بررسی و مطالعه آبزیان سد
چکیده
این پروژه در ایستگاههایی بر روی رودخانه قمرود و سد پانزده خرداد در استان قم انجام گرفت. که هدف از اجرای آن معرفی گونه های مختلف ماهیان و همچنین انواع موجودات نبتیک و سایر جانداران موجود در این منطقه می باشد.
در این بررسی از ادوات مختلف صید, جهت صید انواع ماهیان ساکن و مهاجر ( بومی و غیر بومی ) استفاده گردید ماهیان را پس از صید در فرمالین و نمونه های نبتوز را در الکل فیکس کرده و پس از انتقال به تهران کارهای بیومتری عکس و در آوردن دندان حلقی از نمونه ها انجام گرفته و بعد به کمک استاد راهنما جناب آقای دکتر غلامحسین وثوقی اقدام به شناسایی جنس و گونه آنها شد که این کار در دو فصل بهار و تابستان و در 5 ایستگاه مختلف انجام گرفت بیشتر ماهیان صید شده متعلق به خانواده کپورماهیان بودند که برخی دارای ارزش اقتصادی و برخی فاقد ارزش اقتصادی می باشند .
Abstract
This project was accomplished on ghomrood river and panzdah khordad damm in ghom province .
The purpose of this project was to define different species of the river fish also to mention all the Bentics and other species of the province .
In this research was used different means of fishing appliances to catch all the ethnic and non ethnic species and other providing .
The species the fish were fixed by formalin and Benthic species were fixed by alcohol .
After transferring to Tehran Biometric of photographs and removing the pharyngeal teeth removal were accomplished and then with the advisor of Dr . Gholam Hossein Vossoughi the Genius and the species were defined .
This research was held on spring and summer and in five stations and like other freshwater habitats the overall result showed that most fish belonged .
To Cyprinidae family and some of the had economical Value while others didn’t .
بخشی از مقاله
مقدمه
هدف از بررسی و مطالعه آبزیان رودخانه ها نهایتاً باعث شناسایی استعدادها و سایر امکانات آبی استان در رابطه با پرورش آبزیان می باشد.
در این بررسی علاوه بر مشخصات سد پانزده خرداد – مطالعاتی نیز درباره خصوصیات جغرافیایی و منابع آبی استان قم انجام شده است که در ذیل به آن اشاره می شود.
هدف از بررسی و مطالعه آبزیان رودخانه و منابع آبی شناسایی استعدادهاست که یکی از نکات مهم پرورش آبزیان می باشد و از طرفی رشد روز افزون جمعیّت در کشور موجب گشته تا مسئله کمبود پروتئین اهمیت حیاتی پیدا کند لذا علاوه بر استفاده از منبع آبی وسیع کشورمان در جنوب و شمال نباید از منابع غنی آبی که در آبهای داخلی کشور موجود است غافل ماند و امید است که با پژوهش و مطالعات گسترده استعدادهای بالقوه این آبها را بصورت بالفعل در آوریم.
به عبارت دیگر شناسایی ماهیان جهت پی بردن به زیست شناسی آنها و مطالعه بوم سازگانهای آبی اولین قدم محسوب می گردد که بر پایه اینگونه اطلاعات و جمع بندی و پردازش آنها می توان روشهای صید, بهره برداری از نظر زمانی و مکانی و ارزیابی ذخایر و ترمیم ذخایر را تعیین کرده و در اختیار بخشهای اجرائی قرار داد.
زمین شناسی
به طور کلی دوران سوم قسمت مهمی از نواحی اطراف قم به واسطه دریای مدیترانه مرکزی پوشیده بوده و رسوبات و ته نشینهای دریای مزبور اکنون در اطراف کوههای شاه جمال – نرداغی – دوبرادران – خضر – کیکویه – و سایر کوههای شهرستان قم دیده می شود.
آثار دریای مزبور در نقاط نامبرده همان رسوبات ماکاکر ( آهک ) و بعضی اوقات سنگهای گچی و سنگهای نمکی می باشند که متعلق به دوره میوسن از دوران سوم است که در تمام تشکیلات میوسن مارنهای خاکستری و طبقات گچ و کنگلومرا شناخته شده است در روی طبقه گفته شده و در زیر تشکیلات میوسن سنگهای سبز و آهکهای ماسه دار دیده می شود که محتوی فسیل خارپوستانی از فامیل کلیپتاسترید و به خصوص جنس اسکوتلاسوبر و توندرا می باشد.
در روی طبقه نامبرده رسوبات مارنی و آهکی وجود دارد که به طور وفور دارای فسیل روزنه دارانی از فامیل اربیتوئد می باشد مخصوصاً جنس معروف لیپید و سیکلینا در نزدیکی شاه جمال در 500 متری خط آهن و همچنین در دامنه شمالی کره نرداتی فراوان است د رروی تمام تشکیلات فوق الذکر مانهای سبز رنگ دیگری قرار گرفته است که دارای دو کفه ایها فراوان است و از آن جمله می توان جنس معروف پکتین را نام برد خصوصاً گونه فراوان آیکتن تیژی ( آیکتن تیژی از بی سران نرم تنان دوران سوم است که دو صدف قرنیه راست و چپ و دوزایده پهن در دو طرف لولا داشته است از فسیل مذکور در کوههای شهرستان قم فراوان دیده می شود) در تمام مارنهای سبز رنگ وجود دارد.
موقعیت و وسعت
استان قم تقریباً در مرکز ایران قرار دارد مساحت آن 14631 کیلومتر مربع می باشد
این استان از شمال به استان تهران, از مشرق به استان سمنان, از جنوب به استان اصفهان و از غرب به استان مرکزی محدود است این استان در غرب دریاچه نمک (مسیله ) و دشت کویر واقع شده است.
ناهمواریها ( پستی و بلندی )
ناهمواریهای استان را به سه نوع می توان تقسیم کرد :
- کوهستانی
- پایکوهی
- دشت ها
شرایط آب وهوایی
آب و هوای استان قم شامل آب وهوای کوهستانی – نیمه بیابانی – گرم و خشک بیابانی می باشد.
آب و هوای کوهستانی در نواحی غربی و جنوبی استان در ارتفاعات بالاتر از 1500 متر دیده می شود که خود به دو نوع معتدل و سرد کوهستانی تقسیم می شود که سرد کوهستانی بر قله های بیش از 3000 متر استان منطبق است.
آب و هوای نیمه بیابانی بر نواحی کوهپایه ای و دشتهای استان از جمله دشت قم منطبق است که دارای تابستانی گرم و خشک و زمستانی سرد می باشد
و آب هوای گرم خشک بیابانی که در شرق استان و در سواحل دریاچه نمک قم وجود دارد و دارای تابستانهای بسیار گرم و خشک و زمستانهای سرد و خشک می باشد و کمی بارش و شدت تبخیر و دمای شدید تابستانه از ویژگیهای برجسته آن است. در رابطه با تعداد روزهای یخبندان در طول سال نیز در نقاط مختلف استان تفاوت وجود دارد به طوری که در ایستگاه قم 40 روز و در عباس آباد قم 82 روز یخبندان در طول سال گزارش شده است سردترین مرکز جمعیّتی استان روستاهای خاوه است که با محاسبات آماری می توان مشخص کرد که دمای هوا در فصل زمستان به 13 درجه سانتیگراد زیر صفر تنزل می یابد. بیشترین تبخیر در نواحی شرقی و شمالی استان و حداقل آن در نواحی جنوبی است و می توان گفت هر قدر از غرب و جنوب به طرف شرق و شمال استان حرکت کنیم بر مقدار دمای هوا افزوده و از مقدار بارش سالانه تعداد روزهای ابری و تعداد روزهای یخبندان کاسته می شود.
منابع آبی استان
رودهای استان
این رودها از غرب به شرق و از جنوب به شمال جریان دارند و رودهای مهم شامل قره چای و قمرود فرعی بیرقال, بیدهند, قره سو و طغرور هستند.
به جز برخی از رودهای فرعی استان مانند بیرقان و بیدهند که در نواحی کوهستانی و کوهپایه ای جریان داشته و حالت دائمی دارند بقیه رودها به صورت فصلی هستند و در ایام گرم سال فاقد آب می باشند
رودهای شور و کرج و جاجرود از استان تهران وارد استان قم می شوند رود قره چای نیز از غرب وارد استان قم می شود و بالاخره به دریاچه نمک می ریزند
قمرود از ارتفاعات خوانسار و گلپایگان و اصفهان و ارتفاعات لرستان سر چشمه می گیرد و از بخش جنوب غرب وارد استان قم می شود.
حوزه آبریز رودخانه قمرود و قره چای
حوزه آبریز این رودخانه ها در بین ارتفاعات البرز میانی و زاگرس قرار گرفته و مساحت آن برابر 61413 کیلومتر مربع می باشد که حدود 33657 کیلومترمربع آن را مناطق کوهستانی و 27806 کیلومتر مربع بقیه را دشتها کوهپایه ها تشکیل می دهد.
دشتها با مساحتهای متفاوت در تمام بخش های حوزه آبریز قرار گرفته اند که بزرگترین آنها را دشتهای کاشان, قهاوند, کبو, درآهنگ, ساوه, دلیجان و قم تشکیل می دهند.
شهرهای همدان, شازند, اراک, خمین, محلات, گلپایگان, خوانسار, میمه, دلیجان,آشتیان, تفرش, ساوه, قم وکاشان در این زیر حوزه قرار دارند این زیر حوزه عمدتاً به وسیله استان های همدان, مرکزی, تهران, و اصفهان پوشش یافته و قسمتهای کوچکی از آن نیز در استان لرستان قرار دارد.
حوزه آبریز رودخانه های گلپایگان و خوانسار که سر چشمه های رودخانه قمرود می باشند در ارتفاعات زاگرس بوده و بلندترین نقطه آن کوه میر 3724 متر ارتفاع دارد.
سرچشمه قره چای در بخش دیگر از همین رشته کوهها در جنوب همدان و اراک واقع شده است و بلندترین نقطه آن کوه الوند با 3580 متر ارتفاع می باشد. در بخش شمال خاوری نیز این حوزه کوههای بلند کرکس واقع شده است که ارتفاع بلندترین قله آن 3895 متر است در میان این زیر حوزه, حوزه کوچک کویر میغان که یک ناحیه تبخیری کوچک می باشد واقع است.
رودخانه قمرود
این رودخانه یکی از مهمترین رودخانه های کشور بوده و در بخش جنوبی حوزه آبریز مرکزی قرار دارد آبهای منطقه وسیعی از نواحی مرکزی کشور و استانهای مرکزی و اصفهان را جمع آوری و به رودخانه قره چای و سپس دریاچه نمک می رساند
شاخه های اولیه و سرچشمه ای آن از دامنه های کوه بلند 3906 متری هشتاد واقع در شهرستان الیگودرز و زاگرس مرکزی سرچشمه می گیرد این کوه پر برف در 52 کیلومتری جنوب خاوری شهر الیگودرز واقع گردیده است.
نتایج
گونه های موجود در ایستگاههای تعیین شده عبارتند از : موجودات نبتیک یا نبتوزها و ماهیان صید شده.
بی مهرگان سد پانزده خرداد عبارتند از :
تیره شیرونومیده ها Chironomidae از راسته دو بالان یا Diptera
خانواده Hydropsychidae از راسته Trichoptera یا بال موداران
خانواده Bethylidae از راسته Ephemeroptera ( یکروزه ها)
خانواده Aeshnidae , Gomphidae از راسته Odonata یا سنجاقکها
راسته Diptera یا دوبالان
راسته Plecoptera بال چین خورده ها
رده شکم پایان یا Gastropoda
گاماروس از رده سخت پوستان یا Crustacea
Nematod ها و Oligochaeta از رده کرمها یا Worms
ماهیان موجود متعلق به دو خانواده کپور ماهیان و رفتگر ماهیان بوده که 5 جنس از خانواده کپورماهیان به نامهای Capoeta orokica – Leuciscus cephalus Capoeta macrolepic – Alburnus alburnus – Alburnoides bipunctatus و 2 جنس از خانواده رفتگر ماهیان به نامهای Genus Noemachilus و Nemacheilus malapterurus می باشند
- موجودات نبتیک (نبتوزها) Benthos
این جانوران در سطح یا در درون و یا در ارتباط با رسوبات منطقه کف یا در کف آبهای جاری رودخانه ها زندگی می کنند و شامل لارو حشرات آبزی حلزونها لارو پشه شیرونومید کرمها اعم از کم تاران و پرتاران و سخت پوستان می باشند
جانوران کفزی ذرات مواد آلی را که برای غذا استفاده می نمایند تغییر شکل داده و به صورت پروتئین حیوانی قابل دسترس برای گوشتخواران بزرگتر همانند ماهیانی که از کف یا بستر تغذیه می کنند آماده می سازند
نبتوزها ممکن است توسط عمل دفع مواد غذایی را مجدداً به آب بازگرداند
توزیع و انتشار همچنین پراکندگی زئونبتوزها اصولاً توسط غلظت اکسیژن موجود در محیط و نوع رسوبات بستر مشخص و معین می گردد
خانواده کپور ماهیان Cyprinidae
بدن پوشیده از فلس های مدور است به طوری که ماهی فاقد فلس به ندرت و یا اصلاً دیده نمی شود
سر بدون فلس ، فیکن فاقد دندان و همگی تخم گذارند حس شنوایی قوی داشته و پنجمین کمان برانشی به نام دندان حلقی 1 ،2 و3 ردیفی تغییر شکل پیدا کرده است
اشکال مختلف دندان حلقی آسیابی، شمشیری، قاشقی و گرزی شکل است کیسه شنه 2 قسمتی بوده و معمولاً بزرگ است تعداد بین 20 هزار تا 200 هزار عدد است بعضی از گونه ها از لارو و تخم خود مراقبت می کنند تعداد ماهیان این خانواده زیاد و متنوع است فاقد باله چربی بوده و ضمناً دستگاه گیرنده صوت آنها توسط استخوانهای وبر(Weiber) گوش داخلی به کیسه مرتبط و از این نظر تقویت گشته است
به هنگام جفت گیری و تخمریزی به خصوص در ماهیان نر این خانواده دانه های مروارید شکلی به نام Epithelial روی سر و پوست بدن ظاهر می شوند که پس از طی این دوره ناپدید می گردند.
خانواده رفتگر ماهیان Cobitidae
ماهیان این خانواده کفزی با بدنی کشیده و خیلی ریز دارای 6 تا 12 عدد سبیلک در اطراف دهان می باشند
رشد فلس در این ماهیان کاهش یافته است دهان زیرین و شاخی شده و کیسه شنا دو قسمتی بوده و بخش پیشین در یک کپسول غضروفی قرار گرفته است از این خانواده در جنوب آسیا و هندوستان گونه های مختلفی وجود دارند
نتیجه گیری
گونه هایی که در این بررسی داده شده اکثراً از گونه هایی ثابت مناطق کویری و خشکی ایران است.
این رودخانه ها که در مناطق کویری قرار دارند بیشترین میزان آبشان در اواخر فصل زمستان و ائایل بهار است چرا که با گرم شدن هوا قسمت زیادی از آب آنها تبخیر شده و یا خشک می شوند و به صورت مرداب در می آیند و اینگونه ماهیان می توانند در این محیطها زندگی کنند البته صرف نظر از ماهی سایر آبزیان دیگر هم در این مناطق وجود دارند
اگر بتوان با توجه به اقلیم نسبت به ماهی دار کردن این رودخانه ها و گونه های سازگار اقدام نمود از نظر تنوع و فراوانی بسیار مفید خواهد بود برای اینکار ابتدا باید ارزیابی درستی از منطقه صورت گیرد چرا که مطالعه غیر اصولی و یا ضعیف باعث عواقب ناگواری در اکوسیستم منطقه ای می شود
پیشنهادات
با توجه به اهمیت پروتئین حیوانی و رشد جمعیت لازم به تذکر است که به امر حفظ و توسعه و تکثیر آبزیان توجه شایانی می شود زیرا فرآورده های موجودات آبزی به لحاظ مواد معدنی و پروتئینی و سایر فاکتور های موجود در آن بین سایر مواد خوراکی انسان اهمیت ویژه ای دارد
از طرف دیگر فعالیتهای انسان از همان روزگار اولیه همیشه منجر به ایجاد تغییراتی در محیط زیست شده است ولی در دهه های اخیر تاثیر این فعالیت سریعتر و مشخص تر است فشار های حاصله از رشد جمعیّت مصرف زیاده از حد و کنترل نشده شهرنشینی گسترش صنعت و پیشرفتهای علوم و تکنولوژی سرعت تغییرات محیط زیست را باعث شده است
این عوامل مشکلاتی را ایجاد می کند که نه تنها بر محلی یا اجتماعی خاص بلکه بر جمعیت سراسر دنیا اعم از کشورهای پیشرفته اثر می گذارند و با توجه به رشد جمعیت انسانی در دنیا و کمبود مواد غذایی همیشه یکسری راه حل هایی برای کاهش جمعیّت ( کنترل جمعیت ) و یا افزایش مواد غذایی ارائه شده است
با توجه به افزایش مواد مغذی تولید غذا در خشکی به مراتب مشکلتر از تولید غذا در دریاست و این با توجه به محدودیتی است که تولید در خشکی را مشکل می سازد و این نکته مهمی است که تغذیه و تولید از طریق دریاها بایست مد نظر مسئولین و کارشناسان قرار گیرد.
فهرست مطالب
- چکیده
- مقدمه
- ۱-۱ زمین شناسی
- ۱-۱-۱موقعیت و وسعت
- ۲-۱-۱ ناهمواریها ( پستی و بلندی )
- ۲-۱-شرایط آب وهوایی
- ۱-۲-۱ میزان بارش در استان
- ۳-۱ جمعیّت و تراکم نسبی
- ۱-۱-رودهای استان
- ۲-۱-حوزه آبریز رودخانه قمرود و قره چای
- ۳-۲ رودخانه قره چای
- ۴-۲ رودخانه قمرود
- ۵-۲ مشخصات سد گلپایگان
- ۶-۲ تاریخچه سد ۱۵ خرداد
- ۷-۲ ویژگیهای فنی سد مخزنی ۱۵ خرداد
- ۸ –۲ قناتها – چاهها
- ۱-۱تعیین ایستگاههای نمونه برداری
- ۲-۱روش کار و وسایل لازم
- ۱-۱نتایج
- ۲-۱موجودات نبتیک (نبتوزها ) Benthos
- ۱-۲-۴ شیرونومیده Chironomidae یا رقاص پشگان
- ۲-۲-۴ راسته Trichoptera یا بال موداران
- ۳-۲-۴ راسته Ephemeroptera یا زود میران
- ۴-۲-۴ راسته سنجاقکها یا Odonata
- ۵-۲-۴ راسته Diptera یا دوبالان
- ۶-۲-۴ راسته Plecoptera یا بال چین خورده ها
- ۷-۲-۴ رده شکم پایان یا Gastropoda
- ۸ –۲-۴ رده سخت پوستان Class Crustacea
- ۹-۲-۴ کرمها Worms
- ۱-۹-۲-۴ کرم لوله ای Tubifex
- ۳-۴ خانواده کپور ماهیان Cyprinidae
- ۱-۳-۴ نام علمی: Alburnus alburnus ( Linnaeus ۱۷۵۸ )
- ۲-۳-۴ نام علمی : (Alburnoides bipunctatus (Bloch ۱۷۸۲
- ۳-۳-۴ نام علمی : Leuciscus (squalius) cephalus (Linnaeus ۱۷۵۸)
- ۴-۳-۴ نام علمی : Capoeta macrolepis
- ۵-۳-۴ نام علمی : Capoeta arakica
- ۴-۴ خانواده رفتگر ماهیان Cobitidae
- ۱-۴-۴ نام علمی : Genus Noemachilus (hasselt ۱۸۲۳)
- ۲-۴-۴ نام علمی : Nemacheilus malapterurus
- ۱-۱نتیجه گیری
- ۲-۱پیشنهادات
- منابع فارسی
- منابع انگلیسی
منابع
- فارسی
- ابن رضا، سید حسین. 1365 ، قم از نظر اجتماعی و اقتصادی
- جیبی، طلعت. 1373 . جانور شناسی عمومی، جلد دوم وسوم، انتشارات دانشگاه تهران
- دبیران جغرافیایی استان قم. 1373 . جغرافیای استان قم
- ماهنامه آبزیان . 1374 . شماره 4
- وضعیت منابع آب کشور. شماره 14، اردیبهشت 1376 ، سازمان مدیریت منابع آب ایران. وزارت نیرو. مرکز تحقیقات منابع آب
- وضعیت منابع آب کشور. شماره 9، مهرماه 1373 ، سازمان مدیریت منابع آب ایران. وزارت نیرو. مرکز تحقیقات منابع آب
- وثوقی، غ و مستجیر، ب. 1373. ماهیان آب شیرین، انتشارات دانشگاه تهران
- وثوقی، غ و 1365. ماهی شناسی عمومی، پلی کپی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
- وثوقی، غ- 1365. شناسایی ماهیان حوزه دریاچه هامون، نامه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
- وثوقی،غ.1361. شناسایی ماهیان دریاچه پریشان چشمه ها و رودخانه های اطراف کازرون و محسنی، نامه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
- یدا ….، افشین. 1373 . رودخانه های مهّم ایران.
- لاتین
- Banarescu,p.1984.the Fresh Water Fishes of Europe Cyprinidae .
- Kaesteer , A. 1985 . Lehrbuch der speziellen Zoologie . Band . 1 . 2 . 3 . Gustav Fischer Verlag Stuttgart.
- Lagler, K.F.et al.,1962 . IChthyology . John Wiley 8 Sons , Inc . USA
- Nikolski, G.W.1957.Die Fische Tadschikistan.
- مقاله درمورد بررسی و مطالعه آبزیان سد
- پروژه دانشجویی بررسی و مطالعه آبزیان سد
- پایان نامه در مورد بررسی و مطالعه آبزیان سد
- تحقیق درباره بررسی و مطالعه آبزیان سد
- مقاله دانشجویی بررسی و مطالعه آبزیان سد
- بررسی و مطالعه آبزیان سد در قالب پايان‌نامه
- پروپوزال در مورد بررسی و مطالعه آبزیان سد
- گزارش سمینار در مورد بررسی و مطالعه آبزیان سد
- گزارش کارورزی درباره بررسی و مطالعه آبزیان سد