تحلیل و بررسی جایگاه و تاثیر اتاق بازرگانی و صنایع و معادن در اقتصاد کشور

طی دو دهه اخیر در جهان تحولات و تغییرات شگفت آوری روی داده است که از آن جمله می‌توان به فروپاشی نظام کمونیسم و حکومت های دولت مدار در شوروی و اروپای شرقی و در نتیجه شکست نظریه دخالت دولت در امور اقتصادی اشاره نمود. اجرای سیاست‌های آزادسازی اقتصادی و ترویج و بها دادن به بخش خصوصی از جمله مسائل و رویدادهای بسیار مهمی‌بوده است که کشورهای مختلف جهان بدان روی آورده‌اند. مطالعات انجام شده در زمینه عملکرد بخش خصوصی نشان می‌دهد که طی دو دهه اخیر بسیاری از کشورهای جهان برای بهبود وضعیت اقتصادی نامطلوب خود اجرای سیاستهای آزادسازی اقتصادی و در راس آن ترویج بخش خصوصی را تنها راه حل تشخیص داده‌اند. از سوی دیگر تمامی‌کشورهای معتقد به کاهش تصدی دولت و ترویج بخش خصوصی دارای اتاق های بازرگانی فعال و پویا هستند. چرا که فعالیت‌ گسترده بخش خصوصی در‌این کشورها منجر به افزایش رقابت، کاهش هزینه‌های تولید و قیمت، افزایش کیفیت کالاها و خدمات و در نهایت افزایش صادرات و تحرک بیشتر اقتصاد ملی شده است.

در دنیا کشوری را نمی‌توان یافت که با وجود دارا بودن اقتصاد دولتی و سنتی و بخش خصوصی ضعیف اقتصاد فعال و اتاق بازرگانی پویا داشته باشد. چرا که اقتصاد دولتی و بخش خصوصی ضعیف نتیجه‌ای جز انحصار، اتلاف منابع، رانت و گسترش فساد اداری،… به همراه ندارد. در‌این اقتصاد به دلیل نبود رقابت، قیمت کالاها و خدمات بالا، کیفیت پایین و میزان صادرات هم بسیار کم است بنابراین چگونه امکان دارد با چنین اقتصادی یک اتاق بازرگانی فعال و پویا وجود داشته باشد.

در مجموع زیربنا و پایه گسترش، رونق و توسعه اتاقهای بازرگانی اجرای سیاستهای آزادسازی اقتصادی و درهای باز است و سیاست اقتصاد آزاد جز با توجه و گسترش بخش خصوصی و عدم دخالت دولت در امور اقتصادی محقق نمی‌شود چرا که بین رونق بخش خصوصی و اتاق بازرگانی یک رابطه مستقیمی‌وجود دارد و‌این دو مکمل یکدیگر هستند. و اتاق بازرگانی‌ایران نیز از‌این امر مستثنی نیست. بنابراین برای تحرک بیشتر اقتصادی در ابتدا هدف ما باید گسترش و توسعه بخش خصوصی باشد و سپس رونق و تحرک اتاق بازرگانی. چرا که‌این دو لازم و ملزم یکدیگرند و امکان تفکیک آنها از یکدیگر وجود ندارد.

از سوی دیگر اجرای یک سیاست اقتصادی به صورت موفقیت آمیز بررسی جامع و دقیق جنبه‌های تئوریک و ارزیابی نتایج عملی آن را طلب می‌کند. در‌ایران نیز توجه به بخش خصوصی و واگذاری شرکتها و موسسات دولتی به بخش خصوصی از اواخر سال 1368 و همزمان با اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی کشور آغاز گردید ولی تاکنون مطالعات انجام گرفته اغلب تئوریک و پراکنده، و ارزیابی نتایج حاصله از آن و مقایسه آن با سایر کشورها بسیار‌اندک بوده است ولی در حال حاضر با توجه به وجود شرایط حساس اقتصادی در کشور و لزوم اجرای سیاست بازار آزاد نیاز به انجام مطالعات جامع و دقیق علمی‌در‌این رابطه ضروری است چرا که‌این امر تاثیرگذاری مستقیمی‌بر روند فعالیت‌های اتاق بازرگانی و اقتصادی کشور دارد.

امید است با عنایت به موارد فوق خط مشی‌ها و سیاستهای اقتصادی مناسبی تدوین، اجرا، کنترل و ارزیابی گردد که اثرات آن بر سایر بخش‌های اقتصادی از جمله اتاق بازرگانی ملموس و محسوس گردد.

مقدمه

هرچه کتب تاریخی را بیشتر ورق می‌زنیم و ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی انسانها را در قرون گذشته بیشتر مورد بررسی قرار می‌دهیم.‌ این واقعیت بیشتر آشکار می‌شود که هم در‌ایران و هم در بسیاری از جوامع انسانی ریشه دار و فرهنگ مدار دیگر، همواره بازار و بازاریان و صاحبان صنایع و حرف و اصناف، بویژه در قالب تشکلهای متمرکز و نهادهای مردمی نقش عمده‌ای در جریان امور اجتماعی داشته‌اند و بر جهات و ابعاد گوناگون امور زیستی جوامع خود اثر گذاشته‌اند.

از طرفی به مرور و بنابر مقتضیات زمان (نیازهای متنوع و زیاد جوامع) این تشکلها هر روزه پیشرفته تر و گسترده تر شدند و تاثیر و تنوع آن در جریان امور اقتصادی، اجتماعی، سیاسی جوامع بیشتر از گذشته نمایان شد.

افزایش نوع، تعداد و حجم فعالیت‌های اقتصادی و تجاری منجر به پیچیدگی روابط بین صاحبان حرف و صنایع و‌ایجاد مشکلاتی در روند فعالیتهای بازرگانی شد لذا‌ایجاد هماهنگی و سازماندهی فعالیتهای بازرگانی و صاحبان حرف و صنایع و تشکلهای صنفی ضرورتی اجتناب ناپذیر بود و از آنرو بود که تشکلهای صنفی و سپس اتاقهای بازرگانی بوجود آمدند.

بنابراین در پایان باید گفت امروزه اهمیت و تاثیر اتاق های بازرگانی بر روند فعالیت‌های اقتصادی و تجاری آنقدر زیاد است که بر کسی پوشیده نیست.

موضوع تحقیق

بررسی جایگاه و تاثیر اتاق بازرگانی و صنایع و معادن در اقتصاد کشور.

بیان مساله

تمامی‌اتاقهای بازرگانی در سراسر دنیا، تاثیرگذاری زیادی بر شاخصهای اقتصادی کشور دارند ودر مجموع به اقتصاد ملی یاری می‌رسانند و البته اتاق بازرگانی‌ایران نیز از این امر مستثنی نیست. براساس قانون، هدف از تاسیس اتاق بازرگانی کمک به فراهم نمودن موجبات رشد و توسعه اقتصاد کشور، تبادل افکار و بیان آراء و عقاید مدیران صنعتی، معدنی، کشاورزی و بازرگانی می‌باشد. لذا به منظور بررسی جایگاه واقعی اتاق بازرگانی و تاثیر مهم آن بر اقتصاد کشور و رهنمود دادن به آن جهت بسط فعالیت خود موضوع پایان نامه خود را در این رابطه برگزیده ام. همچنین سوالات تحقیق عبارتند از:

1. آیا اتاق بازرگانی تاثیرگذاری زیادی بر شاخص های اقتصادی کشور دارد؟
2. آیا اعضاء (اشخاص حقیقی و حقوقی) در فعالیتهای اتاق بازرگانی مشارکت زیادی دارند؟
3. آیا اعضاء از عملکرد اتاق بازرگانی رضایت دارند؟

اهداف تحقیق

1. بهبود و ارتقاء جایگاه اتاق بازرگانی برای انجام کاراتر و اثربخش‌تر فعالیت‌ها و وظایف خود در سطح خرد و کلان.
2. بهبود و ارتقاء عملکرد اتاق بازرگانی در زمینه‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی.
3. بهبود و ارتقاء فعالیت‌های اتاق بازرگانی در بسط و توسعه بخش خصوصی.
4. شناخت عوامل موثر بر مشارکت بیشتر اعضاء در فعالیت‌های اتاق بازرگانی.
5. جذب و ارتقاء رضایت اعضاء از عملکرد اتاق بازرگانی در سطح خرد و کلان.

اهمیت تحقیق

1. جایگاه ویژه بخش خصوصی در تصمیم گیری‌ها و مشارکت فعالانه این بخش در اتاق‌های بازگانی کشورهای توسعه یافته، این اتاقهای بازرگانی را به موقعیتی رسانده است که می‌توانند نقش بسیار فعالی را در سطح اقتصاد خردوکلان و توسعه بازرگانی خارجی‌ایفاء کنند. اما اتاق بازرگانی و صنایع و معادن‌ایران به دلیل عوامل درونی و بیرونی و فضای حاکم بر آن هنوز نتوانسته است به جایگاه واقعی خود دست یابد بنابراین شناخت دلایل موفقیت‌های اتاق بازرگانی سایر کشورها و استفاده از تجربیات آنها برای رفع موانع رشد و توسعه اقتصادی کشور یک ضرورت است.
2. در تمام دنیا اتاق‌های بازرگانی آدرس‌های شناخته شده‌ای برای شرکت‌ها و سازمانهای دیگر در سایر کشورها هستند و به همین دلیل این اتاقهای بازرگانی در تمام کشورها فعالیت وسیعی را در زمینه بازرگانی به عهده دارند و اتاق بازرگانی‌ایران نیز از این امر مستثنی نیست. اما بدلیل ساختار خاص آن و تصمیم گیری متمرکز معمولاً عده کمی‌از اعضاء از این نوع ارتباط (خدمات) با کشورهای خارجی سود می‌برند. در واقع اتاقهای بازرگانی کشورهای پیشرفته محل اتصال شرکت‌های داخلی و خارجی هستند. اما این نقطه اتصال در اتاق بازرگانی و صنایع و معادن‌ایران تبدیل به گلوگاهی شده است که اعضای آن نمی‌توانند بطور مساوی از امکان ارتباط خود با همکارانشان در کشورهای دیگر بهره ببرند.
3. فراهم آوردن موجبات رشد و توسعه اقتصادی کشور، تبادل افکار و بیان آراء و عقاید مدیران صنعتی، معدنی، کشاورزی و بازرگانی مهمترین وظیفه و هدف اتاق بازرگانی‌ایران است. وظایفی که اگر در تمامی‌سالهای فعالیت این اتاق تنها درصد‌اندکی از آنها تحقق می‌یافت وضعیت اقتصادی کشور قطعاً به گونه‌ای دیگر بود.
4. اتاق بازرگانی مشاور سه قوه و مشاوره اعضای خودش هم هست و این دو مشاوره‌ایجاب می‌کند که عکس العمل‌های قوانین اقتصادی و روش‌های اقتصادی در جامعه را دریافت کند و نارسایی‌ها و کمبودها را به سه قوه منتقل کند و از سوی دیگر باید اقدامات سه قوه را در مراحل مختلف برای اعضاء تبیین کند ولی متاسفانه اتاق بازرگانی نتوانسته است این وظیفه اصلی و قانونی و مهم خود را به درستی انجام دهد. لذا برای بیشتر آشکار نمودن جایگاه موثر اتاق بازرگانی در اقتصاد کشور ضروری است تحقیقات مختلفی در این زمینه انجام گیرد بنابراین نگارنده با این فرض به موضوع مورد نظر پرداخته است.

پیشینه تحقیق

نگارنده بعد از تحقیق و بررسیهای زیاد و مراجعه به مرکز مدارک علمی‌ ایران و برخی دانشگاههای معتبر دریافته است که از سال تاسیس اتاق بازرگانی (1348) تا کنون در زمینه اتاق بازرگانی و یا هر کدام از مولفه‌های مرتبط با آن (مالیات، بیمه، کشاورزی، اقتصاد، حمل و نقل،…) هیچ فعالیت تحقیقاتی (تحت هر عنوان پروژه، پایان نامه، رساله،…) در هیچ کجای کشور انجام نشده است و این کار تحقیقاتی برای اولین بار در کشور انجام می‌گیرد. همچنین نگارنده در این تحقیق فقط از برخی مقالات، مصاحبه‌ها، گزارش یا سخنرانی‌هایی در ارتباط با موضوع تحقیق استفاده نموده است.

فرضیه‌های تحقیق

1. اتاق بازرگانی بیشترین تاثیر را بر شاخصهای اقتصادی کشور دارد.
2. اعضاء در فعالیت‌های اتاق بازرگانی مشارکت زیادی دارند.
3. اعضاء از فعالیتهای اتاق بازرگانی رضایت دارند.

قلمرو تحقیق

قلمرو تحقیق از بعد زمانی، مکانی، و موضوعی به شرح ذیل می‌باشد:

قلمرو مکانی

تمامی‌اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن سراسر کشور.

قلمرو موضوعی

بررسی جایگاه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن‌ایران.

روش تحقیق

اهداف و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرائی آن مهمترین عوامل تعیین کننده روش تحقیق می‌باشد مراد از انتخاب روش تحقیق این است که مشخص کنیم چه روش تحقیقی برای بررسی یک موضوع لازم است. بعبارت دیگر هدف از انتخاب روش تحقیق این است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هرچه دقیقتر، سریعتر و ارزانتر در دست یابی به پاسخ یا پاسخهایی برای پرسشهای تحقیق مورد نظر یاری رساند.

بنابراین در این بررسی روش تحقیق کتابخانه‌ای و میدانی و نوع آن نیز کاربردی می‌باشد.

روشهای جمع آوری اطلاعات

1. تحقیقات کتابخانه‌ای.
2. تحقیقات میدانی.
3. مصاحبه و مشاهده.

•  1- تحقیقات کتابخانه‌ای:

با مراجعه به کتابخانه‌های تخصصی و دانشگاهی مختلف و تحقیق از منابع و ماخذ گوناگون، گزارشات و اطلاعات موجود، قسمتی از اطلاعات لازم از میان کتابها، مجلات، روزنامه‌ها، سخنرانی‌ها، مقالات اقتصادی و مدیریتی گوناگون، مصاحبه‌ها و همچنین استفاده از منابع مختلف اینترنتی بدست آمده است.

• 2- تحقیقات میدانی:

به منظور جمع آوری قسمتی از اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه نیز استفاده شده است. بصورتی که 12 سوال برای 3 فرضیه، 3 سوال برای آگاهی از نظرات اعضا (در تدوین قسمتی از نتیجه گیری) و 8 سوال برای آشنایی با ویژگیهای کلی پاسخ دهندگان در نظر گرفته شده است که پرسشنامه پیشنهادی بعد از 15 بار اصلاح، نهایی گردیده و در نهایت 6000 پرسشنامه با استفاده از آدرسهای موجود در CD اتاق بازرگانی برای اعضاء و سایر اتاقهای بازرگانی در سراسر کشور ارسال شد تا این اتاقها در اولین فرصت این پرسشنامه‌ها را در اختیار اعضا قرار داده و پس از تکمیل آنها را جمع آوری و ارسال نمایند.

همچنین برای جمع آوری پرسشنامه‌های مزبور قرار داد پست جواب قبول با اداره پست منعقد گردید، که در پایان نیز بعد از ارسال پرسشنامه‌های تکمیلی توسط اعضا و ارایه پاسخ‌ها به کامپیوتر، داده‌های موجود پردازش و سپس اطلاعات مورد نظر تولید گردید.

• 3- مصاحبه و مشاهده:

از آنجایی که اساساً در کشور ما بسیاری از اطلاعات بصورت شفاهی است بگونه‌ای که شاید در کمتر گزارش و یا کتاب مکتوبی بتوان آنها را یافت بنابراین ضرورت داشت که با برخی از متخصصین ، اعضاء و مسئولین اتاق بازرگانی مصاحبه و از نقطه نظرات آنان استفاده شود.

محدودیتهای تحقیق

1. نبود کتاب جامع کامل و خاصی در زمینه اتاق بازرگانی (کمبود منابع علمی).
2. نبود سوابق تحقیقاتی پیرامون اتاق بازرگانی.
3. عدم همکاری صمیمانه در ارائه اطلاعات توسط مسئولین اتاق بازرگانی.
4. طبقه‌بندی بودن مدارک، اسناد و برخی اطلاعات مورد نظر از نظر دسترسی به ‌آنها.
5. تمرکز و انحصار اطلاعات مورد نیاز فقط در اتاق بازرگانی و عدم یافت آن در سازمانها و وزارتخانه‌های مرتبط با اتاق بازرگانی مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت بازرگانی، وزارت صنایع  و معادن، مرکز توسعه صادرات‌ایران،… .
6. کمبود زمان در اختیار برای ادامه و تکمیل کار تحقیقاتی.
7. کمبود منابع مالی.

واژه‌ها و اصطلاحات کلیدی

1. اقتصاد: اقتصاد رفتار یک جامعه را در چگونگی استفاده از منابع محدودش از قبیل (زمین، کار، سرمایه) برای تولیدو به منظور مبادله و مصرف مورد مطالعه قرار می‌دهد. (اقتصاد کلان/ یوسف فرجی/ ص 2)
2. اقتصاد خرد: تصمیمات اشخاص و موسسات یا بنگاهها را در یک بازار مطالعه می‌کند و به بررسی اقتصاد در یک سطح کوچک می‌پردازد. حتی در این حوزه اقتصاد می‌توان به بررسی رفتار سیاستمداران و کارمندان پرداخت. مطالعه این بخش از علم اقتصاد بیشتر در حیطه فعالیت تولید کننده، مصرف کننده و کارگر و کارفرما در اقتصاد متمرکز است. (اقتصاد کلان/یوسف فرجی/ ص 3)
3. اقتصاد کلان: مطالعه در سطح وسیع است. در این شاخه به جای ارتباط با بازارهای فردی، مصرف کننده و تولید کننده، اقتصاد را به عنوان یک موضوع کلی بررسی می‌کند در اقتصاد کلان به جای بررسی قیمت‌ها و ستاده‌ها و نیز میزان فروش در بازارهای فردی، تولید کلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در اقتصاد کلان موضوعاتی نظیر سطح عمومی‌قیمت‌ها، نرخ اشتغال ملی، مجارج دولت، کسری بودجه، نرخ بهره و عرضه پول ملی مد نظر می‌باشد. (اقتصاد کلان/ یوسف فرجی/ ص3)
4. سیاست مالی: سیاست مالی تغییر در سطح مجارج، مالیاتها و استقراض دولت به منظور دستیابی به اهداف اقتصاد ملی مانند اشتغال کامل، ثبات قیمتها، رشد اقتصادی و تعادل در تراز پرداختهای خارجی می‌باشد. (کتاب پول، ارز و بانکداری/ یوسف فرجی/ ص 185)
5. سیاست پولی: عبارت از سیاستهایی که بوسیله ابزارهای گوناگونی مانند عملیات بازار باز، سیاست تنزیل و ذخیره قانونی بر عرضه پول اثر می‌گذارد و هدف از اعمال آن دستیابی به یک سری اهداف میانی و نهایی اقتصادی از قبیل اشتغال کامل، ثبات قیمتها، رشد اقتصادی و… می‌باشد. (کتاب پول، ارز و بانکداری/یوسف فرجی/ ص205 و 319)
6. سرمایه گذاری خارجی: عبارت از دارایی که می‌تواند بصورت نقد، کارخانه، ماشین‌آلات و قطعات آنها، ابزار، حق الاختراع و خدمات تخصصی و امثال آن به منظور انجام فعالیتهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی در زمینه‌های گوناگون مانند صنعتی، معدنی، کشاورزی، حمل و نقل،… توسط اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی انجام گیرد. (قانون حمایت از سرمایه‌های خارجی/ وزارت اموراقتصادی ودارایی/ ص1)
7. سرمایه گذاری داخلی: عبارت از دارایی که می‌تواند بصورت نقد، کارخانه، ماشین‌آلات و قطعات آنها، ابزار، حق الاختراع و خدمات تخصصی و امثال آن به منظور انجام فعالیتهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی در زمینه‌های گوناگون مانند صنعتی، معدنی، کشاورزی، حمل و نقل،… توسط اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی انجام گیرد.
8. توسعه: تغییر در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی توسعه نام دارد و بعبارت دیگر مجموعه اقداماتی که منجر به پیشرفت در زمینه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می‌گردد. (مجله تدبیر/ شماره 92/ خرداد 1378)
9. توسعه اقتصادی: مجموعه اقداماتی که منجر به پیشرفت و دگرگونی اقتصادی می‌گردد توسعه اقتصادی نام دارد.
10. خصوصی سازی: خارج نمودن فعالیتهای اقتصادی تحت نظر دولت و نهادها و سازمانهای وابسته به آن و واگذاری آنها به بخش خصوصی به منظور نیل به اهداف خاص اقتصادی.
11. بسترسازی:‌ ایجاد زیربنا و ساختار لازم جهت مساله مورد نظر.
12. اعضاء: اشخاص حقیقی و حقوقی عضو اتاق بازرگانی.
13. اتاق بازرگانی: اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی‌ایران موسسه‌ای غیر انتفاعی است که دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی می‌باشد. (قانون اتاق بازرگانی‌ایران/ مصوب پانزدهم اسفند ماه 1369/ ماده 2)
14. اتاق اصناف: سازمانی است که به موجب قانون نظام صنفی تشکیل می‌گردد و دارای شخصیت حقوقی است.
15. حقوق اعضاء: حقوقی است که به موجب قانون، هر یک از اعضا اتاق بازرگانی آن را دارا می‌باشند.
16. قوانین کار: مجموعه قوانین و مقرراتی است که روابط بین کارفرما و کارگر را تنظیم می‌نماید.
17. قوانین مالیات: مجموعه قوانین و مقرراتی است که سهم دولت را از منابع درآمدی اشخاص حقیقی و حقوقی مشخص می‌کند.
18. قوانین بیمه: قوانینی هستند که به موجب آن اشخاص حقیقی و حقوقی با پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه راساً مشمول مقررات تامین اجتماعی و حق استفاده از مزایای مقرر در این قانون را دارند. (مجموعه قوانین و مقررات کار و تامین اجتماعی چاپ ششم سال 1379 ص 318)
19. قرارداد: قرارداد عبارتست از ذکر مشخصات، ویژگیها و شرایط موجود و لازم بین طرفین در باب یک موضوع یا فعالیت بصورت کتبی و رسمی.
20. راهکار: عبارت از راه حل یا پاسخی منطقی، علمی‌و تجربی جهت رفع مشکل یا مسئله مورد نظر.

نتیجه‌گیری

براساس یافته‌های بدست آمده از پژوهش مشخص شد که اولاً اتاق بازرگانی آنچنان که باید بر شاخصهای اقتصادی کشور تاثیرگذار نبوده است این امر به ترتیب و بویژه در بسط و توسعه خصوصی سازی و وظایف کلان درون مرزی و برون مرزی اتاق بازرگانی و سپس در فعالیتهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی آن کاملاً مشهود و ملموس است. البته اتاق بازرگانی در سالهای اخیر در زمینه‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی گامهای خوبی برداشته است ولی اثر آن بسیار ناچیز و نامحسوس است. از سوی دیگر مشارکت اعضاء در فعالیتهای اتاق بازرگانی بسیار ضعیف می‌باشد که این امر به ترتیب و بویژه در کاندیداتوری اعضاء برای نمایندگی و سپس ارتباط مستمر اتاق بازرگانی با اعضاء و سپس مشارکت فعالانه اعضاء در فعالیتهای اتاق بازرگانی و در آخر حضور افراد در سمینارها و دوره‌های آموزشی اتاق بازرگانی کاملاً مشهود است.

و در آخر رضایت اعضاء از فعالیتهای اتاق بازرگانی نسبی می‌باشد بصورتی که نیمی‌از اعضاء از فعالیتهای آن رضایت و نیمی‌دیگر رضایت ندارند. البته این امر به ترتیب و بویژه در رضایت ضعیف اعضاء از عملکرد هیئت رئیسه و شرایط برگزاری انتخابات ملموس‌تر می‌باشد و اعضاء فقط از مراحل صدور کارت بازرگانی و از روند رسیدگی به درخواستهای آنان مانند صدور ویزا، اطلاعات،… رضایت بیشتری دارند.

بررسی دلایل نتیجه‌گیری و ریشه یابی علل آن مستلزم آگاهی و شناخت کامل و دقیق محقق از اتاق بازرگانی، وظایف، عملکرد، محدودیت‌ها، امکانات آن و شرایط و وضعیت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و قانونی اتاق بازرگانی و کشور می‌باشد.

لذا نگارنده بعد از تحقیق و بررسی‌های دقیق، کامل و همه جانبه و با در نظر گرفتن همه عوامل درونی و بیرونی اتاق بازرگانی معایب و نواقص موجود در اتاق بازرگانی را شناسایی، و در پایان نیز پیشنهادات لازم را جهت رفع موانع و مشکلات آن به منظور ارتقاء اتاق بازرگانی به جایگاه واقعی خود و تاثیرگذاری آن بر اقتصاد ملی ارائه نموده است.

• پیشگفتار – 1
• مقدمه – 3

فصل اول: کلیات تحقیق

• موضوع تحقیق – 4
• بیان مساله – 4
• اهداف تحقیق – 4
• اهمیت تحقیق – 4
• پیشینه تحقیق – 5
• فرضیه های تحقیق – 5
• قلمرو تحقیق – 6
• روش تحقیق – 6
• روشهای جمع آوری اطلاعات – 6
• محدودیت های تحقیق – 7
• واژه ها و اصطلاحات کلیدی – 7

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

• بخش اول
• تشکلهای صنفی – 10
• تاریخچه سندیکاهای صنفی – 11
• اهمیت واحدهای صنفی در کشور – 11
• نگاهی به نقش اصناف و سازمانهای صنفی در جامعه – 12
• تعاریف – 13
• نقش سازمانها و تشکلهای صنفی در توسعه – 16
• تقویت تشکلهای صادراتی یک نیاز اساسی – 18
• تعاون – 25
• تعاون به عنوان یک راهکار صنفی و ملی – 28
• نتیجه گیری – 35
• الگویابی – 36
• بخش دوم
• اتاق بازرگانی بین المللی – 43
• اتاق بازرگانی و صنایع کره – 47
• اتاق بازرگانی و صنایع ملی مالزی – 60
• اتاق بازرگانی لندن – 67
• جایگاه واقعی اتاق بازرگانی در اقتصاد کشورها – 75
• ویژگیهای اصلی یک اتاق بازرگانی ایده آل – 86
• پارامترهای اصلی برای مقایسه اتاق های بازرگانی – 88
• جدول مقایسه ای اتاق بازرگانی ایران و سایر اتاقهای بازرگانی پیشرفته دنیا – 89
• ویژگیهای ساختاری محتوایی و عملکردی اتاق بازرگانی ایده آل و سنتی – 90
• بودجه اتاق بازرگانی – 91
• کارکنان اتاق بازرگانی – 92

فصل سوم: جامعه آماری

• تاریخچه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 94
• سیر تطور قانونی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 105
• قانون تشکیل اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران(1348) – 108
• قانون اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران(1373) – 115
• کمیسیونهای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 120
• آئین نامه چگونگی تشکیل و اداره کمیسیونهای تخصصی اتاق ایران – 121
• نمودار سازمانی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 124
• فهرست شعب اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 125
• فهرست اتاق های بازرگانی مشترک ایران و سایر کشورهای جهان – 126
• فهرست بخش های بازرگانی سفارتخانه های خارجی که با اتاق بازرگانی ایران
• همکاری دارند – 127
• بررسی کمی عملکرد و ارتباطات اتاق بازرگانی ایران – 128
• فهرست اتحادیه ها و سندیکاهای داخلی که با اتاق بازرگانی همکاری دارند – 129
• شرایط نامزدی در هیات نمایندگان اتاق بازرگانی – 131
• کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی – 132
• فهرست اعضای کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی – 134
• مدل تحقیق – 137

فصل چهارم: روش تحقیق و تجزیه و تحلیل داده ها

• روش تحقیق – 138
• روش های جمع آوری اطلاعات – 138
• معیارهای مقبولیت تحقیق – 140
• روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه – 143
• ویژگی های کلی پاسخ دهندگان (نمودار) – 145
• ویژگی های کلی پاسخ دهندگان (جداول) – 146
• نمودار نتایج نظرسنجی از اعضاء اتاق بازرگانی – 149
• فرضیه اول – 150
• فرضیه دوم – 153
• فرضیه سوم – 154

• خصوصیات یک عضو فعال از دیدگاه اعضاء (نمودار) – 155
• خصوصیات یک عضو فعال از دیدگاه اعضاء (جدول) – 156
• وظایف و فعالیت های اصلی اتاق بازرگانی از دیدگاه اعضاء (نمودار) – 157
• وظایف و فعالیت های اصلی اتاق بازرگانی از دیدگاه اعضاء (جدول) – 158

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

• نتیجه گیری – 159
• معایب و نواقص اتاق بازرگانی – 160
• پیشنهادات – 179
• بازتاب تحقیق اتاق بازرگانی در رسانه ها – 181
• منابع و ماخذ – 182
• ضمائم و پیوستها

فهرست نمودارها و جداول

• نمودار شابلون بنچ مارکینگ – 40
• نمودار مدل فرایند بنچ مارکینگ – 41
• نمودار ساختار اتاق بازرگانی و صنایع کره – 56
• نمودار ساختار سازمانی اتاق بازرگاین و صنایع ملی مالزی – 66
• نمودار ساختار اتاقی بازرگانی لندن – 74
• نمودار جایگاه واقعی اتاق بازرگانی در اقتصاد کشورها – 75
• جدول مقایسه ای اتاق بازرگانی ایران و سایر اتاق های بازرگانی پیشرفته دنیا – 89
• جدول بودجه اتاق بازرگانی – 91
• نمودار سازمانی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 124
• جدول شعب اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – 125
• جدول اتاق های بازرگانی مشترک ایران و سایر کشورهای جهان – 126
• جدول بخش‌های بازرگانی سفارتخانه‌های خارجی که با اتاق‌بازرگانی ایران همکاری دارند – 127
• جدول بررسی کمی عملکرد و ارتباطات اتاق بازرگانی ایران – 128
• جدول تفکیک قاره ای بخش بازرگانی سفارتخانه های خارجی در ایران – 128
• جدول اتحادیه و سندیکاهای داخلی که با اتاق بازرگانی همکاری دارند – 129
• جدول اعضای سازمانی کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی – 134
• جدول اعضای انفرادی کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی – 135
• نمودار مدل تحقیق – 137
• جداول روایی و اعتبار پرسشنامه – 141
• نمودار ویژگی های کلی پاسخ دهندگان – 145
• جداول ویژگی های کلی پاسخ دهندگان – 146
• نمودار نتایج نظر سنجی از اعضای اتاق بازرگانی – 149
• جدول فرضیه اول – 150
• جدول رتبه بندی فراوانی ها – 151
• جدول فرضیه دوم – 153
• جدول فرضیه سوم – 154
• نمودار خصوصیات یک عضو فعال اتاق بازرگانی از دیدگاه اعضاء – 155
• جدول خصوصیات یک عضو فعال اتاق بازرگانی از دیدگاه اعضاء – 156
• نمودار وظایف و فعالیت های راهبردی و مهم اتاق بازرگانی از دیدگاه اعضا – 157
• جدول وظایف و فعالیت های راهبردی و مهم اتاق بازرگانی از دیدگاه اعضا – 158

منابع

1. سازمان و ساختار اتاق بازرگانی: ترجمه از مرکز تحقیقات و بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران.
2. قانون و آئین نامه مربوط به جلب و حمایت از سرمایه‌های خارجی: وزارت امور اقتصادی و دارایی.
3. اجرای احکام داوری: زیر نظر کمیسیون حقوقی کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی.
4. تاریخ مشروطیت ایران.
5. تاریخ بیداری ایرانیان.
6. دایره المعارف ایرانیکا.
7. قانون تشکیل اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران.
8. کمیته ایرانی عضو اتاق بازرگانی بین المللی.
9. CD اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی‌ایران.
10. راهنمای اعضای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن  جمهوری اسلامی ایران:
11. تهیه و تنظیم از مرکز تحقیقات و بررسیهای اقتصادی اتاق.
12. ماهنامه اتاق بازرگانی: شماره 12/ ص 77/ سال 1376.
13. ماهنامه اتاق بازرگانی: شماره 12/ ص 78/ سال 1376.
14. ماهنامه اتاق بازرگانی: شماره 10/ ص 34/ سال 1380.
15. ماهنامه اتاق بازرگانی: شماره 2/ ص 5/ سال 1378.
16. ماهنامه اتاق بازرگانی: شماره 7/ ص 63/ سال 1381.
17. نقش سازمانها و تشکلهای صنفی در توسعه: ماهنامه تدبیر/ شماره 92/ خرداد 1378.
18. تقویت تشکلهای صادراتی یک نیاز اساسی است: ماهنامه مناطق آزاد/ شماره 87/ شهریور 1377.
19. تعاون به عنوان یک راهکار صنفی و ملی.
20. الگویابی چیست؟
21. پیام ایران خودرو/ شماره 35/ شهریور 1377.
22. مجله توسعه: مهرماه سال 1377.
23. روش تحقیق در مدیریت: دکتر غلامرضا خاکی.
24. روش تحقیق: دکتر حیدرعلی هومن.
25. روزنامه همشهری: یکشنبه 31 شهریور 1381/ سال دهم/ شماره 2847/ ص8.
26. گفت و گوی اختصاصی همشهری با مهندس خاموشی با عنوان: آب و نان، صفر.
27. روزنامه همشهری: چهارشنبه 29 آبان 1381/ سال دهم/ شماره 2904/ ص9.
28. گفت و گوی اختصاصی با دکتر عدالتیان با عنوان: مدیریت اتاق فاقد استراتژی و برنامه.
29. روزنامه ایران: شنبه 2 آذر 1381/ سال هشتم/ شماره 2309.
30. روزنامه همشهری: شنبه 2 آذر 1381/ سال دهم/ شماره 2907/ ص26.
31. روزنامه همشهری: چهارشنبه 13 آذر 1381/ سال دهم/ شماره 2917/ ص8.
32. روزنامه همشهری: شنبه 16 آذر 1381/ سال دهم/ شماره 2920/ ص4و11.
33. روزنامه همشهری: دوشنبه 18 آذر 1381/ سال دهم/ شماره 2922/ ص9. با عنوان: اتاق بازرگانی پارلمان بخش خصوصی است.
34. روزنامه ایران: چهارشنبه 20 آذر 1381/ سال هشتم/ شماره 2326/ ص6. با عنوان: 23 سال خاموشی در اتاق ایران.
35. روزنامه همشهری: شنبه 30 آذر 1381/ سال دهم/ شماره 2934/ ص4. با عنوان: آخرین تغییرات شرایط نامزدی در هیات نمایندگان اتاق های بازرگانی اعلام شد.
36. روزنامه همشهری:چهارشنبه 11 دی 1381/ سال یازدهم/ شماره 2944/ ص10. با عنوان: اتاقی برای بخش خصوصی.
37. روزنامه همبستگی: دوشنبه 14 بهمن 1381/ شماره 655/ ص6.
38. روزنامه اعتماد: شنبه 26 بهمن 1381/ سال اول/ شماره 203/ ص5.
39. روزنامه ایران: دوشنبه 28 بهمن 1381/ سال نهم/ شماره 2389/ ص6.
40. روزنامه آسیا: چهارشنبه 7 اسفند 1381/ شماره 329. با عنوان: در حاشیه انتخابات اتاق.
41. روزنامه آسیا: چهارشنبه 7 اسفند 1381/ شماره 329/ ص6. با عنوان: 8 ائتلاف، امروز ساختار آینده اتاق بازرگانی را رقم می‌زنند.
42. روزنامه یاس: پنج شنبه 8 اسفند 1381/ سال اول/ شماره ششم/ ص4. با عنوان: استقبال بی سابقه از انتخابات اتاق بازرگانی.
43. روزنامه همشهری: یکشنبه 11 اسفند 1381/ شماره 252-2994/ ص18. با عنوان: رفراندوم در اتاق.
44. روزنامه دنیای اقتصاد: سه‌شنبه 27 اسفند 1381/ سال اول/ شماره 76/ ص 10.
45. گفت و گوی اختصاصی با دکتر سید حمید حسینی عضو منتخب اتاق بازرگانی تهران با عنوان: اتاق بازرگانی اگر نماینده بخش خصوصی است موانع صادراتی را برطرف کند.
46. روزنامه آسیا: ص4. باعنوان: تحول در اتاق ایران مدیریت نوین می‌خواهد.
47. روزنامه آسیا: شنبه 10 اسفند 1381/ شماره 331/ ص1و3و4.
48. روزنامه آسیا: شنبه 23 فروردین 1382/ شماره 353/ ص2.