مدیریت شهری و کنترل آلودگی هوا

توجیه پلان

پلان مربوطه از یک مقدمه و دو بخش تشکیل شده است. در مقدمه به ذکر کلیات بحث نظیر علت انتخاب موضوع، اهمیت و ضرورت موضوع‌ (فوائد عملی، نظری و تکنیکی)، مفهوم مدیریت شهری، مفهوم آلودگی هوا و ارتباط این دو با هم پرداخته می‌شود. در واقع یک دید و نگرش کلی از موضوع برای ما فراهم می آورد. در بخش اول که اختصاص به سازمانهای مرتبط با آلودگی هوا با توجه به موارد مربوط به هر منبع آلوده کننده می باشد در حقیقت با ذکر هر عدد، چگونگی اعمال مدیریت شهری در کنترل آلودگی هوا مطرح می شود (یعنی موضوع یا عدد مربوط به هر ماده قانونی یا منبع آلوده کننده ارائه و سپس سازمانهای مرتبط با آن ذکر می شود).

نحوه ارائه مطلب به این شکل بخاطر آن است اولاً از پیچیدگی مطلب می کاهد و ثانیاً با ذکر هر مورد قانونی می توان دریافت چه سازمانهایی در رابطه با آن موضوع درگیر هستند. و در نهایت در بخش دوم که اختصاص به ذکر راهکارهای جلوگیری از آلودگی هوا دارد، ارائه راهکارهای مربوطه ما را به نتیجه در راستای دستیابی به کاهش آلودگی هوا و توجه بیشتر به آن رهنمون می کند.

علت انتخاب موضوع

بطور کلی به دو دلیل این موضوع به نظر اینجانب دارای اهمیت در انتخاب می باشد یکی بخاطر ارتباط این موضوع (آلودگی هوا) به عنوان یک معضل و پدیده مهم شهری با مدیریت شهری یعنی رشته تحصیلی اینجانب (خودم) و دیگر اینکه آلودگی هوا خصوصاً در شهرهای بزرگ مثل تهران (یعنی شهری که در آن زندگی می کنیم) که از آلودگی بالایی برخوردار است و در تمام لغات بطور جدی و عینی اثرات آن انسانها را تهدید می کند بسیار جلب نظر می کند.

فوائد (نظری، عملی، تکنیکی)

قبل از پرداختن به موضوع میزان شناخت بسیار سطحی بوده است ولی با پرداختن به آن بعنوان یک پروژه درس باعث دقت و کنکاش بیشتری در مطلب شده و جوانب موضوع برای دانشجو بهتر روشن می گردد مثل آلودگی هوا، آلاینده ها، اثرات آلودگی هوا بر انسان، سازمانهای مرتبط با آلودگی هوا و مدیریت شهری، موارد قانونی و غیره در واقع میزان اطلاع دانشجو از ادبیات موضوع هرچند مختصر افزوده می شود و از طرف دیگر توجه به راهکارها با در نظر گرفتن امکان بکارگیری آن چه بسا اگر به درستی انتخاب و اجرا گردد می تواند موجبات کاهش آلودگی هوا را فراهم کند هرچند موضوعی با این درجه اهمیت و ضرورت نیازمند تحقیقات گسترده‌تری می باشد و در حد یک پروژه درس چندان کارساز نخواهد بود چرا که این تحقیق زمانی در عمل قابلیت اجرا خواهد داشت که به ریز (تفضیلی) نحوه اجرا و مراحل آن ارائه شود البته بطور خلاصه راهکارها فقط در قالب کوتاه مدت و بلند مدت ارائه شده اند و تنها زمانی امکان اجرا پیدا می کند که اولاً زمان بیشتری صرف آن نمایم و ثانیاً از نزدیک با سازمانهای مربوطه و متخصصین این امر جهت استفاده مشورتی و وظایف این سازمان ها و مشکلاتی که در این راستا قرار دارد شناخت داشته باشیم.

مدیریت شهری

بطور کلی با رشد شتابان شهرها و تمرکز (جمع شدن) جمعیت در آن (رشد طبیعی، کاهش مرگ و میر، مهاجرتها، رشد کلیدی، افزایش کارخانجات و فعالیتهای آنها) زمینه پیدایش مشکلات جدیدی در شهرها بدلیل عدم امکان ارائه خدمات زیربنایی کافی، ضرورت توجه به مدیریت واحد شهری و بهبود ارائه احد شهر و برنامه ریزی برای یافتن راه حل هایی برای این مشکلات که در واقع هدف اصلی مدیریت شهری است خواهم شد. (بعضی از اهداف: حفاظت از محیط فیزیکی شهر، بهبود شرایط کار و زندگی کلیه شهروندان، سازماندهی و بهبود کیفیت محیط فیزیکی زندگی شهری شهروندان). بروز مشکلات شهری و توجه به آن بطور جدی به انقلاب صنعتی (قرن 18 م) و خصوصاً بعد از آن باز می گردد.

از جمله عواملی که به توسعه و رواج شهرنشینی پس از کشف قوه بخار در سال 1765 م انجامید عبارت بودند از: اختراع برق، اتومبیل، لوکوموتیو، اختراع ماشین چاپ، وسایل ارتباط جمعی، هواپیما، و غیره که به توسعه و بسط راهها انجامید و در واقع بروز این تحولات به انقلاب صنعتی مرسوم گردید نتیجه این تحولات افزایش مهاجرتها، تحول در حمل و نقل، ظهور تحقق و تقسیم کار، افزایش جمعیت و کاهش مرگ و میر (که افزایش جمعیت موجب افزایش نیازها و در نتیجه افزایش صنایع و حمل و نقل را به دنبال دارد)، تمرکز صنعت و تجارت (بخاطر جمعیت، تخصص، مواد اولیه، تنوع مشاغل، موقعیت و غیره)، و غیره بود.

آلودگی هوا

بطور کلی جدیت در پرداختن به موضوع آلودگی هوا بیشتر به انقلاب منطقی و بعد از آن مربوط می باشد چرا که در این دوران سوخت متداول ابتدا ذغال سنگ و بعد نفت شد که در اثر استفاده از این سوختهای فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ، بنزینی و غیره) آلودگی هوا وجود می آید. هرچند که قبل از آن نیز این آلودگی وجود داشته لیکن با توجه به جمعیت محدود و زندگی ساده آن زمان، طبیعت توان از بین برده این نوع آلودگی را در آن زمان داشته است.

آلودگی هوا با شروع انقلاب صنعتی (قرن 18م) به دلیل افزایش فعالیتهای صنعتی (یعنی ایجاد کارخانه ها و کارگاهها و افزایش تولید آنها موجب بهره برداری فراوان و بیش از حد از مواهب طبیعی مثل استفاده روز افزون از سوختهای فسیلی) و بدنبال آن دفع آلاینده های خطرناک (ریزش بیش از حد فضولات کارخانه ها و سموم) به سوی محیط زیست به صورت معضلی جدی درآمد بطوریکه ضرورت توجه به آن با در نظر گرفتن رشد سریع جمعیت و شهرنشینی موجب بروز و ظهور مشکلات اساسی خصوصاً در قرن بیستم زمینه وضع قوانین در این خصوص جهت رفع آن را مطرح کرد. در اثر فعالیتهای آلوده کننده در دهه های 1950 م (1330 ش) و 1960 م (1340 ش) توجه به مسائل زیست محیطی آغاز شد. تصمیم به برگزاری کنفرانس بین المللی زیست محیطی در سال 1968 م (1347 ش) و برگزاری اولین کنفرانس جهانی در این خصوص در ژوئن 1972 م (مرداد 1351 ش) در استکهلم و بدنبال آن صدور بیانیه محیط زیست انسانی و برنامه عملی و 106 توصیه نامه را می توان از جمله آن دانست (که در آن توجه به استفاده منطقی از منابع، کاهش آلودگی، آموزش همگانی برای حفاظت از محیط زیست به تحقیقات زیست محیطی و تاسیس سازمانهای بین المللی زیست محیطی است).

ارتباط مدیریت شهری با آلودگی هوا

بطور کلی از آنجائی که آلودگی هوا یک معضل شهری است (در نتیجه رشد شهر و شهرنشینی خصوصاً بعد از انقلاب صنعتی) جهت کاهش و کنترل این پدیده شهری نیازمند مدیریتی در امور شهر هستیم که این امر از طریق سازمانهای مثل شهرداری، سازمان حفاظت محیط زیست و غیره انجام می گیرد (و البته منطقه از عبارت آلودگی هوا یک معضل شهری نه اینکه کل محیط زیست را متاثر نمی سازد بلکه جهت تمرکز منابع آلوده کننده مثل وسایل نقلیه موتوری و غیره در شهر عمدتاً از شهرها و حومه آنها ایجاد و منتقل می شود).

راهکارهای جلوگیری از آلودگی هوا

در ادامه مطلب بطور خلاصه پیشنهادها و راهکارهایی برای کاهش این معضل در قالب سه برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ارائه می‌شود.

راهکارهای کوتاه مدت:

1. جلوگیری از تردد خودروهایی که فاقد برچسب معاینه فنی هستند و بازرسی اتفاقی کنار معابر
2. معاینه فنی مرتب خودروها و نظارت برآن و پلمپ کردن پمپ انژکتوری جهت جلوگیری از دستکاری رانندگان.
3. در نظر گرفتن جریمه‌های سنگین برای آلوده کننده‌های هوا
4. توجه به اصول و معیارهای صحیح معماری و شهرسازی ( کاهش ترافیک وراه‌بندهای طولانی )

راهکارهای میان مدت:

1. جلوگیری از خرید و فروش موتورهای دو زمانه‌/ منع تولید آن.
2. 2-گاز سوز کردن / دوگانه سوز کردن خودروها ( عمومی و شخصی )
3. حذف یا کاهش مقصدهای دوزمانه و تبدیل آنها به مقصد های چهار زمانه
4. وضع و اجرای درست قوانین در این خصوص ( مجلس، شهرداری، نیروی انتظامی و غیره . )

راهکارهای بلند مدت:

1. از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و مستعمل بعنوان مثال از طریق اعطای وام بانکی و سایر تسهیلات.
2. طراحی و ساخت خودروهای با میزان مصرف و آلایندگی کمتر ( وزارت صنایع و کارخانجات سازنده )
3. بهره‌گیری از منابع انرژی تجدید پذیر مثل انرژی خورشیدی، بادی، برق، امواج، جذر و مد دریاها و غیره.
4. کنترل رشد جمعیت و جلوگیری از افزایش شتابان شهرنشینی.

• مقدمه:   ۲
  «تبیین مفاهیم مدیریت شهری و آلودگی هوا»   ۲
• ۱- توجیه پلان:   ۲
• ۲- علت انتخاب موضوع:   ۳
• ۳- فوائد (نظری، عملی، تکنیکی):   ۳
• ۴- مدیریت شهری:   ۴
• ۵- آلودگی هوا:   ۶
• ۶- ارتباط مدیریت شهری با آلودگی هوا:   ۱۰

بخش اول

• سازمانهای مرتبط با آلودگی هوا با توجه به موارد مربوط به هر منبع آلوده کننده   ۱۱
• وسایل نقلیه موتوری:   ۱۲
• منابع تجاری و خانگی و منابع متفرقه:   ۱۵
• کارخانجات و کارگاهها و نیروگاهها:   ۱۷

بخش دوم

• راهکارهای جلوگیری از آلودگی هوا   ۲۲
• ۱- راهکارهای کوتاه مدت:   ۲۲
• ۲- راهکارهای میان مدت:   ۲۲
• ۳- راهکارهای بلند مدت:   ۲۴
• منابع و ماخذ:   ۲۵

منابع

1. بهرام سلطانی، کامبیز، محیط زیست ( مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی ـ 6)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول، سال 71.
2. منصور، جهانگیر ، مجموعه قوانین و مقررات شهر و شهرداری، مشر دوران، سال 82 .
3. تقی زاده انصاری، مصطفی، حقوق محیط زیست در ایران، نشر سمت، چاپ اول، زمستان 74.
4. تقی زاده انصاری، مصطفی، حقوق کیفری محیط زیست، نشر قوم،‌چاپ اول، سال 76
5. مختاری ملک آبادی، رضا، « تحلیل بر آلودگی‌های زیست محیطی شهری» شهرداریها 46 ، وزارت کشور – سازمان شهرداریهای کشور، سال چهارم، اسفند 81
6. داداش پور، هاشم، « مدیریت شهری، اهداف و راهبردهای تدبیر، شماره 12 ، بهمن 80
7. فرهود، داریوش،« بمب ساعتی آلودگی هوا و فاجعه انسانی » بهداشت جهان، شماره اول و دوم ، سال چهاردهم
8. کدیور، هوشنگ، « آلودگی هوا و راههای مقابله با آن» فرهنگ جهاد، سال هفتم ، شماره سوم
9. هال، پیتر، برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، جلال تبریزی، نشر شرکت بردازنی و برنامه‌ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران) ، چاپ اول ، زمستان 81
10. شیعه ، اسماعیل، مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، نشر دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ یازدهم، سال 81
11. شکیبا مقدم، محمد، مدیریت سازمانهای محلی و شهرداریها، نشر میر، چاپ دوم، سال 80
12. رضویان ، محمد تقی، مدیریت عمران شهری، نشر پیوند نو، چاپ اول، سال 81