چگونه این چرخش صفحه نور پلاریزه – این فعالیت نوری – قابل تشخیص است؟ هر دو به وسیله دستگاهی به نام پلاریمتر که در شکل 4-2 نمایش داده شده، تشخیص داده و اندازهگیری میشود. این دستگاه شامل یک منبع نوری، دو عدسی (پلاروید یا نیکول) میباشد و بین عدسیها لولهای قرار دارد که ماده مورد آزمایش فعالیت نوری در آن ریخته میشود. این قطعات به نحوی قرار میگیرند که ابتدا نور از میان یکی از عدسیها (پلاریزور) و بعد از لوله و سپس از عدسی (آنالیزور) عبور کرده، در انتها به چشم ما میرسد.
هنگامی که لوله خالی است، حداکثر مقدار نور وقتی به چشم میرسد که دو عدسی طوری قرار گیرند که نور در یک صفحه ارتعاش نماید. چنانچه عدسی نزدیکتر به چشممان را بچرخانیم، خواهیم دید که نور کم سو شده و هنگامی که عدسی عمود بر حالت قبلی خود قرار میگیرد مقدار نور به حداقل میرسد.
حال عدسیهای را طوری تنظیم مینمائیم که حداکثر مقدار نور از آنها عبور نماید. (در عمل تشخیص حداقل آسانتر از حداکثر است؛ اساس یکی است). اگر ماده بر صفحه پلاریره کننده تاثیری نداشته باشد، عبور نور حداکثر بوده و ماده از نظر نوری غیرفعال است. بایستی عدسی نزدیکتر به چشم چرانده شود تا با این صفحه جدید منطبق شود، در این صورت ماده از نظر نوری فعال است. چنانچه چرخش این صفحه و در نتیجه چرخش عدسی به طرف راست (در جهت حرکت عقربههای ساعت) باشد ماده راستبر و اگر چرخش به طرف چپ (در جهت عکس حرکت عقربههای ساعت) باشد ماده چپبر است.
نه تنها میتوان ماده را از نظر چرخاندن صفحه و جهت چرخش تعیین نمود، بلکه میتوانیم، مقدار آن را نیز تعیین کنیم. مقدار چرخش تعداد درجاتی است که باید عدسی را چرخاند تا با نور منطبق شود. علائم + و – به ترتیب برای نشان دادن چرخش به طرف راست و چپ به کار میرود.
لاکتیک اسید (صفحه146 ) که از بافت ماهیچهای قابل استخراج است نور را به طرف راست چرخانده و از این رو به عنوان لاکتیک اسید راست بر یا (+) – لاکتیک اسید شناخته میشود. 2- متیل –1- بوتانول که از روغن فوزل (محصول جانبی تخمیر نشاسته به اتیل الکل) به دست میآید، نور را به طرف چپ چرخانده و به عنوان 2- متیل – 1- بوتانول چپبر یا (-)-2 متیل – 1- بوتانول شناخته میشود.