ایده های نو و طرح های خلاق در آموزش شیمی

زندگی بدون یادگیری و آموزش، همچون مردابی در حال تقلیل و فساد است. از زمانی که آموزش و یاددادن شروع شد، نحوه انجام دادن این فعالیت یعنی چگونگی آموختن و روش های تدریس مورد توجه دست اندرکاران قرار گرفت.

در مسیر تاریخ، فنون، مهارت های گوناگون در زمینه روش های تدریس، تولید و ارائه شده است و روش های تدریس جزو مهارت های فنی و حرفه ای معلمان محسوب می شود و هنر معلم در کیفیت انتقال و اجرای آنهاست.

در این تحقیق  انواع روش های تدریس فعال که بتواند یادگیری مؤثر و اکتشافی ایجاد کند و همچنین فعالیت های دانش آموز را تقویت کند ارائه شده تا معلم بتواند با ابتکارات و نوآوری های خود در تدریس خود از روش علمی استفاده کند.

یادگیری دارای سطوح مختلفی است که شامل به خاطر سپردن- درک و فهم- کاربرد- تجزیه و تحلیل- ترکیب و نوآوری و داوری و ارزشیابی است. معلم با آگاهی از این سطوح باید تدریس فعال و دو سویه انجام دهد. همچنین در طرح پرسش های امتحانی از تمامی این سطوح سئوالات طرح نماید تا دانش آموز بتواند مطالب آموخته شده را عمیق تر درک نموده و خود نیز فعالیت علمی انجام دهد و همچنین از نمره خود احساس رضایت و تلاش بیشتر داشته باشد به بیان دیگر نمره وسیله ای شوق انگیز باشد نه برای شلاق زدن برای اینکه دانش آموزان به طور عملی فعال شوند باید کلاس را گروه بندی کرد طبق تحقیقات انجام شده فقط گروه های 3 تا4 نفره کارآیی لازم را دارند و چون دانش آموزان از نظر ویژگی های عاطفی و درسی متفاوتند بهتر است کار گروه بندی با توجه به علایق و سطح درسی شان انجام شود تا همه‌ی افراد گروه فعال و مسئول باشند.

تکلیف مناسب حلقه اتصال و انتقال آموخته های کلاس به فضای خارج از کلاس است اما باید دانست تمرین وسیله ای برای یادگیری نیست بلکه عاملی برای ایجاد مهارت است و باید در انتخاب تکلیف و تمرین به دانش آموز دقت و توجه خاص داشت.

مقدمه

با کنار رفتن مفهوم قدیمی یادگیری که بیشتر بر روی انتقال انبوهی از معلومات به مغز دانش آموزان تأکید می کرد و با توجه به مفهوم جدید یادگیری های رفتاری برای حل مسائل فردی و اجتماعی در آموزش و پرورش گام های بلندی برداشته شده است. هم اکنون میزان یادگیری را در توانایی و مهارت او در به کار بستن دانستنی ها و اصول علمی هنگام قرار گرفتن در موقعیت های جدید و برخورد با شرایط متغیر زندگی علمی و اجتماعی می دانند.

به این ترتیب روش قدیمی و سنتی عرضه کردن واقعیت های علمی فراوان در کتاب ها و انتقال یکطرفه آنها به وسیله معلم و بالاخره به خاطر سپردن موقت آنها توسط دانش آموز و پس دادن آنها به هنگام امتحان مورد نظر نیست. زیرا در عمل ارزش قابل توجهی ندارد و تغییر مؤثری در رفتار او از لحاظ طرز تفکر،‌کسب مهارت و پرورش نگرش ها و معیارهای مطلوب علمی و اجتماعی به وجود نمی آورد.

روش های تدریس فعال

روش های تدریس از زوایای گوناگون قابل تقسیم بندی است. بعضی ها تقسیم بندی زیر را ارائه داده اند.

• الف) روش تاریخی

1. روش سقراطی
2. نظام مکتبی در ایران

• ب) روش های جدید

1. روش توضیحی
2. روش سخنرانی
3. روش اکتشافی
4. روش حل مسئله
5. روش مباحثه ای
6. روش پرسش و پاسخ
7. روش انفرادی
8. پروژه (واحد کار)
9. روش نمایشی
10. روش دریافت مفهوم
11. روش استقرایی
12. روش آزمایش و کاوشگری و…[1]

بعضی از روش های تدریس، دانش آموز را منفعل و معلمان را فعال می کند. زیرا اطلاعات به صورت یک سویه داده می شود و در تدریس تعامل اندکی وجود دارد. این روش ها اکتشافی نیستند و معمولاً نمی توان از آنها به تنهایی برای اجرای تدریس استفاده کرد زیرا خسته کننده و ملال آورند.

ارائه تکلیف دانش آموزی

تکلیف دانش آموزی حلقه اتصال و انتقال آموخته های کلاس و مدرسه به فضای خارج و زندگی است و کاربرد علوم و فنون به حساب می آید. دانش آموزان آنچه را که آموخته اند در عرصه عمل می آزمایند و حلاوت و شیرینی کاربرد آن را درک می کنند و به آن علاقه مند می شوند. علاوه بر این بخشی از اهداف پرورشی که در مدرسه اتفاق نیافتاده است در فعالیت های تکمیلی (تکلیف) مورد ملاحظه قرار می گیرد. معلمان باید برای ارائه موضوعات تحقیقی و تکلیفی مورد نظر، به توانایی و علایق دانش آموزان توجه کنند و از این طریق زمینه مشارکت و کوشش را برای کاربردی کردن مفاهیم فراهم آورند[2].

آموزش شیمی به صورت انفرادی و گروهی

کار گروهی دانش آموزان در مدارس جهان امری مطلوب است. در سال 1979 جانسون پیشنهاد کرد که یادگیری همیاری می تواند پیشرفت تحصیلی بیشتر را موجب شود. همچنین نظریه‌‌ی جامعه شناسی و شواهد کلاسی نیز نشان می دهد که در دانش کسب شده از طریق گروهی، تبادل معانی و توافق جای آزمایش مطنقی و الگوسازی را می‌گیرد.

واژگان کلیدی

• سوخت فسیلی: سوختی که منابع آن نفت و زغال سنگ باشد.
• منابع تجدیدپذیر: منابعی که پس از مصرف دوباره از نو تولید و تجدید شوند.
• منابع تجدیدناپذیر: منابعی که پس از مصرف توسط طبیعت تولید نمی شوند.
• انرژی یونش: انرژی لازم برای جدا کردن الکترون از اتم گازی شکل و تبدیل آن به یون یک بار مثبت گازی شکل.
• الکترونگاتیوی: تمایل اتم به جذب الکترون پیوندی به سمت خود.
• ایزوتوپ: به عناصری گفته می شود که عدد اتمی یکسان و عدد جرمی متفاوت داشته باشند.
• آبکافت:
• مولکول قطبی: مولکولی که نسبت به میدان الکتریکی خارجی عکس العمل نشان می‌دهد.

[1] – امان الله صفوی، روش ها و فنون تدریس (متن کامل) چاپ ششم، تهران، معاصر، 1367،ص89.

[2] – منوچهر فضلی خانی- طراحی آموزشی (تهران-1375).

• چکیده
• مقدمه
• روش های تدریس فعال
• توضیح دادن در دبیرستان
• نقشه‌ی مفهومی
• سطوح مختلف یادگیری و طرح پرسش های استاندارد
• ارائه تکلیف دانش آموزی
• آموزش شیمی به صورت انفرادی و گروهی
• پیشنهاد
• واژگان کلیدی
• فهرست منابع

منابع

1. فضلی خانی، منوچهر، روش های فعال تدریس، انتشارات تربیت 1378.
2. ادوارد کنرادراگ و جورج براون، توضیح دادن در دبیرستان، مترجم: دکتر علیرضا کیامنش- کامران گنجی، انتشارات رشد، 1383.
3. مجله رشد آموزش شیمی، تابستان 1378، ویژه نامه سومین کنفرانس آموزش شیمی ایران.
4. مجله رشد تکنولوژی آموزشی، اسفند 1376 و فروردین 1373.
5. مجله رشد معلم، دی 1367، آذر1366، مهر 1366، آبان1366.
6. مجله تربیت، سال چهارم، تابستان 1368.