تولد و دوران جوانی

رودکی – پدر شعر فارسی- یکی از بزرگترین و مشهورترین شاعران ایران است که در میان شاعران و سخنوران به استاد شاعران و سلطان شاعران معروف شده است. نام او ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی است که در این روستای بنج یکی از روستاهای رودک سمرقند به دنیا آمد. در مورد علت نام رودکی نظرهای گوناگون ارایه شده است عده ای می گویند چون رودکی «رود» می نواخت به او رودکی گفته اند. اما برخی از دیگران این نظر را نپذیرفته و بر این عقیده اند که او چون در روستای رودک به دنیا آمد، نام رودکی را بر او گذاشته اند. البته عقیده ی رود می نوازد چنان که در زبان فارسی نسبت داده کسی به چیزی یا مکانی با حرف (ی) انجام می گیرد نه با حرف (ک) در مورد سال تولد رودکی و دوران زندگی او اطلاع دقیقی در دست نیست پژوهشگران با حدس و گمان تاریخ ولادت او را اواسط قرن سوم دانسته اند. اما آن چه مسلم است این است که رودکی در هشت سالگی حافظ کل قرآن بود و در همان روزگار کودکی و نوجوانی به سرودن شعر می پرداخت گفته می شود که رودکی از علم موسیقی اطلاع کافی داشت و به نواختن چنگ و رود می پرداخت.

بینایی یا نابینایی

بسیاری از تذکره نویسان بر این باورند که رودکی نابینای مادرزاد بود و از همان آغاز تولد قادر به دیدن محیط اطرافش نبود اما عده ای دیگر از تذکره نویسان به نابینا بودن رودکی اشاره نکرده اند و گمان می رود که رودکی نابینای مادرزاد نبوده بلکه در پایان عمرش نابینا شده است و چشمهایش را میل کشیده اند. در زمان گذشته اگر می خواستند کسی را مجازات کنند آهنی داغ بر چشمش می کشیدند و او را نابینا می کردند و رودکی نیز در پایان عمرش مورد غضب پادشاه زمان خود قرار گرفته بود و به دستور آن پادشاه چشمهایش میل کشیده شد. یکی از دلایلی که باعث می شود رودکی را کور مادرزاد ندانیم سروده های به جا مانده از اوست که در آن سروده ها رودکی دقیق طبیعت و محیط اطرافشان ساخته است شعر زیر از رودکی نشان دهنده ی این مطلب است.

خورشید از ابر دمد روی گاه گاه چونان حصاری که گذر دارد از رقیب

شاعر لحظه های آشکار و ناپدید شدن خورشید در آسمان بهاری را به مردی زندانی تشبیه کرده که با ترس از مقابل نگهبان زندان فرار می کند که بی شک برای بیان چنین تصویری در شعر حتماً باید بینا بود و این تصویر را در طبیعت با چشم مشاهده کرد.

دوران پیری

در سالهای آخر عمر رودکی امیر نصر بن احمد از حکومت برکنار شد و این مسئله به ضرر رودکی تمام شد زیرا او دیگر نمی توانست دربار بماند بنابراین به ناچار بخاطر را ترک کرد و به زادگاه اصلی خود برگشت تا توجه به اشعاری که از او به جای مانده متوجه می شویم که رودکی سال های آخر زندگی خود را در رنج و سختی به سر برد و مورد بی مهری قرار گرفت شعار زیر تایید کننده کننده ی این مطلب است.

همی چه دانی ماهر وی مشکین موی که جان بنده از این پیش بر چه سامان بود

به زلف چوگان نازنین همی کند توبرو ندیدید آن گه او را که زلف چوگان بود

شد آن زمانه که رویش به سان دیبا بود شد آن زمانه که مویش به سان قطران بود

شد آن زمانه که او شاد بود و خرم بود نشاط او به فزون بود و بیم نقصان بود

دلم خزانه ی پر گنج بود و گنج سخن نشان نامه ای ما مهر و شعر عنوان بود

تو رودکی را ای ماهر کنون بینی بدان زمانه ندیدی که این چنینان بود

سرانجام رودکی در حدود سال 329 هـ . ق در روستای بنج درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.

بوی جوی مولیان

همان گونه که قبلاً گفته شد بخارا پایتخت حکومت سامانیان بود احمد بن اسماعیل داشت که زمستان را در بخارا بگذراند و در بهار و تابستان به سرزمین خوش آب و هوا مسافرت می کند آب و هوای خوب هرات بر دل او می نشیند و باعث می شود که امیر فصل پائیز را نیز در آن جا بگذراند میوه های انار و کمیاب هوای دلپذیر و ملایم بوی خوش گل های ریحان و بابونه همه دست به دست هم می دهند و مانع بازگشت امیر نصر بن احمد به بخارا می شوند و بدین ترتیب یک سال می گذرد و هنگام فصل بهار می شود وقتی امیر به یاد روزهای زیبای بهاری شهر هرات می افتد تصمیم می گیرد که بهار و تابستان را نیز در همان جا بگذراند و بدین گونه اقامت امیر در این شهر تا چهار سال طول می کشد اما سپاهیان و همراهان امیر نصر بن احمد از شهر هرات خسته شدند و از این که به مدت چهار سال از سرزمین خویش شدند و از این مدت چهار سال از سرزمین خویش – بخارا و از خویشان، فرزندان و نزدیکان دور ماندند بسیار دلتنگ شدند بنابراین به نزد رودکی رفتند و از او خواستند که شعری بگوید و هوای بخارا را در دل امیر بیندازد به طوری که امیر دست از شهر هرات بردارد و آن جا را ترک کند.

آثار رودکی

رودکی شاعری است که تمام عمر خود را به سرودن اشعار زیبا وروح انگیز گذراند و در اکثر قالب های رایج در ادب فارسی شعر سروده برای همین پژوهشگران بر این باورند که تعداد اشعار رودکی به یک میلیون و سی هزار (000/300/1) بیت می رسد که اگر این گونه باشد مقام اول را داراست عده ای نیز می گویند که تعداد اشعار رودکی به صد هزار بیت می رسد. با این وجود از سرودهای رودکی جز چند قطعه، غزل، و قصیده، رباعی که در کتاب های معتبر قدیمی و در تذکره های یافت شده چیزی به جای نمانده است تعدادی از اشعار رودکی در دیوان قطران تبریزی یکی از شاعران قرن پنجم راه یافته است اما اکثر اشعار رودکی در حمله ی ویرانگر قوم مغول نابود شده است یکی دیگر از مهمترین آثار رودکی کلیله و دمنه است این کتاب در ابتدا به فرمان امیر نصر بن احمد و به وسیله ی ابوالفضل محمد بلعمی از زبان عربی به زبان فارسی ترجمه کرده و سپس رودکی آن را به نظم درآورد حکیم فردوسی در شاهنامه در شرح زندگی خسرو اول نوشین روان در بی نظم کلیله و دمنه و آوردن آن از هنر چنین سروده است.

مضامین اشعار رودکی

با مطالعه ی اشعار به جا مانده از رودکی می توان فهمید که او از علوم زمان خود آگاهی و اطلاع کافی داشت حتی عده ای از تذکره نویسان نام حکیم را بر رودکی نهاده اند ذکر نام های رستم، خسروپرویز، اسفندیار، سقراط، افلاطون ، یعقوب (ع)، یوسف (ع)، نوح (ع)، عیسی (ع)، لقمان و … در اشعار این شاعر بلند مرتبه نشان دهنده ی مطالعه ی دقیق او در متون اسلامی، ایرانی و داستان های گذشته است. برای نمونه در بیت زیر به داستان زندگی حضرت یوسف (ع) این گونه اشاره کرده است.

نگارینا شنیدستم که گاه مخفت و راحت سه پیراهن سلب بودست یوسف را به عمر اندر

یکی از کید شد پرخون دوم شد چاک از تهمت سوم یعقوب را از بوش روشن گشت چشم تر

رودکی در اشعار خود به افکار حکیمانه، اندرز و پند توجه داشته است و سعی نموده راه درست را به خوانندگان خود نشان دهد به نظر او پر از زمانه پند و اندرز است او انسان آگاه با دیدن حوادث روزگار باید تجربه کسب کند و از دل بستن به دنیای زودگذر بپرهیزد.

تاثیر شاعران از رودکی

رودکی در اکثر قالب های رایج در ادب فارسی شعر سروده و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده است برای همین شاعران زیادی چه در زمان زندگی او و چه در دوره های بعد از شیوه ی شاعران او پیروی کرده اند تقلید شاعران از رودکی گاهی در قالب است و گاهی در محتوا و درون مایه و گاهی یک مصرع یا بیت و یا حتی چند بیت از شعر رودکی را تضمین کرده اند کسایی مروزی که یکی از شاعران شیعه مذهب و معاصر رودکی است در یکی از سروده هایش این گونه می سراید:

به عهد دوان سامانیان و بلعمیان جهان نبود چنین با نهاد و سامان بود

زندگی نامه رودکی

مقدمه

مطالب پیشنهادی:

بخشی از تحقیق

فهرست مطالب

اولین کسی باشید که دیدگاهی می نویسد “زندگی نامه رودکی” لغو پاسخ