اصول مدیریت پروژه و ساخت

با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی در صنایع ساختمان سازی و حجم انبوه پروژه های عمرانی در کشور، توجه به دانش مدیریت پروژه در علم امروز ساخت و ساز امری غیر قابل اجتناب است.

بدون شک با به کارگیری اصول مدیریت پروژه و ساخت، با آمیزش علم و تکنولوژی می توان بر کلیه جهات پروژه های عمرانی تاثیرگذار بود.

درس روشهای مدیریت پروژه که در مقطع کارشناسی ارشد مدیریت پروژه و ساخت تدریس می گردد، هدف نهایی فوق را دنبال می کند.

تحقیق حاضر، که به عنوان پروژه تقدیم می گردد، شامل دو بخش است، در بخش اول ضمن تشریح مباحث پیش ساخته سازی در صنعت عمران، تصمیم گیری بین روشهای مختلف ساخت و ساز برای مدیر پروژه به عنوان بالاترین تصمیم گیرنده تشریح می گردد و در قسمت دوم که از مباحث خاص مدیریت است به تشریح روشهای برآورد مالی و مهندسی هزینه پرداخته می گردد.

پیش ساخته سازی

انواع مختلف روشهای ساختمان سازی در ایران با رویکرد صنعتی کردن ساخت و‌ ساز انواع روشهای ساخت و ساز را می توان به هفت دسته عمده زیر تقسیم‌ بندی نمود:

• ساختمان سازی با روشهای ابتدائی Elementary Building System

این نوع ساختمان سازی از ابتدای تاریخ ساختمان سازی بشر آغاز و تا عصر حاضر نیز ادامه دارد و هنوز در روستاهای کشور و در حاشیه شهرها نیز به نوعی به این گونه ساخت و سازها پرداخته می شود در این روش، قسمتهای باربر از خشت و گل و یا چوب و گل و یا گل و سنگ و یا گل و گچ و سنگ و یا خشت و آجر ساخته می‌شود و پوشش آنها از طاق خشتی و یا تیر چوبی و الیاف گیاهی ساخته می شود. نیروی انسانی به کار گرفته شده در این ساختمانها بعضاً غیر ماهر و یا نیمه ماهر بوده و از مصالح سنتی در دسترس محلی استفاده می شود.

• ساختمان ساز با روش های سنتی و یا متداول Traditional or Conventional Building System

در این روش، عملیات ساختمانی با استفاده از وسایل ابتدائی توسط افراد متخصص و نیمه ماهر و غیرماهر انجام می شود. ساختمان های با دیوار آجری باربر در این تقسیم بندی منظور می شوند. برخی از حرفه های دست اندرکار با این شیوه عبارتند از: کارگر ساده، بنا، گچ کار، نقاش، آهنگر، لوله کش، سیم کش، عایق کار، کاشی کار، آسفالت کار، شیشه بر و…

سرعت اجرای کار ساختمان با این روش بطور متوسط در ایران 14 تا 18 ساعت برای هر مترمربع زیربنا می باشد.

ساختمان سازی پیشرفته

این روش که ساختمان سازی پیشرفته یا بهبود یافته نیز نامیده می شود، عبارت از: اجرای کار توسط افراد و متخصصان ذکر شده در روش قبلی که از ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی مکانیکی به منظور اضافه نمودن سرعت و حجم کار استفاده می‌نمایند.

ساختمانهای با اسکلت فلزی و یا اسکلت بتنی در این تقسیم بندی منظور می‌شوند، برخی از لوازم و تجهیزات مورد استفاده در اینگونه ساخت و سازها عبارتند از:

انواع جرثقیلهای ثابت و متحرک، بالابرهای برقی، داربستهای فلزی، دستگاههای تهیه کننده بتن (ثابت و متحرک) و دستگاههای سیمان پاش و رنگ پاش، ماشین های جوش و… .

• ساختمان سازی صنعتی Industrialized Building

در این روش از قطعات آماده شده از قبیل بلوکها، تیرچه ها، پانلهای پیش ساخته، تیرها و ستونهای فلزی و بتنی، شبکه های فلزی، قطعات گچی و بتنی و… استفاده می‌شود. و اکثر عملیات با استفاده از تجهیزات و لوازم کارگاهی بطور مکانیکی انجام می شود.

انواع کفراژ های یکپارچه فلزی از قبیل کفراژ های صفحه ای، تونلی، لغزنده و کفراژ های مدوله و کفراژ های ساخته شده از مواد سبک و همچنین کفراژ های پلاستیکی و بازشو و لغزنده ها نیز در این روش جهت بتن ریزی سریع ساختمانها در چهار فصل سال مورد استفاده قرار می گیرند.

• سیستم های پیش ساخته سنگین Heavy Weight Prefabricated Systems

استفاده از روشهای پیش ساخته سنگین در مورد ساختمانهای پیش از یک طبقه مفهوم دارد و در آن کلیات قطعات ساختمان از قبیل دیوارها، نماها، سقف ها و پلکانها و غیره در کارخانه بتنی، پیش ساخته می شود و توسط ماشین های سنگین به کل کارگاه ها حمل و نصب می گردند.

• سیستم پیش ساخته نیمه سنگین Middle Weight Prefabricated Systems

در این سیستم وزن قطعات حداکثر 5 تن می باشد. اسکلت ساختمان فلزی و یا بتنی است. سقف و دیوارهای خارجی از قطعات بتنی و جدا کننده های داخلی از صفحات گچی مسلح شده و یا چوبی در نظر گرفته می شوند.

وزن قطعات نما و ابعاد آن بصورتی در نظر گرفته می شود که بالا بردن و نصب آنها با جرثقیلهای سبک امکان پذیر باشد.

• سیستم های ساختمانی پیش ساخته سبک Lightweight Prefabricated Building Systems

این گروه پیش سازیها بیشتر در مورد ساختمانهای یک طبقه و یا جهت نماسازی‌های ساختمانهای بلند مرتبه با اسکلت فلزی و یا بتنی بکار گرفته می شوند. جهت ساخت مدارس و خانه های بهداشت روستایی، استراحتگاه های خارج از شهر و یا خانه های متحرک (Mobile Homes) می توان از این روش استفاده نمود.

اسکلت باربر ساختمان و سقف و دیوارهای خارجی و داخلی از یک ماده و یا ترکیبی از مواد و فلزات سبک نظیر آلومینیوم، چوب، فایبرگلاس، ورق های فلزی فرم داده شده، فیبر، فرآورده های پتروشیمی، بتن متخلخل، بتن سبک و… ساخته شده اند.

از نظر وزنی پیش ساخته های سبک بصورت قطعه و یا ترکیب یکپارچه کمتر از دو تن در نظر گرفته می شوند. بطوریکه حمل و نقل آنها با بالابرهای برقی و یا مکانیکی و جرثقیل های سیار کوچک امکان پذیر است.

مزایای سیستم پیش ساخته سبک نسبت به روش های سنتی

• کاهش زمان احداث
• کاهش قیمت تمام شده
• کاهش وزن عمومی ساختمان
• بهره برداری بهینه از فضا
• افزایش سرعت در تجهیز کارگاه (در حجم انبوه سازی)
• کاهش مصرف مصالح و جلوگیری از دو ریز مصالح و منابع ملی
• تقلیل حجم پی ها
• اقتصادی بودن حمل و نقل
• مقاومت بهتر در مقابل زلزله (اتصالات فیکس و نیز پیوستگی سازه)
• عایق بودن در مقابل حرارت و برودت
• دوام در مقابل آتش سوزی
• انعطاف پذیر بودن معماری ساختمان

صنایع پیش ساخته در دنیای امروز

افزایش روزافزون جمعیت و تقاضای شدید برای شرایط بهتر اقتصادی و زندگی آسوده تر در محیطی امن و سالم، به راه حل های اقتصادی ویژه ای در زمینه صنعت ساختمان نیاز دارد، در این زمینه طرح جامعی که ضمن اقتصادی بودن و زمان کوتاه ساخت، از کیفیت برتر و ایمنی بالایی برخوردار باشد مورد استقبال دست اندرکاران، صاحبنظران، کارفرمایان و مصرف کنندگان قرار خواهد گرفت استفاده از صنایع پیش ساخته به طور اعم و بتن پیش ساخته به طور اخص می تواند پاسخ مثبتی در جهت تامین نیازهای انسان امروزی در این زمینه باشد.

تعریف پیش ساخته سازی

پیش ساختگی یک اصطلاح نسبی است که تعریف آن در زمانهای مختلف تغیر کرده و گسترش یافته است. با نگاهی به آثار باستانی کشورهای ایران، مصر، یونان و روم، نوعی تعریف پیش‌ساخته‌سازی تجسم عینی پیدا می‌کند پیش ساختگی در صنعت ساختمان را می توان به شکل زیر تعریف نمود‌:

«تولید قطعات یک شکل به تعداد زیاد که بعد از سوار شدن بر روی یکدیگر، بنای مورد نظر را بوجود آورند.»

سوابق تاریخی صنایع پیش ساخته

در آثار باستانی مهم از جمله اهرام سه گانه مصر، معابر امپراطوری های روم و یونان، کاخ های هخامنشیان و ساسانیان و سایر تمدنهای کهن، قطعات سنگی با وزن هایی در حدود 5 و 10 تن و حتی در برخی موارد تا حدود 100 تن که قبلاً‌ تهیه و آماده شده بود، به شکل گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته اند.

از نظر تعاریف امروزی تا حدودی می توان ساختمانهای فوق را پیش ساخته نامید. با این تفاوت که در گذشته به خاطر فقدان وسایل ارتباطی و مشکلات حمل ونقل، قطعات را ا کثراً در محل اجرای ساختمانها به شکل تکی و با استفاده از ادوات و ابزارهای ساده و اولیه بصورت دستی آماده نموده و بکار می بردند. بطور کلی هر شیئی را می توان بطریقه دستی، با تعداد محدود و بطریقه صنعتی با تعداد زیاد و هم شکل تولید نمود. در گذشته نیز هنگامی که در احداث بناهای عظیم، احتیاج به داشتن  تعداد زیادی از یک قطعه معین بوجود می آمد، لزوم ایجاد یک سیستم پیش ساخته یا تولید صنعتی احساس می گردید. لیکن انجام این امر به علت امکانات بسیار محدود صنعتی امکان پذیر نبود و همان تعداد زیاد، به روش دستی و یا تفاوت هایی با یکدیگر آماده می‌شدند.

تاریخچه پیش ساخته سازی در ایران

روش های صنعتی کردن ساخت و ساز و یا تولید صنعتی ساختمان در ایران موضوعی است که از اواسط دهه 30 مطرح شده و تاریخی بیش از پنج دهه را بخود اختصاص می دهد. اولین تجربه های پیش ساخته سازی سنگین توسط بانک ساختمانی سابق و شرکت ساختمانی «ریما» و برخی شرکت های خارجی دیگر در ایران در محله نارمک تهران شروع شد. از سال 1341 که مقارن تاریخی آغاز صنعتی شدن کشور بشمار می رود با احداث مجتمع های عظیم صنعتی در کشور از قبیل ذوب آهن اصفهان، ماشین سازی اراک، تراکتورسازی و سایر کارخانجات سنگین در تبریز و مجتمع های صنعتی اهواز و بعضی از شهرهای بزرگ، به مسائل مربوط به صنعتی شدن ساختمان نیز توجه بیشتری مبذول گردید و متعاقباً با توجه به کمبود های مسکن، نیاز مبرمی به احداث مجتمع های مسکونی، بخصوص با استفاده از روش های پیش ساخته سازی احساس گردید که البته در مقایسه با روشهای متداول سنتی هنوز نه مورد قبول قرار گرفته و نه توان رقابت اقتصادی داشتند.

زمینه های مساعد در توسعه صنعتی شدن ساخت و ساز در کشور

موضوع تولید صنعتی ساختمان در ایران، از اواخر دهه 30 آغاز گشته و سابقه ای بیش از 5 درصد دارد. اما از آنجا که تا به امروز با این موضوع به عنوان مسئله ای حاشیه‌ای برخورد شده، این صنعت علی رغم زمان و تاریخی که پشت سر گذاشته آنچنان که باید نقش و سهم تولیدی مدونی در برنامه های عمرانی و ساختمانی کشور نداشته و فاقد جایگاه تعریف شده ای در جامعه فنی کشور می باشد.

مشکلات صنعتی شدن ساختمان در ایران

با توجه به اینکه اکثر سازه های پیش ساخته از جنس بتن می باشد در اینجا ابتدا از خواص منحصر به فرد بتن صحبت و سپس به بررسی مشکلات صنعتی شدن ساخت و ساز پرداخته خواهد شد گسترش استفاده از بتن به عنوان یکی از مصالح ساختمانی به دلایل مختلف از جمله در دسترس بودن، خواص مطلوب و توزیع متعادل مواد تشکیل دهنده آن، در سراسر دنیا چشمگیر می باشد. بتن بسیار شکل پذیر بوده به سهولت قالب گیری می شود. همخوانی شایسته ای با فولاد دارد و نسبتاً اقتصادی است. از این رو استفاده از پانلهای پیش ساخته بتنی به علت خواص و تاثیرات مطلوب آن بر روند صنعتی کردن ساختمان رو به گسترش است.

مزایا و معایب پیش ساخته سازی

هدف اصلی پیش ساخته سازی، تهیه محصولی با کیفیت برتر، در کمترین زمان ممکن و با هزینه ای معقول و اقتصادی می باشد. با توجه به اینکه هر ساختمان از ترکیب یک سری قطعات کوچکتر ساخته شده است، می توان این قطعات را در خارج از کارگاه تهیه کرد و پس از انتقال به محل، آنها را نصب نمود.

• مقدمه
• پیش ساخته سازی
• نتیجه
• «تکنولوژی صنایع پیش ساخته در صنعت ساختمان»
• صنایع پیش ساخته در دنیای امروز
• تعریف پیش ساخته سازی
• حالتهای کلی روشهای صنعتی کردن ساخت و ساز
• سوابق تاریخی صنایع پیش ساخته
• تاریخچه پیش ساخته سازی در ایران
• «آشنایی با کارخانجات پیش ساخته»
• ۱- آکام بتن
• ۲- ایرداک
• ۳- ایران اسپن
• ۴- پریفاب
• ۵- ساختمانهای پیش ساخته بتنی ایران
• ۶- شرکت دیسمان
• نمونه ساختمانهای اجرا شده توسط شرکت مذکور در اقصی نقاط کشور
• ۷- پنل های سیپورکس
• ۸- شرکت قطعات فولادی ایران
• ۹- کارخانه خانه سازی مشهد
• زمینه های مساعد در توسعه صنعتی شدن ساخت و ساز در کشور
• مشکلات صنعتی شدن ساختمان در ایران
• مزایا و معایب پیش ساخته سازی
• الف) مزایا
• ب) معایب