معماری فرانک اون گری – معماری پسماندها – (Frank Owen Gehry)

«طرفدار هنری هستم که انسانی است، یعنی کیهانی، اگرچه ضرورتاً دشوار یا هر آنچه که چاره‌پذیر باشد.» «گهری»

مقدمه – فرانک اون گهری

شروع فعالیت‌های حرفه‌ای گری، با تشدید دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی مصادف شد. امواجی که، پس از 1968 فروپاشی و شکست ساختارهای پیشین را می‌طلبید. نگرش تازه گهری، صرفاً به احیای سیمای مجسمه‌ای و کشف پتانسیل‌های نهفته در آن محدود نمی‌گرد، که در تحقیقات و مشاهدات عمیق‌تر، به آفرینش بعدی جدید در زندگی اجتماعی انجامیده است. شخصیتی که با آگاهی از معنای عدم پذیرش مکانیزم‌های شرطی شده‌ی دانش شخصی مترصد زایشی نو است.

معمار، در مواجهه با مقاومت شرایط بیرونی، نخست، از خانه شخصی‌اش آغاز می‌نماید، اقدامی که، چون آذرخشی ناپیدا می‌درخشد. در ساخت و کاربرد مصالح جدید، بابهره‌مندی از پسماندهای ‌شهری صنعتی را می‌گشاید. با ایجاد تصاویر جدید پلاستیکی، در راستای محو افسردگی از چهره‌های محیط زیست، نهایتاً آثاری چون موزه گوگن‌هایم در بیل بائور می‌آفریند.

جوهر هنر، در شیوه معماری شهری، کاملاً نمایان و تابان است.

حرکت در طرح‌های شهری هم چون در آثار سبک‌های مدرن نقاشی و مجسمه‌سازی (کوبیسم، سورئالیسم، اکسپرسیونیسم و فوتوریسم) به مثابه‌ی بعد نتیجه، موفقیت در ادامه و تکامل راهی را می‌رساند که مربیان فرزانه‌اش (چون لوکوربوزیه و ترانی در اروپا و فرانک لوید رایت در آمریکا) برگزیدند، مسیری که، با گذشت زمان، به سبب خلاقیت، همواره پررنگ‌تر می‌گردد.

معماری گهری

انتخاب واژه «جراحی» برای عملیات گهری را می‌بایست در گزارش سال 86 جستجو نمود.

معماری، برای گهری، مانند چاقوی جراحی دولبه‌ای است که می‌شکافد، فرو می‌رود، برش می‌دهد و جراحی سازد، انتخاب می‌نماید و روشنایی می‌بخشد عبور می‌کند و می‌شکند، و با سطوح برنده‌اش در مرکز پدیده‌های فضایی منظری چندگانه می‌آفریند.

گهری از پیشگامان عرصه معماری فولدینگ می‌باشد. ما به ازای علمی زبان معماری فولد، نظریات بحران و تداوم است. بحران با فروپاشی در تبدیل سریع از حالتی به حالت دیگر، مانند آب به یخ یا بخار، تجلی می‌کند. بحران یا به دو پاره شدن می‌انجامد یا به پیچیده شدن، در هم فرو رفتن و در هم تنیدن که مضمون معماری فولد است.

در این معماری که گویی در حال فرو ریختن و کج شدن است، ترتیب پلان، نما و مقطع با هم اشکال ابهام‌آمیزی مانند کریستالها می آفرینند.

این بازی را گهری با در هم ریختن زبانهای مختلف معماری و ترکیب آنها آغاز کرده است. در بنای موزه ویترای او در وایمار آلمان، که در کارهای آیزنمن تأثیر گذاشت، اجزای معماری مکعبهای در هم تنیده و دفرمه و کج و کوژند. از همین رو بعضی معماری او را جانور گونه و کرم‌گونه نامیده‌اند. در کل می‌توان معماری گری یک معماری شخصی و غیر تقلیدی است و بدون برنامه خاص و یک نوع عدم قطعیت در اکثریت پروژه‌های گری دیده می‌شود.

 سبک معماری گهری:

سبک معماری گهری فولدینگ و دیکانستراکشن می‌باشد .

معماری فولدینگ:

یکی دیگر از روشهای معماری دوران معاصر که همچون واسازی به دنبال حذفی تازه در معماری بود را می‌توان معماری فولد دانست فولد یعنی تاشو، چین و لایه یعنی لایه‌های هزار تو یعنی هر لایه در کنار دیگر، همه چیز در کنار هم است در واقع فولدینگ به معنای قرارگیری لایه‌های روی هم به گونه‌ای است که این لایه ها از نظر ارزش با هم متفاوت نیستند و در واقع فولد به عنوان یک فن معماری می‌تواند کیفیات متضادی را حاصل نماید، فولد می‌تواند تفاوت‌ها را به گونه‌ای متفاوت از سایر روشه‌ها معماری حل کند مانند تکه چسبانی (کولاژ) که این کار توسط پیچیدن و احاطه کردن و ارتباط برقرار کردن بین چیزهایی متفاوت به صورت انتقال نرم صورت می‌گیرد. در اینجا انعطاف‌پذیری از دیگری نیست فولدینگ افقی گرایی را مطرح می‌کند و با عمود گرایی طبقه‌بندی مشکل دارد و همه چیز را افقی و هم سطح بدون وجود ارجهیتی می‌داند.

معماری دیکانستراکشن:

واژه‌واسازی یا ساختار شکنی یا دیکانستراکشن یکی از سبکهای جدید در معماری می‌باشد. در این سبک از معماری، معمار به شیء تقریباً فاقد حجم مشخص، طرح معماری می‌دهد. مانند اینکه شما بخواهید از فرم کاغذ مچاله، یک ساختمان خلق کنید .. ساختن و پرداختن بدان، پلی خواهد بود که ساختمان را به زندگی، ارتباط و سوق می‌دهد. دیکانستراکشن، تدقیق و تحلیل موشکافانه یک بافت است … دیکانستراکشن، کنش یادآوری است؛ حیرتی مستمر. دیکانستراکشن، یک گرایش اخلاقی است؛ اخلاق به مفهومی که معمار به کار می‌برد. یعنی یک رابطه بنیادین، نه ضرورتاً قواعدی برای زندگی در آن رابطه.

روند طراحی و اجرا:

آثار گهری به طور کلی نتیجه یک روند طولانی طراحی است که با استفاده از اسکیسهای متعدد، مدلهای کامپیوتری و ماکتهای بزرگ حاصل شده است. اسکیسها و نمودارهای اولیه به مدلهای فیزیکی با مقیاسهای مختلف تبدیل و این مدلها در نهایت به ساخت ماکتهای کامل میانجامد.

نکته بسیار جالب در روند طراحی گری در استفاده از رایانه در این روند است. برخلاف سایر معماران که از نرم‌افزارهای معمول دو بعدی و سه بعدی مانند DsMax3 , CAD برای کارهای خود استفاده می‌کنند گری از نرم‌افزار کاتیا که یک نرم‌افزار مربوط به طراحی جامدات است استفاده کرد.

این نرم‌افزار بیشتر برای طراحی خودرو و هواپیما و محاسبات پیچیده بدنه‌های مختلف کاربرد دارد و هماهنگی بسیار عالی با سایر نرم‌افزارها دارد. کاتیا سطوح را تحلیل و براساس محدودیت سازه‌ای، کارکردی و اقتصادی پروژه آن را تصحیح می‌کند. داده‌های عددی که به این ترتیب بدست می‌آمدند بار دیگر بر روی یک مدل پیاده می‌شدند تا حجمها کنترل شوند و در صورت لزوم تغییر کنند.

این رفت و برگشت بین مدلهای مطالعاتی و داده‌های دیجیتال بنیاد شکلی پروژه را به وجود می‌آورند. سپس از داده‌های کامپیوتر برای تهیه پلان‌های ساخت موزه استفاده شد. بنا به گفته یکی از دست‌اندرکارهای اجرای پروژه همه چیز توسط کاتیا کنترل و هدایت می‌شود کاتیا به ما اجازه خلاقیت می‌دهد.

می‌توان گفت از دلایل استفاده از کاتیا دقت فوق‌العاده آن و سازگاری آن با دیگر نرم‌افزارها می‌باشد. به عنوان مثال در پروژه تالار موسیقی والت‌دیسنی، برای طراحی سازه اجرایی مشکلات فراوانی وجود داشت. با توجه به پیچیدگی اتصالات سازه‌ای و عدم وجود زوایای قائمه در آن، کار تهیه نقشه‌های اجرایی و جزئیات اتصالات یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین قسمت‌های پروژه بود. برای تهیه جزئیات اجرایی دقیق از نرم‌افزار سه بعدی XSTEEL که قابلیت تهیه انواع جزییات فولادی را دارا است استفاده شد و در حدود 80 درصد از کار تهیه جزییات اتصالات سازه‌ای پروژه با آن انجام گرفت.

این نرم‌افزار قابلیت ارتباط متقابل با کاتیا را داراست که گری از آن برای طراحی استفاده کرده بود. برای مثال ابتدا طرح در کاتیا تهیه می‌شد سپس XSTEEL با  استفاده از آن مقاطع و اندازه‌ها را مشخص می‌کرد سپس اطلاعات داده شده دوباره به کاتیا منتقل می‌شد.

در اجرا نیز کاتیا راهگشای بسیاری از مشکلات بود. دوربینهای Total station با استفاده از اطلاعاتی که از این نرم‌افزار می‌گرفتند خطوط اجرایی را مشخص می‌کردند.

سازه فلزی این ساختمان برای تولید در کارخانه توسط کاتیا برنامه‌ریزی شد و پانلهای نمانیز توسط دستگاه CNC که مستقیماً با رایانه و CATIA کنترل می‌شدند تهیه شد.

بنا به گفته‌گهری «کاملترین» استفاده از کاتیا را در طراحی و ساخت پانل‌های نما کردند که باعث صرفه‌جویی زیادی در زمان پروژه شد. در نهایت می‌توان گفت گهری با استفاده از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای موجود ثابت کرد «غیرممکنها متعلق به گذشته هستند».

موزه Experience Music Project با 21000 ی فولادی و آلومینیومی به اشکال هندسی نامنظم ساخته شده است. و طراحی و ساختمان آن توسط برنامه‌های رایانه‌ای D3 , D2 انجام گرفته است.

Doug Winn مدیر پروژه می‌گوید: در چنین کار عظیمی که شباهت به هیچ بنایی ندارد، طراحی یک چیز است و ساخت چیز دیگر بنا وقتی شروع به کارکرد نمی‌دانست در نهایت چه به دست خواهد آمد. مجبور بودیم در عمل تغییرات زیادی به آن بدهیم و همه دست اندر کاران _ طراحان مهندسین تولیدکنندگان مواد و لوازم و غیره _ در پروسه کار تغییر را به عنوان یک نورم پذیرفتند و سازه بنای تالار موسیقی والت دیسنی به عنوان پیچیده‌ترین سازه دنیا شناخته شد و این خود موید کار مشکل و فرایند پیچیده ساخت و طراحی آن است.

شکل‌ها و مصالح :

مصالحی که غالبا در کارهای او مشاهده می‌شود صفحات فلزی به خصوص تیتانیم، پلاستیکهای رنگ شده، زنجیرها و کابل‌ها و فولاد و به کارگیری پانلهای مشبک است. فرمهای تیز گوشه‌دار، صفحات متداخل، سطوح مواج و منحنی را می‌توان از عناصر ثابت کارگری دانست بناهای تندیس وار، فرمهای منحنی، پلکانهای خارجی، مصالح‌نمای فلزی استفاده فراوان از مواد گوناگون، پنجره‌های بی‌قاعده و مرکز گریز از نشانه‌های کارهای او می‌توان برشمرد.

• مقدمه
• فصل اول: زندگی‌نامه
• فصل دوم: معماری گهری
• سبک معماری گهری
• معماری فولدینگ
• معماری دیکانستراکشن
• روند طراحی و اجرا
• شکل‌ها و مصالح
• فصل سوم: نمونه کارهای گهری
• موزه هوافضا: لس‌آنجلس
• ساختمان چیت‌دی: ونیس، ایالت کالیفرنیا 1991_1985
• کافه تریای نست کانده: نیویورک 2000_1996
• درنئوزولهوف: داسلدورف 1999_1994
• ساختمان بانک دی‌جی: برلین 2001_1995
• EMR مرکز ارتباطات و تکنولوژی: آلمان، بداوین هاونس 95_1991
• پروژه موسیقی اکسپرنیس: سیاتل 2000_ 1995
• موزه هنر فدریک، آر، ویزمن در دانشگاه مینه‌سوتا: میناپولیس 1990_1930
• موزه گوگنهایم بیلبائو: اسپانیا _ بیلبائو 1997_1991
• ساختمان ناسیوناله ندرلندن: پراگ 1996_1992
• پارک موسیقی میلینیوم _ پارک هزاره موسیقی: شیکاگو 1999
• سالن کنسرت والت دیسنی: لس‌آنجلس 1978
• تندیس ماهی در ویلا اومپیا: اسپانیا، شهر بارسلونا 1992_1989
• ویترا: آلمان _ ویل آمراین 1989_1987
• ساختمان اداری گروه دیزنی: ایالت کالیفرنیا _ آنهایم 1996_1987
• مرکز مطالعات مولکولی ونتز: دانشگاه سنسیناتی 1999_1993
• ساختمان پیتربی‌لویس
• ساختمان مرکز آمریکایی: پاریس 1993_1988
• موزه کودکان بوستون 1991
• فصل چهارم: سخنان گهری
• فصل پنجم: در پایان