سیره و روش زندگی حضرت علی (ع)

مهمترین سطور زندگانی بشر آن است که بتواند شمع روشن راه دیگران شود و هر اندازه تحولات دوران زندگی یک فرد بر روحانیت و خلوص نیت نزدیکتر باشد و مشعله‌داری و هدایت قرار گرفته است اثر آن در ارشاد و دلالت مردم عمیق‌تر است.

درباره عرفان و جذبه‌ی روحی انسان به ماوراء طبیعت و باز شدن چشمها و چشمه‌هایش در درون آدمی مکاتب و فرقه‌های گوناگونی در طول حیات بشری سخن گفته‌اند. هرکس به همان مقداری که چشیده مطابق دید و شناخت خود و با مرام مسکنی که آن را حق پنداشته زبان به وصف حمد معشوق گشوده است. به علی (ع) شنیدن و گفتن از علی (ع) نوشتن و خواندن و اندیشیدن به عشق است شنیدن و گفتن از جوانمردی است و نوشتن و خواندن از ایمان خالصانه به معبود یگانه.

یاد علی (ع) یاد پاکی، خلوص، شجاعت، عشق و ایمان و…. است و ذکر علی (ع)، ذکر عظمت انسانی که این شهسوار یکه تاز بی‌همتا نه در تاریخ اسلام، که در تاریخ حیات آدمی یکه تاز عرصه‌ی جوانمردی است. او عاشق‌ترین عاشقان است، جوانمرد جوانمردان است، سر حلقوی عارفان است و نیز نشانه‌ی خلوص ایمان است.

مادر علی

فاطمه بنت اسدبن هاشم بن عبدمناف مادی علی علیه‌السلام اززنمای نادره دوران بود او و شوهرش ابوطالب در دو رشته بهاشم می‌پیوندند. فاطمه پیغمبر(ع) بیعت کرد او اول زن‌ها شهید است که خلیفه هاشمی بوجود آورد. فاطمه بنت اسد در زندگی پیامبر با شوهرش ابوطالب نهایت حمایت و پشتیبانی را نمود لذا در روز وفاتش علی آمد نزد پیغمبر، پریشان بود رسول خدا فرمود یا ابالحسن چرا پریشانی گفت مادرم در گذشته، پیامبر فرمود این پیراهن مرا کفن او کنید برخاست برای تجهیز فاطمه رفت و پیراهن خود را برای کفن او اختصاص داد و امر کرد اسامه بن زید و ابو ایوب انصاری و محمد بن الخطاب و اسوء غلام او قبر فاطمه را کند نه و پیغمبر بدست خودش لحد را گذاشت.

وفات فاطمه در مدینه رخ داد و آنجا مدفون شده است در مشرق بقیح غرقه است.

چگونگی متولد شدن علی در کعبه

عباس بن عبد المطلب و یزید بن متعب با جمع از بنی‌هاشم دربرابر خانه کعبه آمد و مدت محل او تمام شده بود و اثر حمل به او ظاهر گشته بود و مجال بیرون رفتن نداشت پس روی نیاز به درگاه بی‌نیاز آورد و گفته‌ای صاحب‌خانه و ای معبود یگانه من اقرار آوردم بتو و بآنچه رسول تو از پیش تو آورده و به پیامبری از پیامبران تو و سر کتابی که فرستاده‌ای و من تابع دین جد خود ابراهیم خلیلم و اینجا فردا بنا کرد پس سوال می‌کنم از تو بحق اینخانه و بحق آنکسی که آنرا بنا نهاد و بحق فرزندی که درشکم من است و با من سخن می‌گوید و انیس من است به سخنان خود و اقرار دارم که این مولود یکی از دلایل و آیات الوهیت و وحدانیت تو است این ولادت را بر من آسان گردان گویند چون دعای فاطمه تمام شد دیدم دیوار شکافته شده و فاطمه درون خانه رفت و دیوار خانه به حالت اول بازگشت فاطمه به مدت سه روز در آنجا بود و هیچ‌کس از او خبری نداشت چون روزچهارم شد دیدم همان موضع شکافته شد و فاطمه بیرون آمد و علی را به سردست گرفته و گفت ای گروه مردم بدانید که حق تعالی مرا از میان همه برگزید و به همه زنان پیشین تفضیل داده است.

القاب امیر المومنین

• امام المتقین
• لعیوب الدین
• قائدالغد المحجلین
• اسدالله
• خیرالله
• فرج الله
• روح الله
• حمدالله

تربیت امام علی

از شش سالگی که امیرالمومنین در تحت کفالت پسر عموش درآمد و در مکتب تربیتی محمد امین رفت تربیتی عالی یافت – تربیتی که در مکتب رسالت بزرگترین مربی گردید و داناترین استاد دانشگاه اسلامی و نیرومندترین مدیر تربیت بشری شد. پیامبر فرمود یا علی خداوند بمن امر کرده ترا تربیت کنم و به تو علم و دانش بیاموزم تا مرا معاونت و معاضدت کنی – محل قابل و حسن تربیت و نصیحت قائل کار را بجائی رسانید که علی را موسس مدرسه تربیتی اسلام قرارداد و صدها هزار نفر از مکتب تربیتی او بهره مند گردیدند. این شخصیت از مفاخر مسلمین است پیشرفت اسلام مدهون فداکاری اوست او مظهر کمال انسانیت و پرورش یافته مهد نبوت و مکتب الهویت است. کوچکترین اثرش این است که امروز این رادمرد بزرگوار مورد احترام و تقدیس کلیه افراد بشر است که به فضیلت و علمیت و تربیت او آشنا شده باشند. هیچ کس نیت که به تاریخ اسلام آشنا باشد و علی (ع) را نشناسد یا درپیشگاه عظمت او خاضع و خاشع نگردد.

علی و ذکر

یکی از اسباب و وسایلی که انسان را به خدا نزدیک می‌کند و در بحث عرفان از منازل بشمار می‌آید ذکر خداست. ذکر را می‌توان نقطه شروع حرکت باطنی و سیروسلوک به سوی پروردگار جهان دانست، انسان سالک به وسیله‌ی ذکر به تدریج از افق ماده فراتر می‌رود و به عالم صفا و نورانیت قدم می‌گذارد و کامل و کاملتر می‌شود تا آنجا که به مقام قرب حق تعالی نائل می‌گردد.

علی پدر عرفان اسلامی

در تاریخ علوم، کاوشهای بسیاری صورت می‌گیرد تا بنیانگذار و پدر هر علم شناخته شود، بدین منظور که به آبشخور اصلی آراء و اندیشه‌های گوناگون رسیده و در هر موضوعی به اصل آن رجوع گردد اندیشمندان واقعی در مطالعات و تفکرات خویش معمولاً به منابع اصلی و اولیه توجه دارند و آب را از سرچشمه می‌نوشند و جویبارهای متعدد – هرچند که زلال و گوارا بند عطش آنها را برطرف نمی‌کند و اگر چند صباحی هم از آن جویبارها می‌نوشتند ولی همیشه در امید رسیدن به سرچشمه اصلی‌اند. بدون شک سرچشمه بسیاری از علوم – از جمله عرفان گرفته تا علم حدیث و رجال و اصول فقه و رشته‌های علوم انسانی و ریاضی و حکمت متعالیه را در برابر انسان گشوده است مفسران واقعی این کتاب بزرگ و پیامبران اهل بیت و عصمت و طهارت‌اند.

علی و جهاد

جهاد یکی از عالی ترین اعمالی است که  انسان را به خداوند نزدیک می‌کند و بشر خاکی را که دل در طلب راحتی داند با بذل جان و مال در برابر دشمن خدا به پرواز درمی‌‌آورد. چه عملی بالاتر و بهتر از اینکه انسان با ایمان از خانه و فرزند و همسر و یاران و دوستان دست بکشد و از کار و علایق دنیوی دل کند و به نبرد دشمنان خدا برود، آیا سیروسلوکی بالاتر و مقامی بالاتر و بهتر از این می‌توان یافت بنابراین کسانی که درگوشه‌ای به تسبیح و ذکر و ورد مشغول شوند و تنها به رازو نیاز و دعا می‌پردازند و از خطر دشمنان اسلام غفلت نمایند نه تنها سیرالله نکرده بلکه این نوعی خلود در ارض و دل بستن به دنیاست. سپس آنان که در مقام سیروسلوک و در تکاپوی رسیدن به قرب الهی‌اند و دوست دارند میهمان خدا باشند نباید از جهاد فی‌سبیل‌الله غافل گردند بلکه باید برای دفاع از کیان اسلام و نشر آن با وجود شرایطی از جان و مال دریغ نورزند تا انسانی وارسته مورد عنایت خدا باشند. به همین اساسا که می‌بینیم الگو اسوه عارفان امیرالمومنین علی (ع) در تمامی جنگهای صدر اسلام و رکاب رسول خدا شرک کردند و از کیان اسلام و قرآن دفاع نمود و ارکان اسلام را محکم کرد و هرگز نگفت درگوشه‌ای به عبادت مشغول می‌گردم بلکه در جهاد  در راه خدا و تلاش برای استقرار ارکان اسلام را بالاترین عبادت می‌دانست.

جهاد علی و شرایط زنان

بدون تردید ارزش هر کار و عملی بستگی به اخلاص آن عمل و موقعیت و شرایط و تحقق آن کار دارد. و هرچه عمل خالص‌تر و خداپسندانه‌تر باشد ارزش آن بیشتر است. چیزی که درآن شک و تردیدی وجود ندارد این است که پیکار و جهاد علی (ع) تنها برای خدا و تقویت اسلام بود. او درمیدانهای جنگ به این هدف می‌جنگید که جمعیتی هدایت شوند و از تاریکیها به نور حق روی آورند و از قعرجهنم به اعلی علیین بهشت راه یابند.

علی و نماز

در میان اعمال مذهبی نماز دارای اهمیت بسیار بالایی است و از سابقه‌ای بسیار دیرینه برخوردار است، چون از دیرباز درهمه‌ی ادیان الهی نقش برجسته و مهمی داشته است. از باب نمونه در قرآن کریم از زبان حضرت عیسی (ع) نقل شده که : و او حیانی بالصلاه و الزکاه مادمت حیا؛ خداوند مرا به نماز و زکات سفارش کرده است تا آنگاه که زنده‌ام.

مشابه این سخن در مورد پیامبران دیگر نیز آمده است. در تاریخ اسلام نیز نماز اولین عبادتی بود که پیامبر به برپای آن فرمان یافت و از آن پس بود که سایر احکام اسلامی تشریع شد. نماز یکی از تعلیمات بنیادی و علمی اسلام است و کانون محوری بسیاری ارزشهای اخلاقی و معنوی و اجتماعی اینم مکتب آسمانی بشمار می‌رود.

علی و کارو انفاق

انسان از روزگاران پیشین تاکنون با هر ایده و مکتبی مجبور بوده که به کار و فعالیت اقتصادی اهمیت بدهد؛ انسان مادی و دنیا گرد برای رفاه و عیش و نوش بهتر، و انسانهای الهی آباد کردن مزرعه آخرت و آرامش خاطر و برای ادامه حیات و عبادت و کمال به کار توجه نموده است.

ار این روست بی‌تردید می‌توان گفت در طول تاریخ هر جامعه‌ای ـ هرچند محدود و کوچک ـ بخش عمده‌ای از فعالیتهای خود سعی در راه مسائل اقتصادی و کاری صرف کرده و می‌کنید. اسلام هم از ان جا کردن کامل و جامعی است و به تمام خواسته‌های انسان ارج می نهد به کار و تلاش اقتصادی و اهمیت فراوان داده وحتی آن را در کمال و رشد انسانها موثر دانسته و بیکاری و تنبلی و کم‌کاری را خدمت نموده است.

علی و زهد و پارسایی

زهد و بی‌رغبتی به بهره‌ها و دستاوردهای نامشروع دل نبستن به مال و منال دنیوی و ترک تعلق روی به جاه و جبروت قدرتهای اجتماعی ره توشه معنوی نیرومندی است که راه سیروسلوک به بارگاه الهی را صاف و هموار می‌سازد. زهد میوه‌‌ترش دینداری خالصانه است. زهد نه تنها با عرفان و معرفت الله بیگانه نیست که مبداء اصلی عرفانهاست. خوی زاهدانه و سیروسلوک بی‌رغبتانه نسیت به جلوه‌های حیات مادی ـ در عین بهره‌مندی از نعمتهای حلال الهی – بزرگترین امدادگر دینداران و مرکب راهوار سالکان الی الله است. بی‌اعتنائی به منافعی که دنیا پرستان شبانه‌روز برای کسب آن دل و دین تباه کرده و سهل و آسان به انواع خیانتها و نیرنگها و قانون شکنی‌ها و نامردیها متوسل می‌شوند خود بهترین راه مبارزه با اهریمن صفتی‌ها و نیرومندترین ضربه‌شکننده صفوف ظلم و تبهکاری است. حضور زاهدان وارسته و اصلاحگر در زندگی اجتماعی این چنین اثر گذارد حیاتی است. دستیابی به زهد حقیقی و آراسته شدن به آن اگرچه در آغاز با تلخ کامی ها و تحمل ارادی ناملایمات و پشت‌پا زدن به مشتهیات نفسانی توام است اما هرگاه این نهال برومند استحکام یابد و به بار بنشیند زندگی شیرین می‌گردد و گام‌زدن در راه حق و عمل‌کردن به همه تعالیم دین بسیار آسان و پرجاذبه می‌شود. بی‌رغبتی به آمال مادی و دل ندادن به جاذبه‌ها و زرق و برق های تهی مایه آن خود مقدمه رهایی از بندهای اسارت دنیا و اسباب دلبستگی و اشتیاق به عالم غیب و ملکوت و نعمتهای بارگاه الهی است.

ازدواج علی با فاطمه

اکنون که با گوشه‌ای از فضایل علی و فاطمه آشنا شدیم به ازدواج این دو باهم می‌پردازیم. علی‌بن ابی‌طالب به سن 25 تا 26 سالگی رسیده است و بنا به امرالهی و سنت حسنه الاسلامی باید با همسری که از نظر ایمان و تقوا و دانش و بینش و نجابت و اصالت هم شان او باشد، ازدواج کند تا به کشتی زندگی خود سکون و آرامش بخشد. چنین همسری جز دختر رسول خدا که به همه‌ی خصوصیات او از هنگام تولد تا آن زمان کاملاً آشنایی داشت کس دیگری وجود نداشت. از طرف دیگر فاطمه زهرا به 9 سالگی رسیده بود از رشد و کمال عقلانی وافری نیز بهره‌مند بود و با وجود کمی سن از جهت رشد فکری و عقلانی از دیگران ممتاز بود و خدای عزوجل ذهنی وقار و هوشی سرشار به او عطا کرده بود. از جمال و زیبایی بهره وافری داشت. این فضایل، وی را از دختران دیگر ممتاز می‌کرد. از همه مهمتر اینکه او را در دانشگاه بزرگ وحی و رسالت از علوم و دانش اسلامی بهره فراوانی برده بود از این روز فاطمه از هر جهت به حد کمال رسیده بود. همین فضایل و کمالات او بود که بسیاری از ثروتمندان و صحابی معروف رسول خدا همچون، ابوبکر، عمر، عثمان و عبدالرحمان بن عوف و دیگران – به خواستگاری وی می‌آمدند. اما پیامبر به هیچ‌کدام پاسخ مثبت نمی‌ادد و این جملات را در پاسخ به آنها می‌گفت: ازدواج فاطمه بدست خداست و اگر خدا بخواهد او را به زوجت کسی درآورد، درمی‌آورد. هنوز زمان اوج او نرسیده است.

فاطمه به تقدیر الهی باید با شخصیتی ازدواج کند که او همچون از فضایل و کمالات بی‌شماری برخوردار باشد و آن شخصیت غیر از «علی بن ابی‌طالب» کس دیگری نخواهد بود.

امام علی (ع)

ناتوانی، آفت و شکیبایی شجاعت و زهد و ثروت و پرهیزگاری پسند نگهدارنده است و چه همنشین خوبی است راضی بودن و خرسندی.

این سخن تکمیل کننده مکتب قبلی است و نشاندهنده آن است که شجاعت نه تنها در زور و بازو و بلکه در شکیبایی است و ناتوانی بعنوان آفت خورنده روح انسان است . او پر گذشت ترین مردم از خطا بود و بخشنده ترین مردم در بخشش نسبت به کسانی که به او بدی می کردند. درستی این سخن در جنگ جمل آشکار شد هنگامی که بر مردان حکم، که از همگان نسبت به او دشمن تر بود، پیروز شد گذشت فرمود اما در مورد زهد در این جهان و بی رغبتی به آن، علی‌(ع) سرور همه ؟؟ سلیمان است. همگان راه بسوی او دارند و نزد او زانو بر زمین می زنند.