تحلیل اثرات تجدید ارزیابی و نحوه عمل و کاربرد آن در حسابداری مدیریت

عموماً اطلاعات مورد نیاز هر یک از گروهای فوق توسط بخش هایی از حسابداری تهیه و تنظیم می‌شود مثلاً حسابداری مدیریت[1] وظیفه تعیین و تنظیم اطلاعات درون سازمانی را عهده‌دار بوده که عمده اطلاعات برآمده از حسابداری مدیریت دارای ویژگی های زیر می‌باشد:

1. گزارش های مربوط به حسابداری مدیریت برای مقاصد خاص، تصمیمات معین و یا وضعیت های ویژه بوده که این اطلاعات عمدتاً به صورت غیرروتین [2] و ساخت ناپافته تنظیم می‌گردد.
2. گزارشات حسابداری مدیریتی، بست به سطحی از هرم مدیریت یا سطوح برخوردارنده از اطلاعات که بدان گزارش می‌شود، به صورت تفصیلی ارائه می‌گردد.
3. تعداد و دوره تهیه گزارشات درون سازمانی در یک دوره ممکن است زیاد باشد.
4. با عنایت به مراجعی که اطلاعات مدیریت بمنظور تصمیم‌گیری آن ها تهیه می‌شود، ممکن تبعیت از اصول و روش های حسابداری در اولویت ثانویه قرار گرفته و عامل اصلی تدوین اطلاعات فایده‌مندی آن در تصمیم‌گیری و مرتبط بودن اطلاع با انواع تصمیم می‌باشد.

نمونه‌هایی از موارد کاربرد اطلاعات مربوط به گزارشهای درون سازمانی شامل: برنامه‌ریزی، بودجه‌بندی، کنترل، قیمتهای خرید و فروش، مدیریت موجودیها، مدیریت وجه نقد و بودجه بندی‌های جاری و سرمایه‌ای می‌باشد.

اهداف صورت های مالی و اطلاعات حسابداری

اهداف اصلی صورتهای مالی ارائه اطلاعات فشرده و شکل یافته درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و گردش وجوه نقد یک واحد تجاری بوده که بر طیفی گسترده از استفاده‌کنندگان از اطلاعات و صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد.

صورتهای مالی و اطلاعات حسابداری برآمده از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری همچنین نتایج وظیفه مباشرت مدیریت یا حساب دهی آنها در قبال منابعی که در اختیارشان قرار گرفته است را منعکس می‌نماید. استفاده‌کنندگان از اطلاعات و صورتهای مالی بمنظور اتخاذ تصمیمات اقتصادی، غالباً  خواهان ارزیابی وظیفه مباشرت یا حساب دهی مدیریت میباشند. تصمیمات اقتصادی مزبور به عنوان نمونه شامل مواردی از قبیل فروش یا حفظ سرمایه‌گذاری در واحد یا واحدهای تجاری و انتصاب مجدد یا جایگزین نمودن مدیران جدید می‌باشد.

بدیهی است بدلیل اینکه اطلاعات و صورتهای مالی عمدتاً بیانگر اثرات مالی رویدادهای گذشته بوده و الزاماً در برگیرنده اطلاعات کیفی و غیرمالی نمی‌باشد. لذا برآورنده تمامی نیازهای اطلاعات طیف گسترده استفاده‌کنندگان از آن اطلاعات نبوده با اینحال صورتهای مالی نیازهای اطلاعاتی مشترک اغلب استفاده‌کنندگان را رفع می‌نماید.

اهداف گزارشگری مالی

با عنایت به آنچه که در قسمت اهداف گزارشگری مدیریت به شکل اجمالی بیان گردید، بیان اثرات اقتصادی رویدادها و عملیات مؤثر بر وضعیت و عملکرد مؤسسات و سازمانها برای اشخاص خارج از مؤسسه ذینفع و یا ذیصلاح به دریافت اطلاعات مذکور بمنظور کمک در اخذ تصمیمات مالی می‌باشند، می‌‌تواند به عنوان هدف اصل گزارشگری مالی بیان گردد. چارچوبها و ابزار اصلی انتقال اطلاعات به اشخاص مزبور صورتهای مالی بوده که اساساً در جهت دستیابی به اهداف بشرح زیر می‌باشد:[3]

1. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را فراهم نماید که برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده‌کنندگان در تصمیم‌گیریهای سرمایه‌گذاری، اعطای اعتبار و سایر تصمیمات مشابه مفید واقع شود.
2. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را فراهم نماید که سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایرین را در ارزیابی امکان دسترسی به میزان وجوه نقد و نیز ارزیابی زمانی‌بندی و ابهام در مورد چشم انداز آتی جریان ورد وجوه نقد به واحد تجاری کمک نماید بدین خاطر که برآورد فوق به شدت به دورنمای نقدینگی آتی واحد تجاری بستگی دارد.
3. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را در مورد منابع اقتصادی واحد تجاری، حقوق نسبت به منابع مذبور و اثرات رویدادها، فعالیتها و شرایطی که منابع و حقوق مزبور را تغییر می دهد، ارائه کند.
4. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی در مورد عملکرد واحد تجاری که از طریق اندازه‌گیری سود  خالص و اجزای تشکیل دهنده آن بر مبنای فرض تعهدی مشخص می‌شود ارائه دهد.

تاریخچه حسابداری برای ارزش های جاری

با تبدیل سیستم پولی از پول فلزی که عمدتاً شامل طلا و نقره و سایر مسکوکات به پول اعتباری همانند چک و اسکناس، همواره شکافی بین روند تبدیل اسکناسها به معادل پول فلزی پشتوانه (طلا) ایجاد شد و هر چه روند مبادلات و تجارت بین‌المللی و مسائل خاص اقتصاد در کشورهای مختلف پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر می‌شد رابطه تبدیل  اسکناس منتشره به معادل استانداردش بشدت کاهش یافته است به گونه‌ای که در حال حاضر مسأله تبدیل اسکناس به معادلش (طلا) تقریباً منتفی شده است. در این رهگذر  پول که به عنوان ابزاری رای معاملات مورد استفاده واقع می‌گردید به وسیله ای برای سنجش ارزشها و نیز ابزاری به منظور حفظ و ذخیره ارزشها محسوب می شد به تدریج به کالایی مبدل گشت که خود میبایستی توسط عامل و ابزار دیگری مورد ارزشیابی واقع گردد و امروزه ملاک ارزش واحد اندازه‌گیری مبلغ اسمی پول نبوده بلکه قدرت خرید خدمات و کالایی است که می‌تواند در یک سیستم باز اقتصاد بین‌المللی مورد مبادله قرار گیرد.

تقریباً از اوایل دهه 1970 به دلایل متعددی از جمله تقلیل مشهود و قابل لمس قدرت خرید پول در عرصه‌های اقتصادی، مسأله ارائه صورتهای مالی اساسی و نیز گزارشات مالی با ارزشهای دیگر بجز ارزش‌های تاریخی از جمله ارزشهای جای در بین محافل بین‌المللی حسابداری و نیز مراجع ذیصلاح حرفه‌ای مطرح شده است.

تورم و اثرات آن تقریباً در عمده کشورهای جهان طی دهه‌های گذشته و نیز در حل حاضر به صورتهای مختلف وجود داشته و احیاناً کشورهای مختلف جهان در مقابل این پدیده عکس العملهایی مختلف به گونه‌های متعدد از خود بروز داده‌اند در این میان تعدادی از کشورها از جمله انگلستان، امریکا، کانادا و استرالیا به دلایل مختلف از جمله قدرت اقتصادی قابل توجه وجود محافل حرفه‌ای حسابداری، توجه مراجعه ذیصلاح و . . . . تأکید و توجه بیشتری به این موضوع از خود نشان داده و به همین منظور تاریخچه تورم در تعدادی از کشورهای شرح فوق بمنظور شناخت تجربی آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

نتیجه گیری و پیشنهاد

هدف تحقیق حاضر بررسی  اثرات تجدید ارزیابی و نحوه عمل و کاربرد آن در شرکتهای تولیدی و صنعتی می‌باشد . برای این منظور ابتدا صورتهای مالی  در شرکت نمونه بطور  جداگانه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و علاوه بر آن به بررسی پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌های حضوری نیز پرداخته شده است و در این راستا اطلاعات حاصل از بررسی قوانین مالیاتی نیز ارائه گردیده است.

نحوه جمع‌آوری اطلاعات

با توجه به اینکه گزارشهای مالی شرکتها (صورت سود و زیان- ترازنامه- صورت تغییرات در وضعیت مالی) می‌تواند اکثر اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق را ارائه نماید لذا می‌توان گفت که یکی از مهمترین منابع موجود در جمع‌آوری اطلاعات صورتهای مالی شرکتهای مورد نظر بوده است.

از گزارشهای مالی شرکتهای مورد نظر، ترازنامه اطلاعات مورد نیاز در مورد داراییهای ثابت موجود و داراییهای ثابت  تجدید ارزیابی شده را نشان داده و صورتحساب سود و زیان اطلاعات مورد نیاز در مورد اثرات این تجدید ارزیابی در سود حاصله و صورت تغییرات در وضعیت مالی، تغییرات حاصل در سرمایه در گردش را که ناشی از تجدید ارزیابی و تغییر میزان استهلاک داراییهای مذکور  و سود می‌باشد نشان خواهد داد.

در تحقیق حاضر سعی شده است که علاوه بر جنبه‌های ملای تجدید ارزیابی، از سایر  دست‌اندرکاران شرکتها و صاحبنظران از طریق ارسال پرسشنامه و یا مصاحبه حضوری نظر خواهی گردد.

جامعه آماری پرسشنامه‌های تهیه شده نیز همان جامعه آماری اصلی تحقیق می‌باشد تا به توان نتایج حاصله را با اطلاعات بدست آمده از سایر منابع اطلاعاتی مورد مقایسه قرار داد.

[1] -Management Accounting

[2] – unrutine

[3] – حسابداری صورتهای مالی ساسی- مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی- نشریه شماره 76.

1. موضوع این استاندارد، ارائه اطلاعاتی است که آثار تغییر قیمتها را بر اندازه‌گیری بکار رفته در تعیین نتایج عملیات  و وضعیت مالی واحد تجاری، منعکس میکند. در بیشتر کشورها، این گونه اطلاعات، مکمل صورتهای مالی اساسی است نه جزیی از آن. این استاندارد در مورد رویه‌های حسابداری و گزارشگری که واحد تجاری در تهیه صورتهای مالی اساسی خود ملزم به رعایت آن است، کاربرد ندارد مگر آنکه صورتهای مزبور بر مبنای تهیه و ارائه شود که آثار تغییر قیمتها را منعکس سازد.
2. این استاندارد بین‌المللی حسابداری جایگزین استاندارد بین‌المللی حسابداری شماره 6، واکنش حسابداری  در برابر تغییر قیمتها، می‌گردد.
3. این استاندارد به آن گروه از واحدهای تجاری مربوط می‌شود که از لحاظ میزان درآمد، سود، داراییها یا اشتغال در محیط اقتصادی که در آن فعالیت می‌کنند، قابل ملاحظه باشند. در مواردی که هم صورتهای مالی شرکت اصلی و هم صورتهای مالی تلفیقی ارائه می‌شود، تنها لازم است که اطلاعات مورد درخواست این استاندارد بر مبنای صورتهای مالی تلفیقی  ارائه گردد.
4. چنانچه شرکت اصلی صورتهای تلفیقی خود را با رعایت این استاندارد ارائه کند، ارائه اطلاعات مورد درخواست این استاندارد توسط هر یک از شرکتهای فرعی آن که در کشور محل اقامتگاه قانونی شرکت اصلی فعالیت می کن، ضرورت ندارد. در مورد شرکتهای فرعی که در کشوری غیر از کشور محل اقامت شرکت اصلی خود فعالیت می‌کنند؟، ارائه اطلاعات مورد درخواست این استاندارد تنها زمانی ضروری است که ارائه اطلاعات مشابه توسط واحدهای اقتصادی عمده در آن کشور، رویه‌ای پذیرفته شده باشد.
5. به منظور بالا بردن سودمندی محتوای اطلاعاتی گزارشگری مالی، ارائه اطلاعاتی که آثار تغییر قیمتها را منعکس می‌سازد به سایر واحدهای تجاری نیز توصیه می‌شود.
6. با گذشت زمان و تحت تأثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی خاص یا عمومی، قیمتها تغییر می‌کند. عوامل خاص، مانند تغییرات عرضه و تقاضای یک یا چند قلم کالا و تغییرات تکنولوژی آن، ممکن است افزایش یا کاهش قابل ملاحظه بعضی از قیمتها را بطور مجزا و مستقل از یکدیگر، سبب شوند. از این گذشته، عوامل عمومی[1]نیز ممکن است به تغییر سطح عمومی قیمتها و بنابراین، به تغییر قدرت خرید عمومی پول منجر شود.
7. در بیشتر کشورها، صورتهای مالی بر اساس اصل بهای تمام شده تاریخی و بدون منظور داشتن تغییرات عمومی قیمتها یا تغییرات قیمت داراییهای خاص موجود در واحد تجاری گزارشگر تهیه می‌شود، بجز آنکه اموال، ماشین‌آلات و تجهیزت واحد تجاری ممکن است مورد تجدید ارزیابی قرار گرفته یا موجودی کالا یا سایر داراییهای جاری آن به خالص ارزش بازیافتنی کاهش داده شده باشد. اطلاعات مورد درخواست ین استاندار د به گونه‌ای طراحی شده است که آثار تغییر قیمتها را بر نتایج عملیات واحد تجاری به آگاهی استفاده کننده‌گان صورتهای مالی برساند. اما صورتهای مالی، چه بر مبنای اصل بهای تمام شده تاریخی تهیه و ارائه شود چه به روشی که آثار تغییر قیمتها را منعکس سازد، به این منظور تهیه و ارائه نمی‌گردد که ارزش کلیت واحد تجاری را مستقیماً نشان دهد.
8. برای انعکاس آثار تغییر قیمتها، گزارشات مالی به چند روش تهیه می‌شود که یکی از آنها، ارائه ارزش جاری به جای بهای تمام شده تاریخی و شناسایی تغییرات قیمت داراییهای خاص است. در روش سوم، مزیتهای هر دو روش یاد شده با هم ترکیب می‌شود.
9. زیربنای این تدابیر، نحوه برخورد اساسی با تعیین سود است. یکی، شناسایی سود پس از حفظ قدرت خرید عمومی حقوق صاحبان سهام است؛ دیگری، شناسایی سود پس از در نظر گرفتن ظرفیت عملیاتی واحد تجاری است که در این برخورد، تعدیلات بابت تغییرات عمومی قیمتها نیز ممکن است ملحوظ شود یا نشود.
10. این روش مستلزم ارائه مجدد برخی یا تمامی اقلام صورتهای مالی به دلیل تغییرات سطح عمومی قیمتهاست.[2] پیشنهادهای ارائه شده در این باره همه بر این نکته تأکید دارند که این گونه ارائه مجدد اقلام اگر چه به معنای تغییر واحد اندازه‌گیری است اما مبانی اساسی اندازه‌گیری را تغییر نمی‌دهد. در این روش، سود واحد تجاری معمولاً آثار تغییر سطح عمومی قیمتها را بر استهلاک، بهای تمام شده کالای فروش رفته و خالص اقلام پولی با استفاده از شاخص مناسبی نشان می دهد و پس از حفظ قدرت خردی عمومی حقوق صاحبان سهام، گزارش می شود.
11. روش ارزش جاری به گونه‌های مختلف دیده می‌شود که مبنای اساسی اندازه‌گیری در همه آنها، ارزش جایگزینی است. اما اگر ارزش جایگزینی هم بیشتر از خالص ارزش بازیافتنی و هم بیشتر از ارزش فعلی بشد، از این دو آنکه بیشتر است معمولاً به عنوان مبنای اندازه‌گیری بکار می‌رود.
12. ارزش جایگزینی هر دارایی مشخصی معمولاً از طریق مخارج تحصیل یک دارایی مشابه، چه نوچه کار کرده، یا مخارج تحصیل دارایی دیگری با همان ظرفیت کاری یا سرویس‌دهی بدست می‌آید. خالص ارزش بازیافتنی معمولاً همان خالص قیمت فروش دارایی است. ارزش فعلی، معرف برآورد خالص دریافتهای آتی مرتبط با دارایی است که به نحو مناسبی تنزیل شده باشد.
13. برای تعیین ارزشهای جاری اقلام اغلب از شاخصهای خاص استفاده می‌شود؛ به ویژه در مواردی که اقلام مورد نظر به تازگی مبادله نشده باشند، فهرست قیمت آنها در دسترس نباشد یا استفاده از فهرست قیمت، عملی نباشد.
14. روشهای ارزش جاری عموماً مستلزم شناسایی آثار تغییر قیمتهای خاص مربوط به واحد تجاری بر استهلاک و بهای تمام شده کالای فروش رفته است. بیشتر این روشها همچنین، مستلزم نوعی از تعدیلات است که در همه آنها، آثار متقابل تغییر قیمتها و نحوه تأمین مالی توسط واحد تجاری نیز شناسایی می‌شود. بندهای 17-15 زیر نشان می دهد که نظرهای متفاوتی درباره شکل مطلوب این گونه تعدیلات وجود دارد.
15. برخی از روشهای ارزش جاری مستلزم نوعی تعدیل است که آثار تغییر قیمتها را بر خالص تمامی اقلام پولی، از جمله بدهیهای بلند مدت، منعکس سازد و نشان دهد که با سیر صعودی قیمتها، داشتن مازاد داراییهای پولی سبب زیان و داشتن مازاد بدهیی پولی سبب سود می‌گردد و این رابطه در صورت سیر نزولی قیمتها، معکوس خواهد بود. در سایر روشها، تعدیل مزبور تنها به آن گروه از داراییها و بدهیهای پولی منحصر می‌شود که جزء سرمایه در گردش واحد تجاری باشند. در هر دو نوع این تعدیلات، بدین نکته توجه می‌شود که نه تنها داراییهای غیرپولی بلکه اقلام پولی نیز اجزای مهم تشکیل دهنده ظرفیت عملیاتی واحد تجاری می‌باشند. یکی  از وجوه مشترک  و عادی روشهای ارزش جاری به شرح بالا، شناسایی سود پس از در نظر گرفتن ظرفیت عملیاتی واحد تجاری است.
16. بنا بر یک نظر دیگر، نیازی نیست که آن میزان از افزایش در ارزش جایگزینی داراییها که از محل استقراض، تأمین مالی شده است در صورت سود و زیان شناسایی گردد. در روشهای مبتنی بر این نظر، سود واحد تجاری پس از در نظر گرفتن آن بخش از ظرفیت عملیاتی واحد تجاری که از محل حقوق صاحبان سهام تأمین شده است، گزارش می شود. برای دستیابی به این منظور می‌توان، مثلاً، مجموع تعدیلات مربوط به استهلاک، بهای تمام شده کالای  فروش رفته و در صورتی که روش مور د استفاده چنین اقتضا کند، بخش پولی سرمایه در گردش را به نسبت مبالغ تأمین مالی از طریق استقراض به مجموع حقوق صاحبان سهام کاهش داد.
17. حقوق صاحبان سهام در برخی از روشهای ارزش جاری، بر اساس شاخص عمومی قیمتها تعدیل می‌شود بدین ترتیب، در مواردی که افزایش ارزش جایگزینی داراییها طی دوره، کمتر از کاهش قدرت خرید عمومی حقوق صاحبان سهام طی همان دوره باشد، معلوم می‌گردد که حقوق صاحبان سهام بر حسب قدرت خرید عمومی پول به چه میزانی حفظ شده است. این محاسبات گاه صرفاً به صورت یادداشت  ارائه می‌شود تا مقایسه میان خالص داراییها بر حسب قدرت خرید عمومی پول و خالص داراییها بر حسب ارزشهای جاری میسر گردد. در روشهای دیگری که شناسایی سود به حفظ حقوق صاحبان سهام بر حسب قدرت خرید عمومی پول موکول می‌‌شود، تفاوت بین دو رقم یاد شده خالص داراییها به عنوان سود یا زیان در حقوق صاحبان سهام منظور می‌شود.

[1] – مانند تورم عمومی قیمتها (مترجمان).

[2] – شاخص کل یا شاخص عمومی قیمتها (مترجمان).