نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
مقدمه
اگر تاریخ را ورق بزنیم و جوامع مختلف را مورد کنکاش قرار دهیم ، نهادهای متعددی را در آن جوامع خواهیم یافت که کارشان آموزش دین بوده است و ما نتیجه می گیریم که « دین » همزاد انسان و یک نیاز قطعی و واقعی برای او بشمار می آید و انتقال آن به نسل های آینده در زمره انتقال میرا ث فرهنگی جوامع است لذا در پی آن آموزش دین نیز یک مساله ویژه می شود ، زیرا این مساله یک گرایش عمومی برای اولیاء است که دین خود را مثل هر میراث دیگر به فرزندان خویش انتقال دهند ، ماده 26 اعلامیه حقوق بشر این اولویت را در انتخاب نوع تربیت ، برای اولیاء به رسمیت می شناسد و علاوه بر آن معلمان بیشماری هستند که آموزش دین را بعنوان رسالتی اصلاح طلبانه دنبال می کنند بعلاوه بر آنکه کنجکاوی در باره دین و گرایش به آن یک رغبت قطعی و فطری در کودکان شناخته شده است که این علاقه و رغبت عموماً در سالهای پایانی دبستان بروز و شدت بیشتری پیدا می کند با این وجود آموزش درس دینی و قرآن در نظام آموزشی ما یک مساله بسیار مهم و شایسته التفاف است که لاجرم باید به آن پرداخته شود و برای پرداختن به آن لازم است به سوالاتی از قبیل ذیل پاسخ دهیم که درمعارف اسلامی کودک با چه ویژگیهایی توصیف شده ؟ کودکان مفاهیم دینی را چگونه می فهمند ؟ تربیت دینی مناسب فراگیران در سنین مختلف بایستی دارای چه خصوصیاتی باشد؟ کدام مفاهیم و احکام دینی برای آموزش به دانش آموزان دبستانی یا راهنمایی و یا …. مناسب است ؟ و آیا برنامه مه های فعلی تعلیم و تربیت دینی توانسته است آنطور که بایسته و شایسته است موفق باشد ؟ قطعاً برخورداری ازیک نظام تربیتی مطلوب در این مقطع نیازمند پاسخگویی به هر یک از سوالات مذکور می باشد .
و از طرفی دیگر توجه به ویژگیهای روحی ، روانی و رفتاری فراگیران در مقاطع مختلف بمنظور پاسخ گویی به سوالات فوق و پی ریزی یک آموزش موفق در تربیت دینی امری اجتناب ناپذیر است چراکه فراگیران با ورود به دوره ابتدایی مواجه با یک تحول اساسی می شوند ، از نظر ظرفیت و توانائیها ی ذهنی ، برای کسب بسیاری از مسایل آموزشی و تربیتی که قبل از ارتباط مستقیم با مدرسه پیدا نکرده بودن آمادگی پیدا می کنند و تحولات عظیمی در ذهن آنها نسبت به مسائل اجتماعی ایجاد می شود با ورود فراگیران به این دوره ( ابتدایی ) علائق شدید بچه ها به وارد شدن به زندگی اجتماعی و دور شدن از محیط زندگی محدود دوره کودکی و همین طور آمادگی بیشتر بر ای سازگاری با محیظ و قبول قواعد و مقررات اجتماعی ، آنان را وارد مرحله جدیدی از زندگی می کند که همه حاکی از فرآیند تحولی است که عمدتاً به دلیل ورود فراگیران به دوره ابتدایی و دوره های دیگر و پاگذاشتن به محیط مدرسه و آموزش و پرورش رسمی ایجاد می گردد و از طرفی دیگر دوره ابتئدایی و سایر دوره های تحصیلی هر کدام متناسب با ویژگیها ی سنی ، ذهنی ، و رفتاری و اخلاقی و اجتماعی و …. فراگیران دوره شکوفایی بسیاری از استعدادهای دانش آموزان است شامل استعدادهای هنری ، علمی ، ادبی و … و بسیاری از خلاقیتها که در این دوره ها شکل می گیرد خصوصاً دوره ابتدایی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و هدف بنده هم از ارائه مقاله اهمیتی است که شکوفایی این استعدادها و بهره گیری صحیح و مطلوب از آن می تواند در امر آموزش دینی و قرآ ن درنظام آموزشی ما داشته باشد انشاء الله که بتوانم حق مطلب را ادا نمایم .
بخشی از تحقیق
خلاء بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن در نظام آموزشی فعلی
قبل از اینکه بنده بخواهم در خصوص نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن سخن بگویم لازم است شناختی نسبی در خصوص وضعیت فعلی نظام آموزشی و میزان بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن داشته باشیم .
الحمد الله به برکت انقلاب اسلامی ، ملتی داریم با سرمایه های معنوی با ارزش و توانمندیهای بسیار اما نکته قابل تامل این است که ما چه اندازه توانسته ایم از این سرمایه ها و توانمندیها استفاده کنیم .
[1]برای روشن شدن موضوع سخنی از آقای بهرامپور نقل می کنم ایشان می فرمایند « دوستی زیرک و با هوش که برای تحصیل به کانادا رفته بود می گفت : اگر بخواهیم سرمایه های معنوی خودمان را با غرب مقایسه کنیم ، باید به خودمان نمره 100 بدهیم و به آنها نمره ده ولی فرق ما با آنها در این است که متا سفانه ما از 100 سرمایه معنوی ، تنها یکی را استفاده می کنیم ولی غرب از ده سرمایه خود به اندازه نه استفاده می کند » نظام آموزشی ما متشکل از نظام کاری و فعالیت معلم در آموزش و پرورش بگونه ای است که به معلم فرصت علاقه مند شدن به علم ، هنر و ادبیات را نمی دهد و طبیعتاً انتظار نابجایی است که از دانش آموزان بخواهیم که عاشق علم ، دین ، ادبیات و هنر شوند مگر میشود فردی که خودش عاشق نیست بتواند عشق آموزی کند .
چرا ؟ ادبیات و هنر
امروزه کار معلم تنها انتقال یک سلسله مفاهیم به دانش آموزان از طریق نشانه های گفتاری و نوشتاری نیست بلکه مهمترین وظیفه او این است که بداند چه چیزی را به چه کسی و با چه روشی می باید ارائه نماید از این رو معلم خوب کسی نیست که تنها یک مطلب را خوب بداند بلکه معلم شایسته کسی است که بتواند مطلب را متناسب با سن و ویژگیهای اختصاصی دانش آموزان و آنهم با زبانی مناسب حال او ارائه نماید .
که در این راه با بهره گیری از ادبیات و هنر می توانیم گامهای بلند و موثر برداریم چرا که ادبیات یکی از قلمروهای بسیار مهم و گنجینه فرهنگی هر جامعه زبانی است و فرهنگ ارزشهای دینی و معنوی آن در درجه اول در رفتار و کردار و شیوه زندگی ، عادات و رسوم و روشهای افراد آ ن کشور در مبارزه با مسائل و مشکلات تجلی می یابد و انسان به یاری ادبیات و هنر است که نتوانستن های خود را در ساحت واقعیت جبران می کند و به آنچه که باید باشد و نیست رنگ عینت و تجلی مخصوص می بخشد قطعاً ادبیات و هنر انسان را از دایره تنگ تفرد و درون گرایی محض خارج کرده و در مسیر تعامل و تکامل اجتماعی و انسانی قرار می دهد و پر واضح است که انسانهایی که آثار ادبی را مطالعه می کنند و یا دستی در هنر دارند معمولاً دارای افق اندیشه وسیع تر و ژرف تری نسبت به مسائل جهان دارند و می توانند آزادانه از مرز دنیای واقع فراتر رفته و در اوج زیبایی خود ساخته یه پرواز در آیند و در این رهگذر رویاهای نا ممکن را ممکن سازند علاقه مندی به ادبیات و هنر و فراهم نمودن زمینه بهره گیری از آن برای دانش آموزان باعث گسترش و حس زیبا شناسی آنان ، تبلیغ ارزشهای معنوی ، آشنایی با الگوهای رفتار انسانی والاً گسترش باورها و نگرش های مثبت و به طور کلی آزادی انسان از فشارهای ناشی از زندگی مادی می گردد .
شیوه های شعر خوانی
شعرهای مذهبی و دینی در کتب درسی ما فراوان است اما نکته قابل تامل چگونگی ارائه آن به فراگیران می باشد که شعرهای کتابهای درسی و یا شعرهایی که معلم می تواند از منابع مختلف و با توجه به موضوع درسی انتخاب و به شیوه های خلاقانه و با بهره گیری از هنر دانش آموزان به آنان ارائه نماید که این شیوه ها شامل :
- شعر خوانی به شیوه کلمه
- شعر خوانی همراه با آهنگ یا موسیقی
- شعرخوانی به شیوه تصویر سازی
- شعر خوانی همراه با ساخت کار دستی
- شعر خوانی همراه با بازی
- شعر خوانی به شیوه داستانی
- شعر خوانی همراه با تقلید صدا
- شعر خوانی همراه با ایفای نقش
- شعر خوانی همراه با تغییر لباس
- شعر خوانی همراه با چهره آرایی
- شعر خوانی همراه با معرفی اشیاء
- شعر خوانی همراه با آهنگ سازی زبانی
- شعر خوانی همراه با ارائه نقاشی
- شعر خوانی همراه با کتابت و خوشنویسی
- شعر خوانی همراه با اجرای حرکات موزون
[1] -بهرام پور ، ابوالحسن ، نقدی بر ناکارآمدی آموزش و پرورش در ایران ، انتشارات زیبا ، تهران 1382 ص 19
فهرست مطالب و منابع
- مقدمه 2-1
- خلاء بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن در نظام آموزشی فعلی 5-3
- چرا؟ ادبیات و هنر 7-5
- راههای بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن 16-8
- جمع بندی 17
- جداول ضمیمه 22-18
- فهرست منابع و مآخد 23
منابع
- کتاب مجموعه مقالات سمپوزیوم جایگاه تربیت در آموزش و پرورش ، انتشارات تربیت تهران 1371
- زندی بهمن ، روش تدریس فارسی در دوره ابتدایی ، انتشارات صحت ، تهران 1378
- بهرامپور ابوالحسن ، نقدی برناکار آمدی آموزش و پرورش در ایران ، انتشارات زرد ، تهران 1382
- احدیان ، محمد ، مقدمات تکنولوژی آموزشی ، انتشارات بشری ، تهران 1368
- راتنیگ جی ، مقاله های با عنوان رشد و تکامل عقلی کودکان ، ترجمه حسن پاشا شریفی
- سید محمد حسینی دقیق ( مقاله ای با عنوان شیوه های گوناگون شعر خوانی ) کتاب زبان آموزی ، انتشارات نشر تمرین …
- مجتبی صبوری ( مقاله ای با عنوان دین فرایندی فراگیر ، از ژرفا و آرام )
- حمید احمد زرهانی ( مقاله ای با عنوان بررسی جایگاه تربیت در نظام آموزش و پرورش ایران )
- مصطفی رحمان دوست ( مقایسه ای تحلیلی بر وضعیت تربیت بدنی معاصر ایران )
- مرتضی حاجی بابایی ( مقایسه ای با عنوان جایگاه هنر در نظام آموزش و پرورش دوره ابتدایی )
- محمد مهدی هراتی ( مقاله ای با عنوان جایگاه فراموش شده هنر در دوره ابتدایی )
- مقاله درمورد نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- پروژه دانشجویی نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- پایان نامه در مورد نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- تحقیق درباره نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- مقاله دانشجویی نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن در قالب پايان‌نامه
- پروپوزال در مورد نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- گزارش سمینار در مورد نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن
- گزارش کارورزی درباره نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن