مطالعه و ارزیابی کار و زمان برج تقطیر

موضوع مورد بحث در این تحقیق بررسی ارزیابی کاروزمان خط تولید برج تقطير شرکت بهفام شیمی تهران می باشد. آنچه که درباره اهمیت موضوع می توان به آن اشاره کرد ، تحقق اهداف ارزیابی روش و کارسنجی به عنوان فنون ارزیابی کار است که می تواند از موارد کاربرد تحقیق حاضر باشد. هدف اصلی این تحقیق بررسی خط تولید برج تقطير شرکت بهفام شیمی تهران به منظور محاسبه زمان تولید  محصول در یک دوره کاری می باشد . که برای تحقق این هدف در فصل اول سه سوال مطرح شده است که عبارتند از :

1. نسبت زمان حمل و نقلها به زمان کل فعالیتها چقدر است ؟
2. نسبت زمان عملیاتها به زمان کل فعالیتها چقدر است ؟
3. زمان لازم برای تولید محصول از ابتدا تا انتها چقدر است ؟

در فصل سوم روشهای گرد آوری اطلاعات آمده است و در فصل چهارم به پاسخ سوالات پرداخته شده است و در فصل پنجم نیز نتايج  تحقیق و پیشنهادات آورده شده است از لحاظ روش مورد استفاده این تحقیق از نوع توصیفی می باشد و چون این تحقیق در شرایط واقعی صورت  گرفته است از نوع مطالعه میدانی و از نوع پیمایشی می باشد .

روش های جمع آوری اطلاعات مشاهده مستقیم و مصاحبه بوده است و برای تکمیل بحثهای تئوریک از روش کتابخانه ای نیز استفاده شده است .

مقدمه

عصر حاضر دنیای تغییرات و تحولات است و این تغییرات در کلیه سطوح زندگی با سرعت انکار ناپذیری صورت می گیرد و انعطاف پذیری  و انطباق با این تغییرات تنها راه باقی ماندن در عرصه رقابت برای سازمانها می باشد. در واقع هدف کلی تولید کسب سود بیشتر ، کاهش هزینه ها و ایجاد کالاهای اقتصادی  برای تامین نیازهای بشر می باشد.

اما در دنیای پر از تغییر و تحول امروز تولید صرف مطرح نیست بلکه هماهنگ کردن کیفیت و کمیت و هزینه در رقابت و تلاش برای بهره برداری مناسب از منابع بعنوان یک هدف محسوب می شود که این همان مفهوم بهره وری است .

در واقع با افزایش بهره وری قادر خواهیم تا با کاربرد موثرتر و کاراتر از منابع اقتصادی در فرایند تولید، با کاهش منابع یا با ثابت نگه داشتن آنها ، ستاده بیشتری دریافت کنیم. با مطرح شدن مبحث بهره وری باید به کلیه منابع از جمله زمین ، ماشین آلات و افراد توجه شود که بنا به شرایط مربوط به صنعت و کشور ، بهره وری در هر یک از زمینه های فوق می تواند دارای اهمیت بیشتری باشد.

برای ارتقاء سطح بهره وری  منابع فوق الذکر می توان از تکنیکهای مختلفی نظیر سیستم پیشنهاد ، کنترل کیفیت جامع و نظام تولید به هنگام و . . .  استفاده کرد . اما اساس پیاده سازی هر یک از این سیستمها مطالعه کار می باشد، در واقع مطالعه کار با استفاده از تکنیکهای خود در پی شناسائی فعالیتهای اضافی و غیر ضروری نظیر انتقال ها و تأخیر ها در سیکل تولید و نهایتاً اصلاح و بهبود روشهای انجام کار و تعیین زمان استاندارد لازم برای انجام هر کاری می باشد. و در نهایت با حذف زمان غیر موثر و کاهش مقدار کار افزوده شده زمان تولید را تقلیل می دهد. پس می توان گفت توجه به مطالعه کار واجرای اصول و تکنیکهای آن در واقع راهی به سوی بهبود سطح بهره وری می باشد تحقیق حاضر کوشیده است تا با تکیه بر اصول مطالعه  کار ، قدمی هر چند کوچک در این جهت بردارد.

توجه به افزایش بهره وری در کلیه زمینه ها موضوع مهمی است که برای ماندن در صحنه بازار رقابتی امروز جزئی ضروری محسوب می شود. برای افزایش بهره وری مواد توجه به مشخصات طراحی محصول و بهینه بودن فرآیند یا عملیات دارای اهمیت است.

به همین ترتیب ارتقای سطح بهره وری زمین نیز عامل مهمی برای کاهش هزینه هاست. در این میان بهره وری دستگاهها ، ماشین آلات و نیروی انسانی با مطالعه کار ارتباط نزدیکی دارد که ارتقای بهره وری در سایر زمینه ها را نیز به دنبال دارد .

ارزیابی کار ( مطالعه کار ) به عنوان وسیله ای برای افزایش بهره وری یک کارخانه با تجدید نظر در روشهای انجام کار و استفاده از روش تحقیق سیستماتیک برای حل مسائل و مشکلات ، روشی است که مستلزم سرمایه گذاری اندک یا عدم سرمایه گذاری بر روی دستگاهها و ماشین آلات و با صرف زمان کمتر می باشد.

فصل حاضر می کوشد تا ضمن تعریف موضوع تحقیق و بیان اهداف و سوالات تحقیق و همچنین اهمیت و کاربرد آن و معرفی واژه های عملیاتی مورد استفاده در فصول مختلف ، چشم اندازی کلی نسبت به مبانی و کلیات تحقیق فراهم کند .

تعریف موضوع

مطالعه تاریخ تکامل فنون و تکنیکهای ارزیابی کار ، مشخص می کند که بالا بردن میزان راندمان و افزایش کارائی و اثر بخشی مهمترین علت گرایش مدیران به سمت بکارگیری ارزیابی کار بعنوان یکی از موثرترین ابزارهای تحقیق بوده است .

به این مفهوم که مدیران در گذشته بصورت ناآگاهانه از ارزیابی کار جهت بررسی و اصلاح فرآیند های تولیدی خود استفاده می کرده اند اگر چه شاید ، تحت عناوین دیگر و گاهاٌ بصورت غیر رسمی بکار گرفته می شده است . در حالیکه امروزه بکارگیری ارز یا بی کار بعنوان یک روش تحقیق علمی و سیستماتیک بصورت رسمی جهت افزایش بهره وری امری ضروری می باشد . لذا با توجه به اهمیت این مقوله پژوهش حاضر کوشیده تا با مطالعه و بررسی خط تولید برج تقطیر شرکت بهفام شیمی به تشریح روش موجود برای انجام کار بپردازد و سپس ضمن تفکیک فعالیتها به عناصر کاری و ثبت زمان لازم جهت انجام هر عنصر زمان لازم  جهت تولید 120000 لیتر محصول را بیان نموده ودر نهایت به شناسائی علل بالقوه افزایش دهنده زمان تولید بپردازد تا از این طریق راه برای اصلاح و حذف این عوامل  هموار گردد که این خود به استفاده بهتر از منابع کارخانه منتج می شود.

اهمیت و کاربرد تحقیق

از آنجا که ارزیابی کار وسیله ای مستقیم برای افزایش بهره وری می باشد، لذا اهمیت و ضرورت توجه بکارگیری آن امری روشن و واضح است . در واقع مزایای بکار گیری ارزیابی کار بعنوان یک روش سیستماتیک و علمی برای بهبود مستمر که از طریق روش سنجی ( به منظور ساده سازی و موثر کردن و  اقتصادی تر کردن روشهای انجام کار ) و کار سنجی ( به منظور تعیین مدت زمان لازم برای انجام یک کار ) به بهره وری بیشتر منجر می شود ، بیان کننده اهمیت بسیار زیاد آن می باشد.

اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق بررسی خط تولید برج تقطیر شرکت بهفام شیمی به منظور نشان دادن وضعیت موجود و محاسبه زمان تولید 120000 لیتر محصول می باشد همچنین هدف فرعی از انجام این تحقیق مشخص کردن عوامل افزایش دهنده زمان تولید می باشد واضح است که به منظور اصلاح عوامل افزایش دهنده زمان مذکور ، شناسائی آن عوامل لازم و ضروری می باشد.

سوالات تحقیق

با توجه به اهمیت مسأله و بیان موضوع سوالات اساسی تحقیق حاضر عبارتند از :

1. نسبت زمان حمل و نقلها به زمان کل فعالیتها چقدر است ؟
2. نسبت زمان عملیاتها به زمان کل فعالیتها چقدر است ؟
3. زمان لازم برای تولید محصول از ابتدا تا انتها چقدر است؟

روش تحقیق

از لحاظ طبقه بندی تحقیق حاضر در گروه تحقیقات کاربردی قرار می گیرد . همچنین تحقیق حاضر به لحاظ روش مورد استفاده از نوع توصیفی می باشد و کوشیده  تا آنچه را که هست توصیف و تفسیر کند. از طرف دیگر از آنجا که تحقیق حاضر در شرایط واقعی یعنی در کارخانه بهفام شیمی صورت گرفته از نوع مطالعه میدانی و همچنین از نوع پیمایشی می باشد مهمترین ابزار جمع آوری داده ها در تحقیق حاضر ، مشاهده مستقیم بوده که برای تکمیل مشاهدات از مصاحبه با مسولان و سرپرستان مربوطه استفاده شده است . همچنین از روش کتابخانه ای برای مباحث تئوریک بهره گرفته شده است .

تعریف واژه های عملیاتی تحقیق

در این قسمت به طور مختصر به شرح و توضیح اصطلاحات و واژه هائی که در بخشهای مختلف تحقیق آمده است پرداخته شده است .

• ارزیابی کار[1]

اصطلاحی کلی در مورد فنونی ( به ویژه ارزیابی روش و زمان سنجی ) که در بررسی همه زمینه های کار انسانی از آن استفاده می شود  و به تحقیق سیستماتیک در مورد همه عواملی منتهی می شود که بر کارآئی و صرفه جوئی در وضعیت مورد بررسی به منظور بهبود آن تأثیر می گذارد  ( کحال زاده ، 1378 )

• ارزیابی روش [2]

ثبت سیستماتیک و بررسی انتقادی راههای موجود و پیشنهادی انجام کار به منظور ایجاد و بکارگیری روشهای سهلتر و موثرتر و کاهش هزینه ها . ( کحال زاده ، 1378 )

• ارزیابی زمان [3]

فنی برای زمان سنجی که در آن ثبت زمانها و ضرایب عملکرد در مورد عناصر مشخص کار در شرایط مشخص انجام ، و این داده ها به منظور دستیابی به زمان مورد نیاز برای انجام کار در سطح عملکرد معین تحلیل می شود. ( کحال زاده ، 1378)

• زمان مشاهده یا ملاحظه شده [4]

مدت زمان انجام یک کار توسط کارگر انتخاب شده برای زمان سنجی ، بدون در نظر گرفتن سرعت کار وی را زمان مشاهده شده می نامند که متوسط مدت زمان مشاهده شده عبارتست از مجموع زمانهای انجام کار در دفعات مختلف مشاهده تقسیم بر تعداد دفعات مشاهده پس از حذف زمانهای پرت .( عی احمدی ، 1379 )

• تقطیر

تقییر یک مایع روشی است  برای جدا سازی سازنده های یک محلول .

• ریفلاکس [5]

ریفلاکس یعنی برگرداندن محصول خروجی از بالای برج تقطیر به داخل برج .

• سینی

سینی صفحه ای است که از ورقهای فلزی و در صورت لزوم از آلیاژهای مخصوص ساخته می شوند .

• برج سینی دار

برج سینی دار استوانه ای عمودی می باشد که در آن مایع و بخار بصورت مرحله ای در سینی ها و یا صفحات ، در تماس با هم قرار می گیرند.

• پمپ

پمپها دستگاهی هستند که بوسیله گرداننده ای به حرکت درآمده و باعث انتقال مایعات از نقطه ای به نقطه دیگر می شوند.

مباحث نظری تحقیق

با نگاهی گذرا به آغاز آفرینش بشر و مطالعه روند تکامل تولید و سیستمهای تولیدی در می یابیم که در ابتدای امر تولید تنها به عنوان وسیله ای جهت تامین نیازهای اولیه بشر مطرح بود و به تدریج با تکامل تکنولوژی های مدرن در بخش سخت افزار و فرایند های نوین تولید در بخش نرم افزار راه برای جایگزینی ماشین به جای انسان هموار گشت که این در واقع همان انقلاب مکانیکی بود که ثمره انقلاب صنعتی می باشد در این میان تلاشهایی جهت بکاربردن روشها و تکنیکهای نوین مدیریت صورت گرفته بود به عنوان مثال « آدام اسمیت » در سال 1785 میلادی در کتاب معروف خود « ثروت ملل » به تاثیر استفاده از فنون ساده کردن کار و  « اندازه گیری زمان انجام کار » [6] در افزایش راندمان و بالا بردن بهره کار دستگاههای صنعتی اشاره کرده است ( منصورکیا ، 1379) .

نتایج تحقیق

قلمرو مکانی تحقیق، برج تقطیر شرکت بهفام شیمی تهران بوده است و تحقیق از نوع توصیفی ، پیمایشی و میدانی می باشد. پس از تعیین اهداف تحقیق و بیان سوالات آن جمع‌آوری داده‌ها توسط روشهای مصاحبه و مشاهده مستقیم صورت گرفته است  که با تجزیه و تحلیل داده‌ها در فصل چهارم با استفاده از نمودارهای گردشی فرایند به سوالات تحقیق پاسخ داده شد که:

نسبت زمان حمل و نقلها به زمان کل فعالیتها برابر  بود و نسبت زمان عملیاتها به زمان کل فعالیتها برابر  و زمان لازم برای تولید محصول از ابتدا تا انتها 119 ساعت یعنی حدوداً پنج شبانه روز بود.

همچنین در بررسی خط تولید در طول فرایند تحقیق مشکلات و نارسائیهای مشاهده شده است که این مشکلات از جمله عوامل افزایش دهنده زمان تولید محصول بودند که در زیر به آنها اشاره شده است و در بخش پیشنهادات راهکارهائی جهت کاهش این مشکلات و کاهش زمان تولید بیان شده است:

از جمله مشکلاتی که در بررسی برج تقطیر شرکت بهفام شیمی مشاهده شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مشکل آب و برق: به این معنی که کمبود آب یا ولتاژ کم و زیاد برق مشکلاتی را در خط تولید به بار می‌آورد.
2. کمبود پرسنل فنی مناسب(نداشتن پرسنل فنی ذخیره)
3. کمبود تانک فارم (مخزن ذخیره مواد)
4. کمبود سوله سرپوشیده جهت دپوی محصولات

پیشنهادات

با توجه به نارسائیهای مشاهده شده پیشنهاداتی برای رفع آنها ارائه شده است.

1. مشکل کمبود آب و کم و زیاد شدن ولتاژ برق گاهاً توقفات ناخواسته‌ای را در خط تولید بوجود می‌آورد و باعث کاهش بهره‌وری می‌‌شود که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق این معضل را برطرف کرد بدین صورت که با حفر یک حلقه چاه و استفاده از ترانسفورماتور بر این مشکل فائق آمد تا باعث اتلاف وقت و هدر رفتن محصولات نشود.
2. کمبود پرسنل فنی مناسب (نداشتن پرسنل فنی ذخیره) پرسنل فنی که در شرکت کار می کنند هر 24 ساعت یکبار تعویض می‌شوند یا به اصطلاح شیف کاری آنها 24 ساعته است که اگر در این مدت برای هر کدام از این پرسنل مشکلی پیش بیاید بعلت نبودن سیستم رزرویشن باز توقفات ناخواسته در تولید بوجود می آید که به موجب آن افزایش زمان تولید محصول را شاهد خواهیم بو که اگر مسئولین شرکت افرادی را استخدام کنند که در شرایط اضطراری از آنها استفاده کنند باز زمان تولید کاهش خواهد یافت.
3. کمبود سوله سر پوشیده جهت دپوی محصولات گاهی مواقع به دلیل عدم توجه به برنامه‌های بازاریابی و نیاز مشتریان محصولات در انبار می‌مانند و هنگام تولید محصول جدید با کمبود سوله جهت انبار محصولات مواجه می‌شوند که در اینجا مقدار زیادی از محصولات ممکن است تلف شوند و یا ممکن است بعلت دپوی محصولات و کمبود سوله خط تولید متوقف شود بنابراین با ایجاد سوله‌های سرپوشیده به اندازه کافی این مشکل را نیزمی‌توان مرتفع کرد.

[1]-Work study

[2] -Method study

[3] – Time study

[4] – observed Time

[5] – Reflux

[6] – Time study

• چکیده

فصل اول – کلیات تحقیق

• پیشگفتار – 1
• مقدمه – 3
• تعریف موضوع تحقیق – 4
• اهمیت و کاربرد تحقیق – 4
• اهداف تحقیق – 5
• سوالات تحقیق – 6
• روش تحقیق – 6
• تعریف واژه های عملیاتی تحقیق – 6
• خلاصه مباحث فصول آینده – 9

فصل دوم – ادبیات تحقیق

• مقدمه – 10
• بخش یک : مباحث نظری تحقیق – 10
• مقدمه ای بر مطالعه کار –
• مطالعه کار ( ارزیابی کار وزمان ) – 13
• روش سنجی ( ارزیابی روش ) – 14
• کار سنجی (اندازه گیری کار ) – 14
• رابطه فنون ارزیابی کار با یکدیگر – 15
• معرفی عوامل تشکیل دهنده زمان تولید – 16
• مراحل ارزیابی کار و زمان – 17
• انتخاب شغل مورد ارزیابی – 18
• ثبت – 19
• بررسی انتقادی – 23
• ایجاد روشهای اصلاح شده ( جدید ) – 26
• تعریف و تعیین روش جدید – 27
• برقراری یا استقرار روش جدید – 27
• نگهداری یا ابقاء روش جدید – 28
• زمان سنجی – 28
• اهداف زمان سنجی – 29
• روشهای مختلف زمان سنجی – 30
• مراحل اساسی فرایند زمان سنجی – 31
• زمان سنجی با استفاده از کرنومتر – 32
• مراحل زمان سنجی به وسیله کرنومتر – 32
• تعیین زمان نرمال – 37
• محاسبه و تخصیص بیکاریهای مجاز – 37
• محاسبه زمان استاندارد – 38
• انواع سیستمهای تولید و طبقه بندی آنها – 38
• انواع طرحهای استقرار – 41
• بخش دوم : تاریخچه تولید – 46
• تاریخچه شرکت بهفام شیمی تهران – 50
• نحوه آموزش نیروی انسانی در شرکت بهفام شیمی – 50
• کیفیت خط تولید در شرکت بهفام شیمی – 50
• نگه داری و تعمیرات در شرکت بهفام شیمی – 51
• بخش سوم : تحقیقات کاربردی – 53
• خلاصه مباحث فصل – 58

فصل سوم – روش تحقیق

• مقدمه – 59
• انواع تحقیق – 60
• مراحل مختلف تنظیم تحقیق توصیفی – 64
• روشهای جمع آوری اطلاعات – 65
• خلاصه مباحث فصل – 76

فصل چهارم – داده های تحقیق و تجزیه و تحلیل آنها

• مقدمه – 77
• شرح فعالیت هایی که در شرکت بهفام شیمی تهران صورت می گیرد – 77
• نمودارهای گردشی فرآیند – 81
• شرح زمان انجام فعالیت ها – 86
• پاسخ سوالات تحقیق – 87
• تعریف تقطیر و انواع ان – 89
• سینی های مورد استفاده در برج تقطیر – 91
• تعریف پمپ و انواع آن – 92
• خلاصه مطالب فصل – 97

فصل پنجم – نتایج تحقیق و پیشنهادها

• مقدمه – 98
• نتایج تحقیق – 98
• پیشنهادات – 98
• فهرست منابع – 100

فهرست اشکال

• شکل شماره (1-1-2) نقش مطالعه روش و زمان سنجی در افزایش بهره وری تولید 15
• شکل شماره ( 2-1-2)عوامل تشکیل دهنده زمان تولید – 16
• شکل شماره (1-4) دستگاه تقطیر معمولی – 89

فهرست جداول

• جدول شماره (1-1-2) علائم پایه در رسم نمودار عملیات – 21
• جدول شماره (2-1-2) علائم ترکیبی در رسم نمودار عملیات – 22
• جدول شماره (3-1-2) سایر علائم نمودار فرایند جریان – 23

فهرست نمودار

• نمودار شماره (1-4) نمودار گردشی فرایند – 82
• نمودار شماره ( 2-4) نمودار گردشی فرایند – 83
• نمودار شماره (3-4) نمودار گردشی فرایند – 84
• نمودار شماره (4-4) نمودار گردشی فرایند – 85

منابع

1. کحال زاده ، عباس ، آشنائی با ارزیابی کار و زمان ، تهیه کننده : دفتر بین المللی کار ، مرکز نشر دانشگاهی ، چاپ چهارم تهران ، 1378 .

1. منصور کیا ، منصور ، تجزیه و تحلیل سیستمها و روشها در مدیریت امور اداری ، صنعتی وبازرگانی ، انتشارات مروارید ، چاپ هشتم ، تهران ، 1379 .
2. طاهری ، ابوالقاسم ، روش تحقیق و مأخذ شناسی ( رشته مدیریت ) ، انتشارات دانشگاه پیام نور ، چاپ نهم ، تهران ، 1379 .
3. مرعشی ، سید نصرالله ، ارزیابی کار و زمان ( همراه با مثالها و مسائل ) ، انتشارات کار آفرینان بصیر ، چاپ اول ، تهران ، 1382 .
4. نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر – ترجمه علی حاج شیر محمدی ، اصفهان ، ارکان ، 1377.
5. علی احمدی ، علیرضا ، ارزیابی کار و زمان (مهندسی کار و مدیریت زمان ) ، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران ، چاپ اول ، تهران ، 1379 .
6. الوانی ، سید مهدی و میر شفیعی ، نصرالله ، مدیریت تولید ، انتشارات آستان قدس رضوی ، چاپ یازدهم ، مشهد ، 1379 .
7. دلوی اصفهان ، محمد رضا و جمشیدیان ، مهدی و پور حکیم ، رحیم ، مبانی سازمان ومدیریت ( مفاهیم ، اصول ، نظریه ها و کاربردها ) ، انتشارات سیمین ، چاپ اول ، تهران ، 1379 .
8. نوری ، سیروس ، شیمی صنعتی 2 ، انتشارات جهاد دانشگاهی ، چاپ اول ، ارومیه ، 1383 .
9. اختیاری ، مهناز ، ارزیابی کار و زمان خط تولید واحد ساب شرکت تولیدی کاشی تکسرام ، پایان نامه کارشناسی مدیریت صنعتی ، موسسه آموزش عالی شیخ بهائی اصفهان ، 1383 .
10. غفاری ، ملیحه ، بررسی خط تولید قطعات بدنه مینی بوس بنز 309 در کارخانه پیشرو یدک شرکت ایران خودرو ( سهامی عام ) ، پایان نامه کارشناسی مدیریت صنعتی ، موسسه آموزش عالی شیخ بهائی اصفهان ، 1381 .
11. محسن پور ، محمد ، ارزیابی سیستم خط تولید کارخانه سیمان سپاهان اصفهان ، پایان نامه کارشناسی مدیریت صنعتی ، موسسه آموزش عالی شیخ بهائی اصفهان ، 1382.