » چاپ نشده واحد مرکز 1381
2. کلمن-دانیل .هوش عاطفی (ترجمه حمیدرضا بلوچ) تهران جیحون 1379 دماس احمد هوش هیجانی  فصلنامه تعلیم و تربیت 1381
3. عبادی –شیرین –حقوق کودک تهران انتشارات کانون 1376
4. کلمن- دانیل   هوش هیجانی توانایی محبت کردن و محبت دیدن (نسرین پارسا تهران انتشارات رشد 1380)
5. محی الدین بناب.مهدی روانشناسی انگیزش و هیجان ،تهران نشر راه 1374
6. معین. محمد. فرهنگ فارسی جلد سوم تهران انتشارات امیرکبیر
7. کوئن بروس مبانی جامعه شناسی غلامعباس توسلی و رضا فاصل تهران انتشارات سمت 1382
8. فرجی ذبیح الله انگیزش و هیجان تهران  نشر میترا
9. پور معنبری ،محمدرضا 1370 کار کودک دشواری ها .برنامه ها سیاست ها جامعه سالم شماره یک سال یکم تیر ماه 1370
10. قاسم زاده ،فاطمه 1373 کنوانسیون حقوقی کودک از تدوین تا تحقیق جامعه سالم شماره 31 مدنی-سعید. 1378 کودکان رنج و کار اندیشه جامعه
11. مدنی-سعید 1378 دستهای کوچک و چالاک اندیشه سالم
12. موسوی چلک .ص 1381 کودکانی خیابانی یا نان آوران کوچک مهر 1381
13. ابراهیمی شاهد، جعفر 1384  ویژه نامه شبکه یاری کودکان کار و خیابان برزگر کوچک
14. خبرنامه انجمن حمایت از حقوق کودک شماره 77 سال 8 تیر 1382
15. خبرنامه انجمن حمایت از کودکان کار شماره 3،2 سال 1 تابستان 1382
16. خبرنامه انجمن حمایت از کودکان کار شماره 4و3 سال دوم بهار و تابستان 83
17. ویژه نامه انجمن حمایت از کودکان کار  (ویژه نامه روز جهانی مبارزه علیه کار کودک /خرداد 84)