تاریخچه سفر و جهانگردی در جهان

مفاهیم جهانگردی :

درک واژگان مفاهیم اصولی که در محتوای مسافرت و صنعت جهانگردی به کار برده می شود چارچوبی اساسی به دست می دهد که مبنای بیشتر بحث هایی است که در این باره انجام می گیرد. به سبب ناملموس بودن این صنعت کاربرد واژگان گوناگون متداول خواهد بود.

جهانگرد :

اصطلاح توریست یا همان جهانگرد از قرن نوزدهم معمول شد . در آن زمان اشراف‌زادگان فرانسه می بایست برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه های لازم زندگی اقدام به مسافرت می نمودند . این جوانان در آن زمان توریست نامیده می شدند و بعدها در فرانسه این اصطلاح در مورد کسانی بکار می رفت که برای سرگرمی و وقت گذرانی و گردش به فرانسه سفر می کردند و بعدها با تعمیم بیشتر به کسانی اطلاق می‌شد که اصولا به این منظور سفر می رفتند . کم کم کلمه توریست به زبانهای دیگر نیز وارد شد و از آن واژه توریسم به وجود آمد . برای اولین بار در سال 1925 کمیته مخصوص آمارگیری مجمع ملل افراد زیر را جهانگرد شناخت :

1. کسانی که برای تفریح و دلایل شخصی یا مقاصد پزشکی و درمانی سفر می کنند .
2. کسانی که برای شرکت در کنفرانسها ، نمایشگاهها ، مراسم مذهبی ، مسابقات ورزشی و از این قبیل به کشورهای دیگر می روند .
3. کسانی که به منظور بازاریابی و امور بازرگانی مسافرت می کنند .
4. افرادی که با کشتی مسافرت می کنند و در بندری در مسیر راه تا 24 ساعت اقامت می نمایند .

سازمان جهانی جهانگردی (WTO) ، جهانگردی را در قالب دیدارکنندگان تعریف کرده است  : «بازدیدکنندگان یا دیدارکنندگان کسانی هستند که به کشور دیگری غیر از کشور محل اقامت خود وارد می شوند و مقصودی به غیر از آنچه در کشور خود داشته اند پیگیری می نمایند . این گروه شامل جهانگردان دیدارگر میان روزی (کسانی که به    گشت های کوتاه تفریحی) می روند نیز می گردد . جهانگردان کسانی هستند که حداقل یک شب و حداکثر یکسال را در کشور مقصد می گذارنند و هدفشان سرگرمی ،تفیح ، سلامتی و کسب آرامش ، مطالعه ، زیارت یا ورزش و امثالهم می باشد . دیدار گران میان روزی نیز کسانی هستند که کمتر از یک شبانه روز با هدف سرگرمی و تفریح صرف سفر می نمایند.»

بررسی پیشینه پژوهش

تاریخچه جهانگردی و تفسیرهای جامعه شناسی در مورد تغییر نیازهای مسافران در دوره های  مختلف یکی از مطمئن ترین منابع شناخت انگیزه های مسافرت در اعصار گوناگون است . به منظور درک محیط نوین جهانگردی و درک مسئله ها و چالش هایی که پیش روی دست اندرکاران این صنعت قرار دارد مروری گذرا بر روند تاریخی این صنعت از اهمیت خاصی برخوردار است .

عهد باستان

مردم متعلق به تمدنهای ماقبل تاریخ با این انگیزه مسافرت می کردند که بتوانند غذا به دست آورند، از خطر دوری جویند یا به مناطقی که دارای آب و هوای مساعدتری است نقل مکان کنند . با افزایش مهارت و کسب فنون ، نیاز انسان به زندگی بدوی و خانه بدوشی کاهش یافت و در دوره های بعد انسان با انگیزه تجارت و تهاتر کالا مسافرت می کرد . درحالیکه امپراتوری های عهدباستان در قاره های آفریقا ، آسیا و خاورمیانه رشد می کردند ، ساختار زیربنایی ایجاب می کرد که جاده سازی شود و راههای آبی بوجود آید و برای ساده تر شدن مسافرت وسایل نقلیه تهیه گردد . آغاز مسافرت های رسمی دولتی خود نتیجه مستقیم اقدامات حکام مناطق مختلف بود که نمایندگان خود را به مکانهای دوردست اعزام می نمودند تا جنگ های قبیله ای را اداره کنند و از شهروندان مالیات بگیرند .

در دوره های حکومت خانواده های سلطنتی در مصر مسافرت بیشتر با قصد تجارت و تفریح انجام می گرفت و اینگونه مسافرت ها رونق زیادی یافت . در آن زمان دولتها اقدام به جاده سازی کردند و در نقاط مختلف علامتهایی نصب گردید که نشان دهنده فاصله نقاط بود . یونانیان باستان در امر پیشبرد و توسعه مسافرت و جهانگردی در دو زمینه خاص فعالیتهای چشمگیری کردند . نخست با ضرب سکه و جایگزین کردن آن به جای کالا مشکل مسافران را در امر حمل کالا برای انجام معاملات حل کردند و دوم زبان یونانی در سراسر حوزه مدیترانه رواج یافت و ارتباطات به صورت راحت تری برقرار می شود . فردی به نام پوسانیاس که اهل یونان بود درسال 170 میلادی کتابی به نام راهنمای یونان منتشرکرد که این کتاب مشتمل بر 10 جلد بود و مسافران را راهنمایی می کرد .

امپراطور روم زمانی که به اوج خود رسید، مقامات دولتی و طبقه حاکم روزهای صلح و آرامش را در تفریح بسر می بردند و کسانی که از امپراطوری روم باستان به خارج میرفتند به خرید کالا علاقه نشان می دادند. مسئله پنهان کردن کالاهای گمرکی در آن زمان رواج یافت زیرا 25% واردات به عنوان عوارض گمرکی ضبط می گردید .

تمدنهای آسیایی هم تاریخ بلند بالایی از سیاحت دارند که نمونه های بارز آن وجود تفریحگاههایی در مناطق خوش آب و هوای چین و ژاپن در مناطق تابستانی می باشد .

قرون وسطی

سده پنجم تا چهاردهم میلادی را قرون وسطی می نامند . در این دوره مسافرت و تجارت رونق خود را از دست داد زیرا جاده ها تقریبا از بین رفته و شرایط مسافرت بسیار مشکل و حتی خطرناک شده بود. در سده چهاردهم مسافرت به قصد زیارت به صورت یک پدیده انبوه درآمده بود و مسیحیان به بیت المقدس و روم مسافرت می کردند. مسئول کاروان در ازای مبلغ مشخصی که دریافت می کرد همه هزینه های مربوط به رفت و برگشت را می پرداخت : کارت عبور ، غذا ، خوابگاه و استراحتگاه حیوان . برای حمل مسافران و رهایی از دیوان سالاری این اشخاص رشوه پرداخت می کردند . از مشهورترین جهانگردان می توان به مارکوپولو و سرجان مندویل اشاره کرد.

رنسانس

از سده چهارده تا هفده بیشتر مسافرتها با هدف کسب دانش و تجربه آموزی انجام می شد . اروپاییان در قرن 15 و 16 میلادی به اکتشاف دریایی مهمی دست یافتند و پس از عبور از مغرب و جنوب آفریقا سرانجام به جنوب شرقی آسیا راه یافتند . در انگلستان ملکه الیزابت اول برای تربیت نمایندگان خارجی برای گروهی از اشراف گذرنامه صادر می گرد و این افراد برای کسب دانش و تجربه های جدید معمولا به چین مسافرت می کردند . نجبا و اشراف زادگان فرانسوی نیز برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه اقدم به مسافرت می کردند و آنها را توریست می خواندند.

انقلاب صنعتی

انقلاب صنعتی که از سال 1750 تا 1850 ادامه یافت پایه و اساس گردش های دسته جمعی را بوجود آورد . در این دوره کارگران ساده کشاورزی که در مناطق روستایی وجود داشتند رهسپار شهرها و کارخانه های تولیدی شدند و همین مساله باعث تغییرات ژرف اقتصادی و اجتماعی شد . بروز انقلاب در امر حمل و نقل ابتدا در راههای آهن و کشتی های بخار اتفاق افتاد سپس با ساخت اتومبیل ادامه یافت و در نهایت باعث استفاده جهانگردان از هواپیما و مسافرت به نقاط دوردست دنیا شد  . این تحولات منجر به پیدایش اولین تشکیلات سازمان یافته جهانگردی شد . تدوین قوانین و مقررات در زمینه حق مرخصی برای کارمندان و از طرف دیگر بالا رفتن سطح زندگی مردم و علاقه مندی به بهبود وضع زندگی و کنجکاوی نسبت به وضع زندگی و پیشرفت سایر ملل کمک شایانی به توسعه جهانگردی نمود .

جهانگردی انبوه پیامد منطقی تغییرات کلیدی اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و تکنولوژیکی پس از جنگ جهانی دوم بود. مسافرت با جت در سال 1958 نقطه عطف سفرهای انبوه به شمار می رود. جهانگردی انبوه تا اواسط سالهای 1970 موضوع روز بود و از آن پس به تدریج جهانگردی نوین جایگزین آن شد . باید اذعان کرد که جهانگردی انبوه یکباره ناپدید نمی شود و یا جهانگردی نوین کاملا جایگزین نمی شود، معهذا نرخ رشد جهانگردی نوین از این زمان از جهانگردی قدیم پیشی می گیرد.

تاریخچه سفر و جهانگردی در ایران

سفر و جهانگردی در ایران باستان

هرچند که گذشت زمان و هجوم اقوام بیگانه به ایران موجب از بین رفتن منابع غنی تمدن کهن پارسی گردیده لیکن از لابلای اوراق به جا مانده و گفته های اقوام همسایه اینطور استنباط می شود که ایرانیان مردمانی بوده اند شاد زیست، آزاده، متمدن و اهل دانش اندوزی و تبادل فرهنگی. در دوران ایران باستان اندیشه های ایرانی در سراسر گیتی پراکنده بود و این عامل خود نشانی از سیروسفر دارد . در اوستا کتاب دینی ایرانیان باستان ، نواختن و موجبات آسایش فراهم نکردن برای مسافران جزو گناهان کبیره به شمار می آمده است . آیینها و آدابی که از ایرانیان باستان به جا مانده نیز نمایشگر آن است که این قوم مردمانی اهل سیروسفر و گشت و گذار بوده اند که آیین سیزده نوروز از آن جمله است .

سفر و جهانگردی در دوران هخامنشی

پس از انقراض دولت ماد و برقراری حکومت هخامنشی تشکیلاتی برای امر سفر فراهم شد که می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1. ایجاد پل برروی رودخانه ها برای اولین بار به دستور کوروش .
2. ساختن بناهای عام المنفعه مانند کاروانسرا ، راهنمایی ، آب انبار و …
3. احداث شاه راهها توسط داریوش .
4. تاسیس «دیوان برید» که وظیفه آن نگهداری شاه راهها و چاپارخانه درمیان راهها و گماردن ماموران ویژه در مسیر راهها بود.

سفر و جهانگردی در دوران اسکندر

غلبه اسکندر درسال 331 پیش از میلاد بر ایران به کلی احوال فرهنگ و تمدن ایران را دگرگون ساخت و تمدن و زبان یونانی در ایران وسعت گرفت و به دنبال آن ورود خارجیان به ایران سرعت بیشتری یافت . از کارهای اسکندر در این دوره می توان احداث هفتاد شهر در سرزمینهای مفتوح ایران و افزایش سرعت ارتباطات و حمل و نقل از طریق وسیع تر کردن جاده ها نام برد .

سفر و جهانگردی در دوره اشکانی و ساسانی

250 سال پیش از میلاد دولت اشکانی بنیان گذاشته شد . پادشاهان اشکانی به تناسب تغییر فصل در شهرهای مختلف ایران گردش می کردند و برای بهبود وضع راهها اهتمام فراوان داشتند از جمله تسهیلات سفر در این دوره میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

1. احداث راه ابریشم که از مهمترین شاهراه های بازرگانی دنیای قدیم است .
2. اخذ عوارض از کالاهای مختلف .
3. امنیت جاده ها و تامین آسایش کاروانهای تجاری و نظارت در کارهای تجاری و اقتصادی .
4. تدوین و تثبیت جزئیات مربوط‌ به‌مسیرهای مسافرتی ‌از نظر جغرافیایی، اقتصادی‌ و…

سفر و جهانگردی در دوران اسلامی

بعد از غلبه اعراب ، تجارت رونق خود را از دست داد و به دلیل اغتشاشات داخلی فرصت آبادانی و راهسازی نبود ولی بعد از طی بحرانها آل بویه ، آل زیاد و غزنویان به مرمت جاده ها و احداث و تعمیرکاروانسراها همت گماشتند بطوریکه در آن زمان سیروسیاحت در سرزمینهای اسلامی و به خصوص ایران بسیار آسان بود و نظیر آن در آن زمان درهیچ جای دیگر دنیا میسر نبود .

سفر و جهانگردی در دوران مغول

درسال 616 هجری قمری قوم مغول به ایران یورش آورد و شهرهای آباد ایران از بین رفت . مغولها در حملات و تعقیب فتوحات خود به اروپای شرقی هم یورش بردند . این دوره را باید نقطه عطقی در روابط شرق و غرب به حساب آورد که باعث شد قطب تمدن دنیا پس از دوران طولانی به غرب متصل شود .

سفر و جهانگردی در دوران صفوی

عصر صفوی دوران طلایی جهانگردی در ایران بود . در این دوره انگلیسیها درصدد برآمدند که با ایران روابط تجاری برقرار کنند . امنیت راههای ارتباطی و تاسیسات اقامتی متعدد و مناسب از جمله دلایلی بود که باعث شد شمار زیادی از افراد به ایران سفر کنند.

سفر و جهانگردی پس از صفویه

در دوره قاجار روابط سیاسی گسترش یافت و از طرفی راهها و جاده های بسیاری احداث شد و عصر اتومبیل آغاز گشت که با ورود آن به ایران سیروسیاحت افزایش یافت . به دنبال آن خطوط راه آهن و هوایی در ایران احداث شد که در بهبود وپیشرفت اقتصادی و جهانگردی کشور موثر شد . تا قبل از جنگ جهانی دوم جهانگردی در ایران به صورت رسمی و برنامه ریزی شده نبود ولی با ایجاد راههای ارتباطی بویژه راههای زمینی ایران به صورت یکی از ممالک پذیرایی جهانگردان خارجی درآمد . از این رو در وزارت کشور شورایی به نام شورای عالی جهانگردی بوجود آمد که تا سال 1342 به امور جهانگردی می پرداخت و به دنبال آن سازمان جلب سیاحان وابسته به نخست وزیری تاسیس شد . سازمان جلب سیاحان از همان ابتدای تاسیس یک واحد آماری به منظور مطالعه خصوصیات جامعه جهانگردان خارجی و بازارهای جهانگردی تشکیل داد و این واحد با اجرای چند طرح آماری توانست بسیاری از خصوصیات آنها را مورد سنجش قرار دهد و آمارهای لازم را تحصیل نماید . در سال 1353 سازمان جلب سیاحان با وزارت اطلاعات ادغام گردید و پس از انقلاب اسلامی وزارت اطلاعات و جهانگردی با تغییرات بنیادی به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی و سرانجام به فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر یافت . به موازات این تغییرات اداری امکانات پذیرایی از جهانگردان نیز به سرعت افزایش یافت . در سال 1341 تعداد جهانگردان خارجی به ایران معادل 74 هزار نفر بود و در سال 1356 به 678 هزار نفر رسید . در سالهای بعدی نیز غیر از سالهای 1359 تا 1366 به دلیل وقوع جنگ تحمیلی ، در بقیه سالها با رشد تعداد جهانگردان مواجه بودیم .

دیدگاه جهانگردان پیشین

بررسی دیدگاه و نگرش مسافران تاریخ و تفسیرهای ارزشمند جامعه شناسی در مورد تغییر نیازهای مسافران در دوره های مختلف راهی مطمئن برای شناخت انگیزه مسافرت است و زمینه ای از تحقیق است که تاریخچه ای بلند از موضوع روانشناسی و انگیزه را پوشش می دهد. در این میان مطالعه و بررسی سفرنامه های جهانگردان پیشین یکی از بهترین منابع برای شناخت دیدگاه جهانگردان است .

قدیمی ترین سفرنامه که به زبان فارسی است سفرنامه ناصرخسرو حکیم و شاعر بزرگ ایرانی است که بواسطه خوابی که می بیند از خواب غفلت بیدار می شود و پیش از حمله تازیان به ایران سفر می کند . وی ایران را دارای تمدن عظیم و کهن می خواند . نوشته های او به همراه سفرنامه سیاحان دیگری از جمله هرودت مورخ معروف یونانی که در زمان هخامنشی از ایران بازدید کرد و همچنین کزنفون مورخ و فیلسوف آتنی که در جوانی شاگرد سقراط بود ، شکوه و عظمت ایران را ستایش کرده اند . ابن بطوطه نیز از بارزترین ایرانگردان پس از انقراض پادشاه ساسانی است . وی سفر خود را در سال 725 هجری قمری با دید عبرت آموزی آغاز نمود و به دلیل زهدی که داشت به هرشهری که وارد می شد به سراغ مشایخ و پیران طریقت می رفت . هنگام اقامت در اصفهان درباره روحیات مردم آن شهر می نویسد : «اهالی اصفهان مردمی زیبارویند ، رنگ آنها سفید و روشن و متمایل به سرخی است ، شجاعت و نترسی از صفات بارز ایشان می باشد . آنها مردمانی گشاده دستند ، همچشمی و تفاخر در میان آنان در مورد اطعام و مهمان نوازی وجود دارد ، ….» .

دیدگاه جهانگردان کنونی

ضرورت آگاهی هرچه بیشتر نقطه نظرات جهانگردان در جهت رفع موانع و محدودیتها و در نهایت ارائه راه حل در پیشبرد توسعه صنعت کشورمان ، ضرورت پرداختن به این مطلب را آشکار می کند. متاسفانه به دلیل تبلیغات سوء از سوی رسانه های استکبار جهانی بسیاری از جهانگردان از مسافرت به ایران خودداری می کنند . یک گروه از جهانگردان سوئدی که برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی توسط شرکت خدمات مسافرتی سیروسفر از نقاط مختلف ایران دیدن کردند همگی متفق القول بودند که : «برخلاف تبلیغات رسانه های غربی، ایران از امن ترین کشورهای دنیا محسوب می شود و ما به جهانگردان خارجی توصیه می کنیم که در برنامه های سفرهایشان دیدار از ایران را در اولویت قرار دهند .»

خانم کارولین عضو یک گروه نوزده نفره جهانگردی استرالیایی که توسط شرکت خدماتی استقلال وابسته به سازمان سیاحتی و مراکز تفریحی بنیاد مستضعفان به مدت ده روز از جاذبه های سیاحتی و تاریخی شهرهای مختلف ایران دیدن نمودند ، در پایان سفر خود دریک مصاحبه مطبوعاتی اظهار نمود : « برعکس آنچه قبلا رسانه های خبری غرب به ما القاء کرده بودند ، حضور زنان درتمامی فعالیتهای اجتماعی بسیار مشهود است ، …. به اکثر کشورهای جهان مسافرت کرده ام ، اما به اعتقاد من ایران از زیباترین کشورهای دنیاست چرا که همه نوع جاذبه های تاریخی ، طبیعی و فرهنگی را یکجا دارد.»

دیدگاه کارشناسان جهانگردی در ایران

کارشناسان صنعت جهانگردی کسانی هستند که در جذب گردشگران تلاش و برنامه‌ریزی می کنند. یکی از مجموعه خدمات و فعالیتهایی که در این زمینه نقش عمده و اجرایی تری دارند آژانسهای توریستی هستند . هادی اشرف مدیرعامل آژانش گردشگری « ایران دوستان توریست» در خصوص نقش این آژانسها در توسعه صنعت گردشگری در ایران می گوید:

«آژانسها در واقع بازوهای صنعت جهانگردی هستند و می توانند پس از جرقه هایی که دولت در شناساندن کشور می زند ، گردشگران را جذب کنند اما نمی توانند متولی اصلی برای تبلیغات برون مرزی باشند … معرفی ایران به عنوان یک کشور توریستی باید از طریق دولت صورت بگیرد ، چرا که ممکن است ، آژانسها نتوانند اطلاعات صحیحی را به سوی مرزها انتقال بدهند … نمایشگاهها نیز محل جذب نیست بلکه محل مبادله اطلاعات است … میزان ورود جهانگرد در حداقل است و از توان مالی کافی نیز برخوردار نیستیم … در ایران جذب گردشگر را فقط آژانسها انجام می دهند درحالی که چندین ارگان و سازمان مثل سازمان ارتباطات اسلامی ، بنیاد مستضعفان و… چنین  مسئولیتی را برعهده گرفته اند اما در عمل از زیر آن شانه خالی کرده اند . مشکل ما نداشتن یک مرجع واحد برای تبلیغ و جذب گردشگر است … شاید بخش عمده ای از مشکلات همین تعداد مراکز تصمیم گیری و تعویض زودهنگام مدیران باشد».

ایشان در خصوص موانع قانونی جهانگردی نیز اینطور می گویند :

«پس از ریاست جمهوری آقای خاتمی بسیار از مقررات داخلی جهت ورود گردشگران تلطیف و تسهیل شده است ، مثل هماهنگی های وزارت امور خارجه و اتباع بیگانه . اما هنوز نیروی انتظامی در بعضی از شهرها اطلاعات کافی برای برخورد با گردشگران را ندارند و دلیل این امر نیز این است که در شهرستانها پلیس خود را محق هرگونه کنترلی و به هر مشکلی می داند . به عنوان مثال بسیاری از گردشگران برای عکسبرداری با مشکلات زیادی مواجه اند …. و هنوز اتوبوسهای حاوی گردشگران را در جاده ها متوقف می کنند ».

هدایت احمدی مدیرعامل آژانس گردشگری ققنوس و مدیر گروه پیشتازان تور در ایران شرایط فعلی گردشگری ایران را چنین توصیف می کند : «بررسی جغرافیایی توریستی ایران، سوابق تاریخی و عظمت فرهنگی کشور ، تنوع آب و هوا ، آداب و سنن ، جشن ها ، کوچ ها ، کوره راهها ، موسیقی و هنر ، صنایع دستی ، تسهیلات و امکانات نسبتا قابل قبول پذیرایی ، تنوع غذاها و میوه ها و از همه مهمتر مردم خونگرم و میهمان نواز ایران امکانات بالقوه ای برای جذب گردشگر در ایران هستند ، اما بی توجهی و نبود بودجه و مدیریت کارآمد و پاره ای مشکلات و معضلات دیگر مانع از رشد و توسعه این صنعت است . در کشور ما با وجود آگاهی مقامات و سازمانها و موسسات دست اندر کار صنعت گردشگری از اثرات مثبت اقتصادی توسعه جهانگردی تاکنون تحولات چشمگیری صورت نگرفته است . بدیهی است پویا نمودن صنعت گردشگری در ایران علاوه بر بررسیهای دقیق و برنامه ریزیهای وسیع با استفاده از تجارب و تخصص کارشناسان نیاز به همکاریهای وسیع و پشتیبانی مالی بخش دولتی در کلیه زمینه ها اعم از کارهای تبلیغاتی در سطح وسیع جهانی و سرمایه گذاریهای زیربنایی عظیم در سطح ملی را طلب می کند .»

شناخت اثرات جهانگردی

پدیده نوین جهانگردی که برخاسته از افزایش اوقات فراغت است به تدریج درتمامی جوامع جهان رسوخ کرده و از جنبه های گوناگون ، آثاری بسیار مثبت یا منفی به بارآورده است .

امروزه مهمترین بخش از اوقات فراغت افراد در جامعه های گوناگون به جهانگردی اختصاص یافته است. از این رو در جنبه های گوناگون زندگی بشریت معاصر تاثیر فراوان می گذارد. جهانگردی اقتصاد جهانی را کاملا تحت تاثیر قرار می دهد و منبعی مهم برای شکوفایی اقتصاد کشورهای درحال توسعه و برقرار کننده توازن مالی در اقتصاد بین المللی کشورهای فقیر و غنی است و زندگی اجتماعی را با ایجاد مشاغل گوناگون و ارتقای سطح درآمد طبقات وسیعی از مردم تغییر می دهد . تاثیر جهانگردی بر سیاست ، فرهنگ ، آداب و رسوم و خلاصه همه جنبه ها و مظاهر فرهنگی و معنوی جهانگردان و مردم مناطق مورد بازدید بسیار قابل توجه است .

تاثیر جهانگردی بر اشتغال

اهمیت تامین شغل برای افراد و کاهش بیکاری به حدی است که جریان های سیاسی کشورها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. در انتخابات سیاسی احتمال موفقیت نامزدهایی بیشتر است که در برنامه های کاری خود اهمیت ویژه ای برای تامین کار و ایجاد اشتغال قائل باشند. جهانگردی موجب اشتغال مستقیم و غیرمستقیم افراد می شود. شرکتهایی که به صورت مستقیم اشتغال زایی می کنند آنهایی هستند که در کارکنانشان با جهانگردان به طور مستقیم در تماس هستند . هتل ها ، کارکنان خدمات غذایی ، آژانسهای مسافرتی ، شرکت های هواپیمایی ، کارکنان مراکز تفریحی از جمله این واحدها هستند . شرکتهایی که به صورت غیر مستقیم اشتغال زایی می کنند آنهایی هستند که با شرکتهایی که به صورت مستقیم اشتغالزایی می کنند، در تماس هستند. شرکتهایی که مواد و ملزومات مورد نیاز رستورانها را تامین می کنند، شرکتهای ساختمانی که هتل ها را می سازند، و تولیدکنندگان هواپیما از این دست هستند . فرصت هایی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در این صنعت وجود دارد در آینده رشد خواهد کرد .

جهانگردی به عنوان ابزاری برای توسعه

در کشورهای درحال توسعه به منظور تعدیل و کاهش خطرهای ناشی از وابستگی بازرگانی به یکی از انواع مواد اولیه و برای رفع نگرانی های ناشی از کاهش سهم ارزش این مواد در بازرگانی خارجی ، دولتها درصد برآمده اند که از راه افزایش تولیدات صنعتی منابع مالی مورد نیاز رشد اقتصادی خود را تامین کنند . صنعتی شدن در این کشورها مستلزم سرمایه گذاریهای کلان مادی ، فنی و انسانی است که غالبا از توان خارج است ، درصورتی که جهانگردی را می توان نوعی نیروی محرکه و عامل توسعه اقتصادی در تمامی کشورها دانست زیرا هیچ کشوری نمی تواند خود را فاقد مواد اولیه برای بنیان گذاری صنعت جهانگردی بداند. مهم ترین و نخستین عامل برای ایجاد فعالیت در زمینه جهانگردی ، تفاوت های اقلیمی ، فرهنگی ، تاریخی و… موجود میان کشورها و اهالی آنها با یکدیگر است که این خود نوعی جاذبه جهانگردی تلقی می شود. اختلاف آب و هوا ، چشم اندازهای طبیعی ، حیات وحش ، صنایع دستی ، فرهنگ و آداب و رسوم ، تاریخ ، زبان ، نژاد ، رنگ و … میان مردم کشورها هر کدام سرمایه ای برای پایه گذاری صنعت جهانگردی است .

اثرات فرهنگی و اجتماعی

در جهانگردی پایدار توجه به نیازهای جامعه میزبان از اهمیت زیادی برخوردار است و به هنگام برنامه ریزی و در فرایند مدیریت جهانگردی به این نیازها توجه زیادی می شود. به ویژه در چنین صنعتی به این مساله توجه می شود که مبادا این موضوع بر ساختار فرهنگی و اجتماعی جامعه میزبان اثرات ویرانگر یا منفی بگذارد . کیفیت تجربه هایی که مسافر یا جهانگرد به دست می آورد در گرو ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی مقصد یا مکانی است که مورد بازدید قرار می دهد . از آنجا که معمولا ره آوردهای صنعت جهانگردی بسیار پیچیده و به یکدیگر وابسته اند بنابراین اغلب هریک از این اثرات در بیش از یک طبقه یا گروه قرار می گیرد. به هنگام تفکیک اثرات فرهنگی و اجتماعی این صنعت نیز با چنین مسئله ای روبرو هستیم .

مقصود از اثرات اجتماعی ، تغییراتی است که در زندگی مردم جامعه میزبان جهانگرد رخ می دهد و این تغییر بیشتر به سبب تماس مستقیم اهالی و ساکنان آن دیار و جهانگردان صورت می گیرد . مقصود از اثرات فرهنگی ، تغییراتی است که در هنر ، آداب ، رسوم و معماری مردم ساکن جامعه میزبان رخ می دهد . این تغییرات بلندمدت تر هستندو در نتیجه باعث رشد و توسعه صنعت جهانگردی می شوند.

اثرات جهانگردی بر محیط فیزیکی

اگر به بهانه حفظ منابع طبیعی و محیط زیست مردم از بهره برداری از منابع طبیعی محروم شوند این امر احتمالا به معنای از دست رفتن فرصت های درآمد ساز است . اگر حفظ منابع طبیعی موجب حذف درآمدها شود ، باید به نحوی خسارت وارده به جمعیت محل را جبران کرد . شاید جهانگردی قادر باشد این جبران خسارت را به شیوه های مختلف امکان پذیر کند . جهانگردی قادر است شغل و همچنین فرصت های تهیه و تدارک محصولات و خدمات مختلف را فراهم آورد .

مدیریت استراتژیک جهانگردی

جزیره موریس که در اقیانوس هند واقع شده و به خاطر سواحل پر تلالو و مردابهای بسیار زیبایش اشتهار یافته در انتخاب راهبرد گردشگری با وضعیت دشوار مواجه شد . اقتصاد جزیره موریس در سالهای 1985 تا 1995 به طور متوسط سالانه 6 درصد رشد داشته است ، اما افزایش استخرها و کاهش مطلوبیت مبادلات بازرگانی به دلیل پیوستن به سازمان تجارت جهانی (گات) ، صنایع کلیدی این جزیره را تهدید می کند. صنعت نساجی و تولید شکر مهمترین صنایع جزیره موریس هستند و در حال حاضر ، صنعت گردشگری این جزیره پس از صنایع نساجی و تولید شکر بیشترین ارز را برای جزیره تحصیل می کند. از این رو صنعت گردشگری به عنوان کلید توسعه اقتصادی جزیره در آینده محسوب می شود. برای توسعه صنعت گردشگری در این جزیره دو گزینه راهبردی متصور است. در گزینه اول، ضمن تاکید بر ویژگیهای انحصاری جزیره پیشنهاد می شود با کنترل رشد صنعت گردشگری تعداد گردشگران در سال تا حدود 000،600 نفر محدود شود . در حال حاضر این خط مشی توانسته است زوج هایی را که قصد دارند مبالغ قابل توجهی را برای مسافرتهای ماه عسل صرف کنند و نیز گردشگران ثروتمند را به جزیره جلب کند .