بیان مساله
فلز آلومینیوم بادارا بودن مزایای متنوع جایگاه ویژهای برای خود در صنایع پیشرفته روز ایجاد کرده است. ساختار آلیاژی مقاوم آلومینیوم اعتماد و اطمینان در استفاده ازآن را در صنایع هواپیما سازی دوچندان نموده است. قوانین سخت کاهش آلایندگی خودروها و نیاز به مصرف پایین سوخت آنها، خودروسازان را ناگزیر به استفاده از این فلز گرانبها در محصولات خود کرده است. صنایع حمل و نقل ریلی، الکتریکی، تجهیزات مخابراتی احداث ساختان، ظروف غذا و غیره همگی به نوعی سعی در بهرهمند شدن از مزایای فلزآلومینیوم دارند. از این رو استراتژی جهانی در ظرفیتهای تولید متناسب با نیزا بازار مصرف بوده است.
بانگرش به تحولات جهانی مانند افزایش جعیت، آلودگی فزاینده محیط زیست، ناخوشایند به نظر رسیدن وشع اقتصادی جهان و تأثیر و تاثربازهم بیشتر کشورها، آنچه در مورد اکثر صنایع مطلوب به نظر میرسد، پرهیزاز آلودگی محیط زیست، پایین بودن قیمت مصرف، پاسخگویی به سلیقه پیچیده و قابلیت دسترسی سریع است، اهمیت این فلز با توجه به موارد فوقالذکر درجهان امروز بیشتر مشخص میشود.
سه شرکت عمده تولید کننده آلومینیوم در جهان که تقریبا یک سوم تولید جهان را در اختیار دارند به نامهای Alcoa، Alcan، Rusky میباشد.
ضرورت و اهداف تحقیق
تصمیمهای سرمایهگذاری بخش اساسی فراگرد توسعه را تشکیل میدهد. تصمیمگیری منطقی درباره طرحهای سرمایهگذاری بدون تردید موجب موفقیت و تحقق اهداف توسعه اقتصادی است.
محدود بودن منابع ایجاد میکند تا از منابع محدود بصورت بهینه استفاده شده و سرمایهها در مناسب ترین راه به کارگرفته شوند. عدم استفاده از سرمایه نه تنها سرمایهگذار را دچار فرصتهای از دست رفته مینماید، بلکه ممکن است او را بازیان غیرقابل جبران مواجه سازد. به منظور جلوگیری از این زیانها و استفاده بهینه از سرمایه لازم است هر طرح سرمایهگذاری قبل از اجرا با کمک ضوابط و معیارهای منطقی مورد ارزیابی گیرد.
مساله کمبود منابع در اقتصاد و انتخاب درست طرحهای صنعتی محتاج تحلیل علمی دراین مهم است و در اینجا است که اهمیت ارزیابی و نقش طرحهای صنعتی در اقتصاد ملی مطرح میگردد. بدین جهت استفاده از یکی از روشهای تحلیل هزینه – فایده که برای این منظور طراحی شده است در اقتصاد ما ضروری است.
سوابق مربوطه
بررسی تاریخچه هزینه – فایده و ارزیابی اقتصادی طرحهای وروشهای محاسبات آن با بررسی دیدگاههای مختلفی که تاکنون در این رابطه مطرح شدهاند انجام میشود. اگر بخواهیم ادبیات موجود در این زمینه و دیدگاههای توریک آن را بر پایه زمان مشخص نماییم، می توانیم به صورت خلاصه نمود:
- 1951 : دستور العمل سازمان ملل
- 1954 : دستورالعمل استانفورد
- 1958: سازمان ملل متعهد
- 1960: کتاب توسعه صنعتی
- 1968: سازمان همکاری و توسعه اقتصادی
- 1971: اقتصاد طرحهای منابع آب
- 1972: تحلیل اقتصادی بانک جهانی
- 1978: دستورالعمل تدوین مطالعات توجیهی طرحهای یونیدو
- 1980: ارزشیابی طرحهای صنعتی یونیدو
تا قبل از دهه 950 میلادی هیچگونه راهنمای مدونی برای تهیه و تنظیم روشهای ارزشیابی و بررسی امکان پذیری طرحهای عمرانی و سرمایه گذاری برای کشورهای درحال توسعه وجود نداشت. در سال 1951 با انتشار کتابی به عنوان تهیه و تنظیم روشهای ارزشیابی طرحهای عمرانی در دو جلد توسط سازمان ملل متحد، اولین کوششها به منظور مدونسازی دیدگاههای اقتصادی امکانپذر در مطالعات طرحها بوجود آمد. این مجموعه برای اولین بار شیوه سنجش (ارزشیابی) و گزینش (انتخاب) طرحها را براساس تحلیل هزینه – فایده طرح نمود. در سال 1951 موسسه پژوهشی استانفورد کتابی ار به عنوان دستور العمل توسعه صنعتی باکاربرد ویژه در کشورهای آمریکای لاتین به چاپ رساند. در این کتاب مبانی ارزشیابی و انتخاب طرحهای صنعتی در کشورهای در حال توسعه تشریح شده است. عناوین این کتاب شامل نکاتی است که برای تهیه و تنظیم مطالعات امکانپذیری اقتصادی یک طرح میبایستی مورد توجه قرار گیرد.
منابع و مشکلات موجود
با توجه به اینکه تحلیل هزینه – فایده مبتنی بر دادههای پیش بینی شده میباشد و با وجود ریسک و عدم اطمینان در استخراج دادهها، در مورد تفسیر نتایج حاصله از تحقیق باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
از جمله نقاط ضعف نرم افزار کامفار در زمینه تحلیل اطلاعات است. منظور تعیین درصد احتمال وقوع یک رویداد در یک مجموعه از رویدادهای مختلف قابل پیشبینی میباشد که معمولا این درصدها براساس تجربیات گذشته و نظرکارشناسان تعیین میگردد. جهت واردکردن احتمالات در تحلیلها کافی است در موردی که جریانهای ورودی یا خروجی طرح و یا دیگر عوامل از جمله نرخ تنزیل و غیر که چند رویداد مختلف ممکن است در موردی ازجریانهای ورودی یا خروجی طرح و یا دیگر عوامل از جمله نرخ تنزیل و غیره که چند رویداد مختلف ممکن است رخ دهد درصد احتمال را در نتایج آن رویداد ضرب نماییم و سپس مقادیر حاصله رابا یکدیگر جمع و در قالب یک عدد ملاحظه نماییم. بایستی توجه کرد که جمع احتمالات مربوط به هر دسته از رویدادها بایستی یک عدد باشد.
تعاریف و اصطلاحات تخصصی
- ارزشیابی عملکرد طرح: بررسی پیشرفت طرح چه در هنگام اجرا و چه پس از آن و این مساله که آیا طرح مطابق برنامهها پیش میرود یا خیر و نیز باز نمایی جنبهتوسعهای طرح میباشد. (مفهومی گذشته نگر)
- پیشبینی عملکرد طرح: تحلیل یک طرح پیشنهاد شده برای سنجش قابل پذیرش بودن آن است (مفهوم آیندهنگر)
- تحلیل هزینه – فایده: روشی برای اندازهگیری مطلوبیت یک طرح با سنجش فایدهه در برابر هزینهها است که به دو صورت مالی و اقتصادی انجامپذیر است.
- قیمتمرزی: قیمت یک کالای صادر یا واردشدنی در مرزها یا بنادر ورودی یک کشور. این بها برای صادرات قیمت فوب و برای واردات قیمت سیف در نظر گرفته میشود.
- نرخ سایه ارز: نرخ ارزی است که در آن موازنه بازرگانی خارجی برقرار است.
- نرخ سایه دستمزد: هزینه فرصت نیروی کار، ارزش تولید یا استراحتی که با استخدام کارگر در طرح مورد بررسی درجای دیگر از دست میرود.
- قیمت سایه: قیمتی که نمایانگر کمیابی کالاها و عوامل تولید است. این قیمتها با استفاده از یک مدل پیچیده ریاضی مثلا برنامهریزی خطی به روشهای تخمینی به دست میآید.
- دوره برگشت سرمایه: دوره برگشت سرمایه مدت زمانی است که اصل مبلغ سرمایهگذاری شده از محل عایدات طرح بازگشت داده میشود. با استفاده از این ضابطه طرح یا گزینهای که در کوتاهترین مدت، اصل مبلغ سرمایهگذاری شده را برگشت دهد برتری دارد.
- نرخ بازده ساده سرمایهگذاری: نشان دهنده نسبت سود خالص به سرمایهگذاری اولیه میباشد که میتواند بصورت تجمعی و یا سال به سال محاسبه شود.
- ارزش خالص کنونی طرح: نمایانگر وجود نقد ورودی تنزیل شده منهای وجود نقل خروجی تنزیل شدن مربوط به طرح می باشد. در صورتی طرح قابل پذیرش میباشد که ارزش خالص کنونی طرح صفر یا مثبت باشد.