ارزیابی برنامه آموزش زبان انگلیسی در سطح دانشگاه

استفاده فراگیر از زبان انگلیسی در سطح جهان باعث شده است که جهانیان آنرا یک زبان بین المللی بنامند . در چهار دهه آخر قرن بیستم ، پیشرفتهای سریع در تمام زمینه های عملی از یک سو و نیازهای روز افزون جوامع بشری به سبب همین پیشرفتها از سوی دیگر ، ایجاد ارتباط با سایر ملل را بیش از پیش ضروری نموده است . به دنبال این دگرگونیها از دیر باز مردم جهان در تمام زمینه های صنعتی ، پزشکی ، اقتصادی ، تجاری ، تحصیلات دانشگاهی ، سفرهای زمینی ( دریایی هوایی ) ورزشی ، صنعت گردشگری و صدها موارد مشابه دیگر به یک زبان ارتباطی و اهداف رسیده اند .

اگر چه پیشنهادهایی برای فراگیر کردن یک زبان واحد مانند اسپرانتو مطرح شد و موفقیت هایی هم بدست آورده ولی از آنجا که زبان انگلیسی از بعد از جنگ جهانی دوم به تدریج در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران به سرعت گسترش یافت و حدود حمایت کشورهای قدرتمند جهان ، به ویژه ایالات متحده آمریکا قرار گرفت هیچ زبان پیشنهادی مشخصی نتوانست به عنوان یک زبان واحد بین المللی به کار گرفته شود .

در بسیاری از کشورهای جهان که زبان انگلیسی زبان مادری آنها نمی باشد این زبان را بعنوان زبان دوم در سیستم آموزش مدارس و دانشگاههای خود گنجانده اند . و از دروس اصلی آنها به شمار می رود در کنار مدارس و دانشگاهها ، مراکز آموزش یادگیری زبان زیادی در تمام کشورهای در امر آموزش و یادگیری زبان انگلیسی به صورت موسسات خصوصی و نیمه خصوصی و دولتی فعالیت می نمایند .

با وجود چنین طیف وسیعی از نیاز به دانستن زبان انگلیسی ، محققان و مدرسان بیشماری به تحقیق پیرامون آموزش و یادگیری زبان انگلیسی بعنوان زبان دوم پرداخته اند و سالانه نوشتن هزاران کتاب ، مقاله ، پایان نامه ، کنفرانس های علمی و سمینارهای متفاوت تخصصی پیرامون آموزش و یادگیری زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم در پی یافتن شیوه های مناسب تدریس زبان انگلیسی هستند . نظریه پردازان در حوزه های مختلف زبان شفاعی ، روانشناسی و ‌آموزش نظریه پردازی ـ می کنند و متخصصان و اهل فن در راستای نظریه های آنها روشهای گوناگون تدریس را با توجه به نیازهای روزآمد یادگیرندگان ارائه می دهند و با تعلیم مدرسین در مراکز مختلف آموزش زبان و تهیه کتب درسی و تولید مواد آموزشی و کمک آموزشی مناسب با نظریه های مطرح روز سعی می نمایند با ارائه تکنیکهای جدید راه یادگیری زبان را هموار و هموارتر نمایند .

بیان مساله

از آنجایی که آموزش زبانهای خارجی موضوعی است که از اهمیت اجتماعی قابل ملاحظه ای برخوردار است و کشورها بخشی از امکانات آموزشی خود را بدان اختصاص می دهند . در نظام آموزشی کشورها نیز مساله آموزش زبانهای خارجی حائز اهمیت است . و در برنامه مدارس و متوسطه و دانشگاه منظور شده است لذا ضرورت تجدید نظری در برنامه های مربوط به آموزش زبانهای خارجی روز به روز بیشتر اهمیت پیدا می کند .

از طرفی شاهد هستیم امروز هزاران دانش آموز و دانشجو پس از آنکه صدها ساعت را در زیر سقف کلاسهای زبان سپری می کنند باز هم در حوزه مهارتهای زبانی ( گوش دادن ، صحبت کردن ، خواندن و نوشتن و …. ) به سطح مطلوبی از توانایی دست نمی یابند .علت این ناکامیها بدرستی مشخص نیست زیرا برنامه درسی شامل عناصر مختلفی است و بایستی این عناصر در بررسی و ارزیابی یک برنامه درسی مورد توجه قرار گیرند . هر چند بررسی هر یک از عناصر در علل بدون در نظر گرفتن دیگری امکان پذیر است ولی معلوم نیست که تا چه اندازه مفید ، مثمر الثمر و راهگذر است .

بنابراین در پژوهش حاضر عناصر مختلف برنامه آموزش زبان از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه هوایی شهید ستاری مورد ارزیابی قرار می گیرد .

اهمیت موضوع پژوهش

با توجه به ارتباط روز افزون که جامعه ما با جوامع غربی پیدا کرده ، زبان انگلیسی به عنوان وسیله ای برای ایجاد این ارتباط اهمیت فوق العاده بدست آورده است . به گفته حداد عادل « نیاز ما به زبان خارجی فقط نیاز سیاسی و فرهنگی نیست بلکه برای اداره کشور و چرخاندن چرخ های کشور هم محتاج هستیم به اینکه زبان خارجی را یاد بگیریم ، که در این میان امنیت ملی و بنیه دفاعی و اقتصادی نقش تعیین کننده ای دارند . زبان خارجی دری از دنیا به روی ما می گشاید و با استفاده از آن می توان از دستاوردهای دیگر ملل به نحو احسن استفاده نمائیم .

یبان مانند پلی است که بین ملل جهان ارتباط برقرار می کند و آنها را به هم نزدیک می کند و سبب تفاهم بین المللی و ایجاد یک جهان مسالمت آمیز می گردد .

زبان واسطه بین فکر و عمل است به بیان دیگر زیان گذرگاهی است که فکر آدمی را به عمل ارتباط می دهد . رشد فعالیتهای عالی ذهنی که رشد زبان هم یکی از آنهاست از جمله هدفهای عمده تعلیم و تربیت است

اگر بگوییم که اکثر زبان آموزان ما در نتیجه روشهای تدریس سنتی مرسوم در مراکز آموزش زبان حسی  از ابتدایی ترین فرصت های کاربردی زبان محروم می مانند سخنی به گزاف نگفته ایم .

اهداف تحقیق

در این تحقیق به بررسی و ارزیابی برنامه آموزش زبان از دیدگاه اساتید و دانشجویان پرداخته شده است .

سوالات تحقیق

1. ارزیابی دانشجویان از برنامه آموزش زبان چیست ؟
2. ارزیابی اساتید از برنامه آموزش زبان چیست ؟
3. آیا بین دیدگاه اساتید و دانشجویان تفاوت وجود دارد ؟

تاریخچه مختصری از برنامه درسی

با نگاهی گذرا به سوابق تعلیم و تربیت در جهان ، این امر معلوم می شود که موضوع تعلیم و تربیت در طول تاریخ همواره مورد توجه بشر بوده او هست و از  آنجائی که برنامه درسی مهمترین عنصر تشکیل دهنده نظام تعلیم و تربیت است و به منزله قلب این نظام عمل می کند . می توان دریافت که قدمت برنامه درسی به قدمت تعلیم و تربیت می رسد . قدمت برنامه درسی غیر رسمی مصادف با زمانی است که انسانها در جستجوی آموزش میراث تجمعی و اندوخته شده به جوانان بوده اند ، بزرگسالان عصر ما قبل تاریخ در خصوص اینکه چه مطالبی را بچه ها نیازمندند یاد بگیرند تا عضو گروه جامعه تلقی گردند ، به اتخاذ تصمیم می پرداختند ، بنابراین می توان گفت که از آن زمانی که انسان تعلیم و تربیت را شروع کرد تا اوایل قرن بیستم ، دوران غیر رسمی برنامه درسی است .

تعریف برنامه درسی

از برنامه درسی تعریف های زیادی به عمل آورده است که  بشر هنر مورد از آنها در این پژوهش اشاره می شود ، محتوا و مربیان رسمی و غیر رسمی که از طریق آن فراگیری معلومات و روش فهمیدن را تحت نظارت نظام آموزش کسب می کند ، مهارتها را فرا می گیرند و نگرش ها و ارزش گذاری و ارزشها را تغییر می دهد .

مجموعه ای از مقاصد درباره فرصتهای اشتغال افراد تحت تعلیم با افراد دیگر و اشیاء ( شامل اطلاعات فرآیندها ، تکنیکها و ارزشها ) در محدوده زمانی و مکانی معین .

کلیه فعالیتهای یادگیری فراگیرنده ، انواع وسایل آموزشی ، پیشنهادهایی در مورد راهبردهای یادگیری و شرایط اجرای برنامه .

الگوهای طراحی برنامه درسی

منظور از طرح برنامه درسی شبکه مدرن و یا ساختار برنامه درسی می باشد سازمان یا ساختار برنامه به موجب دو گونه تصمیم گیری در دو سطح مختلف به هنگام تکوین برنامه مشکل می گردد . سطوح عام ناظر به تصمیم گیری در خصوص مبانی ارزش می باشد و سطح خاص ناظر به تصمیم گیری های فنی در خصوص برنامه ریزی و چگونگی اعمال عناصر برنامه می باشد .

تاریخچه مختصر آموزش زبان خارجی

آموزش زبان خارجی در ازمنه باستان 2500 سال قبل از میلاد تا 900 سال بعد از میلاد به صورت مکالمه ( شفاهی ) و تحلیل متون انجام می گرفت . سرویسها ، مصریها ، روسیها و مکاتب اوایل قرون وسطی از انواع روشهای مستقیم استفاده می کردند .  از رنسانس تا قرن نوزدهم زبانهای لاتین ، یونانی ، عربی ، نقش اصلی را در نقاط مختلف جهان به عنوان زبانهای خارجی ایفا می کردند . از آنها بعنوان زبانهای فرهنگی ، علمی و ارتباطات استفاده می شد . و نیز این زبانها ، زبان های خداشناسی ، فلسفه ادبیات و علوم بودند . این زبانها را بطور عمده از طریق خواندن متون نوشته شده یاد گرفته می شوند . در قرن نوزدهم روش ترجمه دوباره زنده شد و با شروع قرن بیستم ، ایده ها و اصول جدید برای آموزش زبان بر اساس جهت ؟؟  نظری ، روش شفاهی ، زبانشناسی ساختاری و روش ارتباطی ایجاد شد . امروز تماس روی ترکیب نظر و عمل است . تلاش بر این است که از روشهای مختلف آموزش زبان یک روش درهم شنیده انتخاب شود . در این قرن علوم ارتباطات و روانشناسی تربیتی تاثیر عمده ای روی متدولوژی زیان خارجی داشته است .

اهداف آموزش زبان خارجی

ویدگاریورز در کتاب خود به اهداف آموزش زبان خارجی اشاره کرده و معتقد است که این اهداف از یک کشور تا کشور دیگر ، از یک دوره تا دوره دیگر و از یک موقعیت تا موقعیت دیگر فرق می کند .

این اهداف عبارتند از :

1. رشد قوای عقلانی زبان آوران از طریق تحصیل زبان دیگر .
2. افزایش دانش شخصی از طریق مطالعه ادبیات و فلسفه گسترده ای که وسیله زبان جدید می آموزند .
3. آموزش خواندن زبان همراه با درک مطلب به منظور آگاهی به متون نوشتاری ، تحقیقی و اطلاعاتی جدید .
4. تجربه دادن به زبان آموز تا بتوانند خود را در چارچوب نظری دیگری از لحاظ زبانی خویش ورزی و فرهنگی مطرح کنند .
5. تفاهم افراد از مردم و محدوده های عملی و احساس همدردی به شیوه زندگی و تفجر مردمی که به زبانی صحبت می کنند که زبان آموز قصد یادگیری آن را دارد .
6. ایجاد نوعی مهارت در زبان آموزان که به آن بتوانند شفاهی با اصل زبان ارتباط برقرار کنند . و مهارتهای نسبی نوشتن در موقعیتهای شخصی یا شغلی پاسخگویان زبان دیگر و یا با سایر ملتهایی که این زبان را یاد گرفته اند ، بیاموزند .

مهارتهای آموزش زبان

مهارتهای آموزش زبان چهار حوزه اصلی را در بر می گیرد که عبارتند از صحبت کردن ، گوش دادن خواندن و نوشتن . از میان این چهار مهارت صحبت کردن و گوش دادن در مرحله نخست و خواندن و نوشتن در  مراحل بعدی قرار می گیرند .

در بعضی روشهای آموزش زبان به صورتهای گفتاری زبان بیشتر اهمیت می دهند ، به این دلیل که صورتی فعالتر است . و در زبان آموز انگیزه قوی را بوجود می آورد . در بعضی روشهای دیگر به صورتهای نوشتاری زبان اکتفا می کنند ، زیرا زبان آموزان آنها تماس چندانی با صورت گفتاری زبان نخواهند داشت . اما بیشتر روشها هم صورت نوشتاری و هم صورت گفتاری زبان و آموزش می دهند . برای اینکه هر دو بطور مساوی ضروری اند و یادگیری یکی ، یادگیری دیگری را تقویت می کند . یادگیری وجوه گفتاری و نوشتاری بیان مستلزم فراگیری قابلیتهای چند می شود که بعضی از آنها در هر دو وجه مشترک و برخی متفاوتند .

فرآیند یاددهی ـ یادگیری زبان خارجی

فرآیند یادگیری زبان خارجی بطور کلی عبارت است از کلیه تلاشها ، کنشها و واکنشهای آگاهانه یا ناخودآگاه زبان آور همراه با انواع حالات روانی و رفتار های زبانی و غیر زبان او و نگرشهای مثبت و منفی اوست به زبان خارجی و بالاخره انگیزه های او برای اکتساب زبان خارجی فرآیند یاددهی یا آموزش زبان خارجی آن دسته از رفتارها و فعالیتهای آموزش است که معلم زبان در شرایط خاصی و در محیطی رسمی ( مانند کلاس ، آزمایشگاه ، سمینار ) با استفاده از وسایل کمک آموزش و بر طبق یک برنامه درون انجام می دهد و طی آن سعی دارد مواردی از زبان خارجی را که یکی از صورتهای چاپی ، نوار ، فیلم یا مکالمه است به زبان آموز یاد دهد .

نتیجه گیری

در پیشینه پژوهش بیان شده است که برنامه درس بعنوان یک حوزه تحصصی در اوایل قرن بیستم مطرح گردید و به تدریج رشد  توسعه پیدا کرد . متخصصان درباره آن تعریفها و دیدگاههای گوناگونی را ارائه کرده اند . بوشامپ حوزه برنامه درسی را به دو بخش طراحی برنامه درسی و تولید برنامه درسی تقسیم و در بخش طراحی برنامه درسی عناصر تشکیل دهنده آن را مورد توجه قرار داد . کلدین یک مدل تحقیقاتی تحت عنوان نظام آموزشی مدرسه ای به منظور پژوهش ، در فرآیند برنامه ریزی درسی طراحی کرد . هدف از این پژوهش عبارت بود از دستیابی به اطلاعات دقیق و عمیق در خصوص اقدامات و فعالیتها و همچنین دیدگاهها و برداشته هایی که در این باره وجود دارد . در این مدل از سه بخش سطوح برنامه درس ، عناصر برنامه درسی و عوامل کیفی موثر برنامه درسی تشکیل یافته است . سطوح شامل آکادمیک . اجتماعی ، رسمی ، نهادی ، آموزشی ، اجرایی و تجربی است و عناصر نیز شامل اهداف ، محتوا ، فعالیتهای یادگیری ، منابع و ابزار یادگیری ، راهبردهای یاددهی ـ یادگیری ، گروهبندی ، فضا ، زمان و ارزشیابی است .

پیشنهادات

طبق بررسیهای بعمل آمده و با توجه به مطالعه و تجزیه و تحلیل آماری یافته های تحقیق پیشنهادات ذیل جهت کارایی هر چه بیشتر برنامه آموزش زبان می تواند موثر واقع شود :

1. جایگزین کردن یک دوره فشرده یادگیری زبان به جای واحدهای پیش دانشگاهی زبان .
2. ارزشیابی که از دانشجویان بعمل می آید . باید بگونه ای باشد که بیشتر ارزیابی مهارتهای شفاهی که همان نیاز سازمان و هدف برنامه آموزش زبان تاکید نماید تا میزان موفقیت و نقاط ضعف و قوت دانشجویان و اساتید مشخص گردد .
3. محتوای زبان تخصصی باید مرتبط با تخصص های مربوطه دانشجویان باشد .
4. چنانچه میزان مشارکت دانشجویان در امر یادگیری بیشتر گردد و دانشجویان در سر کلاس بصورت فعال عمل می کنند این کار هم در امر یادگیری و هم در جهت کسب مهارتهای اجتماعی دانشجویان می تواند موثر واقع شود .
5. با توجه به اینکه استفاده از امکانات کمک آموزشی می تواند در امر یادگیری به نحو چشمگیری در امر یادگیری موثر واقع شود ، لذا فراهم نمودن وسایل کمک آموزشی به حدی که جوابگوی نیازهای دانشجویان باشد است .

فصل اول

کلیات تحقیق

• مقدمه
• بیان مسئله
• اهمیت موضوع پژوهش
• اهداف و سوالات تحقیق

فصل دوم 

• بخش اول :
• ادبیات تحقیق
• تاریخچه مختصری از برنامه درس
• رویکردهای برنامه درسی
• الگوهای طراحی برنامه درسی
• ویژگیهای اصولی طرح یا الگوی برنامه درسی
• نظریه برنامه درسی
• دیدگاههای نظری در خصوص نظام / فرآیند برنامه ریزی درسی
• سطوح تصمیم گیری در قلمرو برنامه درسی

بخش دوم

• آموزش زبان خارجی
• مهارتهای آموزش زبان
• فرآیند یاددهی ـ یادگیری زبان خارجی
• منابع و ابزار های یادگیری
• پژوهشهای عملی صورت گرفته

فصل سوم

• روش تحقیق
• جامعه نمونه آماری
• توصیف ابزار گردآوری اطلاعات
• روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم

• تجزیه و تحلیل اطلاعات
• 1 ـ تعاریف
• 2 ـ روش نمره گرای پرسشنامه ها
• 3 ـ جداول
• 4 ـ بررسی تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل پنجم

• خلاصه و نتیجه گیری و پیشنهادات
• خلاصه پژوهش
• بحث و نتیجه گیری
• پیشنهادات