شاعران و نثر نویسان پارسی گوی قرن هفتم و هشتم

شعرا و صوفيه عصر ايلخانان:

در اين دوره دو نفر از شاعران كه درجه بالاتر از بقيه بودند:

1. جلال الدين روحي
2. سعدي شيرازي

بسياري از ادبا و كسانيكه ادبيات ايران را در هند مطالعه كردند مرتبتي بالا داشتند و مقام آنها را بعد از مولوي و سعدي قرار مي دهند. امير خسرو دهلوي حسن دهلوي بدر چاچي كه هر سه در هندوستان بودند.  در اين ميان چند تن از شعراي ايران كه در ايران نشود نما يافتند و بعد كرم و سخاوت پادشاهان مغول در دهلي آنها را جلب كرد از ايران مهاجرت كردند به اميد آنكه بضاعت ادبي آنها در هند خريدار داشته باشد.

مرحوم شيلي نعماني(شعر الحجم) به زبان اردو:

بر شرح احوال شعراي ايران از فردوسي تا حافظ و چند صفحه از امير خسرو و حسن دهلوي نگاشته است. اما با اينكه ادبيات فارسي كه در هند به ظهور رسيده به طور كلي آن لطف را كه در كلام ايرانيان اصلي است ناقد مي باشد.

امير خسرو دهلوي:

از شاگردان شيخ بزرگ نظام الدين اوليا بود. در موسيقي نيز  همچون شعر معروف بود. ترك نژاد بوده و در ولايتي در هندوستان تولد يافت. در زمان حياتش از پنج پادشاه نوازشها ديد. دولتشاه معتقد بود كه قريب يك كرور بيت بنظم در آورده. از آثار او «كتاب ليلي و مجنون» «مرگ مادر و برادر»مرثيه گفتند و ابياتي خطاب به دخترش عفيفه.

بدر چاچي:

در هندوستان شهرتي بسيار داشت و در ايران غير معروف مي باشد. از شعراي ماوراء النهر است و در شهر چاچ كه امروزه به شهر جديد تاشكند تبديل يافته است. كلام او به اشكال معروف است در تمام اشعار فارسي از قلم شعراي ترك نژاد يا تحت حمايت تركان عموميت دارد.

حافظ شيرازي:

شمس الدين محمد شيرازي ملقب به لسان الغيب و ملتخص به حافظ. اوايل قرن هشتم بوده. نزد  علماي بزرگ از جمله قوام الدين عبدالله  در علوم به مقامي رفيع رسيد. شاه شيخ ابواسحاق اينجو را به القاب«جمال چهره اسلام» «سپهر عام و حيا» مي شود.

ديوان حافظ كه يك ديوان عرفاني هست كه محور جهان بيني عرفاني«وحدت وجود» است. مسئله  ديگر وحدت تجلي است يعني  جهان با يك تجلي حق بوجود امده و مسئله ديگر راز خلقت جهان .