فاصله و اختلاف طبقاتی

چکیده

برخی از جامعه شناسان آمریکا از معیار شغل برای تشخیص طبقات نظام قشربندی اجتماعی در ایالات متحد امریکا استفاده می کنند.

تعلیم و تربیت فرزندان ، نحوه گذران اوقات فراغت ، فرهنگ و … تحت تاثیر طبقات اجتماعی قرار می گیرد.

مطالعات جامعه شناسان نشان می‎دهد که پیامد فاصله طبقاتی، ناهنجاری ها و بزهکاریهای فردی و گروهی پیکره جامعه را مورد تهدید قرار داده و به عنوان خطری جدی در ایجاد نظم و امنیت اجتماعی جلوه گر شده است.

پیشرفت تکنولوژی، معضلات اقتصادی، کم رنگ شدن ارزشهای انسانی، فقر، میل به ثروت اندوزی کاذب، برتری خواهی، بیماریهای روانی، بیکاری، اعتیاد و دهها عامل دیگر از موجبات و علل گسترش فحشا و بزهکاریها و جرایم در جوامع امروزی است.

واژه های کلیدی: فاصله طبقاتی، تعلیم و تربیت، فرهنگ، توزیع درآمد، مالیات، پیامد

مقدمه

به نام خدای علی و عدالت و آزادی

می خواهم از دو بال شکسته سخن بگویم از عدالت و آزادی، از دو و بلکه سر نیاز آرمان، هدف، و وسیله اگر مارکس تضاد طبقاتی را موتور حرکت تاریخ می دانست و این اصل را بر سراسر تاریخ حاکم می دانست نمایت و هدف را رسیدن به جامعه ای بی طبسقه و عادلانه می پنداشت اما این سخن مارکس را به زبان کامل تر می توان بیان کرد و گفت«عرفان، عدالت ، آزادی،چکیده تاریخ اند.»

موتور محرک و هدف تکاپوهای جامعه انسانی در سراسر تاریخ بوده اند. اما مشکل این بوده و هست که همواره یکی به پای دیگری قربانی شده اند.

قشربندی اجتماعی مفهومی است که از زمین شناسی وام گرفته شده است. اگر چه مسائلی را که قشربندی اجتماعی به آن اشاره دارد، تحت مقوله «طبقه اجتماعی» برای مدت زمانی طولانی مورد بحث بوده است، اما این مفهوم از حدود سال 1940 به حوزة کاربرد عمومی جامعه شناسی وارد شده است: نکته ای که باید به آن توجه داشت. این است که کار برد جامعه شناختی مفهوم قشربندی،در تقابل با کاربرد زمین شناسی اش، بطور ضمنی یا آشکار متضمن ارزیابی لایه های مختلف بوده و فراتری و فروتری آنها بر اساس ملاکهای ارزشی می سنجد.

مسائلی همچون نسبیت ارزشهای اخلاقی، برابری و نابرابری نسبی، و درجات عدالت و بی عدالتی اغلب در مفهوم قشربندی مستقراند.

تعریف فاصله طبقات:

تاریخ و باستان شناسی به ما می آموزد که قشربندی اجتماعی در دسته های کوچک ایلی، که از صورت های اولیه زندگی اجتماعی بود، وجود داشت.احتمال دارد در این وضعیت ابتدایی عوامل زیستی از قبیل سن، جنس، و نیروی بدنی از معیارهای اصلی قشربندی بوده باشد.

در نخستین اسناد تاریخی معتبر به جا مانده از انسان چند هزار سال پیش، در می یابیم که در میان بابلیان، ایرانیان، عبریان و یونانیان «نجیب زادگی» از عوامل تعیین کننده پایگاه اجتماعی بوده است.

جامعه ترکیبی بود از اغنیا و فقرا، زیردستان و زیردستان، آزادمردان و بردگان. همین طور، در تمدن های باستانی قاره آمریکا‏‎‍[اینکاها در پرو و آزتک ها در مکزیک] جامعه به دو قشر نجبا و عوام تقسیم می شد. دسته اول با آنکه اقلیت کوچکی بود، سهم بزرگی از اموال و داراییهای جامعه را میان اعضای خودش تقسیم می کرد و سهم ناچیزی را برای اکثریت اعضای جامعه باقی می گذاشت. فقرا و عوام، مطیع و گوش به فرمان، به اقلیت قدرتمند و ثروتمند جامعه که خود را از تبار عالی می پنداشت، خدمت می کردند.

این سلسله مراتب نظام اجتماعی که به برخی از قشرهای جامعه اجازه می داد از قدرت، از مالکیت، و از حیثیت اجتماعی سهم بیشتری نصیب ببرد، در همه دوره های تاریخی زندگی اجتماعی انسان حضور داشته است.

افلاطون بنای جامعه جدید را نه تنها بر پایه عدالت بلکه بر ثبات اجتماعی و انضباط درونی استرار می دید. مشخصات مدینه فاضله یا جامعه آرمانی که شهر یاران فیلسوف در آن حکومت می کنند، چنین بوده است جامعه ای که ساختار طبقاتی آشکاری دارد و شهروندان درون یکی از طبقات سه گانه زیر جا دارند: طبقه زمامداران، طبقه نگهبانان، طبقه کارگران.

تعریف از نظر مارکس

«تعریف مارکسیستی طبقه، نشات گرفته از فرض تقدم تولید بر دیگر ابعاد است: طبقه، مجموعه بهم پیوسته ای از افرادی است که نقش یکسانی در ساز و کار تولید ایفا می کنند. مارکس در «سرمایه»،سه طبقه اصلی را مطرح می کند که توسط روابط شان با ابزار تولید، از یکدیگر تمایز یافته اند:

1. «سرمایه داران» یا مالکان ابزار تولید،
2. «کارگران» یا همه آنهایی که توسط دیگران به کار گرفته می شوند؛
3. «زمین داران» یعنی کسانی که به نظر می رسد در نظریه مارکسیستی متفاوت از سرمایه داران اند و به عنوان بازماندگاه دوره فئودالیسم در نظر گرفته شده اند.

از آثار تاریخی گوناگون متعلق به مارکس چنین بر می آید که او دیدگاهی پیچیده تر از آنچه در بالا آمد نسبت به سلسله مراتب واقعی داشته است و نیز آشکار می گردد که او برای مثال از وجود تمایزاتی در درون هر یک از این طبقات بنیادین با خبر بوده است. لذا تاجران جزء یا خرده بورژوازی به عنوان یک طبقه موقت پنداشته شده اند. آنها گروهی هستند که بوسیله تمایلات خواهند شد. بخشی به درون طبقه کارگر سقوط می کنند و بخشی دیگر شرایط خود را آنچنان بهبود می بخشد که سرمایه داران مهمی می شوند.

اگر چه مارکس طبقات را بصورت عینی از یکدیگر تمایز بخشید، علاقه اصلی او، فهم و تسهیل پیدایش آگاهی طبقاتی در میان قشرهای محروم و تحت سلطه بود. او آرزو داشت تا احساسی مشترک در مورد علایق طبقاتی مشترک در میان این اقشار ایجاد شود و از این طریق، مبنایی برای چالش آنها با طبقه حاکم پدید آید.»

مارکس چندان به تحلیل رفتار طبقه بالای سرمایه داری علاقه مند نبود. او اساساً می پنداشت که بخش های قدرتمند چنین طبقه ای باید خود آگاه باشند و نیز اين که دولت به عنوان یک ابزار قدرتمند چنین طبقه ای باید خودآگاه باشند و نیز اینکه دولت به عنوان یک ابزار قدرت، در بلند مدت ضرورتاً در خدمت منافع طبقه مسلط انجام وظیفه می کند. اما برای مارکس، مهمتر از جامعه شناسی طبقه ثروتمند و ممتاز، جامعه شناسی طبقه کارگر بود. پرسش مهم برای تحقیق و عمل در نزد مارکس، در ارتباط با عواملی بود که موجب آگاهی طبقه کارگر می شدند.

طبقه و فرهنگ

اگر فردی در تعریف طبقه اجتماعی از مفهوم کنش متقابل جمعی سود جوید، طبقه بالا غالباً به بهترین وجه تعریف می شود. طبقه بالا از موقعیت اش در جامعه نیز آگاه است و بر ازدواج درون طبقه ای به منظور حفظ موقعیت مطلوب اعضایش تاکید می کند. به علاوه برخی رسوم متعلق به خرده فرهنگ ها، تمایل دارند تا طبقه بالا را در موقعیتی جدای از بقیه جامعه قرار دهند. کهل بر«مهارتهای زیستن به شیوه زیبا و جذاب» و تاکید بر سنت ، اصالت، و اصل و نسب به عنوان خصوصیات طبقه بالا اشاره می کند. بالتزل به الگوهای گفتاری متفاوت، تمایل به زمان گذشته، تمایل به وضع موجود به جای تمایل به کوشش در جهت تغییر وضع موجود و تاکید بر تبار والا، به عنوان ویژگی های فرهنگی طبقه بالا اشاره دارد. به طور خلاصه، طبقه بالا نوعاً شامل یک گروه نسبتاً کوچک از خانواده های دارای ثروت و جایگاه موروثی می باشد که در درون آن با یکدیگر برخورد نزدیک و خودمانی دارند. آنها بر ازدواج درون گروهی

فرهنگ طبقه کارگر

فرد متعلق به طبقه کارگر نمی تواند در انظار توزیع موقعیت یا افزایش در دستمزد خود در آینده باشد او تعهد اندکی به شغل خود دارد و بیشتر متعهد به تمایلات بیرونی است. لذا دلبستگی او به خانواده اش و لذت بردن از مصرف محدودی که برایش ممکن است، می باشد. اس. ام میلر و فرانک رایزمن مشخصات خرده فرهنگ طبقه کارگر را چنین ذکر کرده اند: ثبات و اطمینان؛ سنت گرایی شدید؛ فرد محوری؛ عمل گرایی (یا واقع گرایی)؛ ضد عقلانی نگری؛ و شور و هیجان. گانز خرده فرهنگ طبقه کارگر را چنین توصیف می کند: تاکید بر اهمیت زندگی خانوادگی و زندگی با گروههای هم تراز بیشتر از تاکید بر تعهد شغلی و پیشرفت شغلی در فرهنگ طبقه کارگر دارای جایگاه است. او به این موارد، به عنوان رفتارهای «فرد محورانه» اشاره می کند. شاید دو ویژگی این فرهنگ به نحو آشکارتری برجسته اند: ثبات و اطمینان؛ و فرد محوری.

فرهنگ طبقه متوسط

بسیاری از ویژگی های فرهنگی نسبت داده شده به طبقه متوسط همچون تاکید بر پیشرفت فردی، کامروایی معوق، و پیشرفت شغلی، بخشی بزرگ از نظام مسلط ارزشی در جامعه اند. اما دیگر طبقات بخاطر شرایط زندگی اشان بر این ویژگی ها تاکید اندکی دارند. به طور خلاصه، کهل(1957) میان دو طبقه تمیز می نهد: طبقه متوسط پایین به لحاظ حیثیت، که بوسیله آرزوی اعضاء آن برای رسیدن فرزندانشان به تحصیلات دانشگاهی و نیز علاقه شدید به مذهب و صاحب خانه بودن مشخص می گردد، و طبقه متوسط بالا که بر موفقیت در کار و بر مبنای زندگی خانوادگی تاکید می کند. کهل همچنین بر «ابتکار عمل فردی در ترکیب با کار گروهی»، «برنامه ریزی برای آینده» و«فعالیت، پیشرفت، و اصرار بر اهداف عملی و کاربردی» به عنوان دیگر ویژگی های فرهنگ طبقه متوسط تاکید دارد.

اطلاعات کمی که درباره میزان های تطبیقی خودکشی در دست داریم حاکی از تغییرات زیادی از شغلی به شغلی دیگر است، میزان های بالای خودکشی در هر دو رده های شغلی بالا و پایین از لحاظ در آمد و حیثیت اجتماعی مشاهده می شود.

با این همه، این وضعیت خودکشی به نظر می رسد که بر حسب متغیر سن و به ویژه متغیر نژاد سیاه و سفید در ایالات متحد امریکا تفاوت های معنا داری پیدا می کند. داده های مربوط به کل سرومین حاکی از پایین بودن میزان خودکشی در میان جمعیت سیاه پوست است، گو اینکه در برخی از ایالت ها این نسبت معکوس است و در آنجا میزان خودکشی سیاهپوشان بالاتر از میزان آن در بین جمعیت ت سفید پوست است.

وجود این استثناها و ناهماهنگی روش های تحقیق، ما را از صدور هرگونه حکم کلی درباره تفاوت های میزان های خودکشی در ارتباط با طبقات اجتماعی بودن میزان های خودکشی در هر دو سوی مقیاس اجتماعی، چه در طبقه بالا، چه در طبقه پایین.

• فاصله طبقاتی
• مقدمه
• تعریف فاصله طبقات:
• تعریف از نظر مارکس
• تعریف فاصله طبقاتی
  • تعریف طبقه بالا
  • تعریف طبقه متوسط بالا
  • تعریف طبقه متوسط پايين
  • تعریف طبقه كارگر
  • تعریف طبقه پايين
• طبقه و تعلیم و تربیت فرزندان
• طبقه و نحوه گذران اوقات فراغت
• طبقه و فرهنگ
• فرهنگ طبقه کارگر
• فرهنگ طبقه متوسط
• طبقه اجتماعی و طلاق
• طبقه اجتماعی و میزان های نابرابر زاد و ولد
• «توزیع نابرابر درآمدها»
• مالیات بندی و تامین اجتماعی
• پیامد فاصله طبقاتی
• نتیجه گیری
• منابع

منابع

1. جامعه شناسي و قشربندي و نابرابري هاي اجتماعي
2. ملوين تأمين- ترجمه دکتر عبدالحسين نيک گهر
3. جامعه شناسي قشرها و نابرابريهاي اجتماعي
4. سيمور مارتين ليپست ترجمه جواد افشار کهن
5. نشريه کيهان 5/6/79
6. نشريه اسرار 23/12/84
7. نشريه ابرار اقتصادي 29/5/79
8. سرويس آسيب هاي اجتماعي ايسنا- خبر شماره 594897 17/7/84