توان های پذیرش توریسم

جهانگردی یکی از بزرگترین فعالیت های انسان امروزی است که می تواند تغییراتی بزرگ در سیمای زمین، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و روش زندگی انسانها پدید آورد. اهمیت گردش و جهانگردی در فرهنگ ها و تفاهیم بین المللی سبب شده است که مجمع عمومی سازمان متحد، روز 29 سپتامبر (5 مهرماه) هر سال را روز جهانی جهانگردی اعلام کند.

صنعت گردشگری در ایران آنچنان که باید، جایگاه واقعی خود را نیافته است. کشوری که در آمار سازمان جهانی جهانگردی از نظر توانهای توریستی در رده دهم دنیا می باشد، اما از نظر تعداد ورودی گردشگران و درآمد بدست آمده از این صنعت در رده هفتاد و پنجم و به گفته ای هشتاد و پنجم دنیا قرار دارد. اگر در سطح ملی نیز بخواهیم  سنجشی داشته باشیم استان کرمانشاه پس از استان فارس از نظر توان های گردشگری در جایگاه دوم کشور قرار دارد، اما در جذب گردشگر و جهانگرد آماری که نشان دهنده شمار گردشگران وارد شده به این استان است در جایگاهی بسیار پایین تر از این قرار دارد. در این پژوهش تلاش بر این بوده است،که با شناسایی توان ها و ضعف های موجود، راهکارهایی برای برطرف نمودن این ضعف ها و توانمند نمودن این صنعت با ارزش ارائه شود.

در پژوهش حاضر، فصل دوم، درباره تاریخچه صنعت جهانگردی (توریسم) و ارزش و جایگاه آن و در جهان و روندی که این صنعت در آینده  پیش می گیرد. بحث شده است. از تاثیرات این صنعت در رونق اقتصادی و اشتغال زایی در سطح جامعه و همچنین از اجزای ترکیبی و وابسته به  این صنعت  و تاثیرات منفی این صنعت سخن به میان آمده است. انواع جاذبه های جهانگردی و شیوه های بازاریابی، چگونگی آمارگیری از جهانگردان و برآورد ارزیابی بدست آمده از این صنعت از موضوعات مورد بحث این فصل می باشد، فصل سوم، پیشینه و جایگاه جهانگردی و همچنین انواع جاذبه های گردشگری، مشکلات و  تنگناهای  این صنعت در ایران را مورد بررسی قرار داده است.

فصل چهارم، که موضوع اصلی پژوهش می باشد، درباره توان های گردشگری کرمانشاه می باشد. در این فصل تاریخچه این سرزمین و جاذبه های تاریخی و فرهنگی،  باستانی و طبیعی آن بررسی شده است. فصل پنجم، تجزیه و تحلیلی از فصل های گذشته می باشد، با توجه به  آمارهای بدست آمده چگونگی نقش جهانگردی در اشتغال زایی از این صنعت گرانبها و شمار گردشگران در سالهای گذشته و حال بررسی شده است. نقاط توان و ضعف کشور و کرمانشاه نیز شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

فصل ششم، نتیجه گیری از پژوهش و درپایان پیشنهادهایی برای رونق این صنعت بسیار با ارزش و کم درد سر در سطح استان و  شهر کرمانشاه ارائه شده است. امید است که در آینده با بهبود این صنعت رو برو شویم.

پیشگفتار

جهانگردی از باارزش ترین و بزرگترین جنبش های انسان دوره کنونی است که همراه با پدید آوردن دگرگونی های شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی و اقتصادی، فرهنگی، منش و روش زندگی انسان‌ها را دگرگون می سازد. با آنکه  دگرگونی هایی بنیادی در اوضاع  اقتصادی، فرهنگی و شیوه زندگی مردم پدید می آورد.

بررسی وضعیت جاها  و سرزمین هایی که همه ساله  و در فصل های گوناگون مورد بازدید جهانگردان قرار می گیرند نشان می دهد دگرگونی هایی که از پیامد جهانگردی در آن جاها پدید می آید بسیار چشمگیر تر و بزرگتر از دگرگونی هایی است که از پدید آمدن و گسترش دیگر جنبش های اقتصادی انسان ناشی می شود. امکانات مورد نیاز جهانگردان، مانند مهمان سراها، خوراکی سراها و جاهای گردشی، که در کرانه های دریاها، جاهای کوهستانی، جنگلی و در پیرامون چشمه های  آب گرم معدنی بنا شده اند، گویای پیامد جهانگردی در دگرگون ساختن چهره زمین است.

برای آشنایی با ملت ها و فرهنگ ها، شیوه زندگی مردمان یک سرزمین، زدودن خستگی و فرسودگی بدنی و روحی، پی بردن به بزرگی  آفرینش و دریافتن  مفاهیم زیبایی شناختی، پالایش درون و خودسازی و فراگیری چگونگی زیستن، هیچ راهی بهتر از گردش و جهانگردی نیست.

جابجایی انسانها  پیامدهای فرهنگی، روحی و اقتصادی بزرگی را به دنبال دارد. جهانگردی منجر به جابجا کردن ثروت های بزرگ از جایی به جاهای دیگر جهان، به ویژه از جاهای ثروتمند به سوی جاهای فقیر یا رو به رشد می شود. آشکار است که گردش نیز مانند بسیاری از جنبش های آدمی  جنبه های خوب و بد به همراه دارد. یورش گردشگران  به کنار دریاها، رودخانه ها، شهرها و جاهای  پذیرنده جهانگردی و  به همراه آنان یورش خودروهای آلاینده زیست بوم به سوی جاهای  کوهستانی و سردسیر و خوش آب و هوا، پامال شدن سبزه زارها، شکسته شدن شاخ و برگ درختان و آسیب های ژرف بوم شناختی که جاهای جهانگرد پذیر، به خاطر پدید آوردن زیر ساخت ها و آمد وشد جهانگردان پذیرا می شوند، همگی دستاورد بد جهانگردی است.

بیشتر کشورهای رو به رشد، که دوران گذرا را سپری می کنند، با از دست دادن ارزش های سنتی و اخلاقی دست به گریبان اند. از سویی بر اثر کمبود امکانات مادی و فنی و … مردم این کشورها به ویژه جوانان دچار گره های خود کوچک بینی هستند. از این رو، سرازیر شدن جنبه های بد و رفتار و کردار جهانگردان کشورهای پیشرفته به کشورهای رو به رشد، که  بدبختانه به سرعت و آسانی انجام می پذیرد، ویرانگری فرهنگی و اجتماعی به بار می آورد. (م. ش. 1)

بیان مسئله

گردشگری و جهانگردی از دیرباز به گونه های ویژه ای در دوران های گوناگون متفاوت بوده و یواش یواش راه تکاملی خود را پیموده است این پدیده بر بنیاد گردش و جابجایی استوار است و این نیز زاده نیازهای گوناگون اندیشه، فرهنگ، اجتماع و اقتصاد انسان است. گردشگری بیان کننده  وابستگی انسان به شناخت تازه ها و جاهای گوناگون است. در دوره کنونی  که دگرگونی دست ساخت ها و گسترش فناوری منجر شده که انسان زمان بیشتری برای گردش و سرگرمی داشته باشد رفتن به جاهای دیدنی و زیبای طبیعی و باستانی بهترین گزینه برای آرامش روان انسانها است. افزون بر این، این  صنعت می تواند در بالا بردن  اقتصاد و کاهش بیکاری یک منطقه بسیار سودمند باشد.

همانگونه که می دانیم امروزه صنعت گردشگری می رود تا نخستین صنعت درآمدزای جهان بشود. کارهای پژوهشی در این زمینه با دادن  راهکارهای مناسب و درست  می تواند منجر به رونق اقتصادی و کاهش بیکاری و پی بردن به ارزش های یک منطقه بشود.

بیان عنوان پایان نامه

عنوان پایان نامه (توان های پذیرش توریسم) نمونه پژوهشی درباره شهرستان کرمانشاه می باشد. مراد از این پژوهش شناسایی جاهای با ارزش چه طبیعی و چه باستانی و نیز شناساندن  آن به تمام  دنیا است. در این پژوهش کوشش بر آن است که با دادن راهکارهایی برای بالا بردن پذیرش گردشگر در شهر کرمانشاه و نقش آن در کاهش بیکاری در شهر و در پایان  افزایش توریسم و رونق اقتصادی این شهر گامی برداشته شود.

نیازها و ارزش های پژوهش

همه ما می دانیم که امروزه صنعت گردشگری یکی  از با ارزش ترین راههای  بدست آوردن در آمد  با کمترین هزینه و آلودگی نسبت به  دیگر بخش های درآمد ملی می باشد. رونق دادن به این بخش از چند دیدگاه باارزش است. نخست همانگونه که اشاره شد  سر چشمه ای با ارزش برای بالا بردن درآمد ملی است. دیگر اینکه از این راه کشورها می توانند فرهنگ خود را به جهانیان بشناسانند و از سوی دیگر باساماندهی برنامه ریزی ها در بخش صنعت گردشگری خود به خود از درصد بیکاری کاسته می شود. زیرا اگر گردشگری رونق یابد، در استان کرمانشاه به ویژه شهر کرمانشاه که با درصد فراوانی از نیروی بیکار رو به رو می باشد می توان با سروسامان دادن به این بخش و برنامه ریزی هایی که منجر به رونق این صنعت شود شمار زیادی از نیروی  بیکار این شهر را در این بخش پذیرفت. گفته می شود که در برابر هر گردشگر خارجی که وارد ایران می شود. 10 فرصت شغلی پدید می آید. چرا ما که در این شهر با بیشترین درصد بیکاری پس از استان لرستان در کشور جایگاه دوم را،  داریم این فرصت های پیشه ای را برای  استان خود پدید نیاوریم؟

پرسش های پژوهش

پرسش های آغاز پایان نامه که فرضیه های آن نیز بنا به  این پرسش ها طرح شده است به بیان زیر می باشند:

1. آیا شهر کرمانشاه زمینه های همکاری برای گسترش و رشد  توریسم  و پذیرش توریست دارد؟
2. صنعت توریسم در شهر کرمانشاه چه زمینه هایی (زمینه های گوناگون تاریخی، باستانی، فرهنگی، طبیعی، علمی و …) برای گسترش دارد؟
3. جایگاه و کارکرد شهر کرمانشاه  در توریسم کشوری چگونه است؟
4. صنعت توریسم در کرمانشاه، چگونه می تواند به کاهش بیکاری در این شهر کمک کند؟

فرضیه های پژوهش

براساس پرسش هایی که درباره پژوهش بیان شد  فرضیه هایی نیز مطرح شده اند که برای رد یا پذیرش این فرضیه ها،  پژوهش کنونی انجام پذیرفته و این فرضیه ها به بیان زیر می باشند:

1. به نظر می رسد شهر کرمانشاه از پتانسیل های توریستی مناسبی بهره مند است.
2. به نظر می رسد با ساماندهی مکانها و جاهای توریستی شهر کرمانشاه و با برنامه ریزی مناسب،  بخشی از بیکاری در این شهر از بین برود. (می توان به بخشی از اشتغال زایی  مورد نیاز برای از بین بردن بیکاری دست یافت)

روش های پژوهش

برای انجام پژوهش روش های گوناگون به کار برده شده است، مانند روش های کتابخانه ای، میدانی، گردآوری داده ها، گفتگو و پردازش داده ها، در گردآوری بخش هایی از پژوهش که از منابع گوناگون بهره وری شده است، از روش کتابخانه ای بهره برده شده است.  برای بررسی پیشینه پژوهش  در کتابخانه‌ها و بهره وری از نوشته هایی گوناگون مانند کتاب، مجله، روزنامه بروشور، پایان نامه های دیگر و یا هر نوشته دیگری که در این زمینه کار شده یکی از از روش های کار پژوهشی بوده است.

بخش دیگر از کار، بررسی میدانی بوده است. جاهایی که به گونه ای می توان از آن برای پذیرش توریسم بهره برد، مانند بافت کهن شهر، یادگارهای کهن و باستانی و آثار طبیعی و گردشگری بررسی میدانی شده است، و از آنها  عکس هایی تهیه شده است. در روش دیگر نیز باز یک  سری آمار و داده‌هایی گردآوری شده که برای این گردآوری از اداره ها و سازمانهای گوناگون بهره گرفته شده است، مانند دفتر آمار ایران، سازمان مدیریت ، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و حتی داده های بدست آمده از اینترنت.

روش دیگر کار پژوهشی گفتگو با کسانی  بوده که در این زمینه آگاهی و دانش داشته اند. روش دیگر که در انجام پژوهش از آن بهره گرفته شده است پردازش داده های بدست آمده است. البته ناگفته نماند داده هایی که در زمینه این پژوهش بدست آمده است بخشی داده های بیانی و بخشی دیگر داده های آماری و شمارشی بوده است، که در پایان با  پردازش این داده ها دست آورده های ارزشمندی بدست آمده است.

تنگناهای پژوهش

در انجام پژوهش تنگناها و سختی هایی در هنگام کار پدید می آیند که این پژوهش نیز با تنگناهایی رو به  رو بود که به آنها اشاره می کنیم:

• همکاری نکردن شایسته  سازمانها و اداره ها
• نبود منابع و پژوهش های کافی همانند در این زمینه
• پراکندگی آمار و داده ها
• نبود آمار و داده های کافی و درست در زمینه پژوهش یاد شده
• کمبود تنگناهای مالی
• کمبود زمان برای انجام پژوهش

محدوده مورد بررسی پژوهش

شهرستان کرمانشاه با 5615 کیلومتر مربع مساحت (م.2 – ص 15)  از شمال به استان کردستان  از خاور به شهرستان صحنه، از باختر با شهرستان های روانسر و اسلام آباد و از جنوب با شهرستان هرسین هم مرز است. براساس سرشماری سال 1385 شهرستان کرمانشاه نزدیک به  7196   96  نفر جمعیت دارد. این شهرستان دارای چهار بخش به نام های مرکزی، فیروز آباد، کوزران و ماهیدشت و سیزده دهستان است. شهر کرمانشاه  کانون استان در فاصله 526 کیلومتری  جنوب باختری تهران و در سر راه  بزرگراه تهران – خسروی می باشد. بلندی آن از رویه دریا 1322 متر است. این شهر جاهای دیدنی بسیاری همچون، با بافت کهن شهر بازار و سراهای وابسته به آن،  نگاره  برجسته های تاق بستان، شکارگاه خسرو پرویز تکیه معاون الملک تکیه بیگلربیگی، مسجد عمادالدوله، مسجد حاج شهباز  خان، حمام ها و دیگر جاهای دیدنی و زیبا می باشد. (م. 3- ص 39)

چارچوب نظری پژوهش

بیان واژه ها و مفاهیم جهانگردی و گردشگری

جهانگردی واژه ای است پارسی که به مفهوم «زیاد گشتن» آمده است. چنین روشن است که این واژه برگردان پارسی «سیاحت» باشد و سیاحت در عربی  به معنی  «گردش زیاد» است در فرهنگ «معین» جهانگردی به معنی «سراسر دنیا گشتن» است. جهانگردی بیانی است از بررسی داده ها و ستاده ها در زمینه امکانات اقامتی، پذیرایی و سرویس رسانی ها برای کسانی که بیرون از خانه به سر می برند و گروهی دیگر آن را با دید فنی نگریسته و جهانگردی را اقامت (ماندن)  بیرون از خانه   برای یک شب، یا بیشتر با مراد گذراندن وقت بیکاری، بازدید خویشاوندان، شرکت در همایش ها و یا هر پیشه دیگر   جدای از کارهایی مانند فراگیری دانش شبانه روزی و کار پاره وقت می دانند .

جهانگرد: به کسی گفته می شود که زیاد می گردد، امروزه به  اشتباه چنین جاری شده که جهانگرد و گردشگر را هم معنی می دانند  و نیز کسانی را  که یک بار در سال یا عمر خود گردش می کنند جهانگرد می گویند. (م. 4- ص 56)

واژه فراغت برابر واژه فرانسوی loisir و انگلیسی leisure و آلمانی Freizeit است و به بیان وقت و زمانی است که پس از انجام رساندن کار و پیشه روزانه باز می ماند و از وقت آزاد و بیکاری، گردش و سرگرمی جداست. J.Piper  اینگونه بیان می کند.

بیکاری سرچشمه بسیاری از کمبودها است و کمبود، نبود آرامش را در بر دارد و سرگرمی را ناممکن می سازد و آسودگی وقت می شود و انسان با خودش خلوت کرده و با خودش به سر ببرد. سرگرمی آزادی اندیشه است و نیاز به جنب و جوش ندارد و در حالیکه گردش نیازمند جنب و جوش هایی برای آماده شدن برای کارهای کنترل شده سیستماتیک می باشد. در پایان وقت  فراغت بخشی از وقت آزاد است. زمانی که می تواند به از بین بردن خستگی، سرگرمی و گردش و یا جنب و جوش هایی که به رشد و شکوفایی کسی یاری می رساند اختصاص می یابد.

صنعت گردشگری به نوبه خود دارای واژگان وابسته به خود می باشد که به گونه ای آشکار برای   بهره وران روشن نبوده و گاهی به جای یکدیگر به کار می روند.

گردشگری ((Tourism : به تمام جنب و جوش های یک بازدید کننده  (visitor) از گاهی که اراده به گردش می کند تا پایان گردش گفته می شود.

مسافر (Traveler): کسی که به بیرون از سرزمین  همیشگی خود به مدت  کمتر از 12 ماه سفر کند و مراد آن کس انجام جنبش هایی برای بدست آوردن درآمد در جای بازدیدش نباشد. بازدیدکنندگان به 2 دسته  بخش می شوند.

1. بازدید کننده یک روزه (someday visitor): بازدید کنندگانی هستند که شب را در اقامتگاه های آنجا که دیدار کرده اند نمانند.
2. گردشگر (Tourist): دیدار کننده ای که بیش از یک شب در مکانی بماند و یا از بازدیدکنندگان روزانه نباشد. به بیان دیگر  شخصی که به کشور  یا شهری غیر از زیستگاه همیشگی خود برای مدتی که کمتر از 24 ساعت  و بیشتر از یک سال نباشد، سفر کندو مراد از سفرش گردش، استراحت، ورزش،   دیدار خویشان و دوستان ،کار و درآمد، ماموریت، شرکت در سمینار ،کنفرانس یا گردهمایی، درمان،  بررسی و پژوهش یا جشن های آیینی نباشد.

ایرانگردی: برابر  واژه (Domestic Tourism) در صنعت جهانگردی را ایرانگردی می نامند. و بیشتر به گردش های درونی مردم بومی کشور گفته می شود.

اقتصاد جهانگردی: شاخه ای از دانش اقتصادی که بیشتر مجموعه نشانه ها و کاربردهای سرمایه گذاری ، درآمد، هزینه و سود بخشی ناشی از جهانگردی را بررسی می کند.

بازار جهانگردی: کشورهای فرستنده جهانگردی به دیگر کشورها را بازار  بیرونی و جاهای فرستنده گردشگر از درون کشور به جاهای دیگر را بازار  درونی جهانگردی می نامند.

تسهیلات جهانگردی: مجموعه جنبش ها و اقداماتی است که از هنگام ورود یک گردشگر تا هنگام بیرون رفتن از کشور یا کانون بومی به  وسیله تمام سازمانهای همگانی و خصوصی و  رده های گوناگون مردم به مراد پدید آوردن آسایش در گردش انجام می گیرد و نیز آن بخش از جنبش ها و اقداماتی که برای جانبداری از گردشگران درونی در شهرها، راهها و کانون های جهانی انجام می شود.

 زیر ساخت های جهانگردی:  به مجموعه جهانگردی که برای بهره وری گردشگران درونی و بیرونی فراهم می شود،  گفته می شود و در بر گیرنده امکانات اقامتی، پذیرایی و گردشگری همچون هتل ها، مهمانسراها، مسافرخانه ها، مجتمع های جهانگردی، اردوگاههای جهانگردی، رستورانها، قهوه خانه ها و تجهیزات گردشگاهی تابستانی و زمستانی، کنار دریا، کوهستانی و مانند آن است .

توریسم واژه ای است فرانسوی از ریشه «تور» گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به بیان زیر آمده است:

حرکت چرخشی، پیمودن، پیمودن پیرامون، گردش نمودن.

به نظر پیر لاروس، توریسم به گردش رفتن به مراد سرگرمی و بهره بردن است و توریست کسی است که برای خشنودی و شادی خود به گردش می رود.

در سال 1937  گروه کارشناسان آمار جهانی برای بیان «جهانگردی» گام برداشت و از دید این گروه به همه افرادی که به مراد سرگرمی و بهره بردن به مدت 24 ساعت و بیشتر و کمتر از یک سال جایگاه همیشگی خود را رها می کنند جهانگرد می گویند. اما گروه یاد شده افرادی را که به مراد کار و یا پیشه ای به کشور دیگری وارد می شوند، گردشگران گذری  و دانشجویان ساکن یک کشور را جهانگرد نمی شناخت. این بیان از سوی همه دولت ها و سازمانهای جهانی جهانگردی پذیرفته شد. (م.1- ص 1. 2، 3، 4)

سیمای جهانگردی

گردش و صنعت جهانگردی یکی از بزرگترین و گوناگون ترین صنعت ها در دنیا به شمار می آید بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به منزله  سرچشمه اصلی در آمد، کار، رشد بخش خصوصی و گسترش ساختار زیربنایی می دانند. در سراسر دنیا در کشورهای  رو به رشد، درآنجا که فرم های دیگر گسترش اقتصادی مانند تولید یا استخراج منابع طبیعی، از دیدگاه اقتصادی به صرفه نیست یا نقش چندان با ارزشی در داد و ستد و بازرگانی ندارد،به گسترش صنعت گردشگری توجه زیادی می شود. جهانگردی فرصتی بزرگ برای بسیاری از  کشورهای رو به رشد است که دارای چشم اندازهای طبیعی و یادگارهای تاریخی و فرهنگی با ارزش هستند،  زیرا با تکیه به این منابع می توانند مبنایی برای پیشبرد گسترش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم آورند که در فرم های گوناگون  دیده می شود.  از سال 1950  گردش در اندازه های جهانی گسترش یافت و به صورت یک جنبش همگانی درآمد. هرسال برشمار جهانگردان افزوده شد و نرخ این افزایش با میانگین 2/7% بوده که در سال 1997 به 3/12%  افزایش یافت. در سال 1997 جهانگردان و کسانی که   در جهان با مراد گذراندن گاه آزاد بیکاری خود و سرگرمی به گردش رفتند، بیشتر از 600  میلیون نفر و درآمد بدست آمده  از آن به بیش از 449 میلیارد دلار رسید. سازمان جهانی جهانگردی پیش بینی نموده است که در سال 2020 این شمار به 6/1  میلیارد نفر خواهد رسید. (م. 5 –  ص 13، 14)

جهانگردی را می توان به دو روش بسته به طبیعت  گردش دسته بندی کرد:

1. بین جهانگردان بومی (درونی) و بین المللی (بیرونی) می توان یک جدایی گزینی پدید آورد. گرچه این جدایی گزینی در بسیاری از جاهای جهان از بین رفته است. برای نمونه در اروپا، گردشگر درونی به بیان زیر است: گردش در درون کشور خود، در این  گونه گردشگری به ندرت پیامدهای ارزی، زبانی  و یا ویزا دیده می شود. سنجش و ارزیابی  گردشگری درونی سخت تر از گردشگری بین امللی است.  پیامد آن اینکه به گردشگری درونی توجه کمتر شده است.
2. جهانگردان از دیدگاه «بازدید» را می توان دسته بندی کرد که از سه گونه دسته بندی زیر       می توان بهره برد:

• الف –  گردش و سرگرمی: در برگیرنده جهانگردی تعطیلات، ورزشی، فرهنگی و دیدار از دوستان، و خویشاوندان
• ب – مراد دیگر جهانگردی، در برگیرنده  بررسی ها و پژوهش و بهداشت
• ج –  کار و پیشه:  در برگیرنده  کنفرانس ها، گردهمایی ها، ماموریت ، انگیزش، جهانگردی کار و بازرگانی (م. 6 – ص 10، 11)

پیشینه تاریخی توریسم (جهانگردی)

توریسم پدیده ای است کهن که از دیرباز در بین گرو های انسانی بوده است و کم کم  در گذر زمان به یک جایگاه فنی، اقتصادی و اجتماعی کنونی خود رسیده است.

انسان از دیرباز برای رهایی از تنهایی و سختی و نیز وابستگی های بومی و زندگی یکنواخت خود دست به گردش می زده است. در میان انگیزه های گوناگون گردش، نیاز روانی بیش از همه برانگیزاننده توده های انسانی در گردش و جابجایی است کهن ترین فرم های جهانگردی که در اروپا بسیار رایج بوده،  گردش های بزرگان و شاهزادگان جوان بوده است که به مراد آشنایی با شیوه های گوناگون فرمانروایی و زندگی مردم به جاهای گوناگون انجام می شده است. چنین  گردش هایی بخشی از برنامه های تاریخی، آموزشی و پرورش آنان را می ساخته که تدارک  آن توسط سازمانهای ویژه ای که ماموریت راه انداختن آن را بر دوش داشتند انجام می گرفته است. هاردین امپراتور رم مابین سالهای 117 تا 138  میلادی به مراد گردش و تماشای زمان بالا آمدن آفتاب از فراز قله (Etna) رنج سفر را بر خود  هموار کرد تا به خواسته هایش  دست یابد و رومیان صاحب مال و جاه و رتبه نیز همواره به مراد اقامت و بدست آوردن  درآمد و گذران  وقت استراحت، خانه هایی را  در آبادی های پیرامونی شهر خود خریداری کرده و مورد بهره برداری قرار می دادند.

آشکار است که  در گذشته بخشی از رده های بزرگان که پیشه ای همیشگی و تولیدی نداشتند به جنب و  جوش هایی که برخی از  گونه های گذران اوقات استراحت  امروزی را در بر می گیرد،  می پرداختند برای نمونه می توان  از پیکارهای المپیک که در یونان برگزار می شد یا نبردهای سرگرم کننده گلادیاتورها و برده ها در امپراطوری رم نام برد.

در جوامع خاوری می توان نمونه های آشکارتری از فرم های بی ریخت گذران اوقات فراغت و توریسم گردشی را  در میان گروه های اشرافی ردیابی کرد. برای نمونه برنامه های شکار گروهی درباریان که در فرهنگ نگارگری ایران چه در سنگ نبشته های تخت جمشید یا تاق بستان و چه  در هنر مینیاتور بازتاب یافته است،  خود بیانی از وجود گونه ای از توریسم گردشی و سرگرم کننده در بین رده های بزرگان می نمایند.

فرم دیگری از جهانگردی در دنیای کهن گردش های درویشان، قلندران، جاسوسان و گردش های ماجرا جویان بود، که برای بدست آوردن  دانسته ها و داده های ماجراجویی خود، انجام می گرفت اینان دست به گردش های زمینی و دریایی می زدند و با پیدا کردن سرزمین ها یا راههای  تازه زمینی یا دریایی نامشان به عنوان کاشف  در تاریخ ثبت شده است. مانند کریستف کلمب، ماژلان، واسکو دوگاما و بسیاری از گردشگران که هنوز برای ما ناشناخته اند. تا آنجا که داده های تاریخی نشان می دهد، گردش برای استراحت و سرگرمی از آغاز سده شانزدهم آغاز شده و مردم برای بازدید از شهرهای بزرگ  و شناخته شده دنیا به گردش می رفتند. آشکار است که انگیزه نخست از گردش گردشگرانی چون مارکوپولو، ابن بطوطه، ناصرخسرو و مانند آنها را نمی توان گردش و استراحت دانست بلکه اینان گردشگران ماهری بوده اند که برای یافتن، داد و ستد، ماجراجویی، شناخت سرزمین ها و فرهنگ های دیگر و یا زیارت و مرادهایی که ناشی از استراحت و گردش نبود گام به گردش های چندین ساله می نهادند. در سده  هفدهم هجوم  گردشگران به فرانسه به جایی رسید که  منجر شد کسی به نام سن موریس در سال 1672 نشریه ای به نام «راهنمای گردش  به فرانسه» منتشر نماید، که برای راهنمایی گردشگران  نوشته شده بود که  برای بازدید و ستایش زیبایی های فرانسه و آموختن زبان و آشنایی با چگونگی زندگی مردم به این کشور می آمدند.

به دنبال دگرگونی  هایی که در ساختار اجتماعی و اقتصادی اروپا در سده 18 و 19  با دگرگونی های کشاورزی و صنعتی روی داد، کم کم یک  گونه گردش و سرگرمی برای بهره وری از کنار دریاها و سرگرمی  و آسایش، گردشگاه های کهن  – آموزشی شاهزادگان را گرفت و  کسانی که بدین مراد به ویژه در فرانسه مسافرت می کردند، توریست نامیده می شدند.

آینده جهانگردی

امروزه دیگر ارزش صنعت جهانگردی برای تمام کشورها روشن شده و رقابت و تبلیغات زیادی از سوی هر کشور برای پذیرش بیشترین  جهانگرد برای سود پربار اقتصادی و فرهنگی و … آغاز شده است. جهانگردی امروزه در کنار صنعت نفت و خودروسازی جزو صنعت های سه گانه جهان به شمار می رود و پیش بینی می شود که این صنعت در آغاز هزاره سوم میلادی از دیگر صنعت ها پیشی گرفته و به رتبه نخست دست یابد. تمدن نو در آغاز هزاره سوم تمدن وقت آزاد خواهد بود که در آن صنعت جهانگردی نقش خود را به منزله عامل بروز جلوه های این تمدن بازی خواهد کرد؛ اگر صنعت نفت نیاز به اندوخته های زیرزمینی  دارد و اگر خودروسازی و دیگر صنعت ها افزون  برنیاز به مردم، به مواد اولیه نیز نیاز دارند، صنعت جهانگردی افزون  بر بیشترین  سوددهی مراد های با ارزش دیگری را نیز برآورده می کند که از دید فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و غیره برای هر کشور با ارزش نگریسته می شوند. بنابراین تلاش کشورهای جهان  نسبت به گذشته  برای این صنعت و گسترش آن در کشورشان دو چندان خواهد بود. (م. 4 – ص 62 ، 63)

کانون ها و جاذبه های جهانگردی

جهانگردی الگویی پیچیده در سراسر جهان است چگونگی آن به زیست بوم های گوناگون و بافت های اجتماعی و اقتصادی وابسته می شود و پیوسته رو به گسترش است. کانون جهانگردی تمامی جنبه های جهانگردی مانند درخواست ها، حمل و نقل، داده ها و بازاریابی را در یک چارچوب مفید گردهم می آورد. همانگونه که درخواست برای جهانگردی افزایش یافته است، فشار ناشی از رشد فزاینده شمار بازدید کنندگان (که بیشتر در فصل کوتاهی انجام می شود) منجر به  ویران شدن و زیان دیدن شماری از کانون های جهانگردی شلوغ تر شده است. ما می توانیم درباره یک کانون جهانگردی اینگونه بیندیشیم «کانون امکانات و سرویس دهی های تهیه شده برای پاسخگویی به نیازهای جهانگردی».

بیشتر  کانون های جهانگردی در بر گیرنده یک اصل از چهار پارامتر زیر است که با چهار AS می شناسیم:

• جاذبه ها (Attractions):
• دسترسی (Access): حمل و نقل، پایانه های حمل و نقل
• امکانات رفاهی (Amenities): اقامت، غذاخوری و نوشیدنی، گردش و سرگرمی خرده فروشی و دیگر سرویس رسانی ها
• سرویس دهی های کناری در فرم سازمانهای بومی (Ancillary services):

البته هر یک از این عوامل و عناصر باید با هم باشند تا جهانگردی حمایت شود و روند رو به رشدی داشته باشد. آمیختن عناصر یک کانون جهانگردی به گونه های متفاوتی انجام می شود و در بیشتر  بافت های گوناگون فرهنگی، اقتصادی و زیست بومی منجر به  پدید آمدن طیفی از انگیزه های جهانگردی می گردد. اینها  در بر گیرنده گردشگاهها کنار دریا، گردشگاه های، کوهستانی، شهرها و شهرک های تاریخی، جشنواره ها و رویدادها و … می باشد.

اجزای ترکیبی جهانگردی

1. جاذبه های جهانگردی: این کششها یک کانون جهانگردی هستند (چه دست ساخت انسان و چه طبیعی یا رویدادهای دیگر) که انگیزه نخستین گردش را پدید می  آورند.
2. امکانات رفاهی: یک سری از امکانات رفاهی، پشتیبانی و سرویس دهی برای جهانگرد در یک کانون جهانگردی مورد  نیاز است. این بخش را می توانیم به منزله  یک بخش دارای کانونمندی رده پایین از مالکیت در نظر می گیریم. تهیه و فراهم ساختن امکانات رفاهی، ماهیت چند وجهی عرضه جهانگردی و وابستگی بین بخش های گوناگون را نشان می دهد. برای نمونه عرضه بسیاری از امکانات و سرویس دهی ها در یک اقامتگاه و یا گردشگاه به شمار تخت های آن بستگی دارد و این یعنی شمار جهانگردانی که از آن جا دیدار خواهند کرد.
3. اقامت، خوراک و نوشابه: بخش های وابسته به اقامت خوراک، و نوشابه در یک کانون جهانگردی نه تنها سرپناه فیزیکی و زندگی برای جهانگردها را فراهم می سازند، بلکه احساس خوش آمدگویی و ماندگاری خوراک بومی و فرآورده های دیگر را برای گردشگران پدید می آورند.
4. خرده فروشی و دیگر سرویس رسانی ها: در کنار گسترش کانونهای جهانگردی، دامنه پهناوری از امکانات و سرویس دهی ها در اختیار جهانگردها گذاشته می شود. این سرویس رسانی ها در بر گیرنده؛ خرده فروشی، سرویس رسانی امنیتی و دیگر چیزها مانند آرایشگری، بانک ها  و بیمه  می باشند.
5. دسترسی: آشکار است که گسترش و نگه داری ارتباطات حمل و نقل  کارآمد بین بازارهای پدید آورنده، برای گسترش  و پیشرفت یک کانون  جهانگردی اساسی  و با ارزش است. نمونه هایی از کانون های جهانگردی هستند که حمل و نقل منجر به  پیشرفت یا پسرفت و دستیابی صنعت جهانگردی در آن کانون شده است. فاصله بین «وست کانتری» در انگلستان و «های لند» در اسکاتلند از بازارهای مولد  منجر به  آسیب پذیری آنان از ایستایی اقتصادی شده است. زیرا این منطقه تنها با گردش های دراز مدت و با اتومبیل دارای دسترسی هستند. در برابر این، اسپانیا و مکزیک در جایی قرار گرفته اند که می توانند از جهانگردی بسیار خوبی بهره مند شوند.

ویژگی جاذبه های جهانگردی

می دانیم که جاذبه ها تنها دلیل با ارزش برای جهانگردی یک کانون می باشد. بسیاری از مولفه های گردش یک جهانگرد مانند حمل و نقل و اقامت درخواستی می باشند که ناشی از تمایل مصرف کننده به لذت بردن از آنچه که یک کانون در چارچوب چیزهای دیدنی و کارهای انجام دادنی ارائه می دهد می باشد بنابراین یک جاذبه جهانگردی پافشاری بر جنبش گردشی و تا اندازه ای آموزشی است که توسط بازدید کنندگان یک روزه و چند روزه انجام می شود؛ پیش تر نیز دیدیم که سهیم شدن جهانگردان در جامعه میزبان یکی از ویژگی های بارز کشش های جهانگردی است. این شاید به نوبه خود منجر به افزایش تضادها در جاهای شناخته شده بشود.

فرم های گوناگون جهانگردی

با توجه به طول مدت گردش، بهره وری از زیرساخت های مورد نیاز فصل و چگونگی سازماندهی گردش، همچنین انگیزه های گوناگون که منجر به  پیدایش یک جریان توریستی می شوند، می توان فرم های گوناگونی از جهانگردی را از یکدیگر جدا کرد. تا پیش از جنگ جهانی نخست، جدا کردن گوناگون فرم های جهانگردی با توجه به رده های اجتماعی ممکن نبود، در حالی که امروزه باید از عواملی برای این کار  بهره برد، که آنها  در برگیرنده زمان، مکان و انگیزه از گردش است.

فرم هایی از توریست با توجه به  پارامترهای زمان، جا و انگیزه به صورت زیر می باشند:

1. توریسم گردشی و بهره وری از فرصت آزاد و بیکاری
2. توریسم درمانی و بهداشتی
3. توریسم بازرگانی و داد و ستد
4. توریسم فرهنگی و آموزشی و هنری
5. توریسم آیینی و زیارتی
6. توریسم سیاسی
7. توریسم ورزشی
8. همایش ها

نتیجه گیری

آنچه که از این پژوهش، دستگیر ما شده، این است که گردشگری هم اکنون در جهان به عنوان صنعتی کارآفرین و درآمد زا جای خود را باز کرده و در برخی از کشورها که از مواهب طبیعی و آثار باستانی و فرهنگ و تمدنی دیرینه برخوردارند به عنوان یکی از  اصلی ترین منبع درآمد آن کشورها مورد توجه قرار گرفته و مهمترین و در دست رس ترین عامل تولید فرصت های شغلی به شمار می رود. خوشبختانه کشور ما و استان کرمانشاه هم از طبیعت و مناظر زیبا و هم از فرهنگ و تمدنی دیرینه وآثار بی مانند و با شکوهی که از پیشینیان به جا مانده است، برخوردار است و می تواند یکی از قطب های برتر ایران وحتی  دنیا در این زمینه باشد.

در ایران به ویژه کرمانشاه، چگونگی و ماهیت گردشگری از جمله کلیدی ترین مسائلی است که  به نظر می رسد هنوز بسیاری از مسئولان مربوطه درک درستی از آن  پیدا نکرده و لذا گردشگری در ایران را در بن بست می انگارند و شرایط را برای گسترش واقعی آن هموار نمی داننداین که گره های گردشگری در کشور ما چیست و چگونه می توان آن را برطرف نمود دغدغه مشترک همه دل سوزان و مسئولان مربوطه است اگرچه ممکن است همه آنها تحلیل و راهکار یکسانی نداشته باشند.

پیشنهاد

یکی از راهکارها برای پیشرفت صنعت توریسم در کشور ایران هرچند تکراری می باشد، این است که ما نیاز به تبلیغات گسترده ای در سراسر دنیا داریم و این کار مدیریتی بسیار توانمند و کارآمد را  برای هماهنگی ارگانها و سازمانهای وابسته به صنعت توریسم می خواهد. برای مثال توریست امکانات اقامتی، خوراک، آسایش و امنیت می خواهد و این نیز نیازمند همکاری سازمانهای گوناگون است.

به نظر من در رده منطقه ای و یا بخشی از یک منطقه کار سخت تر از رده ملی است، زیرا برای گسترش توریسم یک منطقه به دو گونه برنامه ریزی گسترده و به هماهنگی های بیشتر نیاز داریم. نخست مدیریت و تبلیغات در رده ملی و برای پذیرش گردشگران داخلی و دیگری مدیریت و تبلیغات در رده فراملی برای پذیرش گردشگران خارجی اگر هر منطقه ای در این دو مورد سربلند بیرون بیاید، مطمئناً پیامدهای بسیار خوبی را به ویژه در بهبود اقتصاد آن منطقه در پی خواهد داشت. البته ناگفته نماند پیامدهای منفی صنعت توریسم را نباید نادیده گرفت و همگام با در نظر گرفتن پیشرفت این صنعت باید مدیریتی کارآمد برای کاهش پیامدهای منفی آن نیز در نظر گرفته شود.

در اینجا به دو مقاله کوتاه اشاره می کنیم که در مورد آنها تحقیق و بررسی شده است این دو مقاله یکی در مورد تاثیر گردشگری بر اشتغال و دیگری درباره مکانهای تاریخی – طبیعی می باشد. هر دو می توانند  به عنوان پیشنهادهایی مناسب مورد استفاده قرار گیرند.

بررسی اقتصادی طرح نوسازی و بازسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر در شهر مشهد: دکتر بهروز هادی

در ساختار اشتغال شهر مشهد فعالیت های خدمات عمومی با سهمی برابر 36% نقش کلیدی دارند. در محدوده پیرامون حرم مطهر، سهم  اشتغال در گروه های گوناگون با چند تفاوت، با خود شهر مشهد بسیار همانند است. سهم فعالیت بازرگانی (عمده فروشی، خرده فروشی، رستوران و هتل داری) در اشتغال محدوده اطراف حرم، 26% است. در حالی که این نسبت برای شهر مشهد 3/14% است. پس از خدمات  عمومی که 33% اشتغال را به خود اختصاص می دهد، بخش عمده فروشی، خرده فروشی، رستوران و هتل داری فعالیت کلیدی این منطقه به شمار می آید. عامل اصلی این پدیده را باید در جاذبه گردشگری و مذهبی حرم مطهر دانست.

محیط های تاریخی – طبیعی حوزه ای جدید در گردشگری و مرمت: مهندس فرامرز پارسی

امروزه در کشور ما (به ویژه استان کرمانشاه) و با دیدی گسترده تر در همه جهان، ابنیه ها، راه ها، پل ها، باروها و بسیاری از دست ساخته های بشر یافت می شوند که بر اثر بیرون شدن از پهنه ارتباطات نو و حوزه های مدنی به صورتی متروک در دل طبیعت به زیست خود ادامه می دهند. این بناها به دلیل ویژگی های بسیار مهمی که ساخت و ساز در دنیای کهن داشته  است، یعنی بهره وری از مصالح بومی و هماهنگی با پیرامون، از لحاظ کارکرد و زمین و مانند این ها،  و از نظر فرم، از توانایی های فراوانی برخوردار بوده اند که پس از متروک شدن، به عنوان جزیی از طبیعت نقشی نو بر عهده می گیرند.

مدیریت و بازاریابی گردشگری شهری: رشد سریع بخش صنعت (ترجمه از مظفربهمن اورامانی)

یک برنامه متنوع و غنی (صرف نظر از موقعیت یا محل دقیق جغرافیایی) پی ریزی شده است تا بیش از 200 شرکت کننده را از 42 کشور سراسر دنیا، به منظور حضور در گردهمایی سازمان جهانی گردشگری با موضوع الگوهای جدید برای مدیریت گردشگری شهری، به سمت استانبول جذب کند. این گردهمایی که با همکاری وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه و با توجه به  برنامه ریزی سازمان جهانی گردشگری برای مدیریت مقصد سازماندهی شده، از تاریخ یکم تا سوم ژوئن در مرکز اجلاس هتل هیلتون واقع در استانبول برگزار شد.

 

• چکیده 1
• پیشگفتار 3

فصل 1: طرح پژوهش

• 1- بیان مسئله 5
• 2- بیان عنوان پایان نامه 5
• 3- نیازها و ارزشهای پژوهش 5
• 4- پرسش های پژوهش 6
• 5- فرضیه های پژوهش 6
• 6- روش های پژوهش 7
• 7- تنگناهای پژوهش 7
• 8- محدوده مورد بررسی پژوهش – 8

فصل 2: چارچوب نظری پژوهش

• 1- بیان واژه های و مفاهیم جهانگردی و گردشگری – 9
• 2- سیمای جهانگردی 11
• 3- پیشینه تاریخی توریسم (یا جهانگردی) 13
• 3-1- سده های نخستین 15
• 3-2- سده های میانه 16
• 3-3- سده های نو 16
• 4- ارزش جهانگردی 17
• 5- آینده جهانگردی 19
• 6- کانون ها و جاذبه های جهانگردی 20
• 7- اجزای ترکیبی جهانگردی 22
• 8- ویژگی جاذبه های جهانگردی 24
• 8-1- جاذبه های دست ساخت انسان 24
• 8-2- جاذبه های طبیعی 25
• 9- فرم های گوناگون جهانگردی 26
• 10- آب و هواشناسی و جهانگردی 26
• 11- پیامد اقتصادی جهانگردی 28
• 12- امکانات اقامتی و رفاهی جهانگردی 29
• 12-1- انواع امکانات اقامتی در اروپا 30
• 13- تبلیغات و بازاریابی در جهانگردی 32
• 13-1- ویژگی های بازاریابی در جهانگردی 33
• 13-2 – شیوه های بازاریابی 34
• 14- پیامدهای درآمدی و پیشه زای جهانگردی و ایرانگردی 34
• 15- آمار در جهانگردی 37
• 15-1- هدف از آمارگیری در جهانگردی 38
• 15-2- گوناگونی آمار در جهانگردی 39
• 15-3- روش های بزرگ آمارگیری 40
• 15-4- تنگناها و سختیهای آمارگیری 41
• 15-5 – آمار جهانگردی بومی 42
• 15-6- آمار جهانگردی بین المللی 43

فصل 3 : گردشگری در ایران

• 1- پیشگفتار 45
• 2- پیشینه گردشگری در ایران 45
• 3- وضعیت جهانگردی در ایران 48
• 4- جاذبه های جهانگردی ایران 49
• 5- رویارویی صنعت توریسم و صنایع دستی و پیامدهای آن در ایران 51
• 6- سهم ایران در بازار جهانگردی 52
• 7- ناهمواریها و تنگناهای جهانگردی در ایران 52
• 8- پیشنهادهایی برای بالا بردن صنعت جهانگردی و ایرانگردی 54

فصل 4: توانهای گردشگری شهر کرمانشاه

• 1- پیشینه تاریخی استان کرمانشاه 58
• 2- جغرافیای تاریخی و فرهنگی کرمانشاه 60
• 3- چگونگی پیدایش نام کرمانشاه 63
• 4- زبان و گویش اهالی کرمانشاه 63
• 5- نژاد و ویژگی های کلی کرمانشاه 63
• 6- آثار تاریخی و فرهنگی کرمانشاه 68
• 6-1- طاق بستان 68
• 6-2- تکیه معاون الملک 69
• 6-3- مجموعه بازار 69
• 6-4- حمام ها 70
• 6-5- مسجدها و آرامگاه ها 70
• 6-6- تکیه بیگلربیگی 71
• 6-7- کلیساها 71
• 6-8- خانه های تاریخی 71
• 6-9- موزه ها 72
• 6-10 – پارک ها 72
• 6-11- سراب نیلوفر 73
• 6-12- دیگر یادگارها و جاهای دیدنی 73

فصل 5: تجزیه و تحلیل

• 1- پیشگفتار 77
• 2- بررسی میزان ورود گردشگران خارجی و پیامد آن در اشتغال زایی 79
• 3- بررسی درآمد ارزی تخمینی حاصل از گردشگری و زیرساخت های وابسته به آن 91

فصل 6: نتیجه گیری و پیشنهاد

• 1- پیشگفتار 95
• 2- نتیجه گیری 96
• 3- پیشنهادها 97
• منابع 105

فهرست نقشه ها ( با توجه به کیفیت پایین نقشه ها ، تصاویر از فایل حذف شده ، لذا با سرچ عنوان نقشه در گوگل تصاویر بروز و باکیفیت را در مقاله قرار دهید )

• نقشه 2-1 طبقه بندی کشورها براساس مناطق و گروه بندی سازمان ملل 44
• نقشه 3-1 نقشه کشور به تفکیک 30 استان 57
• نقشه 4-1 نقشه تقسیمات کشوری به تفکیک استان ها 59
• نقشه 4-2 تقسیمات کشوری استان کرمانشاه 60
• نقشه 4-3 تقسیمات کشوری شهرستان کرمانشاه 75
• نقشه 4-4 نقشه راه های استان کرمانشاه 76

فهرست جدول ها

• جدول 2-1 اشتغال در صنعت جهانگردی کشورهای برگزیده شده سال 1988 28
• جدول 2-2 افراد پیشه ور در بخش جهانگردی در سال 1970 37
• جدول 5-1 آمار ورود جهانگردان به ایران ( 1372- 1350) مرکز آمار سازمان اطلاعات و مدیریت 81
• جدول 5-2 شاخص های جمعیتی و ورودی جهانگردی کشور در سالهای 55 ، 65، 75، 85 84
• جدول 5-3 شاخص های جمعیتی و ورودی جهانگردی استان و شهر کرمانشاه در سال های 55، 65، 75، 85 86
• جدول 5-4 آمار بازدید کنندگان داخلی در سال 85 از کرمانشاه 88
• جدول 5-5 آمار بازدیدکنندگان خارجی در سال 85 از کرمانشاه 89
• جدول 5-6 آمار ورود جهانگردان به ایران از سال 1378 تا 1383 90
• جدول 5-7 آمار ورود گردشگران خارجی به استان کرمانشاه از 78 تا 83 90
• جدول 5-8 تخمین درآمد ارزی حاصل از ورود جهانگردان به ایران سال (1378 – 1348) 92
• جدول 5-9 لیست مکانهای اقامتی (هتل ها و مهمانسراها) شهرستان کرمانشاه 1384 94

منابع

1. محلاتی، صلاح الدین (1380) درآمدی بر جهانگردی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ اول
2. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمانشاه (پاییز 1383)، سالنامه آماری استان
3. مرادی، یوسف (تابستان 1382)، سیمای میراث فرهنگی استان کرمانشاه، انتشارات اداره کل آموزشی و تولیدات فرهنگی
4. قادربیگ زاده، رضا (تابستان 1382) طراحی محوطه گردشگری زیویه سقز،  پایان نامه کارشناسی ارشد گروه جغرافیا، دانشگاه بین المللی امام خمینی
5. مهدی آبادی، شکوفه (تابستان 1384) ارزیابی طرح های توسعه توریسم سایت تاریخی – طبیعی بیستون و ارائه راهکارهای آن، پایان نامه کارشناسی ارشد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد ملایر
6. کوپر، کریس – فلچر، جان – گیلبرت، دیوید –ون هیل، استفان (اردیبهشت 1380)، اصول و مبانی جهانگردی، ترجمه: اکبر غمخوار، انتشارات فرآباد، چاپ اول
7. رضوانی، علی اصغر (اردیبهشت 1385)، جغرافیا و صنعت توریسم، انتشارات پیام نور، چاپ ششم
8. مرکز پژوهش و مطالعات سیاحتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور سیاحتی و زیارتی، جهانگردی و توسعه
9. مقاله اینترنتی، گردشگری ایران، تقابل بین جهانی سازی
10. منشی زاده، رحمت ا… (1376)، جهانگردی، انتشارات مسعی – چاپ اول
11. اختر، مژگان (1383)، کرمانشاه، سرزمین سنگ و آب، تهیه شده در شرکت طراحان آرادنگار، چاپ اول
12. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1380)، فرهنگ جغرافیایی شهرستان های کشور (شهرستان کرمانشاه)، چاپ اول
13. جوان، جعفر (زمستان 1383)، جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ دوم
14. سازمان مدیریت برنامه ریزی استان کرمانشاه، معاونت آمار و اطلاعات (1384)، سالنامه آماری استان کرمانشاه، چاپ 1385
15. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمانشاه، سرشماری نفوس و مسکن (1355، 1365، 1375، 1385)
16. بهرامی، فریده (1381)، مطالعات توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی استان کرمانشاه انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گزارش پانزدهم (جهانگردی و میراث فرهنگی)
17. فصلنامه عمران و بهسازی شهری (زمستان 1382)، هفت شهر، سال چهارم، شماره چهاردهم
18. فصل نامه عمران و بهسازی و شهرسازی (زمستان و پاییز 1382) هفت شهر، سال چهارم، شماره دوازدهم و سیزدهم
19. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمانشاه (1383)، گزارش اقتصادی- اجتماعی استان کرمانشاه، چاپ بهمن 1384
20. مقاله اینترنتی، مشکل گردشگری کجاست؟ (1386)، سایت گردشگری ایران
21. سازمان نقشه برداری کشور (1381)، اطلس گردشگری ایران، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، چاپ اول
22. آدرانویچ. گ. د و ریپوسا. گ (1380)، روش های پژوهش شهری، ترجمه: سید محمود نجاتی حسینی، انتشارات سازمان شهرداری های کشور
23. حافظ نیا، محمدرضا (1382)، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی انتشارات سمت، چاپ نهم
24. Managing and Marketing City Tourism – the Industry’s Fastest Growth Sector، مقاله اینترنتی (1386)، ترجمه: مظفر بهمن اورامانی