تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
چکیده
تلقیح مصنوعی در برابر لقاح طبیعی و عبارت است از ترکیب اسپرم مرد و تخمک زن – خواه زوج و زوجه خواه بیگانه – جهت انعقاد و بارور نمودن نطفه با هر وسیله ای غیر از مقاربت، این ترکیب یا در رحم صورت می پذیرد یا در خارج رحم. در حالت کلی، از نظر شرع مقدس ، در انجام عمل لقاح مصنوعی باید از انجام مقدمات بصورتی که ممنوع اعلام شده، اجتناب کرد. از قبیل تماس نامحرم یا نگاه و غیره .
با توجه به این دو روش (لقاح درون رحمی یا خارج رحمی) بالغ بر بیست صورت تلقیح مصنوعی وجود دارد. هر چند بصورت کلی حکم شرعی هیچ کدام از این صورتها در فقه نیامده، لکن پس از بررسی های طولانی و دقیق توسط فقها برخی از این صور بدون ایراد شرعی قابل اجرا هستند و برخی که نیاز به بحث بیشتری بوده و محل اختلاف شدید است یا ممنوع اعلام شده و یا در آن احتیاط صورت گرفته مثل لقاح مصنوعی با اسپرم مرد بیگانه. هر چند تعداد اندکی از فقها آن را بدون ایراد تجویز کرده اند. ولی چون در هر یک از این صور باید اجماع آراء فقها و شورای محترم نگهبان موافقت خود را اعلام کنند هنوز تا تدوین قانونی خاصی در زمینه صور ممنوعه فاصله داریم.
موافقت بخشی از تلقیح مصنوعی بنام انتقال جنین ناشی از زن و شوهر رسمی جهت اهداء به زوجین نابارور بعد از سالها ضمن قانونی بنام « قانون نحوه اهدای جنین به زوجهای نابارور» سال 1382 تصویب و در اواخر سال 1383 همراه آیین نامه به قوه قضائیه ابلاغ و قابل اجرا گردید.
بخش سوم تلقیح مصنوعی بنام «اجاره رحم» که در آن جنین ناشی از زن و شوهر قانونی جهت پرورش در رحم زن ثالثی بنام «مادر واسطه» و تنها به دلیل اشکال در رحم زوجه صاحب جنین منتقل می شود، هنوز مورد اختلاف فقها و حقوقدانان است ولی بازگشت زمان طولانی مراکز ناباروری منتظرند که هر چه سریع تر مشکل ناباروری این دسته از زوج ها با تصویب قانون مرتفع گردد.
بخش دوم: تلقیح مصنوعی
فصل اول: مباحث فقهی تلقیح مصنوعی
ابتدا قبل از هر گونه بحثی در رابطه با حکم تکلیفی انواع روشهای تلقیح مصنوعی باید روشن کنیم که آیا اصولاً اهداء خرید و فروش نطفه جنین چه مرد و چه زن در حقوق اسلام قابل پذیرش است یا خیر؟ ما فرض می کنیم که طبیعتاً تلقیح مصنوعی در بعضی حالات آن یکی از این دو روش جهت باروری اتفاق می افتد. تا به حال کمتر راجع به این مقوله در مقالات و کتب تألیفی در این زمینه پرداخته شده. در حقوق اسلام قانونی است به نام ممنوعیت خرید و فروش شی ء نجس که زیر مجموعه مکاسب محرمه قرار می گیرد.
از قدیمی ترین متونی که در توضیح این قانون می تواند به آن رجوع کرد و به شرح و بسط این مسأله بیشتر از دیگران تا زمان خودش پرداخته است. کتاب مکاسب محرمه مرحوم شیخ انصاری است. ایشان در بخش مکاسب محرمه از کتاب مکاسب خود چنین فرموده اند:
که خرید و فروش منی به دو دلیل حرام است:
اول؛ به دلیل اینکه عین منی نجس است .
دوم؛ چون فایده عقلایی ندارد و اگر بیرون بریزد که حتماً فایده ای بر آن مترتب نیست.
به طور واضح این دو دلیل باطل است زیرا با علم امروزه بشر بدون تماس با منی آن را به رحم دیگری متصل می کند و فایده عقلایی نیز بر آن مترتب شده است. تنها دلیلی که می ماند تعبد است. که تعبداً از طرف شارع خرید و فروش آن را حرام اعلام کنیم.
پس حدیث حرمت بیع نجس شامل منی و تخمک نمی شود.
اکنون هر کدام از صور تلقیح مصنوعی را همراه با ابهامات و ایرادات حقوقی و دینی آن بیان می کنیم.
تلقیح اسپرم شوهر به همسر خود از جهت احکام تکلیفی چه صورتی دارد؟ به دلایل متعدد پزشکی در اثر بعضی اختلالات جسمی مرد ممکن است انتقال اسپرم مستقیماً یا غیر مستقیم از طریق دهانه یا گردن رحم امکانپذیر نباشد که در این صورت پزشکان راه هایی دارند که اسپرم مرد را به وسیله دستگاه مخصوص بدون فعل حرام می توانند به رحم همسر قانونی او منتقل نمایند. این روش فی حد نفسه، مسلماً مشمول اصاله الاباحه است و جایز است و تکلیف زن و شوهر مشخص است و قانون هیچ گونه ابهامی در این زمینه باقی نگذاشته است که مشخصاً فرزند متعلق به زن و شوهر است و ابهامی در این روش نیز باقی نمی ماند. در عین حال برخی از فقها چون مرحوم آیه ا. . . بروجردی و آیه ا. . . میلانی این حالت را نیز محل اشکال دانسته اند. اگر گروهی از فقها در به کارگیری این روش ابهامی دارند احتمالاً به جهت بیم از ارتکاب کارهای مقدماتی حرام نظیر اخذ تخمک از زن توسط نامحرم و یا اخذ اسپرم به روش غیر مجاز بوده است در حقوق فعلی ایران و حقوق خارجی به این عمل به دیده یک روش درمانی نگریسته و نیازی به وضع مقررات در این زمینه نمی باشد.
و بر اساس قاعده فراش که بعداً توضیح خواهیم داد حقوق بین فرزند و والدین را قانون مشخص کرده است.
صورت دوم: تلقیح اسپرم مرد به رحم زن بیگانه:
دو حالت دارد:
حالت اول: زنی که نطفه مرد اجنبی به او تزریق می گردد، دارای شوهر باشد.
حالت دوم: زنی که نطفه مرد اجنبی به او تزریق می گردد، دارای شوهر نباشد. این فرض محل بحث ما زمانی است که طفلی از او به دنیا بیاید و بخواهیم آن طفل را به کسی نسبت دهیم والا در حالت عادی احکام تکلیفی آن مانند نکاح رسمی باید باشد و بدون جاری شدن صیغه محل بحث نیست.
حالت اول: آیا زن با وجود داشتن شوهر به علت عقیم بودن شوهر خود می تواند از اسپرم مرد دیگری بصورت آزمایشگاهی استفاده کند؟ جواب: از نظر شرعی برخی فقها قائلند به اینکه اصل عمل حرام است به دلیل اینکه هدف از ازدواج و بقای نسل بشر نابسامان می گردد.
جواب: احکام تکلیفی تلقیح مصنوعی زن با اسپرم بیگانه جنجالی ترین بخش از تلقیح مصنوعی در میان همه ادیان می باشد. به کارگیری این روش، موافقان اندک ولی مخالفان فراوانی دارد. اگر چه در بین فقها در مستندات و حکم مستخرجه اختلاف نظر وجود دارد ولی دلیل قاطعی بر حرمت یا عدم جواز عمل تلقیح مصنوعی زن با اسپرم شوهر بیگانه یافت نمی شود. ذیلاً نظریات فقها را به طور مفصل بیان می نمائیم. در اینجا چون قصد ما صرفاً مسائل حقوقی ناشی از تلقیح مصنوعی است از آوردن تفصیل آیات و روایات در این زمینه خودداری می کنیم.
در توضیح المسائل حضرت آیه ا. . . خوئی آمده است: جایز نیست نطفه و منی مرد اجنبی را به زنی تلقیح و تزریق نمایند و فرقی نمی کند عمل تلقیح به وسیله شخص اجنبی انجام بگیرد یا به وسیله شوهر خود. (قبله ای، خ ، سایت قوانین دادگستری تهران WWW. dadgostry . com)
در کتاب «المسائل المستحدثه» آمده است: « فالاظهر عدم جواز التلقیح بنطفه رجل اجنبی» (همان) در تحریر الوسیله آمده است: تلقیح نطفه مرد اجنبی جایز نیست خواه زن شوهر داشته باشد، خواه نه. خواه زوج و زوجه به این امر راضی باشند خواه نه و همچنین فرق نمی کند زن از محارم صاحب نطفه باشد، خواه نباشد.(همان)
«. . . یا گاهی اوقات سؤال می کنند که آیا می شود نطفه مرد اجنبی را در رحم یک زنی که زن او نیست اجنبیه است قرار بدهند؟ ببیند این با این هدف کلی شارع مخالف است، زیرا شارع می خواهد نسل معین باشد، این بچه ای که به دنیا می آید، پدر و مادر او کاملاً مشخص باشد. اصلاً یکی از علت ها و حکمت های حرمت زنا همین است، که اگر زنا در جامعه رایج باشد دیگر اصلاً مسأله نسل و اینها بطور کلی از بین می رود و هیچ این نسل مشخص نیست که این بچه متعلق به چه کسی است ، تهدید کننده نسل بشر و جامعه بشری است، غیر از اینکه نظام خانواده را از بین می برد، غیر از این که سلامت را از بین می برد، غیر از اینکه مشکلات دیگری که شاید حالا هنوز خیلی شان روشن نیست بوجود می آورد، اما یکی از مشکلاتش هم همین است، بنابراین از اهداف مهم خداوند در جعل یک شریعت این است که این نسل باید محفوظ بماند، روی این قاعده ما الان می توانیم بیاییم بگوییم که به حسب حکم اولی قرار دادن نطفه یک مرد اجنبی در رحم یک اجنبیه حرام است و جایز نیست. دیگر نیازی به عناوین ثانویه نداریم.
قرار دادن نطفه مرد در رحم زن اجنبیه و همچنین جنین متکون از نطفه غیر زوج جایز نیست. (فاضل لنکرانی، م)
« . . . با توجه به آیات و روایات و ارتکازات متشرعه و احکام شرعیه برای فقیه اطمینان حاصل می شود که طریق مشروع تولید نسل و تحصیل ولد فقط منحصر به ازدواج شرعی است و در مواردی که بدون ازدواج حکم به الحاق فرزند به پدر و مادر شده است، عدم عمد و معذور بودن آنها مدخلیت دارد و این صورت تلقیح صناعی در عرف متشرعه یا احکام رضاع و محرمات بالمصاهره و حرمت جمع بین اختین و اصل ازدواج شرعی که منحصر در عقد داریم و منقطع است، مغایرت دارد و اگر در بعض این موارد به همه آنها بالانفراد اشکال شود، از مجموع اطمینان به عدم جو از حاصل است.» (صافی گلپایگانی، م)
« تلقیح نطفه مردی به زوجه دیگری، جایز نیست، خواه طرفین راضی باشند یا نباشند.» (سبحانی، ج)
« تلقیح نطفه غیر زوج، مشترکاً و منفرداً، از باب لزوم احتیاط در فروج و اطلاق آیه شریفه « و الذین هم لفروجهم حافظون » حرام است » ( مرعشی شوشتری، سید م ح )
« تلقیح منی غیر شوهر به رحم زن حرام است » ( مجمع فقه اهل بیت (ع) )
« این کار زنا محسوب نمی شود و از عناوین محرمه هم که در شرع حرام شده باشد نیست، لذا بر اساس اصل اصاله الاباحه جایز است» (موسوی بجنوردی، سید م)
«تلقیح اجنبی به رحم زن، فی نفسه موجبی برای منع ندارد، ولی از مقدمات حرام باید اجتناب نمود» (خامنه أی، سید ع)
در مجموع در بین مراجع و فقهای گذشته هیچ اختلاف نظری درباره حرام بودن تلقیح اسپرم غیر شوهر وجود نداشته و از آیات عظام مرحوم آیت ا. . . بروجردی، امام خمینی، خوئی، گلپایگانی و اراکی (رحمه ا. . . ) فتاوای صریحی در این مورد صادر گردید، ولی در بین مراجع جدید در این باره اختلاف اجتهاد و نظر وجود دارد. جمعی از مراجع و فقیهان مانند: ایات عظام صافی گلپایگانین، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، شیخ جواد تبریزی، بهجت، منتظری، موسوی اردبیلی، نوری همدانی، صانعی، یحیی نوری، مدنی تبریزی، سیستانی، سبحانی و . . . فتوای صریح درباره حرام بودن این عمل صادر کرده اند . ( روحانی علی آبادی، م ، 1380، صص 283-408)
برخی نیز مانند: آیه ا. . . خامنه ای، آیه ا. . . سید محمد موسوی بجنوردی این عمل را جایز می دانند.
جواب :
و اما از نظر فقهی این نوع باروری اگر صورت گرفت دو حالت دارد:
الف- با زن به عمل لقاح جاهل است که در این حالت بنا به نظر اکثریت فقها، طفل حاصل از این عمل در حکم ولد شبهه بوده و در نتیجه به مادر ملحق می باشد.
ب- یا زن به عمل لقاح آگاه است: که در این حالت زن به عدم رابطه زوجیت بین خود و دهنده اسپرم آگاهی دارد بنا به عقیده بعضی از فقها و همچنین برخی حقوقدانان طفل حاصل، در حکم ولد الزناست و ما می دانیم ولد الزنا ملحق به زانی نمی شود.
اما از آنجائیکه تلقیح مصنوعی را به هیچ وجه به عنوان زنا نمی توان اثبات کرد از این رو برخی از فقهای معاصر حکم به الحاق طفل به مادر داده اند. به عقیده این عده، انعقاد نطفه هر چند که به صورت حرام و غیر مشروع صورت گرفته باشد در غیر مورد زنا به علت فقدان دلیل شرعی طفل ملحق به مادر می شود زیرا فقط در زنا است که نفی ولد می شود و دلیل دیگری که می آورند عموم آیه « ان امهانهم الا اللائی ولد نهم » (سوره مجادله آیه 2) می باشد.
فقهای اهل سنت نیز عمدتاً این عمل را حرام می دانند، دکتر یوسف القرضاوی در کتاب الحلال و الحرام فی السلام این نوع تلقیح مصنوعی را حرام دانسته و از شیخ شلتوت نقل کرده که گفته است: در این عمل جرمی زشت و گناهی بزرگ است که با زنا یک ماهیت دارد و نتیجه‌اشان که همانا نهان آب مرد بیگانه در رحم زنی که بین آنها عقد زوجیت شرعی نیست یکی است. (مهرپور، ح ، تهران، 1380)
نتیجه گیری
از آنجا که عمل تلقیح اسپرم مرد اجنبی به زن، چنانکه قبلاً گفتیم، زنا محسوب نمی شود و از آن حیث حرام نیست. باید دید علت حرمت آن از نظر فقها چیست؟ از مرحوم آیه ا. . . بروجردی نقل شده است: آنچه از مفاهیم ادله و بعضی مناطیق آنها مستفاد می شود، این است که تلقیح مصنوعی منی مرد اجنبی بر مراه اجنبیه خواه دارای زوج باشد یا نباشد حرام است و در بعضی صور آن احکام ولد زنا ثابت است و در بعضی صور احکام ولد شبهه . . . » آیت ا. . . میلانی نیز فرموده اند: « از ظواهر آیات و روایات درباره لقاح اختیاری (مصنوعی) چیزی به نظر نرسیده است، ولی از لحن الخطاب و ذوق فقهی میتوان گفت که یقیناً جایز نیست. (همان)
برای حرمت این عمل به مفاد برخی از آیات قرآن و احادیث که دلالت بر لزوم حفظ فرج و احتیاط در آن و یا گناه بودن ریختن آب مرد به صورت حرام در فرج زن دارند استناد شده است، ولی از دقت در آیات و روایات وارده بخوبی می توان فهمید که ناظر به مقاربت و تماس بدنی و عمل جنسی است و از این حیث دلالتی بر حرمت عمل پزشکی تلقیح اسپرم مرد در رحم زن ندارد. ولی برخی از فقها از این آیات و روایات اینگونه نتیجه گیری کرده اند که مقتضای آنها رعایت احتیاط در مورد مبداء تکون فرزند یعنی فرج است و بنابراین اگر در جواز تلقیح مصنوعی شک کردیم، نمی توان به اصل برائت متمسک شد بلکه باید اصاله الاحتیاط را اجرا کرد و به عدم جواز نظر داد. (همان) ولی آنچه در نهایت امر حائز اهمیت است اینکه به فقها پیشنهاد شود که آیا جواز یا عدم جواز تلقیح مصنوعی را نمی توان به نتیجه این عمل منوط دانست؟ و آیا صرفاً به دلیل عدم وجود نص صریح در قرآن و روایات در نهی از این عمل، می توان به جواز آن حکم کرد؟ در ادامه مقال نظر خوانندگان را انشاء ا. . . در فصل دوم از بخش دوم به مشکلات اجتماعی ناشی از تلقیح مصنوعی و همچنین راهکارهای پیشنهادی نگارنده جلب می نماید.
فصل دوم: تلقیح مصنوعی و حقوق موضوعه
مبحث اول: تلقیح مصنوعی و حقوق جزا
آیا تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر به لحاظ جنبه کیفری جرم محسوب می شود و چرا؟
جواب: تلقیح مصنوعی با اسپرم شوهر که به آن (A.I.H) یا Artificial Insemination With Husband Semen گفته می شود امروزه مشکل حقوقی ندارد و از لحاظ نسب و آثار و تبعات آن جرمی ایجاد نمی کند. طفل حاصل از آن متعلق به زن و شوهر است و در حقوق ایران که برگرفته از حقوق امامیه است افراد آن تحت پیگرد قرار نمی گیرند مگر در حالتی که در طریق انجام این روش جرمی صورت گیرد از قبیل : تعویضِ اسپرم، تقصیر پزشک و کادر پزشکی و غیره که فقط همان عمل جرم محسوب می شود نه اصل عمل تلقیح.
آیا تلقیح مصنوعی با اسپرم غیر شوهر در حقوق کیفری ایران جرم است یا خیر و چرا؟
جواب : طبعاً با توجه به عدم وجود قانون مصوب در این زمینه دو دیدگاه مطرح را در این باره به بحث می نشینیم.
دیدگاه نخست: دیدگاه کسانی که این عمل را هر چند زنا به حساب نمی آورند لکن معتقدند به خاطر وجود مفاسد اجتماعی و غیر اخلاقی بودن این عمل باید ممنوع به شمار آورد تا خانواده و در نهایت جامعه دچار تبعات منفی آن نگردد. دکتر حسین مهرپور معتقد است: « این عمل هر چند زنا محسوب نمی شود ولی نفس قرار دادن اسپرم مرد بیگانه در رحم زنی که با او علقه زوجیت ندارد و حتی در علقه زوجیت مرد دیگری است یک عمل غیر اخلاقی و غیر شرعی است و آثار و تبعات ناگواری برای خانواده ها و جامعه دارد و لذا باید ممنوع باشد.» (همان)
خود ایشان اما در ادامه می افزاید: « از لحاظ قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران، قانون مدونی که عمل مزبور را منع کند یا آن را مجاز بداند نداریم. برخی از حقوقدانان خواسته اند اثبات کنند که با توجه به مسلم بودن حرمت شرعی این عمل وفق فتاوی فقها، باید در مقام سکوت قانون به این امر استناد کرد و آن را ممنوع دانست. ولی چنانچه دیدیم با توجه به فتاوای جدید چندان نمی توان بر مسلم بودن حرمت شرعی آن اتکا کرد و بدان اعتبار آن را ممنوع دانست. البته اگر از لحاظ شرعی مسأله نسبت و چگونگی انتساب فرزند ناشی از لقاح مصنوعی روشن نشود و نتیجتاً به حفظ نسل و طهارت و پاکی آن که مورد تأکید اسلام است لطمه وارد آید، حکم به جواز خالی از اشکال نیست» (همان)
چنانچه ملاحظه می کنید این دیدگاه در تعارض بین دو اعتبار است از طرفی اگر آن را ممنوع اعلام کند، یا اجازه فتاوی جدید برخورد می کند که آن را جائز می دادنند و اگر حکم به جواز آن بدهد، خط قرمزهای اخلاقی و اجتماعی به او اجازه چنین حکمی نمی دهد. بنابراین به نظر می رسد حقوقدان همچنان باید بر سر دو راهی نظاره گر باشد چون نمی تواند نظر قطعی خود در این باره اعلام نماید و نتیجه را بر به مرور زمان منوط می کنند.
دیدگاه دوم: دیدگاه کسانی است که پیشنهاد می کنند عمل تلقیح منی مرد اجنبی باید جرم محسوب شود و حتی برای تعیین نوع مجازات نیز پیشگام می گردد. این دیدگاه را آقای سید علی علوی قزوینی عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم در مقاله «آثار حقوقی تلقیح مصنوعی انسان» سال 1380 هـ . ش بیان می دارد بدین مضمون : ماده 601 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مقرر می دارد. «هرگاه مرد و زنی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب عمل منافی عفت، غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محکوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه کننده تعزیر می شود.» مطابق ماده فوق هر زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد و مرتکب عمل منافی عفت شوند، اگر بار رضایت طرفین باشد تا نود و نه ضربه شلاق محکوم خواهند شد و در صورت اکراه فقط مکره محکوم می شود. حال آیا می توان ادعا کرد که تلقیح مصنوعی اسپرم مرد بیگانه به رحم زن اجنبی از مصادیق اعمال منافی عفت غیر از زنا محسوب می شود یا خیر؟ در صورت مثبت بودن جواب ناچاریم مثالهایی را که در متن قانون به عنوان مصادیق عمل منافی عفت غیر زنا ذکر شده است، بارزترین مصادیق اعمال منافی عفت غیر از زنا، محسوب کنیم، نه مصادیق انحصاری آن. با توجه به ظهور عرفی کلمه «اعمال منافی عفت» خصوصاً با ملاحظه تمثیل قانونگذار از این اعمال میتوان ادعا کرد که مقصود از اعمال منافی عفت غیر از زنا عبارت است از هر نوع رابطه مستقیم و غیر مشروع بین مرد و زنی که بین آنها علقه و زوجیت موجود نباشد.
بنابراین تلقیح مصنوعی مشمول عنوان اعمال منافی عفت نخواهد بود، زیرا در تلقیح هیچ گونه رابطه مستقیم و بلاواسطه بین زن و مرد اجنبی وجود ندارد. اصل تفسیر مْضَیق مقررات جزایی نیز استدلال فوق را تأیید می نماید، زیرا مطابق ماده 2 قانون مجازات اسلامی صناعی در هیچ یک از متون قانونی به عنوان جرم ذکر نشده یا برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی یا تربیتی تعیین نگردیده است به حکم ماده فوق و اصل تفسیر مْضَیق قوانین جزایی، تلقیح اسپرم مرد بیگانه به رحم زن جرم تلقی نمی شود، ولی از سوی دیگر طبق ماده 3 آیین دادرسی مدنی در موارد سکوت و نبودن نص خاص، باید به عرف و عادت مسلم مردم مراجعه نمود و به نظر می رسد که عرف و عادت مسلم فعلی اکثریت مردم ایران، مقررات فقهی و دستورات اسلامی است که جنبه استمرار داشته و الزام وجدانی پیدا کرده است و مطابق شریعت مقدس اسلام و فقه امامیه، همان طور که قبلاً بیان شد، لقاح مصنوعی با منی مرد بیگانه ممنوع است. از این رو می توان گفت ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به ماده 2 قانون مجازات اسلامی حاکم است و بدین جهت باید مطابق ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی و با عنایت به عرف فعلی مردم ایران، تلقیح منی مرد بیگانه به رحم زن اجنبی را جرم تلقی کرد و از نظر مجازات نیز به علت اینکه مقدار و نوع آن در قانون و شرع تعیین نشده است مطابق ماده 11 قانون مجازات به نظر حاکم واگذارده شود که البته این مجازات باید کمتر از مقدار حد باشد.»
Abstract
Artificial insemination versus natural fecundation consists of male spermatozoon and mate ovule synthesis – either from intimate couples – with aim of sperm fertilization inside or outside of uterus by any method except sexual intercourse . However , in Islamic seared law viewpoint , for artificial insemination it must be prevented any prohibited arrangments such as alien couple leer or contact and so on .
There are over twenty artificial insemination methods either inside or outside of uterus . Although there is not any injunction for many of these methods in sacred law ( Sharriat ) , however by exact and long – term scholarly considerations some of them are implide to be scholarly considerations some of them are implide to be effectual without any canonical complaint and some require more negotiation and some are announced to be prohibited . But the cases such as artificial inseminationwith alien males spermatozoon are associated with a scholarly prudent point of view .
Although a few islamic law scholrs assented with this method , however for passing a well – defined law for this matter is requirment an opinion consensus among guardian councils islamic scholars .
In 1382, ( Fetue Dedication Ways to Infertile Couple Act ) as an solution for this problem was approved after a several – years discussion and in 1383 late enclosed to an status was notifical insemination entitled ( uterus tenure ) in that legal couples fetus because of abnormality is transformed to other womans uterus is a disputable matter a mong islamic laws scholars and lawyers. Fertilization medical centers expect for this Act to be approved and work to dissolve problem of this unfertilized couples.
فهرست مطالب و منابع
مقدمه – 1
بخش اول : کلیات
- فصل اول: تعاریف – 6
- مبحث اول : تعریف تلقیح و انواع آن – 6
- گفتار اول: تعریف تلقیح مصنوعی – 6
- گفتار دوم : انواع تلقیح مصنوعی – 6
- فصل دوم: تاریخچه و سیر قانونی – 8
- مبحث اول : تاریخچه – 8
- مبحث دوم: سیر قانونی – 10
- فصل سوم: مسائل پزشکی لقاح طبیعی و تلقیح مصنوعی – 14
- مبحث اول : مسائل پزشکی لقاح طبیعی – 14
- مبحث دوم: مسائل پزشکی لقاح خارج رحمی (تلقیح مصنوعی) – 18
- مبحث سوم: تلقیح اسپرم – 18
- گفتار اول: تلقیح اسپرم به داخل رحم (IUI) با استفاده از اسپرم همسر – 18
- گفتار دوم: انتقال تزریق تخمک (GIFT)
- گفتار سوم: انتقال تخمک بارور شده یا زایگوت (ZIFT)
- گفتار چهارم : روش باروری آزمایشگاهی یا انتقال رویان (IVF-EI)
بخش دوم : تلقیح مصنوعی
- فصل اول: مباحث فقهی تلقیح مصنوعی – 23
- فصل دوم : تلقیح مصنوعی و حقوق موضوعه – 28
- مبحث اول: تلقیح مصنوعی و حقوق جزا – 28
- مبحث دوم: وضعیت حقوقی اطفال ناشی از لقاح مصنوعی – 33
- گفتار اول: ماهیت نسب – 33
- گفتار دوم: راههای اثبات نسب مشروع یا مشروع کردن نسب – 46
- مبحث سوم: تلقیح مصنوعی و قانون مدنی – 53
- مبحث چهارم: حضانت طفل ناشی از تلقیح مصنوعی – 57
- فصل سوم : قاعده فراش در حقوق امامیه – 63
- مبحث اول: نسب طفل حاصل از لقاح مصنوعی به وسیله اسپرم شوهر – 63
- مبحث دوم: نسب طفل حاصل از لقاح مصنوعی به وسیله اسپرم مرد اجنبی – 65
- فصل چهارم: وضع حقوقی اطفال ناشی از تلقیح مصنوعی با اسپرم بیگانه – 67
- مبحث اول: رابطه طفل ناشی از لقاح مصنوعی با مادر طبیعی خود (زن ملقوحه) – 67
- مبحث دوم: رابطه طفل با صاحب نطفه – 68
- گفتار اول: ثبت تولد طفل – 68
- گفتار دوم: حق طفل برای دانستن نسب خود – 69
- گفتار سوم: حق طفل در اقامه دعوی مسئولیت مدنی – 70
- گفتار چهارم: مسئولیت مدنی پزشک در مقابل طفل – 71
- مبحث سوم: رابطه طفل با شوهر زن – 72
بخش سوم: اهداء تخمک یا جنین و اجاره رحم (مادر جانشین)
- فصل اول : اهداء تخمک یا جنین – 74
- مبحث اول : مسائل پزشکی اهداء تخمک یا جنین – 74
- مبحث دوم: مسائل فقهی انتقال تخمک یا جنین – 78
- مبحث سوم: مسائل حقوقی انتقال جنین – 81
- فصل دوم: اجاره رحم یا مادر جانشین – 94
- مبحث اول : مسائل پزشکی اجاره رحم یا مادر جانشین – 94
- مبحث دوم: مسائل فقهی اجاره رحم یا مادر جانشین – 96
- مبحث سوم: مسائل حقوقی اجاره رحم یا مادر جانشین – 98
- گفتار اول : وضعیت حقوقی طفل ناشی از رحم اجاره ای یا مادر جانشین – 101
- بند 1: رابطه طفل با زن اجاره ای – 101
- بند2: رابطه طفل و شوهر زن اجیر – 102
- بند3: رابطه حقوقی طفل با صاحبان جنین (اسپرم و تخمک) – 102
- گفتار دوم: وضعیت حقوقی مادر جانشین یا اجاره ای – 103
- بند 1 : حالتی که صاحب تخمک، صاحب رحم اجاره ای نیز باشد – 103
- بند 2 : حالتی که فقط رحم اجاره داده می شود – 103
- نتیجه و پیشنهاد – 105
- فهرست منابع – 107
- چکیده انگلیسی – 109
فهرست منابع
- امامی ، ح ، 1349 ، مطالعه تطبیقی نسب در حقوق ایران و فرانسه ، چ اول ، تهران ، مؤسسه حقوق تطبیقی ، دوره اول ، شماره 5 .
- امامی ، ح ، 1372 ، حقوق مدنی ، ج 5 ، چ هفتم ، تهران ، انتشارات اسلامیه .
- اینترنت ، سایت نمایه .
- اینترنت ، سایت دادگستری .
- جعفرزاده ,م, 1377, مروری بر وضعیت حقوقی ART در کشورهای مختلف,تهران.
- جعفر زاده ، م ، 1378 ، فصل نامه پزشکی باروری و ناباروری ، سال اول ، شماره 1
- حر عاملی ، م ، 1373 ، تصحیح و تحقیق ربانی شیرازی ، ع . ر ، وسائل الشیعه الی تحصیل
- مسائل الشریعه ، ج 21 ، چ هشتم ، تهران ، انتشارات اسلامیه .
- خامنه ای ، سید ع ، 1375 ، پزشکی در آئینه اجتهاد ، ج 1 ، چ اول ، قم ، انصاریان .
- روحانی ، م ، 1384 ق ، المسائل مستحدثه ، چ اول . قم ، دارالفکر .
- روحانی علی آبادی , م, 1380 مجموعه مقالات روش های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق , تهران.
- رضانیا معلم ، م . ر مقاله وضعیت حقوقی نسب در ایران .
- روزنامه ایران ، 7 یا 9 یا 1383.
- روزنامه همشهری ، 18 یا 8 یا 1382.
- شهیدی ، م ، 1381 ، وضعیت حقوقی کودک آزمایشگاهی,تهران .
- شهیدی ، م ، 1345 ، مقاله تلقیح مصنوعی انسان ، مجله حقوقی دادگستری ، دوره اول ، شماره 3.
- صفائی ، ح ، 1380 ، مقاله انتقال جنین ، تهران ، انتشارات سمت.
- صفائی ، ح ، 1383 ، مقاله اهدای جنین به زوجین نابارور ,تهران.
- صارم ، ع ، اینترنت سایت گوگل.
- صفی پوری ، ع ، منتهی الارب .
- علوی قزوینی ، ع ، 1380,مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق , چ اول , تهران.
- قبله ای ، خ ,1377,مقاله بررسی مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین , تهران.
- کاتوزیان ، ن ، 1375 ، حقوق مدنی ، ج 2 ، چ اول ، تهران ، گنج دانش .
- مجوزی ، پ ، اینترنت سایت گوگل .
- موسوی خمینی ، ر ، 1378 ، تحریر الوسیله ، ج دوم ، ج 17 ، قم ، دفتر انتشارات وابسته به حوزه علمیه .
- موسوی جمالی ، سید ع, 1382, مجله گفتمان حقوقی,سال اول , شماره 1 .
- مهرپور ,ح, 1380, نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی از مجموعه مقالات روش های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق , تهران.
- نایب زاده ، ع , 1380, مقاله بررسی حقوقی روشهای نوین باروری مصنوعی.تهران .
- نجفی , م , 1392ق , جواهرالکلام , چ اول , دارالکتب الاسلامیه , ج 29 .
سایر منابع :
- Artificial Inseminution with Husband Semen.
- Artificial Inseminution with a Donorsemen.
- قرآن مجید.
- مجموعه قوانین ، مجلات ، مقالات ، نرم افزار :
- قانون مدنی ، قانون مجازات اسلامی ، فقه ، حقوقی دادگستری ، اینترنت .
- مقاله درمورد تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- پروژه دانشجویی تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- پایان نامه در مورد تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- تحقیق درباره تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- مقاله دانشجویی تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی در قالب پايان‌نامه
- پروپوزال در مورد تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- گزارش سمینار در مورد تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی
- گزارش کارورزی درباره تلقیح مصنوعی، اهدا تخمک و اجاره رحم (مادر جانشین) – حقوق خصوصی