نقش زبان در ایجاد ارتباط

جامعه‌شناسی، و انسان‌شناسی بر روی شماری از موضوعات آن صورت می‌گیرد که بسیاری از آنها را در این مورد بررسی قرار خواهیم داد.

در این فصل توجه خود را معطوف به کاربرد اصلی زبان ، یعنی ارتباط ، خواهیم کرد. خواهیم دید ارتباط چه مشکلاتی برای کاربرد شناسی ایجاد می‌کند و دارای کدام ساخت است . در نهایت به برخی موضوعات ویژه در کاربرد‌شناسی خواهیم پرداخت.

نتیجه

به طور اجمالی پنج موضوع ویژه در کاربردشناسی را مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم: جملات و افعال اجرایی، کنش های کلامی، معنا- گفته- دلالت، پیش فرض کاربردشناسی، و ارجاع متکلم. هر نظریه عام کاربردشناسی بسنده باید توجیه گرا این پدیده ها باشد. نکته موجود درباره کاربرد شناسی این است که اتفاق نظر کلی در مورد شکل عام یک نظریه کاربرد شناختی وجود دارد، و پژوهش ها و تحقیق های جالب تر و سخت تری باید در درون این نظریه صورت بگیرد.

طرح مسئله

شاید رایج‌ترین ویژگی تعامل انسان که به سختی آن را قابل ملاحظه می‌دانیم، این است که ما صحبت می‌کنیم. بعضی اوقات با اشخاص خاص، بعضی اوقات با هر کس که گوش می‌دهد، و در زمانی که کسی را برای گوش کردن نمی‌بابیم، با خودمان صحبت می‌کنیم. اگرچه زبان انسان، نقش‌های بسیار متنوعی را ایفاء میکند- از بیدار کردن کسی در صبح زود با گفتن تا نامگذاری یک کشتی با گفتن ولی در اینجا به آن کاربرد‌‌های زبان خواهیم پرداخت که برای ارتباط انسان، ابزاری است. برای مثال، متکلمین ماهر زبان انگلیسی حقایقی از قبیل زیر را می‌دانند:

• الف- برای سلام به کارمی‌رود.
• ب- برای خداحافظی به کار می‌رود.
• ج – گروه به طور صحیح می‌تواند توسط متکلم در یک موقعیت خاص برای اشاره به میز خاصی بکار برود.
• د – گروه به طور صحیح می‌تواند توسط متکلم در یک موقعیت خاص برای اشاره به میز خاصی بکار برود.
• ه – برای درخواست نمک به کار می‌رود.
• و – برای پرسیدن سن شخصی به کار می‌رود.
• ز – برای بیان اینکه باران می‌بارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• ح – برای قول دادن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ما از این فهرست می‌توانیم به شمه‌ای از انواع گسترده کاربردهای احتمالی زبان دست یابیم، ولی قبل از مرور این کاربردهای گوناگون، نخست باید بین استفاده از زبان برای انجام دادن کاری، و استفاده از زبان در انجام کاری تمیز قائل شویم، بدون شک یک حقیقت بسیار مهم درباره انسان این است که ما زبان را در اکثر  افکارمان به کار می‌بریم. احتمال دارد که برخی از افکار راکه به آن می‌اندیشیم، و به ویژه افکار مجرد و انتزاعی را، اگر زبانی در دسترس نداشتیم، نمی‌توانستیم به آنها بیاندیشیم. این حقیقت ممکن است برای حیات شناختی ما مهم باشد ، ولی برای مفهوم کاربرد شناختی کاربرد زبان ، یعنی استفاده از زبان برای انجام  کارها، مهم نیست . وقتی توجه خود را  بر اینکه مردم با استفاده از زبان می خواهند چه بکنند،  معطوف می‌کنیم، در واقع توجه خود را معطوف به این می‌کنیم که شخص با کلمات در مواقع خاصی که می‌ماند ، در واقع بر نیات، مقاصد، تاورها ، و آرزوها یی که یک متکلم در صحبت کردن دارد، متمرکز می‌شویم .

صحبت کردن همواره بدون تلاش وامری عادی است، ولی کاربرد موفق زبان عملی فوق‌العاده پیچیده است، همانطور که این موضوع را هرکس به عنوان فردی بزرگسال که سعی کرده است تا زبان دومی را یاد بگیرد، می‌داند. افز‌ون بر این‌، کاربرد یک زبان بیش از دانستن آن و قادر به تولید وفهم جملات آن است. ارتباط همچنین امری اجتماعی است، که معمولاَ در درون بافت نسبتاَ به خوبی تعریف شده موقعیت اجتماعی صورت می‌گیرد. در چنین بافتی ما به دیگران اتکا می ‌کنیم تا در درک ما از اینکه آن موقعیت چیست، سهیم باشند. با مردمی که می‌شناسیم ، به فهمیدن مشترک متکی هستیم تا ارتباط تسهیل شود. ولی این فرایند ،چگونه  فرایندی است؟ ارتباط زبانی به آسانی حاصل می‌شود ولی مسلم است که به آسانی قابل توضیح نیست، هر نظریه ارتباط زبانی که شایستگی این عنوان را داشته باشد،باید سعی ن‌‌ماید تا به سوالات زیر پاسخ دهد:

1. ارتباط زبانی (موفق) چیست؟
2. ارتباط (موفق) چگونه صورت می‌گیرد؟

برای مثال ، فرض کنید‌ که یک متکلم قصد دارد تا به شنونده‌ای گزارش کند که جاده یخ زده است. چه چیزی متکلم را قادر می‌سازد تا بتواند این موضوع را به شنونده بگوید؟     ‌

( جای تعجب است که این سوالات در پیشینه هیچ رشته اصلی بطور جامع مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. زبان‌شناسی با توجه به ویژگی ساختاری زبان، سعی کرده است تا پدیده‌های ارتباطی را در خارج از قلمرو اصلی آنها بداند. به همین منوال ، می‌توان آن علایق فلسفی درباره معنی، صدق، وارجاع را  بدون بررسی جزئیات امر ارتباط  دنبال کرد. روانشناسی سنتی توجه خود را معطوف به پردازش جمله‌ها می‌کند، اما علاقه زیادی به ویژگی‌‌های پدیده‌های ارتباطی ندارد. در نهایت، برخی جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان شروع به بررسی گفتگوها و مکالمات کرده‌‌اند، با این وجود مسئله ماهیت خود ارتباط را نادیده گرفته‌اند (یا فرض کرده‌اند که پاسخ آن را داده‌اند) . بنابراین، چیزی که مورد نیاز است، رویکردی منسجم به پدیده ارتباط است که در آن مسئله ماهیت ارتباط مرکز تحقیق و بررسی باشد.)  فقط  در سالهای اخیر شکل یک نظریه بسنده ارتباط شروع به شکل‌گیری کرده است،و.زمان و پژوهش بیشتری مورد نیاز است تا مفصلاً آن را کشف کند.

 مشکلات موجود در الگوی پیام

شنونده برای تعیین معنای بیانات، باید قادر باشد که جملاتی را که منعکس کننده‌ ویژگی‌های ساختی پییده  زبان انسان است، از قبیل ابهام ساختگی و وابستگی‌های ناپیوسته ( بحث این موارد در فصل 5 را به خاطر بیاورید)، از طریق ذهنی پردازش کند. رمز‌گشایی معنای( معناهای ) یک جمله ، بدون شک بخشی مهم از ارتباط دژبانی است، ولی فرایند ارتباط با پردازش ویژگی‌های ساختی و رمز‌گشایی پایان نمی‌یابد. در واقع، موارد قابل ملاحظه بیشتری برای پردازش وجود  دارد، و در اینجاست که الگوی پیام را به طور اجمال بررسی خواهیم کرد، و در این کار امیدواریم بتوانیم تصوری از اینکه تا چه حدی پردازش ارتباط پیچیده و غامض می‌باشد، ارائه نماییم.

نخست آنکه بسیاری از جملات از لحاظ زبانی مبهم می‌باشند و شنونده باید تعیین کند که کدام معنای  ممکن جمله، همانی است که متکلم می‌خواهد در آن لحظه منتقل کند. بنابراین ، از دیدگاه الگوی پیام، ابهام زدایی فرایندی است که اصول و قواعد بر آن حاکم نیست، و الگوی پیام بدون تردید هیچ اصولی از این نوع را ارائه نمی‌دهد. ولی در واقعیت، ابهام زدایی تصادفی و بدون قاعده نیست، بلکه معمولاَ کاملاَ قابل پیش بینی است. اگر چه موارد طنز آمیز سوء تفاهم برخی اوقات پیش‌ می‌اید و اما در کل، ما معنا و تفسیر صحیح و مناسب یک جمله‌ مبهم را در می‌یابیم. شنونده برای فائق آمدن بر ابهام، توجه کنید که بدون برخی سرنخ‌های اضافی ( مانند آهنگ گفتار مبالغه‌آمیز)،A   نمی‌داند که B آیا جمله‌ای را اظهار می‌کند و یا سئوالی را می‌پرسد:

اظهار : It was worse  getting Milwaukee’s weather!

پرسش: which weather was   it worse to get?

این همان مشکل ابهام  زدایی است.

دوم اینکه، الگوی پیام توجیه‌گر این حقیقت نیست که پیام غالباَ حاوی اطلاعاتی درباره‌ چیزهای خاصی است که به آن ارجاع شده است، و چنین ارجاعی را نمی‌توان منحصراَ توسط معنای بیانات تعیین کرد. برای مثال ، عبارت The shrewd politicians را می‌توان در موقعیت‌های مختلف برای عطف به افراد مختلفی ، از قبیل وینستون چرچیل، ریچارد نیکسون ، و فرانکلین دی. روزولت به کار برد.

ولی این عبارت هواره به یک معنا است( یعنی « سیاستمدارانی که زرنگ هستند») . شنونده‌ای که در شنیدن این عبارت، ریچارد نیکسون را در ذهن دارد، اما مورد ارجاع متکلم شخص فرانکلین روزولت است، پیام را به طور صحیح نخواهد فهمید. پس الگوی پیام باید با مکانیسم‌هایی برای مشخص کردن صحیح مورد اشاره به یک شخص ، مکان ، یا شیء تکمیل شود. این همان مشکل تعیین نیافتگی ارجاع ( به واسطه  معنی) است.

سوم اینکه ، الگوی پیام ارتباط موفق را فقط به عنوان تولید، شنیدن ، و فهمیدن عبارات معنادار می‌داند. ولی همه‌ اینها تنها چیزهایی نیستند که در ارتباط خیل هستند. چیزی که در الگوی پیام تا بدینجا وجود دارد، همان توجیه ثبت ارتباطی متکلم است، که به طور کل منحصراَ توسط معنای گفته‌ بیان شده تعیین نمی‌شود، بلکه بخشی از پیام منتقل شده است. برای مثال ، I’ll be there tonight می‌تواند پیش‌بینی ، قول، یا حتی تهدید باشد که بستگی به نیات متکلم در موقعیت‌های مناسب دارد. به رغم این نیات گوناگون از طرف متکلم، این جمله فقط دارای یک معنای صحیح است. این همان مشکل تعیین نیافتگی نیت ارتباطی ( به واسطه معنا) می‌باشد.

رویکردی استنتاجی به پدیده‌ ارتباط

اگر ارتباط بین نیت ارتباطی متکلم ( پیام ) و جمله، رمز‌گردانی قرار دادی پیام به صورت جمله به واسطه‌ معنا نباشد، پس این ارتباط چیست؟ یعنی ارتباط بین اصوات و نیات ارتباطی که باعث می شود تا ارتباط در تمامی شکل‌هایش امکان‌پذیر باشد، کدام است؟

اساساَ ، این ارتباط ، ارتباطی استنتاجی است . طبق نظریه‌ ارتباطی ارائه شده در اینجا ( به باخ و هارنیش ، 1979 رجوع کنید)، ارتباط زبانی وقتی موفق است که شنونده ، با شنیدن لفظ، نیت ارتباطی متکلم را تشخیص دهد. بنابراین، پاسخ‌های زیر را برای سوآلات چنین مطرح می کنیم:

ارتباط زبانی وقتی موفق است که شنونده نیت ارتباطی متکلم را تشخیص دهد. ارتباط زبانی به این دلیل حاصل می شود که متکلم و شنونده دارای نظام مشترکی از استراتژی‌های استنتاجی می باشند که از گفته‌های یک عبارت به شناخت شنونده از نیت ارتباطی متکلم منجر می‌گردد.

اگر این رویکردی صحیح برای اعمال به ارتباط باشد، پس نیازمند آنیم که نکات بیشتری درباره‌ استراتژی‌های استنتاجی بدانیم. ما می‌خواهیم بدانیم چگونه چنین نظامی می‌تواند توجیه‌گر ارتباط موفق باشد، در حالی که محدودیت‌های الگوی پیام را نیز نداشته باشد. به ویژه ، مایلیم بدانیم چگونه مفهوم نیات ارتباطی را در نظر می‌گیرد، این نیات ارتباطی را منحصراَ تعیین شده توسط معانی لفظ‌های بیان شده نمی‌داند، توجیه‌گر طرق برقراری ارتباط از قبیل تحت‌اللفظی، غیر تحت‌اللفظی، مستقیم، غیر مستقیم می باشد.

الگوی پیام در ارتباط زبانی، فقط در مورد شکل فوق‌العاده ایده‌آلی از ارتباط اعمال می شود. که در واقع هرگز رخ نمی‌دهد! با وجود این ، اگر شخصی سعی نماید تا یک نظریه  واقعی از ارتباط عادی را ارائه دهد، در آن صورت این ایده که قواعد یا قراردادهای زبان اصوات را با پیام‌ها به  (6) رجوع کنید. مرتبط می‌سازد، باید جای خود را به این ایده بدهد که نظام‌های استنتاج مورد نظر و باورهای مشترک در کارند، و اینکه ، در نتیجه کار اصلی بخش ارتباط در کاربرد شناسی همانا بررسی این نظام‌ها  می باشد.

در آنچه در زیر خواهد آمد، ما دقیقاَ همین کار را خواهیم کرد. ایده‌ اصلی کاملاَ ساده است: یعنی ارتباط زبانی نوعی حل معمای جمعی است، بنابراین متکلم باید لفظی را انتخاب کند که با عنایت به بافت گفته چنین تشخیصی را تسهیل سازد.

از دیدگاه شنونده، مشکل همانا تشخیص صحیح نیت متکلم براساس کلماتی است که متکلم برگزیده و همچنین بافت گفته است.

الگوی استنتاجی ارتباط چنین می‌گوید که در طی یادگیری صحبت به زبان خود، ما همچنین یاد می گیریم که چگونه با آن ارتباط برقرار نماییم، و یادگیری این، مستلزم فراگیری انواع باورهای مشترک یافرض‌ها و همچنین نظای از استراتژی‌های استنتاجی‌است این فرض‌ها ما را قادر می‌سازد تا نکات مفیدی در خصوص شنوندگان ( یا متکلمین) بالقوه حدس بزنیم ، و استراتژی‌های استنتاج نیز برای طرفین درگیر در امر ارتباط الگوهای کوتاه و موثری از استنتاج را ارائه می دهد که شخص آنچه را که باید سعی در انتقالش داشته باشد، از آنها بیان کند. روی هم رفته ،این فرض‌ها و استراتژی‌ها شالوده‌ای برای توجیه ارتباط زبانی موفق را ارائه می‌دهند.

• مقدمه
• طرح مسئله
• (الگوی  پیام ارتباط زبانی)
• مشکلات موجود در الگوی پیام
• رویکردی استنتاجی به پدیدة‌ ارتباط
• فرض ها
• فرض زبان (LP )
• فرض ارتباطی (CP)
• فرض تحت اللفظی بودن (LP)
• فرض های محاوره ای (Con Ps)
• ارتباط مستقیم و تحت اللفظی
• استراتژی مستقیم
• (گام اول)
• (گام دوم)
• (گام سوم)
• (گام چهارم)
• استراتژی تحت اللفظی
• (گام پنجم)
• (گام ششم)
• ارتباط غیر تحت اللفظی
• طنز، طعنه
• صنایع ادبی
• مجاز
• استعاره
• (گام ۵)
• (گام ۶)
• ارتباط غیر مستقیم
• (گام هفتم)
• (گام هشتم)
• نتیجه: نظریه های استنتاجی و الگوی پیام
• گفتمان و محاوره
• زبان و بافت
• ساخت محاوره به ترتیب زمان
• صحت گشایی
• ۱- عادی و روزمره
• ۲- غیررسمی
• ۳- رسمی
• نوبت گیری
• پایان صحبت
• جملات اجرایی
• کنش های کلامی
• معنا، گفتار، و دلالت
• معنای متکلم
• گفته
• دلالت
• کمیت
• کیفیت
• ربط
• روش
• پیش فرض کاربرد شناختی
• انواع پیش فرض:
• مثال
• مثال
• مثال
• ارجاع متکلم
• ارجاع تحت اللفظی مفرد
• ارجاع مفرد غیر تحت اللفظی
• ارجاع مفرد غیر مستقیم
• نتیجه