مطالعه و بررسی عوامل آناتومیک و بیومکانیکی موثر در ایجاد اختلالات مفصل زانو و معرفی وسایل کمکی مربوطه جهت بهبود بیماری مفصل زانو

زانو، بزرگترین و پیچیده ترین مفصل در بدن است، از مفصل های لولایی است. این ساختمان دو مفصلی بوده و از مفصل تیبیوفمورال و پاتلوفمورال تشکیل شده است و بدین خاطر تحت عنوان مجموعه زانو مورد مطالعه قرار گرفته اند.

مجموعه زانو با فلکسیون و اکستانسیون، موجب کوتاه و طویل شدن عملکردی اندام تحتانی می شود. این مجموعه در حین حال که امکان حرکت و طویل و کوتاه شدن اندام را فراهم می آورد، باید وزن بدن را تحمل کرده و در حین فعالیتهای استاتیک و دینامیک از ثبات کافی برخوردار باشد. در این مفصل به اندازه‌ای حرکت اهمیت دارد، ثبات نیز مهم است و ساختمان پیچیده این مفصل باعث شده است که هر دو ویژگی در حد بسیار ایده آل فراهم شوند.

مفصل زانو در معرض نیروهای مختلفی قرار دارد، به طوری که این نیروها به لیگامانها و بافت نرم اطراف آن وارد می شوند. وقتی نیروهای خارجی وارده به مفصل زانویی که تحمل وزن می کند، بیشتر از نیروهای مقاومت بافتهای اطراف زانو شود، مفصل زانو در معرض آسیب دیدگی قرار می گیرد، معمولاً به دنبال آسیب دیدگیهای زانو، تجویز وسایل کمکی بخش مهمی از برنامه توانبخشی به حساب می آید.

مرور بررسی ها

نظر به اینکه آشنایی کافی با آناتومی، بیومکانیک و ثبات زانو در ارزیابی، تشخیص، درمان پزشکی و توانبخشی مشکلات و پاتولوژی های زانو ضروری است، لذا در این مجموعه با بررسی عوامل آناتومیک و بیومکانیکی که در ایجاد اختلالات مفصل زانو دخالت دارند سعی بر این داریم تا علاوه بر ارزیابی هر یک از بیماریها و اختلالات ذکر شده وسایل کمکی مربوطه را نیز مورد بررسی قرار دهیم و همچنین مزایای هر یک از این وسایل و تاثیر آنها بر روی درمان بیماریها نیز بررسی خواهد شد، و امید است این مجموعه، مورد استفاده دانش پژوهان عزیز قرار گیرد.

کاربرد ارتزهای زانو در جراحت های ورزشی و تصادفات شایع می باشد. براساس یک برآورد در سال 1994، استفاده 989000 نفر از افراد از ارتزهای زانو در بین جمعیت استفاده کننده از وسایل کمکی به عنوان دومین رتبه بعد از استفاده کننده ها از ارتزهای ستون فقرات منصوب شدند.

بیشترین جمعیت استفاده کننده از ارتزهای زانو در بین جمعیت جوانان می باشد. 70% ارتزهای زانو توسط افراد 44ساله و جوانتر مورد استفاده واقع شده است.

در اواخر دهه 1960، ارتزهای زانو بر انواع KAFO محدود شده بودند که برای تغییرات شدید و زانوهای فلج طراحی شده بودند.

در اوایل دهه 1970، نخستین ارتز پیشرفته عملکردی زانو توسط Nicholas و Castiglia طراحی شد. بیشتر ارتزهای عملکردی زانو بعد از آن ساخته شدند.

متاسفانه مطالعات کمی در مورد اثبات تأثیر ارتزهای زانو در بین ورزشکاران صورت گرفته است. بیشتر این تحقیقات در مورد حداقل نیروهایی که قابل مقایسه با اعمال نیروهای زیاد در مسابقات ورزشی نمی باشد، صورت گرفته است.

به طور هماهنگ تاثیر ارتزهای زانو مورد رسیدگی واقع نشده است، بنابراین تجویز یک ارتز اغلب به صورت تجربی صورت می گیرد.

ولی اکنون به علت تنوع ارتزها و کاربردهای متنوع آنها، تاثیرات آنها مورد رسیدگی واقع شده است. به طوری که می توان در این مجموعه ارتزهای زانو را در هفت رده دسته بندی کرد که شامل:

1. Patellar
2. Prophylactic
3. Postoperative or Rehabilitative
4. Functional
5. Valgus Control
6. Orthoses For Osteoarthritis (Unloader)
7. Other

آناتومی و بیومکانیک مفصل پاتلوفمورال[1]

مفصل پاتلوفمورال در بین کلیه مفاصل بدن، از کمترین میزان تطابق[2] برخوردار است و شامل سطح خلفی پاتلا و شیار بین کندیلی واقع در سطح قدامی انتهای استخوان فمور می باشد.

استخوان پاتلا، یک استخوان سزاموئید[3] مثلثی شکل می باشد که قاعده آن در بالا و نوک تیز آن در پایین قرار دارد، و تاندون آن با تاندون عضله کوادری سپس[4] یکی می‌شود. ابعاد این استخوان در افراد مختلف، کمی متفاوت است بطوریکه عرض آن از 51 تا 57 میلی متر و طول آن از 47 تا 58 میلی متر، متغیر است. سطح خلفی استخوان پتلا با لایه ضخیمی از غضروف هیالین[5] پوشیده شده است. در قسمت فوقانی این سطح خلفی، یک ستیغ عمودی وجود دارد که این سطح را به دو سطح مفصل داخلی و خارجی تقسیم می کند.

آناتومی و بیومکانیک مفصل تیبیوفمورال[6]

مفصل تیبیوفمورال یا زانو را یک مفصل جفت کندیلی با دو درجه آزادی حرکت در نظر می گیرند، البته در بحث بیومکانیک سه درجه آزادی حرکت برای زانو در نظر گرفته شده است.

در خلال فلکسیون و اکستانسیون که در صفحه ساجیتال و حول محور فرونتال انجام می شود، چرخش به داخل و خارج در صفحه عرضی و حول محور عمودی انجام می‌شود. در بحث بیومکانیک غیر از حرکات مذکور ابداکسیون و ادداکسیون[7] در این مفصل رخ می دهد. در هر صورت حرکات ابداکسیون و ابداکسیون مفصل خیلی محدود و پسیو است. مفصل تیبیوفمورال از قسمت تحتانی استخوان فمور و قسمت فوقانی[8] استخوان تیبیا تشکیل شده است.

ارتزهای مفصل پاتلوفمورال

اگر چه درمان تخصصی برای اختلالات پاتلوفمورال متفاوت است، ولی جامعه پزشکی معتقد است که درمانهای غیر جراحی نیز به اندازه روشهای جراحی موثر است. روشهای  درمانی غیر جراحی شامل ورزشهای مخصوص تقویت عضلات، انعطاف پذیری و افزایش تحمل در برابر خستگی، عوامل فیزیکی موثر در کنترل درد دو تورم و بالاخره ساپورتهای خارجی می باشد. در بیماریها و اختلالات مختلف مفصل پاتلوفمورال می توان از ارتز های مختلفی استفاده کرد. در این بخش، سعی می شود انواع مختلف ارتزهای موجود، بر اساس نوع اختلال معرفی گردد. اگر چه استفاده از ارتز در کاهش علائم مؤثر است ولی باید به خاطر داشت که استفاده از ارتز، تنها راه درمان نیست. یک برنامه ورزشی جامع می تواند بخش مهمی از برنامه توانبخشی جهت افزایش کنترل حرکتی و بالا بردن سطح کارایی بیمار را تشکیل دهد.

[1].Patellofemoral  Joint

[2]. Congruent

[3] . Sesamoid

[4] . Quadriceps Femoris

[5] . Hyaline

[6] . Tibiofemoral Joint

[7] . Adduction

[8] . Proximal

• مقدمه

فصل اول

• آناتومی و بیومکانیک مفصل زانو
• آناتومی و بیومکانیک مفصل پاتلوفمورال
• آناتومی و بیومکانیک مفصل تیبیوفمورال
• سطح مفصلی فمور
• سطح مفصلی تیبیا

فصل دوم

• اختلالات حرکتی در مفصل زانو
• اختلالات حرکتی در مفصل پاتلوفمورال
• نیمه دررفتگی و دررفتگی مفصل پاتلوفمورال
• التهاب تاندون پاتلا
• تخریب غضروف مفصلی/ آرتروز پاتلا
• اختلالات مفصل تیبیوفمورال
• ضایعات ضربه ای لیگامانها و عناصر نگهدارنده زانو
• ضایعات MCL زانو
• پارگی MCL
• پارگی LCL
• پارگی لیگامانهای متقاطع
• ناپایداریهای چرخشی که باعث نیمه دررفتگی تیبیا می گردد
• استئوآرتریت یا آرتریت دژنراتیو زانو
• علل مساعد کننده
• علائم بیماری
• علائم رادیولوژی
• آرتریت روماتوئید زانو
• تغییر شکلهای زانو
• علل

فصل سوم

• ارتزهای زانو
• ارتز های مفصل پاتلوفمورال
• ارتزهای مربوط به سندرم دردناک مفصل پاتلوفمورال
• ارتزهای زانو
• بانداژهای چسبنده
• ارتزهای پا
• ارتزهای مربوط به نیمه دررفتگی و دررفتگی پاتلا
• ارتزهای مربوط به التهاب تاندون پاتلا
• تاثیرات کلینیکی ارتز های مفصل پاتلوفمورال
• خلاصه مطالب
• کاربرد ارتز های مفصل تیبیوفمورال
• بی حرکت کننده های زانو
• ارتزهای حفاظتی زانو
• تاثیر کلینیکی ارتزهای محافظتی زانو
• ارتزهای بازتوانی زانو
• انواع ارتزهای Two-Phase/ Breakdown
• تأثیر کلینیکی ارتزهای بازتوانی زانو
• ارتزهای عملکردی زانو
• مفاصل کاربردی ارتزها
• ارتزهای پیش ساخته
• ارتزهای سفارشی ساز
• ارتزهای نوع Strap و Post و Hing
• ارتزهای نوع Hing, Post, shell
• تأثیر کلینیکی ارتزهای عملکردی زانو
• ارتز عملکردی کنترل والگوس زانو
• ارتز کاربردی برای استئوآرتریت (بدون اعمال نیرو)
• ارتز Thrust Unloader
• ارتز Prestressed Unloader
• تأثیر کلینیکی ارتزهای کاربردی برای استئوآرتریت
• دیگر ارتزهای زانو
• ارتز دینامیکی قابل تنظیم
• ارتز کنترل .Hyper Ext یا عقب زدگی زانو
• خلاصه مطالب
• اندازه گیری ارتزها
• ارتزهای پاتلوفمورال
• منابع
• منابع انگلیسی
• منابع فارسی

منابع

1. Atlas of Orthoses and Assistive Devices. American Academy of Orthopaedic Surgeons; Editors, Bertram Goldberg, John D. Hsu. 3^rd edition, 1997.
2. Orthotics in Functional Rehabilitation of the lower timb. Deborah Nawoczenski, Marcia Epler, 1997.
3. Orthotics and Prosthetics in Rehabilitation. Michelle M.Lusardi, caroline C. Nielsen, foreword by Joan E.Edelstein, 2000.
4. Joint structure and Function. Pamela K.Levangie, Cynthia C.Norkin, 2001.
5. Prosthetics: and Orthotics Lower limb and Spinal. Ron seymour, 2002.
6. Orthotics: A comprehensive clinical Approach/Joan E.Edelstein, Janice Bruckner, 2002.
7. Thuasne (Practical Guide), 2003.
8. Becker Orthopedic (A Tradition of Excellence A commitment to Innovation)catalog.
9. www.Knee supports for Tendonitis, Acl, Patellar Straps and Hinged Brace.
10. www. Donjoy knee products, supports and knee Braces.
11. اصول ارتوپدی و شکسته‌بندی، دکتر بهادر اعلمی هرندی.
12. اصول شکستگی‌ها و ارتوپدی، جان کرافورد آدامز و دیوید ال- هامبلین، ترجمه دکتر سعید کاراندیش.