تفاوت کودکان تیز هوش از نظر شخصیت با کودکان عادی

شتاب دنیای فراصنعتی امروز هر لحظه افزایش می‌یابد، انسان هر روز راه و روش‌های (تکنولوژی) پیشرفته‌ای برای انجام اغلب کارهای خود می‌یابد و آنها را با صرف انرژی و سرمایه کمتری به انجام می‌رساند و به این ترتیب سطح رفاه مادی زندگی خویش را بهبود می بخشد – با استفاده از روش‌های علمی کاری که قبلا انجام آن مستلزم صدها ساعت کارشان ده‌ها مغز انسان بود، اکنون توسط یکی دو نفر در زمانی بسیار کوتاه به انجام می‌رسد. امروزه با استفاده از تکنولوژی جدید یک انسانی از یک هکتار زمین مقدار محصولی را به دست می آورد، که در گذشته ده‌ها انسان از ده‌ها هکتار به دست می آورند. همین است. اوضاع در عرصه صنعت و بسیاری دیگر از عرصه صنعت و بسیاری دیگر از عرصه‌های زندگی بشر در دنیا پیچیده امروز که شاهد رقابت‌های بسیار فشرده جوامع مختلف در دستیابی به تکنولوژی برتر به مثابه منبع اصلی قدرت هستیم، و اگر، از گرانبهاترین سرمایه‌های هر جامعه و ملتی هستند، اینک جامعه‌ها پیش از هر زمان دیگر نیازمند افراد هوشمند، خلاق و نوآور هستند. هر قدر جهانی که در آن زندگی می‌کنیم پیچیده‌تر می‌شود، نیازمند به شناسایی و پرورش ذهن‌های خلاق و آفریننده بیشتر و تحقیقات مربوط به تیزهوشی و خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی بوده است.[1]

با توجه به اینکه دنیا روز به روز پیچیده تر می‌شود و تکنولوژی با سرعت سرسام‌آوری به پیش می‌رود. سخن از جنگ ماهواره است، انسانهای رباتیک پای به عرصه حیات بشری می‌گذارند و لجام گسیختگی‌های فرهنگی هم به شیوه‌های بی‌سابقه فراگیر شده و خواهد شده، اگر محصلان هر جامعه به خصوص تیزهوشان آن جامعه دچار عقب ماندگی فرهنگی خواهد شد، پس باید بچه‌ها را به نوعی تربیت کنیم که از حداکثر ظرفیت هوش خویش بهره‌مند شوند تا در آینده قادر باشند خود و جامعه صنعتی شان را اداره کنند.[2] دنیای امروز به این نتیجه رسیده است که اگر چه تیزهوشان  از اهمیت بسیار برخوردارند و درست است که انسان‌ها برای ادامه حیات مطلوب خود نیازمند بهره‌گیری از حداکثر ظرفیت هوش خویش هستند، اما در آینده کشورهای قدرتمند و جوامع پیشرو، جوامعی هستند که به منابع قدرت بیشتری دسترسی داشته باشند و منبع اصلی قدرت یعنی تکنولوژی جدید و برتر به بیان دیگر در دهه اول سال 2000 کشوری که بتواند به تکنولوژی برتر مسلح شود، غنی‌تر و قوی‌تر خواهد بود. بنابراین، شایسته است که از میان افراد تیزهوش جامعه، نوجوانان و جوانانی را انتخاب و تربیت کنیم . که دارای قابلیت‌های آموزشی، آفرینش علمی و هنری هستند. همچنین ، زمینه تفکر و اگر برای آنان فراهم کنیم تا با اختراعات و نوآوری هایشان جامعه آموزش‌های ویژه  برای دانش‌آموزانی است که دارای توانایی‌هایی و استعدادهای برتری هستند.[3]

اولین تحقیق منظم و جدی در زمینه کودکان تیزهوش توسط ترمن انجام گرفت که وی بر ین باور نادرست که کودک تیزهوش دارای شخصیت بیمار و رنجور است و از لحاظ جسمانی دچار ضعف می‌باشد، خط بطلان کشید. ترمن با بررسی طولی بر روی افراد تیزهوش نشان داده که کودکان تیزهوش دارای ویژگی‌های جسمانی بالایی می‌باشند و از لحاظ جسمانی دچار ضعف می‌باشد، خط بطلان کشید. تر من با بری طولی بر روی افراد تیزهوش نشان داد که کودکان تیزهوش دارای ویژگیهای جسمانی بالایی می‌باشند و از لحاظ مشکلات روانی در وضعیت مطلوبی قرار دارند.[4]

در حال حاضر مطرح می شود که کودکان تیزهوش دارای رشد اجتماعی بالاتری می‌باشند و در محور برون گرایی از مقادیر بالاتری برخوردارند.[5]

از این رو، در تحقیق فوق به مقایسه نیمرخ شخصیتی کودکان تیزهوش و عادی می پردازیم و میزان درونگرایی – برونگرایی و همچنین محور با ثبات- بی‌ثبات هیجانی را در افراد تیزهوش و عادی مورد مقایسه قرار می دهیم.

[1] – بدری مقدم، 1373، ص 76.

[2] – لطف آبادی، 1372، ص 109.

[3] – افروز ، 1374.

[4] – شریفی درآمدی، 1375 ، 65.

[5] – براهنی و قلیان، 1373 ص 98.

بیان مسئله

ابهامات گوناگونی در زمینه عوامل تشکیل دهنده، هوش وجود دارد. این وضعیت به جنبه‌های شخصیتی نیز اشاره می نماید که ما هنوز نیز در شناسایی عوامل شخصیتی موثر بر هوش بهر با محدودیت روبرو می‌باشیم ضعف در خلا نظر فوق می‌تواند احساس مسئله تحقیق را بارز کند که این خلا نظری در عوامل شخصیتی موثر بر هوش / هوشبهر/ جای دارد ولی با بررسی دقیق‌تر مساله تحقیق باید آن را محدود کرده و آنگاه فقط به عوامل شخصیتی موثر به هوشبهر جای دارد ولی با بررسی موثر بر هوش تاکید کنیم. از این رو مسئله تحقیق اینگونه عنوان می‌شود که آیا بین عوام شخصیتی و هوش بهر ارتباط معنی داری وجود دارد یا خیر ؟ بنابراین سوالات پژوهش زیر به شرح زیر عنوان می‌شوند:

• آیا نیمرخ روانی با هوش بهر در ارتباط می‌باشد یا خیر؟
• آیا افراد تیزهوش در مقایسه با افراد با هوش معمولی از نیمرخ روانی متفاوتی برخوردارند؟
• آیا افراد تیز هوش در مقایسه با دیگران از میزان برون گرایی- روانگرایی متفاوتی برخوردارند؟
• آیا افراد تیزهوش در مقایسه با دیگران از میزان ثبات- بی‌ثبات هیجانی متفاوتی برخوردارند؟

هدف تحقیق

هدف این تحقیق در حیطه تحقیقات بنیادی یا نابجایی می‌گیرد.

زیرا که به شناسایی روابط بین متغیرها معطوف است و تلاش دارد تا به چرایی پدیده‌های پاسخ دهد. از آنجایی که در این تحقیق فرضیه به صورت قیاسی عنوان شده‌اند و هدف این تحقیق کسب نظریه در زمینه روابط بین هوش و ویژگی‌های شخصیتی می باشد، می‌توان  هدف تحقیق را در حیطه تحقیقات بنیادی قرار داد. بنابراین، هدف این تحقیق به توصیف رابطه جزیی بین نیمرخ روانی افراد تیزهوش می‌پردازد و از این طریق به شناسایی عوامل شخصیتی موثر بر تیزهوشی پی برد. تا بتوانیم ارتباط  بین تیزهوشی و برونگرایی- درونگرایی و همچنین با ثبات هیجانی- بی‌ثبات هیجانی را توصیف، تبیین، کنترل و پیش بینی نماییم.

فرضیه‌های تحقیق

فرضیه‌های این تحقیق که به صورت فرض خلاق یا مقابل بدون جهت تدوین شده‌اند به شرح زیر می باشند:

• میزان درونگرایی- برونگرایی افراد هوش دی عادی متفاوت است.
• میزان بی‌ثبات هیجانی- با ثبات هیجانی افراد تیزهوش با افراد عادی متفاوت است.

روش تحقیق

روش این تحقیق در حیطه تحقیقات توصیفی جای می‌گیرد. در زمانی که دستکاری مستقیم متغیر مستقل صورت نمیگیرد، با تحقیقات آزمایشی سرو کار نداریم، بلکه مفروضات تحقیقات توصیفی یا اکتشافی مطرح می‌شود. در تحقیقات توصیفی روش‌هایی از قبیل زمینه‌یابی یا پیمایشی، تاریخی، قوم شناسی و علی مقایسه‌ای قرار می گیرد.

اما عده‌ای اعتقاد دارند که روش تحقیق علی- مقایسه‌ای نیز زیر مجموعه از تحقیقات پیمایشی را در بردارد. در این تحقیق روش علی – مقایسه‌‌ای را به کار برده‌ایم زیرا با مقایسه مقادیر متغیر مستقل سعی شده است تا به رابطه علی دست یابیم و توان دستکاری مستقیم متغیر مستقل را نداریم. ابزار تحقیقات علی- مقایسه‌ای در اکثر اوقات پرسشنامه است.

اهمیت و ضرورت تحقیق

اجرای اینگونه تحقیقات که جهت شناسایی نیمرخ روانی افراد تیزهوش و عادی انجام می‌گیرد، می‌تواند گره گشای پژوهشگران و برنامه ریزان در زمینه‌های آموزی باشد زیرا که کودکان تیزهوش دارای ویژگیهای خاص خود می باشند و در ارائه آموزش های ویژه باید ویژگیهای فراگیر یا دانش آموز را در نظر بگیریم.

بنابراین، اجرای اینگونه تحقیقات که شناخت کاملی را نسبت به ویژگیهای شخصیتی افراد تیزهوش فراهم می‌سازد، اطلاعات تجربی و مفیدی را برای برنامه ریزان آموزشی و روانشناسان پرورشی فراهم می‌سازد. از دیگر فواید این تحقیق می توان به برقراری پل‌های ارتباطی بین نظام‌های علم روان شناختی اشاره کرد. از طریق اجرای این گونه پل‌های ارتباطی زمینه برای کسب اطلاعات بیشتر و انسجام هر چه فراوان‌ تر یافته‌های روان شناختی بدست می آید که این وضعیت می تواند ضعف در سطح نظری منعکس شده در علم روان شناسی را برطرف کند. لازم به ذکر است که شناسایی ویژگیهای شخصیتی افراد تیزهوش از دیر باز مورد توجه پژوهشگران و برنامه ریزان بوده و از فواید و اهمیت فزاینده‌ای برخوردار می‌باشد. کشوری که بر تعالی، توسعه ، بقا، امنیت ، هویت و حیثیت جهانی خود اهمیت می‌دهد، فضیلتی را پی می‌گیرد که زمنیه‌های آن را وجود منابع انسانی غنی، پایه‌ ریز می‌نماید. توجه به منابع انسانی و توسعه آن، مستلزم عنایت ویژه به استعدادها و نیروهای درخشان و نخبگان جامعه است. در واقع توانایی‌های سرشار و قابلیت‌های می‌یابد و موجب پیشرفت‌های وسیع و فراگیر علمی،  تکنولوژیکی، برای معضلات پیچیده در زمینه‌های مانند حفظ محیط زیست، حقوق بشر، تسلیحات هسته ای، انرژی، بازرگانی و تجارت جهانی و . . . . ارائه می‌دهد. گستره، توجه به تیزهوشان، آنچنان افزایش یافته که هر کشور در حال رشدی (جهان سوم) که امید و حداقل توسعه را در سر می پروراند، به نوعی، خویش را در این کاروان جهانی چنین استعدادهای درخشان و نخبگان جای داده است. پرورش استعدادها، همانند نقد کردن معادن کشور است و کسانی که این استعدادها را نقد می کنند کسانی هستند که آب را مهار می‌کنند. و سد می‌زنند، این جامعه است که از آن سد باید خوب استفاده کند پرورش استعداد ها آثارش به هم مردم بازگشت دارد و اما اگر یک معدن را الان استخراج نکنیم، بعدا می توان استخراج نمود ولی یک نفر که می‌تواند در یک مقطع زمانی بازدهی مشخصی داشته باشد، اگر از او استفاده نشود، فرصت از دست می رود.

محدودیتها

مهمترین محدودیت این تحقیق ضعف در دستکاری مستقیم متغیر مستقل بود. بدین ترتیب که در تحقیقات معطوف به پسین خواهان شناسایی رابطه بین متغیر مستقل و وابسته می‌باشیم. اما توان دستکاری متغیر مستقل به صورت مستقیم وجود ندارد. و متغیر آزمایشی عنوان نمی‌شود. این وضعیت باعث میشود که پژوهشگر محدودیت‌های خاصی را در تفسیر نتایج و شناسایی تاثیر متغیر مستقل در متغیر وابسته تجربه کند.

همچنین، وضعیت تیزهوش را باید از دیدگاه زیستی، روانی، اجتماعی بررسی کنیم و در این تحقیق ضبط به شناسایی این وضعیت از دیدگاه کنکور ورودی توجه کردیم که این وضعیت محدودیت‌هایی را ایجاد می کند به علاوه انتخاب نمونه فوق کاملا تصادفی نبود، زیرا که نمونه‌های تیز هوش آنهایی بودند که توسط امتحانات ورودی استعدادهای درخشان مشخص شده بودند.

تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

متغیر مستقل این تحقیق را می توان نیمرخ شخصیتی در نظر گرفت که متغیر وابسته با عنوان تیزهوشی مطرح می‌شود. البته این رابطه دو سویه است ولی به صورت عملیاتی با تاکید بر ابزار اندازه‌گیری متغیرهای فوق تعریف عملیات سنجش می‌شوند و کودک تیزهوش شخصی که در آزمون استعدادهای درخشان نمره بالایی بدست آورده است و می‌توان هم کم آموز و هم پیش آموزش باشد و این برچسب‌گذاری بر طبق مقیاس اسمی با ویژگی‌های متغیر گسسته دو ارزشی عنوان می‌شود. همچنین، پاسخ آزمودنی آیزنگ نیز تحت عنوان نیمرخ روانی محسوب می شود که بصورت عملیاتی می توان میزان با ثبات هیجانی – بی ثبات هیجانی و درونگرایی – برون‌گرایی را متغیری تعریف کرد که دارای مقیاس فاصله ای است و به صورت کمی و پیوسته ملاحظه می‌شود.

درونگرایی – برونگرایی

بر طبق نظریه آیزنگ و نظریه یونگ برونگرایی را می توان کنشی از شخصیت محسوب نمود که با فعالیت‌های اجتماعی در ارتباط است در حالی که درون گرایی یا حالتهای همچون تفکر نسبت به خویشتن و گوشه عزلت طلبید همراه است.

با ثبات هیجانی – بی‌ثبات هیجانی

افرادی که دارای ثبات هیجانی هستند از گرایش‌های روان نژندی و اختلالات هیجانی کمتری برخوردارند و می توانند کنترل بیشتری را نسبت به خویشتن اعمال دارند در حالی که افراد بی ثبات هیجانی نقطه مقابل این وضعیت را دارند.

موفقیت در آزمون استعدادهای درخشان

عبارتست از قبولی در آزمونی که سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ایران با همکاری وزارت آموزش و پرورش در دو مرحله برگزار می کند. شرط موفقیت نهایی ورود به این مراکز، قبولی در هر دو مرحله است.

تیزهوش موفق (پیش آموز)

تیزهوش موفق کودکی است که در مدرسه کار کرد خوبی دارد و انتظارات معلم را برآورده می‌کند. این کودک همه کارهایش را به خوبی انجام داده، نمرات خوبی کسب می‌کند و لایق مفهوم کلی دانش آموز خوب کودک یا بهره هوشی او مطابقت دارد.

نظریه روانشناسان شناختی درباره هوش

به نظریه عاملی هوشی انتقادهای وارد شده است. از جمله خود کتل گفته است توجه زیاد به نظریه عاملی هوش موجب شده است که روان شناختی فاصله بگیرد. به عنوان مثال، گرچه هوش در محاسبه اعداد نقش اساسی دارد، نظریه عاملی در این مورد که هنگام انجام یک محاسبه در ذهن آزمودنی چه می‌گذرد اطلاعاتی به دست نمی‌دهد. روانشناسان شناختی، فرآیند ذهنی انسان را مانند کامپیوتر می‌دانند که اطلاعات را بر اساس خزانه حافظه پردازش می‌دهد. از دیدگاه روان‌شناختی محرکی را که شخص از محیط دریافت می‌کن به گونه ای فعال سازمان می‌دهد. در روان‌ سنجی مبتنی بر نظریه‌ عاملی تفاوت‌های فردی افراد بر حسب پاسخ ‌های آنان به پرسش‌های آزمون‌ها تعیین می‌شود. در صورتی که افراد مختلف برای یافتن پاسخ یک پرسش مثلا حل یک مسئله عددی داده‌ها را به شیوه‌های متفاوت تحلیل کرده و سازمان می‌دهد. هر چند همه آنها ممکن است به پاسخ یکسان برسند.

نظریه رشد شناختی پیاژه

بر اساس نظریه رشد شناختی ژان پیاژه، هوش از نقطه نظر روان شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر پیاژه ، کودک از راه تجربه و تعامل با محیط و انطباق با آن به شناخت محیط خود دست می‌یابد، فرایند که به آن انطباق یا تعادل جویی گفته می شود. تعادل مستلزم دو عمل درون سازی یا جذب و برون سازه و یا انطباق است . درون سازی مستلزم برازندن تجربه‌های تزه با ساختهای موجود ذهنی طرحواره است برون سازی عبارت است از تغییر در دوره طرحواره یا ساخته‌های موجود ذهنی بر اساس تجربه‌های جدید. به عنوان مثال، هنگامی که کودکی یاد گرفته است اسباب بازی کوچکی را با یک دست بردارد، سعی می‌کند بطری شیر را نیز با یک دست بردارد. او با این عمل می‌کوشد که برداشتن بطری شیر را به ساخت ذهنی قبلی را با واقعیت محیط انطباق دهد (برون سای) به عبارت دیگر یا به کار انداختن هر دو دست برای برداشتن بطری، ساختن ذهنی موجود را تغییر می‌دهد.

نظریه شناختی کرول درباره هوش

کرول در حال حاضر به تحقیق گسترده‌ای درباره همه عوامل هوش که تاکنون شناخته‌اند ادامه می‌دهند. در سال 1980 از طبقه‌بندی فرایند های ذهنی، تکالیف شناختی ابتدایی را مطرح کرد که از آنها فرایندهای شناختی هوش استنباط می‌شود. کامل کردن یک تکلیف شناختی ابتدایی، مستلزم به کار بستن معدودی از عملیات یا فرایندهای ذهنی است. کرول این تکلیف را به 8 گروه طبقه‌بندی کرد که عبارتند از: دریافت ادراکی، زمان واکنش، و جنبش‌های ارزشیابی و تصمیم، جور کردن محورها یا مقایسه، نام بردن، فرا خونی یا تداعی، فراخوانی حافظه ذهنی استدلال قیاسی، محاسبه عددی.

نقش تیز هوش در فعالیت‌های اجتماعی

بر اساس یک مطالعه در ایالات متحده بیش از 97 درصد تیزهوشان تقریباً در کلیه‌های فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی از قبیل انتخابات شهری، ایالتی، و کشور شرکت می کنند و به نمایندگان مورد نظر خود رای می دهند و فقط 3 درصد در اینگونه انتخابات هیچگونه مشارکتی ندارند.

نقش تیز هوش در توسعه اقتصادی

یک فرد تیزهوش به علت نیازی که در وی وجود دارد منشاء تحولات مثبت اجتماعی و توسعه اقتصادی می‌گردد که بالمال موجب رفاه جامعه می‌شود.

این نیاز حیاتی در تیزهوش نیاز به پیشرفت و ترقی است که بیش از فردعادی می باشد. تاریخ حیات  بشری آکنده از نمونه‌هایی برجسته از نقش ترقی طلبی و پیشرفت گرایی در توسعه اجتماعی و رفاه عادی است. جامعه ای را تصور کنید که متشکل از افرادی با انگیزه  نیرومند ترقی، پیشرفت و موقعیت است توسعه اجتماعی این جامعه امری مسلم خواهد بود.

نقش تیزهوش در رهبر و سیاست گذاری مملکتی

از ویژگی‌های تیزهوشان اخذ تصمیم به طور مستقل است که در کنار قدرت رهبری (که در برخی از آنها وجود دارد) تمایزی برای آنها از افرادی عادی به وجود می آورد. این توانمندی ها در سطح اجتماعی بسیار شگرف و قابل ملاحظه است در شرایطی که جامعه‌ای از مشکلاتی حاد و معضلاتی پیچیده رنج می‌برد و به سادگی نمی‌توان برای آن راه‌حل و چاره‌ای اندیشید، در اینجا قدرت تصمیم‌گیری یک تیزهوش در مشکل گشایی به خوبی احساس می شود.

نقش تیزهوش در تعالی فرهنگی

در جای جای تاریخ بشری در هر گونه درخشش فرهنگی، هنری، ادبی و علمی، اثر و علامتی از جای پای افراد تیزهوش و نخبه دیده می‌شود. پیشرفت و توسعه علمی و شناختی و  فرهنگی را رد طی قرون متمادی افراد عادی و عقب ماندگان ذهنی پدید نیاورده‌اند.

بررسی نظام انگیزشی تیزهوشان

در شناخت ویژگی های انگیزشی تیزهوشی باید به حیطه‌ علائق، نیازها و نظام ارزشی وی توجه نمود. نظام انگیزشی پایه نظام ارزشی وی را تشکیل می دهد. فرد تیز هوش اساس احتیاج اندکی برای ایجاد انگیزه از طریق محرکهای خارجی به منظور انجام امور دارد. علاقه و محبت او واقعی است و نیز در ابراز بعضی نفرت و انزجار ، صدایت دارد.

• کلیات موضوع تحقیق
• ۱-۱: مقدمه
• ۲-۱ بیان مسئله
• ۳-۱: هدف تحقیق
• ۴-۱: فرضیه‌های تحقیق
• ۵-۱: روش تحقیق
• ۶-۱: جامعه آماری
• ۷-۱: نمونه و نحوه گزینش
• ۸-۱: ابزار جمع‌آوری اطلاعات
• ۹-۱: روش آماری
• ۱۰-۱: اهمیت و ضرورت تحقیق
• ۱۱-۱: محدودیتها
• ۱۲-۱: تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق
• درونگرایی – برونگرایی
• با ثبات هیجانی – بی‌ثبات هیجانی
• موفقیت در آزمون استعدادهای درخشان
• تیزهوش موفق (پیش آموز)
• تیزهوش ناموفق (کم آموز)
• تیزهوشان سرآمد
• نابغه
• تیزهوش و بااستعداد
• پراکندگی تیزهوشان در اجتماع
• پراکندگی جنسی
• تعریف هوش
• نظریه روان شناسان شناختی درباره هوش
• نظریه رشد شناختی پیاژه
• نظریه شناختی کرول درباره هوش
• بهره هوشی
• مقایسه شغلی تیزهوشان و افرادی عادی
• ۱- نقش تیز هوش در فعالیت‌های اجتماعی
• ۲- نقش تیز هوش در توسعه اقتصادی
• ۳- نقش تیزهوش در رهبر و سیاست گذاری مملکتی
• ۴- نقش تیز هوش در امنیت ثابت و بقای اجتماعی
• ۵- نقش تیزهوش در تعالی فرهنگی
• ۶- نقش تیزهوشان در حیثیت جهانی ممالک
• پیامدهای اجتماعی و عدم توجه به تیزهوش
• بررسی نظام انگیزشی تیزهوشان
• مسائل انگیزشی