زندگی پس از مرگ

روح پس از مفارقت از بدن جسمانی و عنصری ، کاملا” به بدن برزخی و قالب مثالی تعلق میگیرد . تفضیل مطلب این که سنت الهی چنین است که در جهان خلقت ، بین مراتب لطیف و ثقیل ، حد وسطی قرار داده شده است . این موجود وسطی ، نه از نظر لطافت و نازکی مثل مرتبه اول است و نه در سنگینی و کثافت چون مرتبه آخر . یک رو به بالا دارد و رویی به پایین و آن دو مرحله را به هم مرتبط می سازد . این مقطع وسط را (( برزخ )) می گویند .

جهت روشن شدن موضوع به ذکر دو مثال می پردازیم :

هر درختی را که مشاهده می کنیم یک مرتبه از مرحله دانه به مرحله درخت بودن نرسیده است . اول ، حبه را می کارند ، رشد می کند و درخت می شود ، شاخ و برگ و گل می دهد و سپس از آن گل ، میوه پدید می آید . بین مرحله حبه و میوه وجود درخت ، فاصله است . لذا می توانیم درخت را برزخ این دو مرحله بدانیم .

مثال دوم : همه کواکب و ستارگان درخشان بالای سر ما دارای نور و شعاع اند . چه خورشید و چه دیگر ستارگان ، این حالت را دارند اما بین زمین و این کرات رابطه مستقیم برقرار نیست . اگر بخواهد علوی با سفلی مرتبط شود تا خیر و نفع ستارگان به زمین برسد باید حد وسط و برزخی وجود داشته باشد که نور و شعاع ستاره ها است . خورشید ، مستقیما” با ما مرتبط نیست بلکه شعاع آن که برزخ بین او و زمین است بین این دو ارتباط برقرار می سازد . آری عادت الله و داب و رسوم خدایی بر این است که به واسطه این برزخ، مراتب را به هم مرتبط می سازد . بر همین قاعده ، عالم کبیر هم ، ارواح و اجساد دارد . ارواح ، همان جانهای بزرگ و کلی اند . اجسام نیز کره خاک و کوه ها و معادن و دریاها می باشند . بین ارواح کلیه و اجسام عنصری ، فاصله و دوری بسیاری هست . قاعده‌  عقلی و صنع و حکمت الهی اقتضا دارد که یک عالم متوسطی بین جهان ارواح و موجودات نشئه روحانی و عالم جسمانیت ایجاد شود که نه در لطافت و نازکی مثل ارواح است و نه در ثقل و سنگینی مثل مادیات می باشد . یک رو به عالم ارواح دارد و جهتی به جهان مادی . این مرحله برزخ کل و مثال اکبر است چنانچه از برای هر چیزی در عالم مثال ، صورتی در عالم مادی وجود دارد . یعنی هر چه این عالم دارد یک معنا و صورتی از آن در جهان اعلی هست ولی پاکیزه تر و لطیف تر . اما فرق آن دو این است که جسم مادی فنا می شود اما موجود برزخی مثالی باقی است . مثلا” در عالم مادی، جوانی می رود و پیری می آید اما وجود برزخی فلان درخت اصلا” خشک نمی شود و نبات و سبزه و آب آن نابود نمی گردد بلکه آنها باقی به بقاُء الله هستند اما مواد عنصری و اجسام مادی به علت دنیوی بودن و تعلق به دار فنا و زوال ، از بین می روند .

پس در صقع عالم کبیر هم این مبنا رعایت شده است و موجودات برزخی ، رابط بین روح مطلق و جسم مطلق اند. انسان هم به عنوان موجود عالم هستی همین گونه است یعنی روحی دارد و بدنی . این بدن کثیف و مزبله با روح شریف علوی و عالی مقام و دارای شان « نفخت فیه من روحی» خیلی فاصله دارد . پس چگونه باید این نفس شریف آسمانی و کبوتر عالم قدس را با بدن عنصری و مادی مرتبط کرد ؟ باید بین روح لطیف انسان و بدن مادی او یک بدن دیگری نیز وجود داشته باشد که لطیف تر از بدن عنصری باشد و آن بدن برزخی یا قالب مثالی است که از اول تکون و خلقت با ما هست . الان هم که حیات داریم روح ما علاقه و تعلق اولیه اش به آن بدن برزخی است و به واسطه او با بدن عنصری مرتبط می شود. اما چرا بدن مثالی و واسطه ای مخفی و پنهان است و آنچه دیدنی می باشد مادی است ؟

موقف سوال و جواب

پس از قبض روح و دفن میت ، نوبت به ملکی به نام (( رومان )) که لقبش (( فتان القبور )) است می رسد . اولین فرشته ای که بر انسان فرود می آید اوست . در صحیفه سجادیه مبارکه دعایی است راجع به سلام ودرود و تحیت به فرشتگان . زیرا ما باید قبل از مردن با آنها آشنایی داشته باشیم که بعد از مرگ و انتقال به عالم برزخ ، سرو کار انسان با آنان زیاد خواهد بود . حداقل یک سوره قرآن و حمد قرائت کنید و به ایشان هدیه نمایید . بنده خودم یک سوره برای حضرت عزرائیل این ملک مقرب می خوانم و هدیه بر او می کنم . البته او محتاج نیست بلکه این یک راه دوستی و آشنایی و ایجاد محبت و صمیمیت است چرا که قبلا” باید پیش بینی کرد و راه آشنایی را هموار نمود زیرا زمان ملاقات با آنها خیلی نزدیک خواهد بود . حضرت سجاد ، چون به این مطلب دانا هستند دعایی انشاد کرده اند دایر به سلام و درود بر ملائکه هستی ، مثل حاملین عرش ، جبرائیل و اسرافیل و عزرائیل و میکائیل ، فرشتگان مدبر بر امور موکلین، ابر و باد و باران و زمین . حضرت بر تمام آنها سلام   می فرستند . در آنجا سلام بر (( رومان فتان القبور )) هم دارند . ملک مقربی که آزمایش کننده و بازرس قبرهاست . این فرشته ، اولین ملکی است که در قبر بر انسان وارد می شود . وی وقتی بر مسلمان وارد می گردد خیلی خوش رو و زیبا و نورانی است و به او خطاب می کند که :  آنچه را از اول تکلیف تا مرگ بر جای آوردی از خوب و بد بنویس . انسان می گوید من وسیله نوشتن ندارم و قلم و کاغذ لازم است . به قدرت الهی و فرمان آن فرشته ، وسایل نگارش مهیا می شود و به توجه و قدرت آن ملک ، اعمال گذشته سالیان عمر انسان به یادش می آید و همه را از صغیر و کبیر خواهد نوشت و چون نگارش پایان یافت آن وقت این صحیفه یا لوح را حلقه کرده و به گردن انسان می اندازند . (( و کل انسان الزمناه و طائره علی عنقه و نخرج له یوم القیامه کتابا” یلقاه منشورا” . ))

مرحله پس از سئوال فرشته ها

پس از سئوالات و رفتن آن دو فرشته ، انسان دارای وضعیت برزخی  می شود یعنی یا در عذاب عالم برزخ واقع می گردد یا در نعمت و رفاهیت و راحتی آن . زیرا طبق احادیث ، راه و روزنه ای از قبر به عالم برزخ برای او باز می گردد که اگر سعید است رو به عالم برزخ بوده و اگر تباهکار است به دوزخ برزخی متصل می شود که آتش آن به این زودی ها خاموش شدنی نیست . در حدیث است: ((القبر روضه من ریاض الجنه او حفره من حفراه النیران)) جایگاه قبر ، یا بوستانی از بوستانهای بهشت است یا گودالی از گودالهای دوزخ ! بار خدایا ! به حق مقربان درگاهت ، محمد و آل او _ صلوات الله علیهم اجمعین _ این سفر پر خطر مرگ را بر همه آسان و مبارک فرما !

اشکال و حل

ممکن است کسی سئوال کند میت که روح ندارد تا بخواهد جواب دهد . آیا با این دهان و زبان و کلمه حرف می زند یا طور دیگری است ؟ قبلا” هم ذکر شد که چون روح از بدن مفارقت کند خیلی قوی و نیرومند می شود . ضعف روح و ناتوانی آن در حال حیات بخاطر این است که ما گرفتار و سرگرم علایق و دلبستگی های این جهان مادی می باشیم . هر که از اوضاع دنیوی خبر داشته باشد می داند که این روح تنها ، چقدر گرفتاری و سرگرمی در میانه منزلش دارد تا چه رسد به گرفتاری و ناملایمات خارج از محیط آن . این مسایل ، روح را از قدرت اولیه خارج می کند . لذا وقتی روح از دنیا رحلت کرد علاقه ها و گرفتاریها از بین می رود و زنجیرها از پای او باز می شود. روح ، آسوده و فارغ البال می شود لذا قدرت اولیه خود را دریافته و نیرومند می گردد. قبلا” ذکر شد که سه چیز همراه روح است : قوه عقلانیه و ادراکات عقلی ؛ قوه خیال ؛ قوه عملیه .

نفخه صور

یکی دیگر از مراحل قبل از قیام قیامت ، مسئله نفخ صور است .

((ثم نفخ فیه نفخه اخری فاذا هم قیام ینظرون )) یعنی : سپس یک بار دیگر در صور دمیده شده و در این هنگام آنان به قیامت می نگرند. ((صور )) عبارت از وسیله ای است که سلطان در موقعی که می خواهد با قشون خود حرکت کند از باب اعلام و اخبار ، به صدا در می آورد . نفخ در صور یعنی دمیدن در آن. اسرافیل که از فرشتگان بسیار مقرب و بزرگوار و نیرومند است وظیفه دارد که در موقع مقرر ، در صور بدمد . اما اثر این دمیدن در صور که از مقدمات قیامت می باشد چیست ؟ (( النفخه نفختان : نفخه تطفا النار و نفخه تشتغل النار))

موقف حساب

از توقف گاههای خطیر روز رستاخیز ، موقف حساب است . خدای بزرگ در آیه اول سوره انبیاء می فرماید (( اقترب للناس حسابهم و هم فی غفله معرضون )) یعنی : برای مردم حسابشان نزدیک شده و آنان در بی خبری رویگردانند . و در آیه 8 سوره طلاق می فرماید : (( و کاین من قریه عتت عن امربها و رسله فحاسبنا ها حساباًشدیدا ))

موقف نامه های عمل

دیگر از توقف گاه های سخت رستاخیز ، موقفی است که نامه های اعمال مردم داده می شود چنان که پروردگار بزرگ در شرح اوصاف قیامت فرموده است : (( و اذا الصحف نشرت )) یعنی وقتی که صحیفه منتشر می شود . علی بن ابراهیم قمی _رضوان الله علیه _ در تفسیر آیه شریفه مزبور گفته است : و نیز حق متعال در آیه 7 و 8 سوره شریفه انشقاق می فرماید : ((فاما من اوتی کتابه بیمینه فسوف یحاسب حساباً یسیرا ))

یعنی آن کس که نا مه اش را به دست راست گیرد بزودی حساب کرده شود به آسانی . و ادامه می دهد که : (( و اما من اوتی کتبه وراُء ظهره فسوف یدعوا ثبورا و یصلی سعیرا ))

و اما آن که نامه اش از پشت سر به او داده شود پس بزودی هلاک را بخواند و واثبورا گوید و در آید در آتش سوزان .

موقف صراط

یکی دیگر از جایگاههای روز حشر ، صراط می باشد . و آن جسری است که بر روی جهنم کشیده شده و تا کسی از فراز آن عبور نکند به بهشت داخل نمی شود و در روایات آمده است که از موی باریک تر و از شمشیر تیزتر و برنده تر و از آتش گرم تر می باشد و مومنین و دین داران خالص ، در نهایت آسانی و مانند برق جهنده از آن عبور می کنند و بعضی هم به سختی و دشواری می گذرند ولی بالاخره می یابند و عده ای هم در بهضی عقبات آن به دوزخ فرو می افتند .

نکاتی پیرامون عالم بهشت و دوزخ

در گذشته پیرامون جنت و جهنم سخن گفته ایم . این دو منزلگاه و مسکن ، عالمی عجیب و شگفت است . یکی به باغ و بستان سبز و خرم و زیباترین و شاداب ترین آنها شبیه بوده و دیگری به بدترین زندان ها و محبس ها . منتها بهشت ، دارای مساحت و عرض و طول و وسعت بسیار است (( و جنه عرضها کعرض السماء و الارض )) بهشتی که عرضش به میزان پهنای آسمان و زمین می باشد ولی درک و عمق دوزخ زیاد است اما وسعتش زیاد نیست لذا دوزخی ها به خاطر تنگی جا روی هم می افتند تا فشار و عذاب و صدمه بیشتر ببینند .

پروردگار از جهت توضیح و تقریب به ذهن ناقص ما می فرماید که پهنای بهشت برین به اندازه پهنای تمام آسمان ها و زمین هاست وگرنه بسیار بیشتر از این حرف ها می باشد .

اهل جهنم در عذاب و رنجند و اهل بهشت غرق لذت ها . لذتی فوق لذت ، نعمتی بالای نعمت . از جمله نعمت هایی که در بهشت است و مقدم بر هر نعمتی می باشد نهرهای آن است . چهار نهر در جنت وجود دارد .

مرحله ظاهر شدن باطن ها

یکی از آثار روز رستاخیز ، ظاهر شدن باطن های انسان هاست . (( یوم القیامه تری الذین کذبوا علی الله وجوههم مسوده ))

(( در روز قیامت مشاهده خواهی کرد آن جماعتی را که دروغ گفتند و آن را به خدا نسبت دادند در حالی که صورت هایشان سیاه است محشور خواهند شد ))

باید بدانید که اولا” روح انسانی داتاً و طبیعتاً نورانی و مشرق و سپید است . یعنی ذاتا” نورانیت و سپیدی معنوی دارد و هیچ گاه تاریکی و ظلمت در گوهر روح و نفس ناطقه وی موجود نیست اما گناه و معاصی و کارهای زشت و جرم و خیانت و ستم و جور ، چهره نورانی روان ونفس ناطقه را مثل شب ، تیره و ظلمانی می کند ولی اما تا دنیا باقی است و شخص آدمی زنده است این امر باطنی و سیاهی روح ، مخفی و پنهان می ماند و حکمش بر ظاهر جاری نیست . اما قیامت و رستاخیز ، عالمی است که تمام ظاهرها ، باطن و تمام باطن ها ظاهر می شود و هر چه که در نهاد انسان نهفته و پنهان شده ( معنویات و اخلاق و صفات و سایر حالات روحی ) تجسم یافته و در ظاهر جسم نمایان می گردد .

• حالت روح
• موفق سوال و جواب
• مرحله پس از سوال فرشته ها
• اشکال و حل
• نفخه صور
• وای بر حال جهنمی ها
• موفق میزان سنجش اعمال
• موقف حساب
• موقف نامه های عمل
• موقف صراط
• نکاتی پیرامون عالم بهشت و دوزخ
• مرحله ظاهر شدن باطنها