ساختار تشکیلاتی بیمه نظام خدمات بیمه ای در ایران

حادثه و بیماری

قابل پرداخت بودن نتایج ناشی از حادثه در بیمه حوادث با توجه به تعریف حادثه، مستلزم آن است که بین حادثه و نتیجه آن رابطه مستقیم علت و معلولی وجود داشته باشد. ممکن است به علت تقارن، رابطه علت و معلولی مشکل باشد که در این صورت سه حالت قابل تصور است:

1. حادثه در حین بیماری رخ دهد و نتایج آن به علت بیماری تشدید شود. مثلاً شخص،‌بیماری قند دارد و بر اثر تصادف می میرد که اگر شخص عادی بود نمی مرد. در این حالت فوت بیمار ناشی از حادثه تلقی نمی شود.
2. حادثه در حین بیماری به وجود می آید ولی رابطه ای مانند مورد بالا نداشته باشد. مثلاً بیماری در راه انتقال به بیمارستان به علت تصادف کشته می شود، این مورد حادثه تلقی می شود چون نتیجه حادث با خود حادثه رابطه علت و معلول دارد.
3. حادثه قبل از بیماری است ولی چون حادثه دیده به علت بستری شدن بر اثر حادثه بیمار می شود، بین حادثه و علت آن رابطه مستقیم وجود دارد. هرگاه بیمار بر اثر این بیماری فوت کند مشمول بیمه حادثه است.

انواع خطر

خطرها به دو دسته کلی زیر تقسیم می شوند:

1. خطرهای عمومی
2. خطرهای مخصوص یا خطرهای اضافه

بیمه مسئولیت مدنی

هر شخصی ممکن است به سبب دست زدن به عملی یا خودداری از آن، موجب زیان اشخاص دیگر شود و ملزم به جبران باشد. بر اساس قاعده حقوقی و فقهی «لا ضرار» هر کس زیانی به دیگر یوارد کند مسئول جبران آن است مگر آنکه ثابت شود زیان حاصل به فعل یا ترک فعل مسئول مورد مربوط نبوده یا خارج از اراده او بوده یا به حکم قانون صورت گرفته است.

گاهی مسئولیت شخص چنان آشکار است که جای بحث و گفتگو ندارد و در اکثر موارد جان شخص است که مستلزم رسیدگی در دادگاه هاست. اصولاً فرض بر عدم مسئولیت است مگر آنکه زیان دیده مدعی مسئولیت را ثابت کند.

مسئولیت حقوقی بابت زیان به اموال در قانون مدنی، تحت عنوان «ضمان قهری» آمده است و خسارت وارده به جان و بدن افراد بسته به مورد قصاص یا دیه است. لکن در حال حاضر مسائل مسئولیت مدنی در ایران علاوه بر این مواد مربوط به اتلاف و تسبیب بر طبق قانون مسئولیت مدنی مصوب سال 1327 است که در ماده یک آن آمده است:

«هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا مال یا سلامتی یا حیثیت یا شهت تجارتی یا هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده است لطمه وارد نماید که موجب ضر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارات ناشی از عمل خود می باشد».

با این ماده، مسئولیت مدنی وسعت بی سابقه ای نظیر آنچه در قوانین سایر کشورهای پیشرفته وجود دارد یافته است. معمولاً در مورد مسئولیت مدنی دو نظریه وجود دارد که یکی به نظریه مسئولیت بر اساس تقصیر و دیگری بر اساس نظریه خطر است که خود به دو بخش نظریه مطلق خطر و نظریه نسبی خطر تقسیم می شود. در نظریه مطلق خطر، اثبات خلاف مسئولیت ممکن نیست در حالی که در مسئولیت نسبی خطر، فرض مسئولیت وجود دارد و اثبات خلاف آن ممکن است.

بیمه اتومبیل

در کشورهای صنعتی جهان اتومبیل، چه از لحاظ تکنولوژیکی و چه از نظر اجتماعی، اهمیت بسیاری دارد. گرچه اتومبیل، در اجتماعات امروز حلال بسیاری از مشکلات است و فاصله ها را کم و در تسریع کارها کمک می کند، مسائل و مشکلاتی را هم در پی آورده است که از آن جمله می توان به آلودگی هوا، مشکلات شهرسازی و شیوع بیماری های ناشی از آلودگی محیط زیست اشاره کرد.

افزون بر این، ترافیک، پدیده ای ناخوشایند است که بسیاری از ملت ها را در آستانه سال 2000، دچار اضطراب ها و نگرانی های اجتماعی و روانی کرده و نارسایی هایی به وجود آورده است. بدین روی، امروزه بررسی و یافتن راه حل برای معضلات این وسیله نقلیه رفاهی و مسائل انسانی، روانی و اجتماعی ناشی از آن در اولویت بسیاری قرار گرفته است.

بیمه محصولات کشاورزی

جهان در حال تغییر و تحول است. پیشرفت تکنولوژی نه تنها از نظر مسافت، دورترین نقاط جهان را به هم نزدیک کرده بلکه از نظر احساسات و عواط انسانی نیز مؤثر است. حمل و نقل و وسایل ارتباط جمعی، جوامع مختلف دنیا را به هم پیوند داده است. جای بسی تاسف است که در این میان، فاصله بعضی کشورها از پیوند و همبستگی جهانی روز به روز بیشتر می شود: گرسنگی در برخی کشورهای توسعه نیافته بیداد می کند و آنها ناگریزند فقط با معیشت بخور و نمیر خود را سرپا نگه دارند. خودبسایی این کشورها نیازمند امکانات و برنامه ریزی دقیق اقتصادی به ویژه در زمینه کشاورزی است. اما رشد اقتصادی در این گونه کشورهای با مردمان گرسنه امکان پذیر نیست. ایشان نه تنها به صنعتی شدن و نجات اقتصاد خوی شامیدی ندارند بلکه اگر حرکتی هم در این زمینه انجام گرفته باعث نابودی اقتصاد متکی به کشاورزی آنها شده است. حتی کار بدانجا رسیده که این کشورها با کاهش محصولات کشاورزی اقدام به وارد کردن مواد غذایی کرده اند. برای رسیدن به خود بسایی در بخش کشاورزی، رهایی از وابستگی به خارج و همکاری با کشورهای دیگر که مشکلات مشابهی دارند لازم است از طریق مبادله تجربیات و امکانات در رفع مشکلات یکدیگر بکوشند. در این رهگذر، بیمه نقش بسیار با اهمیتی در اقتصاد این کشورها ایفا می‌کند.

بیمه اشیا و مسئولیت

قدیمی ترین رشته بیمه، رشته بیمه باربری است در حالی که بیمه آتش سوزی، به تدریج از سده هفدهم تا نوزدهم شناخته شده است آتش سوزی بزرگ لندن در سال 1666 زمانی به وقوع پیوست که وسایل اطفای حریق هنوز در مراحل ابتدایی بود و هیچ گونه پوشش بیمه آتش سوزی در جامعه به چشم نمی خورد. نخستین اداره آتش سوزی در انگلستان در سال 1680 تأسیس شد و متعاقب آن شرکت هند این هند در سال 1696 و اداره آتش سوزی سان در سال 1710 پدید آمدند. سرانجام آتش سوزی بزرگ لندن باعث ایجاد شرکت بیمه همبرگر جنرال شد که این شرکت و شرکت سان، دو شرکت بیمه‌ای هستند که هنوز وجود دارند و فعالیت می کنند. در نتیجه وقوع انقلاب صنعتی در سده هجدهم که به پیدایش کارخانه‌ها، انبارها، کشتیها، ماشین آلات و غیره انجامید، شرکتهای بیمه آتش سوزی متعددی از جمله لویدز لندن تأسیس شدند.

ترکیب های متعددی از انواع بیمه های عمر

بیمه های چهارگانه ای که نام بردیم،‌عناصر اصلی بیمه های عمر را تشکیل می دهند، ولی ترکیب های متعددی از آن ها وجود دارد که در زیر به تعدادی از آن ها اشاره می شود.

1. ایزدپناه، مسیح. اصول بیمه؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران، تهران: بی تا.
2. پاکباز، خسرو. تامین اجتماعی؛ انتشارات ارژنگ،‌تهران: 1347 .
3. شیبانی. احمد علی . پیدایش و تحول بیمه؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران،تهران:1352.
4. شیمی، علی اصغر. تکنولوژی حریق؛ انتشارات دانشگاه ملی ایران، تهران : 1354.
5. فصلنامه صنعت بیمه؛ انتشارات بیمه مرکزی ایران ، شماره های مختلف
6. کریمی،آیت.بیمه اتکایی بیمه‌های غیر زندگی؛انتشارات بیمه مرکزی ایران،تهران: 1372.
7. بیمه اموال و مسئولیت (جلد 1 ) ؛ انتشارات دانشکده امور اقتصادی و دارایی، تهران : 1372.
8. کلیات و اصول بیمه؛ انتشارات دانشکده امور اقتصادی، تهران : 1369.
9. مشایخی، همایون. مبانی و اصول حقوقی بیمه؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران، تهران: 1353.
10. ملک نیا، غلامرضا. بیمه آتش سوزی؛ انتشارات مدرسه عالی بیمه تهران، تهران: 1352.
11. C.I.I., Property and Pecuniary Insurance: Chartered Insurance Institute, England: 1985.
12. S.I.T.C., General Principles of Insurance: Swiss Insurance Training Centre, Swiss: 1983.