شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
مقدمه
تاریخچه
منابع بسیاری شروع شیشه گری را از حدود سال 2000 ق.م. تخمین زده اند، اما تاریخ شناسان در این مورد اختلاف نظر دارند.”تاریخ شیشه سازی درایران هنوز به طور کامل شناخته نشده است . حفریات جدید باستان شناسان نشان می دهد که اولین آثار شیشه ای در ایران مهر های استانه ای می باشند که از محل حفریات چغازنبیل خوزستان به دست آمده است.همچنین از حفریات منطقه رودبار گیلان در تپه مارلیک نیز ظروف زیبای شیشه ای متعلق به اواخر هزاره دوم-اوایل هزاره اول پیش از میلاد به دست آمده است”.
“بدون شک رومی ها و مصری ها بهترین و پیشرفته ترین شیشه گران عصر خود بوده اند. نمونه های بسیاری از این آثار در موزه های دنیا نگهداری می شود بعنوان مثال در موزه کورنینگ نیویورک قطعات با ارزشی از آثار شیشه مذاب موجود است، که تصاویر آنها در صفحات بعد آمده است(تصویر 1و2).با بررسی این اشیاء اطلاعاتی در مورد روند ساخت شیشه مذاب بدست آمده است. اشیایی مانند کاسه هایی با فرم های پیچیده، جواهرات، و کاشی های تزئینی دیواری که تقریباً در سالهای 1500 ق.م. تا 500 بعد از میلاد ساخته شده است. لیکن بعد از این تاریخ یعنی 500 بعد از میلاد هیچ اثری از آنها یافت نشده است”. مشخص نیست بعد از این تاریخ چه برسر آن آمد.
- تکنیک موزائیک شیشه مربوط به مصر 1304-1080 قبل از میلاد. موزه کورنینگ نیویورک
- تکنیک موزائیک شیشه مربوط به اسکندریه مصر .یک قرن قبل از میلاد.
شاید این سئوال را بتوان اینطور پاسخ داد که پس از آن روش شیشه فوتی روش سریع و مطلوب فرم دهی شیشه شد. به نظر می رسد از سالهای 500 بعد از میلاد تا اوائل 1900 عاری از هرگونه اثر شیشه مذاب بوده است. البته باستثنای کارهایی که به روش ذوب شیشه خرده در قالب( Pate de verve ) انجام می شده که در دوره Art Nouveaou بسیار کاربرد داشته است. آثار <<هنری گراس>>، نمونه خوبی از این روش در سالهای 1880 تا 1920 بوده است. هنرمندان شیشه فوتی در دوره های اولیه از بعضی تکنیک های شیشه مذاب نیز برای ایجاد طرح روی آثار خود استفاده می کردند با این وجود فعالیت اصلی آنها در جهت بهبود روش فوق برای بازار در حال رشد شیشه بود.
با درنظر گرفتن موارد فوق قابل در ک است که برای احیای دوباره شیشه مذاب ،زمان طولانی صرف شده است.”در اواسط سده16 قبل از میلاد یک پیشرفت تکنولوژی اتفاق افتاد و باعث شد صنعت شیشه به صورت جدا گانه شروع به فعالیت کند .این پیشرفت شکل دهی به شیشه با استفاده ازقالب شنی بود که تقریبا برای 1500 سال بعد از آن بدون تغییر ،برای ساخت ظروف شیشه ا یاستفاده می شد.اولین نمونه ها در قسمت های شمالی بین النهرین پیدا شدند که نمونه ای از آنها بطری هایی که در اطراف پایه آنها اغلب شبکه ای از نوار های رنگی در هم شده دیده می شود و بیشتر آنها بین سده های 14و16قبل از میلاد ساخته شده اند.بزودی معلوم شد که شیشه ره می توان مجددا حرارت داد،به این ترتیب شیشه گران قادر به هم جوشی شیشه ها و ساخت یک شیئ یک پارچه شدند بعد از آن استفاده از قالب و نقش انداختن بر روی آن به شیشه گران اجازه داد تا ماده اولیه را به صورت کاسه بشقاب و لیوان درآورند.در نتیجه ظروف شیشه ای موزائیکی به وجود آمدند”.
تکنولوژی شیشه بهترین دوران رشد و ترقی خود را در طول دوره رنسانس اروپا و همچنین بعد از آن طی کرد. ولی به دلایلی آنطور که انتظار می رفت ،روش ساخت شیشه مذاب تولد دوباره ای در این دوران طلایی نداشت. در این دوران به این روش کم توجهی یا حتی از آن چشم پوشی شد. در دوران معاصر نیز این روش از رشدی که سایر روشهای فرم دهی شیشه داشته، محروم بوده است.
هرچند هزاره اول تاریخ 4 هزارساله شیشه گری از آثار بجامانده غنی بوده است ،ولی بنظر می رسد در 2000 ساله بعدی در این زمینه کار نشده است.« ال. سی.تیفانی» در شاهکارهای خود از این هنر استفاده کرده است. او در اثار خویش از نوارهای با این روش برروی سطوحی که بصورت شیشه فوتی آماده می شد، استفاده می کرد. همچنین از تکه های دمیده شده که وسیله تکنیک Slump به صورت تخت درآمده اند و سطح هایی بافت دار یا نقش دارند، استفاده می کرد.
از حدود سالهای 1935 لعاب شیشه ای، روش Slump و برحسب اتفاق شیشه مذاب دوباره ظاهر شد.
در آن دوران انواع مختلفی از شیشه در دسترس بود. از شیشه های جام ارزان قیمت گرفته تا بطریهای شیشه ای رنگی این روش دوباره فرم دهی شیشه در یک سری گروههای کوچک درنواحی از آمریکا گسترش پیدا کرد، لیکن در ابتدا درک تکنولوژی شیشه و دانش نحوه استفاده از شیشه در راس این فعالیت ها نبود.
بخشی از تحقیق
یکی از روش های متداول برای ساخت محصولات شیشه ای استفاده از شیشه های تخت است. اگر چه از این روش برای ساخت شیشه های تزئینی و کاربردی سالهاست که بویژه در اروپا استفاده می شود، لیکن شاید عمر آن در ایران به 10 سال نرسد.
با توجه به این که روش ذوب شیشه تخت در کوره الکتریکی یک کار فنی و علمی است و اینکه آموزشآن در دانشگاه ها به عنوان واحد کارگاهی با اطلاعات شخصی و تجربی اساتید انجام می گیرد.من را به فکر تحقیق علمی پیرامون روش ها، ابزارها و مواد اولیه و … این نوع ساخت شیشه انداخت به همین منظور شروع به تحقیق در مورد کتابها و منابع مربوطه کردم از آنجایی که هیچ منبعی به زبان فارسی در مورد این موضوع وجود ندارد، برای انجام پایان نامه تصمیم به ترجمه کتاب Kiln Firing Glass نوشته Boyce Lundstorm که کتاب جامعی در مورد شیشه و فرم دهی آن و حرارت دهی داخل کوره می باشد گرفتم. مطالب این پایان نامه بیشتر ترجمه مطالب کتاب مذکور به علاوه جستجو در برخی کتاب های مربوطه و سایت های مربوطه می باشد.
آثار معاصر
دسترسی به دانش روز و آزادی هنرمندان در این روش کار، پیشرفت سریعی در آن ایجاد کرده است. هنرمندان امروزه آثاری پویا، پیچیده و نو خلق می کنند.
در سال 1940« مایکل و فرانسیس هیگن» از معدود هنرمندانی بودند که فرم دادن شیشه های تخت و آثار فیوز و لعاب شیشه ای را برای امرار معاش خود برگزیدند.
« کی کینی» در سال 1963 کتابی با عنوان«glass crafts » نوشت که حاصل تجربه های شخصی او در مورد کار با شیشه های تخت و فرم دهی آنها بود. علاقه و ذوق وافر او در مورد کار با شیشه های مذاب و قالب ریزی ، نکات روشنی را برای حرکت شیشه گری در سالهای اولیه دهه 60 آشکار کرد.
هنرمند دیگری که بعنوان یکی از تاثیرگذاران در رشد شیشه مذاب به حساب می آید« هریت اندرسون» بود. در سال 1981 او دوره ای در مورد شیشه نزد« مورتیس هینن» در موسسه تکنولوژی روچستر گذراند که او را به ترک رشته خود یعنی نساجی و جستجو مطالعه در زمینه شیشه گرم و کوره ای ترغیب کرد.
نتایج آزمایشات بسیار و تحقیقات به دقت ثبت شده در طول سالها او را برای چاپ کتابی به نام <<Kiln Fired glass>> یاری کرد.
دستیابی به آثار قابل استفاده شیشه فیوز یا لعاب شده همیشه مشکلی برای هنرجویان مبتدی بوده است. آنها برای ساخت و هم جوشی شیشه های رنگی دچار مشکل می شوند و در نتیجه آثار خود را روی شیشه های رنگی محدودی متمرکز می کنند، یا اینکه از لعاب فریت روی شیشه های جام استفاده می کنند.
جمع آوری عتیقه در سال 1995 باعث رواج دوباره شیشه خانه بندی یا Stained شد. شهرهای مانند دنور، کلورادو تبدیل به مرکزی برای تجارت شیشه های این کار شد، که از پنجره های خانه های قدیمی در سواحل شرقی بدست می آمد. تقاضا برای خرید این نوع کار موجب تولید دوباره طرح های قدیمی، با تکنیک های معاصر و نو در آتلیه ها و کارگاه ها شد.
رشد کارگاهی تولید شیشه خانه بندی بوسیله تولیدات جدید کارخانجات شیشه که با این نوع تولید همآهنگ شد، امکان پذیر گشت و برای اولین بار شیشه به دور از مصارف صنعتی تولید شد. تولید شیشه در انواع مختلف به مقدار کم به کارخانجات اجازه پاسخگویی به نیاز مصرف کنندگان را داد. بازار درحال توسعه و شیشه های جدید ،محرکی قوی برای هنرمندان این رشته بود.
مواد و ابزار لازم:
امروزه هر کسی که بخواهد با تهیه لوازم اصلی فیوز این کار را شروع کند. حتی کسانی که به صورت سرگرمی کارهایی دستی انجام می دهند.
می توانند با یک سرمایه گذاری کوچک بروی 4 مورد اصلی کار را شروع کنند. این چهار مورد عبارتند از:
- کوره
- طبقات کوره
- جداکننده
- دستکش نسوز
سایر موارد مورد استفاده:
علاوه بر مواردی که گفته شد موارد دیگری هستند که به اینکار ابعاد خلاقانه می دهند مانند لعاب ،ورق فیبری، مینا( لعاب فلزی)، لاستر
لعاب: لعاب ازشیشه های خردشده با دمای ذوب پائین( با سرب یا بدون سرب) ساخته شده است برای مصرف لعاب از روغن مخصوص چاپ و اسپری استفاده می شود. وسیله و نحوه استفاده از لعاب در نتیجه کار تاثیر مستقیم دارد.
ضریب انبساط، دمای پخت، ماندگاری شیمیایی، فاکتورهایی هستند که در فرمول لعاب لحاظ شده اند. مواردی که برای انتخاب لعاب باید در نظر گرفته شود عبارتند از: غلظت لعاب، زمان خشک شدن و چسبندگی.
هنرمندان دلایل خوبی برای استفاده از لعاب روی شیشه دارند. با این کار نیازی به تمیزکردن بسیار دقیق قبل از پخت نیست ،از بلوری شدن شیشه جلوگیری می کند و آثار بد اثر انگشت روی شیشه را نیز از بین می برد. ضمناً برای آن دسته از شیشه هایی که بعد از پخت درخشش خود را از دست می دهند باعث درخشش بعد از پخت می شود. مهمتر از همه اینکه در صورت کنترل صحیح لعاب امکان طراحی بوجود می آید.
بعنوان مثال وقتی لعاب روی شیشه هایی که حالت رنگین کمانی ( هفت رنگ) دارند استفاده می شود. این حالت شیشه از بین می رود. چنانچه بخواهیم این حالت رنگین کمانی جزئی از طرح باشد، می توان قبل از پخت و قبل از اعمال لعاب، سطح شیشه را در مناطق موردنظر با یک لایه شیشه شفاف پوشاند.
تغییر رنگ شیشه با استفاده از لعاب های سربی بعنوان یک تکنیک یا روش امکان پذیر است. سرب مخصوصاً روی رنگهای سلینم تاثیر گذاشته و قرمز را به قهوه ای تبدیل می کند. که البته این رنگ مطلوب نیست ولی به هر حال این مسئله می تواند بعنوان یک روش طراحی و رنگ گذاری استفاده شود. مانند بوجودآوردن دو رنگ از یک رنگ یا بوجود آوردن حالت سایه روشن یا دورگیری طرح .دو عامل در استفاده موفقیت آمیز لعاب سازگاری لعاب با شیشه و روش مناسب لعاب گذاری مهم است. با توجه به اینکه لعاب یک لایه بسیار نازک روی شیشه موردنظر است، بایستی سازگاری و تنش آن آزمایش شود. این تست با گذاشتن یک توده از پودر لعاب به قطر1 cm روی دو قطعه شیشه با ضخامت مختلف انجام می شود. پس ازپخت با یک شیب نرمال، تنش آن بوسیله تنش سنج ( یا به روشهای دیگر) تست می شود. شکاف و ورقه ورقه شدن سطح لعاب شواهدی بر ناسازگاری لعاب و شیشه است. روش استفاده مناسب از لعاب یک عامل مهم دیگر در نتیجه گیری مطلوب است.
برش شیشه
در کتاب های زیادی در مورد بریدن شیشه توضیح داده شده ولی در این کتاب فقط به روشهای بریدن شیشه برای استفاده فیوز پرداخته می شود. عموماً بریدن شیشه در این شاخه نیاز به دقت چندانی ندارد. یک هنرمند اینکار می تواند حتی با یک روش بی قاعده از تکه شیشه هایی که پیدا می کند تکه های شیشه شکسته یا تکه های خرد شده برای کار خود استفاده کند. حتی می توان با کمترین مهارت در بریدن شیشه با شیشه بر آثار پیچیده و شگفت آوری خلق کرد.
یک طراحی جالب می تواند با یک شکستن ساده شیشه ایجاد شود به این ترتیب که می توان شیشه را بین چند لایه روزنامه پیچید و با یک جسم سنگین به آن ضربه زد تا خرد شود و سپس با دقت روزنامه را باز کرد، بدون آنکه ترتیب قطعات خرد شده به هم بخورد، این قطعات خرد شده را روی یک شیشه ساده گذاشته و در کوره حرارت داد.
به وسیله روش موزائیک و جمع آوری قطعات کوچک روی یک قطعه شیشه می توانید طرحهای جالبی بدون نیاز به برش شیشه بوجود آورد. در صورتی که این قطعات به وسیله هاشورهای منظمی که با یک شیشه بر زده می شوند بوجود بیاید کاری که انجام می شود بیشتر شبیه کارهای کاشی و موزائیک می شود.
برش قطعات شیشه فیوز:
در بعضی مواقع ممکن است قطعه فیوز شده به دلیل وجود یک ماده خارجی مانند سنگ دچار نقص شود یا اینکه ترک بردارد. در چنین حالتی می توان آن تکه کوچک را برید و جدا کرد و مجدداً قطعه را در کوره تا دمای فیوز حرارت داد. از طرف دیگر اگر قطعه ساخته شده مطلوب نباشد ولی قسمتهایی از آن قابل استفاده باشد ،می توان دور آن قطعه را با شیشه بر خط کشیده و مانند هر شیشه دیگر آن قطعه را بریده و مورد استفاده قرار داد.
- مقاله درمورد شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- پروژه دانشجویی شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- پایان نامه در مورد شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- تحقیق درباره شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- مقاله دانشجویی شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای) در قالب پايان‌نامه
- پروپوزال در مورد شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- گزارش سمینار در مورد شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)
- گزارش کارورزی درباره شیشه گری (ساخت محصولات شیشه ای)