صنعت بیمه و گستردگی خدمات

بیمه های  اشیاء و مسئولیت

بیمه آتش سوزی

قدیمی ترین رشته بیمه، رشته بیمه باربری است در حالی که بیمه آتش سوزی، به تدریج از سده هفدهم تا نوزدهم شناخته شده است آتش سوزی بزرگ لندن در سال 1666 زمانی به وقوع پیوست که وسایل اطفای حریق هنوز در مراحل ابتدایی بود و هیچ گونه پوشش بیمه آتش سوزی در جامعه به چشم نمی خورد. نخستین اداره آتش سوزی در انگلستان در سال 1680 تاسیس شد و متعاقب آن شرکت هند این هند در سال 1696 و اداره آتش سوزی سان در سال 1710 پدید آمدند. سرانجام آتش سوزی بزرگ لندن باعث ایجاد شرکت بیمه هامبرگر جنرال شد که این شرکت و شرکت سان، دو شرکت بیمه‌ای هستند که هنوز وجود دارند و فعالیت می کنند. در نتیجه وقوع انقلاب صنعتی در سده هجدهم که به پیدایش کارخانه‌ها، انبارها، کشتیها، ماشین آلات و غیره انجامید، شرکتهای بیمه آتش سوزی متعددی از جمله لویدز لندن تاسیس شدند.

حریق چیست؟

حریق عبارت است از احتراق شدید مواد سوختنی یا آتشی ناخواسته و از کنترل خارج شده که معمولاً با سرعت نور، دود و حرارت زیاد توام است. احتراق عبارت است از ترکیب یک ماده سوختنی با اکسیژن دو حالت دارد: احتراق آرام ( مانند اکسیده شدن مس) و احتراق شدید ( که با حرارت دود، نور همراه است).

نحوه ایجاد حریق

برای ایجاد حریق سه عامل مورد نیاز است:

1. مواد اشتعال پذیر ( جامدات، مایعات و گازها) که میزان مواد اشتعال پذیر در ایجاد حریق، نقش مهمی بازی می کند.
2. اکسیژن (هوا): محیط اطراف ما پر از مواد اشتعال پذیر است. اکسیژن هوا نیز به اندازه کافی یافت می شود و برای آغاز آتش سوزی عامل دیگری نیز مورد نیاز است.
3. انرژی آتشزنه : این انرژی می تواند با افزایش دما تولید شود. انرژی مورد لزوم برای آغاز آتش سوزی می تواند بسیار کم و کوچک باشد و آتش سوزی بر اثر به وجود آمدن این انرژی به راحتی انجام می گیرد. موارد زیر، انرژی مورد لزوم برای آغاز آتش سوزی را فراهم می آورند:

• ایجاد آتش زنه به طور مستقیم (‌زدن کبریت)
• افزایش حرارت
• آتش سوزی خود به خود
• انفجار
• جرقه الکتریکی
• واکنش شیمیایی
• متمرکز کردن نور در یک نقطه با استفاده از عدسی

مثلث حریق

برای اینکه حریقی اتفاق افتد، وجود سه عامل ضروری است: سوخت، حرارت و اکسیژن، که اینها را مثلث حریق می نامند. چنانچه یکی از این عوامل برداشته شود، حریق خود به خود از بین می رود. از بین بردن حرارت یا سرد کردن حریق معمولاً با آب انجام می شود که بسیار موثر و در عین حال کم خرج است و در مورد اطفای حریق جامدات، بهترین وسیله به شمار می آید.

برای از بین بردن سوخت باید آن را از حریق جدا کرد. در خصوص جامدات سوختنی، بدین گونه عمل می کنیم که آنها را که هنوز شعله ور نشده اند، یا روی زمین پخش هستند، یا در ظروف درباز مشتعل، با کف شیمیایی یا فیزیکی که سراسر مایع را فرا گیرد، می پوشانیم به طوری که مانع رسیدن هوا یا اکسیژن به آن شویم. در حقیقت سوخت را از حریق جدا می کنیم و این خود طریقه دیگری از خاموش کردن است که بیشتر « خفه کردن» گویند.

با پودرهای شیمیایی، مایعات و گازهای خاموش کننده سنگین تر از هوا که با فشار روی مواد مشتعل پراکنده می شوند، در حقیقت اکسیژن را دور می سازند تا حریق خاموش شود. حتی اگر درصد اکسیژن هوا بر اثر اختلاط با گازهای خنثی از حد معینی کمتر شود خودبه خود حریق خاموش می گردد. آنچه گفته شد، کلی بود و در موارد دیگر، راههای دیگری دارد. مثلاً آب یا کف، حریقهای الکتریکی را با آب خاموش نمی کنند. در این مورد در مرحله نخست باید جریان برق را قطع کرد وگرنه خطر برق گرفتگی نیز اضافه می شود.

در انتشارات سازمان بین المللی دفاع غیر نظامی، تئوری و اسلوب دیگری به شرح زیر قابل شده اند:

آتش بر اثر شعله به صورت حریق در می آید و این پرتوافکنی شعله است که وحشت زاست و عامل انتشار و توسعه حریق به شمار می رود و در عین حال مانع دستیابی به کانون اصلی حریق و خاموش کردن آن می شود. پس مثلث حریق درون دایره شعله قرار می گیرد و برای خاموش کردن حریق ابتدا باید شعله را از بین برد، سپس براساس نوع آتش، به شیوه خاص اطفای حریق پرداخت. چون شعله از یک سو، تظاهرات مرئی اکسیداسیون گاز سوخت است و از دیگر سو، هر نوع ماده احتراق پذیر حتی جامدات ابتدا به صورت گاز در می آید لذا می توان گفت که در اطفای حریق هرگونه آتش سوزی، نخست باید به مبارزه با آتش گاز(شعله) پرداخت. برای این مبارزه، به طوری که تجربیات سالیان دراز کشورهای پیشرفته نشان می دهد، هیچ وسیله ای بهتر از پودر ویژه شیمیایی نیست.

تعریف آتش سوزی

آتش سوزی عبارت از آتشی است که یا از یک منبع حرارتی کنترل ناپذیر سرچشمه گرفته یا منبع حرارتی معین کنترل شده ای را ترک کرده و با نیروی حرارتی خود گسترش و توسعه یافته باشد ( آتش خسارت زننده).

 قرارداد بیمه آتش سوزی

قرارداد بیمه آتش سوزی توافقی است بین بیمه‌گذار از یک سو، و بیمه‌گر از دیگرسو که به صورت بیمه نامه، متجلی می شود. بدین قرار که بیمه‌گر در مقابل دریافت وجهی که حق بیمه نامیده می شود، متعهد می گردد که زیانهای مالی بیمه‌گذار را برای اموال بخصوصی که مشخص گردیده و اموال بیمه شده نامیده می شود، در مدت معین بر اثر خطر آتش سوزی یا خطرهای دیگر که بیمه شده اند جبران کند. تعهد بیمه‌گر محدود به مبلغی است که به آن مبلغ بیمه شده اطلاق می شود. از ضروریات بیمه آتش سوزی آن است که بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر باید پیشنهاد و قبولی قطعی رد و بدل شود. همچنین نفع بیمه پذیر بیمه‌گذار قانونی باشد و بیمه‌گذار کلیه اطلاعات خود را برای ارزیابی خطر در اختیار بیمه‌گر قرار دهد و از اظهارات خلاف واقع بپرهیزد.

قرارداد بیمه حمل و نقل کالا

بیمه حمل و نقل کالا پوششی است  که بیمه‌گر در مقابل دریافت حق بیمه متناسب با پوشش بیمه‌ای از بیمه‌گذار، تعهد می کند که چنانچه کالای مورد بیمه در جریان حمل و جابه جایی از مبدا به مقصد مندرج در بیمه نامه و به علت وقوع یکی از خطرهای مندرج در بیمه نامه تلف یا دچار خسارت شود یا بیمه‌گذار براساس قوانین و مقررات بین المللی متحمل پرداخت هزینه هایی گردد، زیان وارده به کالا را جبران کند و هزینه ها را هم بپردازد. البته علاوه بر پوششهای گفته شده، در بعضی از موارد زیان و خسارتهای وارده به اشخاص ثالث هم تحت پوشش این بیمه نامه قرار می گیرد. حمل و نقل و جابجایی کالا با وسای حمل و نقل مختلف مانند کشتی، هواپیما، کامیون و قطار انجام می پذیرد. به همین دلیل،بیمه حمل ونقل کالا به سه بخش عمده و اساسی بیمه حمل و نقل دریایی، بیمه حمل و نقل زمینی و بیمه حمل و نقل هوایی تقسیم می شود. در این بخش به تفصیل درباره بیمه حمل و نقل دریایی بحث خواهد شد و دو دیگر در جای خود خواهد آمد.

در بسیاری مواقع اجازه استفاده از وسایل مختلف حمل کالا در بیمه نامه داده می شود و در نتیجه کالا با کشتی، کامیون و قطار و احتمالاً با هواپیما حمل می شود و به همین دلیل اینگونه بیمه نامه ها مورد تقاضای متصدیان حمل و نقل است زیرا آزادی عمل بیشتری در اختیار آنها قرار می دهد. بنابراین چنانچه کالا تمام مسیر حمل را با یک وسیله طی کند، بیمه نامه نیز بر همان اساس صادر می شود.

بیمه مهندسی

بیمه مهندسی رشته جوانی در فعالیت صنعت بیمه است. فعالیت در این رشته در بازارهای بیمه جهانی نخستین بار از بیمه دیگ بخار در انگلستان شروع شد. موسسه مطالعاتی و آموزش بیمه چارتر لندن در مورد تحولات بیمه مهندسی چنین می گوید:

استفاده از ماشین بخار در نیمه اول سده نوزدهم باعث به وجود آمدن انفجارهایی شد که خسارتهای سنگین به جان و مال مردم وارد کرد. بنابراین استفاده کنندگان بر آن شدند که  چاره ای برای حفاظت و جلوگیری از بروز چنین خسارتهایی بیندیشند. در سال 1854 تعدادی از مصرف کنندگان دیگهای بخار به فکر افتادند که در شهر منچستر گرد هم بیایند تا برای حل این مشکل راهی بیابند. نتیجه بررسیها منجر به تاسیس سازمانی به نام « سازمان مصرف کنندگان دیگ بخار منچستر » شد. وظیفه این سازمان جلوگیری از انفجار دیگهای بخار و کاهش زیانهای اقتصادی بود که به طور روز افزونی افزایش می یافت. توافق شد که هر یک از اعضا مبلغی بابت حق عضویت و حق کارشناسی بپردازند. همچنین مقرر شد که یکی از اعضا با استخدام کارشناسان ورزیده و متخصص به طور مربت از دیگهای بخار مورد مصرف آنان بازدید و با محاسبات دقیق، خطر انفجار را برآورد کند و نظر مشورتی به اعضا ارائه نماید. سازمان،  مسئولیت داشت که از جنبه های اقتصادی نیز به اعضا کمک کند و راهنماییهای لازم را در مورد انتخاب دیگهای بخار مناسب به آنان ارائه نماید. این اصل هنوز در رشته بیمه مهندسی کاربرد دارد و بیمه‌گذار می تواند از کارشناسان متخصص دعوت کند تا ضمن بازدید از ماشین آلات و ارائه طریق برای حفظ و نگهداری آنها با او مشورت کند. این سازمان یک شرکت بیمه نبود و فقط راهنمایی و مشاوره اعضا را به عهده داشت. با گذشت زمان که اعضای سازمان رفته رفته زیادتر شدند احساس نیاز به بیمه در میان آنان قوت گرفت.

بیمه محصولات کشاورزی

جهان در حال تغییر و تحول است. پیشرفت تکنولوژی نه تنها از نظر مسافت، دورترین نقاط جهان را به هم نزدیک کرده بلکه از نظر احساسات و عواط انسانی نیز موثر است. حمل و نقل و وسایل ارتباط جمعی، جوامع مختلف دنیا را به هم پیوند داده است. جای بسی تاسف است که در این میان، فاصله بعضی کشورها از پیوند و همبستگی جهانی روز به روز بیشتر می شود: گرسنگی در برخی کشورهای توسعه نیافته بیداد می کند و آنها ناگریزند فقط با معیشت بخور و نمیر خود را سرپا نگه دارند. خودبسایی این کشورها نیازمند امکانات و برنامه ریزی دقیق اقتصادی به ویژه در زمینه کشاورزی است. اما رشد اقتصادی در این گونه کشورهای با مردمان گرسنه امکان پذیر نیست. ایشان نه تنها به صنعتی شدن و نجات اقتصاد خوی شامیدی ندارند بلکه اگر حرکتی هم در این زمینه انجام گرفته باعث نابودی اقتصاد متکی به کشاورزی آنها شده است. حتی کار بدانجا رسیده که این کشورها با کاهش محصولات کشاورزی اقدام به وارد کردن مواد غذایی کرده اند. برای رسیدن به خودبسایی در بخش کشاورزی، رهایی از وابستگی به خارج و همکاری با کشورهای دیگر که مشکلات مشابهی دارند لازم است از طریق مبادله تجربیات و امکانات در رفع مشکلات یکدیگر بکوشند. در این رهگذر، بیمه نقش بسیار با اهمیتی در اقتصاد این کشورها ایفا می‌کند.

بیمه اتومبیل

در کشورهای صنعتی جهان اتومبیل، چه از لحاظ تکنولوژیکی و چه از نظر اجتماعی، اهمیت بسیاری دارد. گرچه اتومبیل، در اجتماعات امروز حلال بسیاری از مشکلات است و فاصله ها را کم و در تسریع کارها کمک می کند، مسائل و مشکلاتی را هم در پی آورده است که از آن جمله می توان به آلودگی هوا، مشکلات شهرسازی و شیوع بیماری های ناشی از آلودگی محیط زیست اشاره کرد.

افزون بر این، ترافیک، پدیده ای ناخوشایند است که بسیاری از ملت ها را در آستانه سال 2000، دچار اضطراب ها و نگرانی های اجتماعی و روانی کرده و نارسایی هایی به وجود آورده است. بدین روی، امروزه بررسی و یافتن راه حل برای معضلات این وسیله نقلیه رفاهی و مسائل انسانی، روانی و اجتماعی ناشی از آن در اولویت بسیاری قرار گرفته است.

بیمه اتومبیل در میان سایر انواع رشته های بیمه، ویژگی خاصی دارد. شاید باعث شگفتی شود اگر بدانیم که مردم در مقابل افزایش حق بیمه اتومبیل حساسیت بیشتری دارند تا حق بیمه سایر رشته ها.

بیمه اتومبیل با خصوصیات ذکر شده، عملاً یک مشکل سیاسی اجتماعی تلقی می شود و در کشورهای پیشرفته صنعتی، به ویژه آمریکا، سازمان های ذیربط (نماینده بیمه‌گذاران، اتحادیه بیمه‌گران، کانون وکلا و حقوقدانان و نمایندگان دولت) در جهت حل مسائل تکنیکی و سیاسی با دیدگاه های مختلف، رو در روی هم قرار می گیرند.

بیمه های مسئولیت مدنی

هر شخصی ممکن است به سبب دست زدن به عملی یا خودداری از آن، موجب زیان اشخاص دیگر شود و ملزم به جبران باشد. بر اساس قاعده حقوقی و فقهی «لا ضرار» هر کس زیانی به دیگر یوارد کند مسئول جبران آن است مگر آنکه ثابت شود زیان حاصل به فعل یا ترک فعل مسئول مورد مربوط نبوده یا خارج از اراده او بوده یا به حکم قانون صورت گرفته است.

گاهی مسئولیت شخص چنان آشکار است که جای بحث و گفتگو ندارد و در اکثر موارد جان شخص است که مستلزم رسیدگی در دادگاه هاست. اصولاً فرض بر عدم مسئولیت است مگر آنکه زیان دیده مدعی مسئولیت را ثابت کند.

مسئولیت حقوقی بابت زیان به اموال در قانون مدنی، تحت عنوان «ضمان قهری» آمده است و خسارت وارده به جان و بدن افراد بسته به مورد قصاص یا دیه است. لکن در حال حاضر مسائل مسئولیت مدنی در ایران علاوه بر این مواد مربوط به اتلاف و تسبیب بر طبق قانون مسئولیت مدنی مصوب سال 1327 است که در ماده یک آن آمده است:

«هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا مال یا سلامتی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده است لطمه وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارات ناشی از عمل خود می باشد».

با این ماده، مسئولیت مدنی وسعت بی سابقه ای نظیر آنچه در قوانین سایر کشورهای پیشرفته وجود دارد یافته است. معمولاً در مورد مسئولیت مدنی دو نظریه وجود دارد که یکی به نظریه مسئولیت بر اساس تقصیر و دیگری بر اساس نظریه خطر است که خود به دو بخش نظریه مطلق خطر و نظریه نسبی خطر تقسیم می شود. در نظریه مطلق خطر، اثبات خلاف مسئولیت ممکن نیست در حالی که در مسئولیت نسبی خطر، فرض مسئولیت وجود دارد و اثبات خلاف آن ممکن است.

بیمه مسئولیت مدنی، قراردادی است که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر) در مقابل دریافت وجهی که حق بیمه نامیده می شود تعهد می کند اشخاصی را که بر اثر فعالیت خود ممکن است در مقابل دیگران مسئول مدنی شناخته شوند (بیمه‌گذاران)، خسارت زیان دیدگان را جبران کند. بنابراین در بیمه مسئولیت، بیمه‌گر جبران خسارت اشخاص ثالث را تعهد نمی کند بلکه بدهی احتمالی بیمه‌گذار را در مقابل اشخاص ثالث که مسئول شناخته می شود و باید از اموال و دارایی خود بپردازد تعهد می کند. بدین سبب است که بیمه مسئولیت جزو بیمه های اموال محسوب می شود.

بیمه عدم النفع

هر قدر که تکنولوژی پیشرفت می کند به همان اندازه واحدهای تولیدی با خطرهای جدید مواجه می شوند. شاید در گذشته اگر یک واحد صنعتی بر اثر آتش سوزی خسارت می دید پرداخت خسارت تقریباً برای ادامه حیات بنده می نمود ولی امروزه چنین نیست. از یک سو، واحدهای صنعتی با یکدیگر ارتباط دارند، در نتیجه ورود خسارت و تعطیلی یک واحد صنعتی موجب زیان واحدهای صنعتی دیگر می شود. به همین دلیل پرداخت خسارت مادی برای ادامه فعالیت کافی نیست. از دیگر سو، به علت دریافت وام از موسسات اعتباری، اقساط وام نیز باید در هنگام تعطیل کارخانه پرداخت شود. بنابراین تحمل مدت زمانی که کارخانه تعطیل است و محصول تولید نمی شود برای کارخانه دار دشوار خواهد بود. گذشته از این مخارج ثابت که به تولید ارتباط ندارد و با تعطیلی کارخانه باقی می ماند، موارد فوق ضرورت بیمه عدم النفع را برای بیمه‌گذاران نشان می دهد.

بیمه عدم النفع موجب می شود که موسسات اعتباردهنده با اطمینان خاطر، وام و اعتبار در اختیار بیمه‌گذار قرار دهند، زیرا مطمئن هستند که در مدت توقیف تولید نیز بیمه‌گذار قادر به پرداخت اقساط وام خود خواهد بود. از دیدگاه اجتماعی نیز بیمه عدم النفع نقش موثری ایفا کند، زیرا کارگران و کارمندان واحد صنعتی در مدت تعطیلی محل کار خود، حقوق و دستمزد دریافت می کنند و ناگزیر نیستند که در جستجوی کار دیگری باشند و کارفرما هم نیروی ماهر و کارآمد خود را از دست نخواهد داد.

بیمه صداقت و امانت کارکنان

رنگ باختن صداقت و امانت در نزد کارکنان و اهمال در ادای وظایف محول شده، موضوع این بیمه است. به موجب این بیمه نامه، بیمه‌گر پرداخت هرگونه خسارت و زیان وارده به بیمه‌گذار را که ناشی از کاستی های کارکنان در زمینه های فوق باشد تعهد می کند.

اگر بیمه نامه هایی که برای شرکت های بازرگانی صادر می شود، بیمه‌گذاران را در مقابل خسارت ها وزیان های ناشی از نادرستی و خیانت در امانت کارکنان در امور مالی و کسر موجود انبارها حمایت می کنند. اغلب تولیدکنندگان نیز خواستار پوشش بیمه‌ای صداقت و امانت کارکنان هستند- نه تنها برای کارکنانی که وجوه نقدی شرکت را در اختیار دارند، بلکه برای مسافرت های تجاری و ماموریت کارکنانی که پول شرکت را با خود حمل می‌کنند. تامین بیمه‌ای، با وجه نقد هم سروکار دارد. این بیمه کارکنانی را هم که اتفاقی یا به ندرت به این امر می پردازند دربرمی گیرد.

بیمه اتکایی

در جهان امروز، صنعت بیمه از تکنولوژی واحد یکنواختی برخوردار است. به لحاظ وجود سیستم اتکایی که برای هر شرکت بیمه ضرورت دارد، کلیه اطلاعات فنی و روشهای امروزی صدور و خسارت از یک شرکت به شرکت دیگر و به همین ترتیب و با سرعت به همه شرکتهای بیمه که در عرصه بین المللی فعالیت دارند انتقال می یابد. در این صورت تنها بیمه‌گرانی موفق هستند که قادر باشند به سرعت خود را با دانشهای فنی جدید تطبیق دهند و از تجربه دیگر موسسات بیمه به خوبی و شایستگی بهره مند شوند. در غیر اینصورت، باید بهای گزاف عقب ماندگی از تجارت بین المللی را حتی در جامعه خود نیز بپردازند.

برای تقسیم خطر که از طریق بیمه اتکایی صورت می‌پذیرد، تخصص کافی مورد نیاز است و این مهم تحقق نمی یابد مگر با افزایش اطلاعات و آگاهی های فنی لازم. کارشناسان صنعت بیمه در کشورهای در حال توسعه لزوماً باید خود را با آخرین اطلاعات و دانش فنی بین‌المللی مجهز کنند تا بتوانند دست کم بخشی از خلا کارشناسی موجود بین کشور خود و کشورهای پیشرفته را پر نمایند و تعادل نسبی بین مبادلات تجاری خویش به وجود آورند. برخی گمان می کنند که سرمایه‌ کلان در پیشرفت شرکت بیمه نقش اول را ایفا می کند در حالیکه میزان سرمایه به تنهایی نمی تواند ملاک توفیق یا ناکامی شرکت بیمه به حساب آید. شرکتهای بیمه،‌موسسات خدماتی مالی هستند که خصلت تعاونی دارند؛ اینجا مدیریت و نیروی انسانی متخصص است که نقش اصلی دارد. در کشورهای در حال توسعه، موسسات بیمه‌ای یافت می شوند که از لحاظ سرمایه ای مشکلی ندارد اما در حرفه خویش ره به جایی نمی برند: نیروی انسانی متخصص و کارامد در دوام و بقای هر حرفه ، به ویژه حرقه بیمه‌گری که امروزه در میان سایر حرفه های تجاری از اهمیت خاصی برخوردار است، نقش و اهمیت فوق العاده ای دارد. درست است که امروزه شکاف وسیعی بین کارشناسان کشورهای در حال توسعه و اصحاب تخصص کشورهای پیشرفته صنعتی وجود دارد ولی از بین بردن این شکاف ناممکن نیست. چه بسا که با آموزش درست و جمع آوری اطلاعات به روز،‌بتوان به این مهم نایل شد. با آموزش صحیح، افزایش اطلاعات و دانش فنی و همچنین با استفاده از تجربیات کشورهای موفق از طریق مکانیسم بیمه اتکایی میتوان راه توسعه صنعت بیمه را هموار کرد.

بیمه اشخاص

در بیمه های اشخاص ، موضوع تعهد بیمه‌گر شخص بیمه شده است. میزان تعهد بیمه‌گر یعنی مبلغ بیمه شده،‌ارتباطی با غرامت ناشی از بروز واقعه بیمه شده ندارد و به پیشنهاد بیمه‌گذار تعیین می شود. در بیمه های اشخاص، بیمه‌گر با در نظر گرفتن وقایع احتمالی که برای شخص بیمه شده روی می دهد متعهد می شود این وقایع عبارتند از: حیات، فوت، حوادث، بیماری، نقص عضو، ازکارافتادگی، ازدواج ، تولد و غیره.

هدف و منظور از بیمه،‌جبران زیان وارده به بیمه شده نیست به ویژه که بعضی از بیمه های اشخاص (ماند حیات، ازدواج، آغاز تحصیلات دانشگاهی و تولد) وقایعی نیستند که موجب زیان و خسارتی برای بیمه شده گردند؛ این وجه مشترک،‌در انواع بیمه های اشخاص است. در سایر انواع بیمه های اشخاص (مثل بیمه های به شرط فوت، نقص عضو و بیماری) با آنکه منظور بیمه‌گذار دریافت غرامت یا زیانی است که حوادث بیمه شده برای بیمه شده یا صاحبان حقوق آنها دارد ولی این منظور دلیل واقعی بیمه محسوب نمی شود. بیمه‌گر آنچه را وعده داده است می پردازد ولی زیان و خسارت وارده و کمیت آن مطلقاً مورد نظر نیست. به عبارت دیگر، بیمه های اشخاص تابع اصل غرامت نیست.

علت اصلی ایجاد اصل غرامت در بیمه های زیان، فایده آن از نظر نظم عمومی و اخلاق نیکوست. بدین معنا که قبول این اصل مانعی برای عمل عمومی بیمه شده و تسهیل وقوع حادثه بیمه شده محسوب است اما در بیمه های اشخاص، خواه در بیمه های عمر و خواه در بیمه های حوادث اشخاص،‌احتمال عمل عمدی بیمه شده در ایجاد صدمه وجود ندارد. طبق قوانین و عرف بیمه، خودکشی بیمه شده از تعهدات بیمه‌گر خارج است و در صورتی که استفاده کننده، وسیله قتل بیمه شده گردد از مزایای بیمه محروم و از حق دریافت مبلغ بیمه شده ساقط میشود. خطری که از این نظر در بیمه های عمر وجود دارد در بیمه های فوت، شخصی غیر از بیمه‌گذار است. در این بیمه نیز قانونگذار در مقام چاره جویی برآمده و بیمه‌گذار را مکلف کرده است که رضایت بیمه شده را کتباً جلب کند و در برگ رضایتنامه، مبلغ بیمه شده هم قید می شود. خطر احتمالی دیگر،‌زیاده روی بیمه‌گذار در تعیین سرمایه های بیمه شده است. معمولاً بیمه‌گران به این نکته توجه دارند و با تحقیق در وضع اجتماعی و مالی بیمه‌گذار،‌توانایی او را در مورد پرداخت حق بیمه در نظر می گیرند. در قانون بیمه ایران، عدم تبعیت بیمه های اشخاص از اصل غرامت در ماده 23 به صورت زیر شناخته شده است:

«در بیمه عمر ، نقص یا شکستن عضوی از اعضای بدن، مبلغ پرداختی بعد از مرگ یا نقصان عضو باید به طور قطع در موقع عقد بین طرفین معین شود…»

بیمه حوادث

حادثه عبارت است از واقعه ناگهانی شدید که مستقیماً بر اثر یک نیروی خارجی و بدون اراده بیمه شده سبب جراحت یا آسیب بدنی (به تشخیص پزشک) باشد. به دیگر سخن، جراحت یا صدمه بدنی باید تشخیص پذیر و ناشی از یک واقعه ناگهانی شدید نیروی خارجی و خارج از عمد بیمه شده باشد. ترس و وحشت، ضایعه محسوب نمی شود و صدمات عصبی اگر ناشی از جراحات عضوی باشد مشمول بیمه است. آسیب وارده به پای مصنوعی و دندان مصنوعی، صدمه بدنی نیست ولی اگر عضو مصنوعی کاملاً به بدن چسبیده باشد، بیمه است. واقعه باید ناگهانی باشد ولی نتایج ممکن است هم ناگهانی، هم به مرور حادث شود (مانند مسمومیت ناشی از گازها و نیش حشرات). واریس، ناگهانی نیست و بیمه نمی شود، ناگهانی به مفهوم کوتاه مدت است که در زمانی محدود به گونه ای مشخص و متمایز ظاهر می ود. انواع مسموميت غیر ارادی، حادثه تلقی نمی شود و از استثنائات بیمه حوادث است. آفتاب زدگی، گرمازدگی و سرمازدگی ، مشروط بر اینکه بیمه شده به علت حادثه بیمه در معرض آنها قرار گرفته باشد، ناگهانی و اجتناب ناپذیر به شمار می روند.

بیمه عمر

بیمه عمر یکی از رشته های بسیار مهم بیمه های اشخاص است. از نظر حقوقی، بیمه عمر قراردادی است که به موجب آن بیمه‌گر در مقابل دریافت حق بیمه متعهد میشود که در صورت فوت بیمه شده یا زنده ماندن او در زمان معینی مبلغی (سرمایه یا مستمری) به بیمه‌گذار یا شخص ثالث تعیین شده از طرف او بپردازد. از نظر فنی،‌بیمه عمر نوعی عملیات بیمه‌‌ای است که تعهدات مربوط به آن تابع طول عمر انسان است.

فصل اول : بیمه اشیاء و مسئولیت

• بخش اول : بیمه آتش سوزی
• بخش دوم : خطرهای اضافی
• بخش سوم : بیمه حمل و نقل دریایی
• بخش چهارم : بیمه هواپیما
• بخش پنجم : بیمه مهندسی
• بخش ششم : بیمه محصولات کشاورزی
• بخش هفت : بیمه اتومبیل
• بخش هشت : بیمه های مسئولیت مدنی

فصل دوم : بیمه زیان پولی

• بخش یک : بیمه اعتبار
• بخش دو : بیمه تضمین
• بخش سه : بیمه عدم النفع
• بخش چهار : بیمه صداقت و امانت کارکنان

فصل سوم : بیمه اتکایی

• بخش اول : کلیات
• بخش دوم : انواع قراردادهای بیمه اتکایی

فصل چهارم : بیمه اشخاص

• بخش یک : کلیات
• بخش دوم : بیمه حوادث
• بخش سوم : بیمه عمر

منابع

1. ایزدپناه، مسیح. اصول بیمه؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران، تهران: بی تا.
2. پاکباز، خسرو. تامین اجتماعی؛ انتشارات ارژنگ،‌تهران: 1347 .
3. شیبانی. احمد علی . پیدایش و تحول بیمه؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران،تهران:1352.
4. شیمی، علی اصغر. تکنولوژی حریق؛ انتشارات دانشگاه ملی ایران، تهران : 1354.
5. فصلنامه صنعت بیمه؛ انتشارات بیمه مرکزی ایران ، شماره های مختلف
6. کریمی،آیت.بیمه اتکایی بیمه‌های غیر زندگی؛انتشارات بیمه مرکزی ایران،تهران: 1372.
7. ــــــــــــ . بیمه اموال و مسئولیت (جلد 1 ) ؛ انتشارات دانشکده امور اقتصادی و دارایی، تهران : 1372.
8. ــــــــــــ . کلیات و اصول بیمه؛ انتشارات دانشکده امور اقتصادی، تهران : 1369.
9. مشایخی، همایون. مبانی و اصول حقوقی بیمه؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران، تهران: 1353.
10. ملک نیا، غلامرضا. بیمه آتش سوزی؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران، تهران: 1352.
11. C.I.I., Property and Pecuniary Insurance: Chartered Insurance Institute, England: 1985.
12. S.I.T.C., General Principles of Insurance: Swiss Insurance Training Centre, Swiss: 1983.