نقشه کشی (اهمیت، هدف و ویژگی های آن)

وسایل نقشه کشی :

1. تخته رسم و میز نقشه کشی.
2. خط کشی T
3. خط کش اشل (مقیاس).
4. گونیاهای نقشه کی 30 ، 45 و 60 درجه.
5. مداد پاک کن.
6. برس نقشه کشی .
7. مدادهای نقشه کشی.
8. مداد تراش.
9. نوارچسب کاغذی.
10. دستگاه نقشه کشی (درافتینک).
11. چراغ میز نقشه کشی.
12. صندلی های نقشه کشی.
13. جعبه پرگار.
14. پرگار کشویی.
15. گونیای متحرک.
16. کاغذهای نقشه کشی.
17. کاتر یا برش دهنده.
18. خط کش فلزی.
19. نقاله.
20. شابلونها (اشکال هندسی، مبلمان ،‌تاسیسات، حروف و اعداد، شابلن خطط منحنی (پیستوله).
21. راپید شابلن نویسی.
22. راودیس
23. گرافوس.
24. راپید وگراف.
25. مرکب.
26. خط کش معمولی.
27. لتراست و زیباتون.
28. نوار دور نقشه.
29. دستگاه نوگیر یا نوارزن.

تخته رسم (میز نقشه کشی):

تخته رسم را معمولا” از چوب درخت کاج و یا گردو می سازند تا در مقال عوامل جوی مثل گرما، سرما،‌ رطوبت مقاومت داشته باشند. معمولا” در طرفین تخته رسمها باریکه ای از چوب سخت تعبیه می کنند. تخته رسمها یا روی دو پایه شیب دار ثابت قرار می گیرند و یا اینکه روی دو پایه بلند که تخته رسم قابل بالا و پائین رفتن است نصب می شود. در این حالت میتوان شیب تخته رسم را به دلخواه تنظیم کرد.

تخته رسمهایی که روی پایه های متحرک نصب می شوند، میز نقشه کشی نامیده می شوند و اندازه تخته رسم ها استاندارد شده است و در مقابل جدول زیر می باشد،‌ اما در بازار تخته رسمهایی غیر از اندازه های استاندارد شده نیز یافت می شود.

خط کش T :‌

در انواع گوناگون چوبی، کائوچویی و فلزی و پلاستیکی وجود دارد از دو تیغه کوتاه و بلند تشکیل شده است که تیغه بلند آن بین 45 تا 150 سانتیمتر طول دارد و تیغه کوتاه آن از 10 الی 30 سانتیمتر است . زاویه بین تیغه بلند و کوتاه 90 درجه است که با تکیه دادن تیغه کوتاه به کناره چپ میز تیغه بلند خط کشی به حالت افقی در جهت طول میز قرار می گیرد و با بالا و پائین بردن خط کش میتوان خطوط موازی افقی را رسم کرد و برای رسم خطوط عمودی گونیا را روی خط کش T قرار می دهند و خطوط عمودی را رسم می کنند.

در بعضی از دفاتر معماری و نقشه کشی معمولا” از خط کش قرقره ای استفاده میکنند این خط کش ها از دو طرف بوسیله دو نخ که از قرقره های روی آن زده شده اند به میز ثابت میشود و خط کش روی نخ ها حرکت می کند این خط کش ها دقیقتر از نوع اول هستند و با نصب آنها میتوان شیب میز را به اندازه دلخواه تنظیم نمود و بدون آنکه خط کش از روی میز بیفتد.

شابلونها:

شابلون الگویی است که معمولا” از پلاستیک یا فلز ساخته می شود و بر روی آن اشکال مختلف بریده شده اند. در نقشه کشی از شابلونهای مختلف به منظور رسم اشکال یا حروف و اعداد استفاده می شود. با استفاده از شابلونها میتوان اشکال گوناگون را با سرعت و به راحتی بدون اندازه گیری مکرر رسم کرد.

انواع شابلونها به چند دسته تقسیم می شوند که با مقیاس های متفاوت وجود دارد:

• الف – شابلون اشکال هندسی.
• ب – شابلون مبلمان و تاسیسات.
• ج – شابلون خطوط منحنی (پیستوله).
• د – شابلون حروف و اعداد لاتین و فارسی.

راپید شابلون نویسی:

برای حروف و عددنویسی یا شابلونها باید از قلمهای مخصوص که به آنها راپید شابلون نویسی می گویند استفاده کرد. برای هر شابلون با اندازه مشخص، قلمی با ضخامت مخصوص لازم است که برای قلم ها از 3/0 میلیمتر تا 2/1 میلیمتر می باشند. تمامی این قلم از فلز ساخته شده و مخزن این قلم وصل به نوک آن می باشد. بر این قلم دسته نصب می شود. این قلم شابلون نویسی و رسم دوایر و موارد مشابه به کار می رود و کاربرد فراوان دارد.

رادیس:

رادیس را میتوان اولین قلم رسا می نامید. نوک رادیس به وسیله پیچ تنظیم میشود. در شکاف نوک مرکب قرار داده می شود و از مرکب بین نوک رادیس جهت ترسیم خطوط کوتاه استفاده می گردد.

نوک رادیس به انواع پرگارها نصب شده است و مورد استفاده دوایر بزرگ واقع میشود.

گرافوس:

بعد از رادیس برای رسامی از گرافوس استفاده می شد. نوک قلم گرافوس به فرم های مختلف ساخته میشود، که از هر کدام برای خطوط مختلف استفاده میشود، نوک A برای خطوط ظریف، نوک T برای خطوط ضخیم و نوک O برای نوشتن و ترسیم دوار می باشد.

مقیاس ترسیمی (یا خطی):

این نوع مقیاس، قطعه خطی است، که متناسب با مقیاس عددی نقشه تقسیم بندی گردیده است. مثلا” پاره خط زیر، شکل ترسیمی مقیاس 5000/1 است (هر قطعه 2 سانتیمتری معرف یکصد متر می باشد). خصوصیت ویژه که میتوان برای مقیاس ترسیمی بیان نمود آن است که به همان نسبتی که ممکن است ابعاد نقشه تحت شرایطی از قبیل خشکی و یا رطوبت هوا یا سردی و گرمی و حتی کوچک و بزرگ کردن آن توسط دستگاههای چاپ و تکثیر تغییر پیدا کند همراه با آن طول مقیاس ترسیمی تغییر می یابد.

نکات مهم:

• روی نقشه اندازه واقعی نوشته میشود.
• زوایا هیچگاه به مقیاس کوچک یا بزرگ رسم نمیشوند.
• مقیاس نقشه ها در جدول و یا زیر همان نقشه نوشته میشود.
• برای تعیین مقیاس یک نقشه باید طولهای مختلف نقشه را اندازه گرفته و براندازه شده تقسیم کرد. بهتر است این عمل در طولهای مختلف انجام شود.

روش اندازه گذاری :‌

نوشتن اعداد در زاویه های مختلف بدین شرح است. اندازه اعداد تا زاویه 90 درجه از چپ به راست و در روی خط نوشته میشود. اندازه زاویه  خط عمود (90 درجه) از پائین به بالا و سمت چپ نوشته میشود.

اندازه های کمتر از یک متر برحسب سانتیمتر و بیشتر از یک متر برحسب متر نوشته میشود. چنانچه خواسته شود اندازه زوایا و یا کمان دوایر و یا دور قوسهای آجری و بتونی و یا موارد دیگر اندازه گذاری شود از محور افقی دایره استفاده می گردد . اعداد بالای محور  xها در جهت حرکت عقربه های ساعت نوشته میشود و زیر محور xها در جهت خلاف عقربه ساعت نوشته می شود.

آشنایی با اجزاء تشکیل دهنده ساختمان :

زمین و خاک ، پی کنی ، گودبرداری ،‌ شناژ‌ ،‌ فنداسیون  و انواع آن ستون دیوارهای ختلف (بار بر و تفکیکی و …) انواع سقف های چوبی بتونی و … آجری و کاذب و …

شناخت زمین :

یک طراح قبل از طرح نقشه می بایست به اوضاع منطقه کاملا” آشنایی داشته باشد تا بتواند نوع ساختمان را نسبت به موقعیت محل با توجه به استقامت زمین – وفور مصالح موجود محلی – نوع آب و هوا و آبهای زیرزمینی آن معین نموده و طرحی ارائه دهد تا هم استحکام کافی داشته باشد و هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و در ضمن از زیبایی لازم برخوردار باشد.

مهمترین مسئله ای که قبل از احداث هر بنا و ساتمان بایستی اجبارا” در نظر گرفته شود و بسیار نیز حائز اهمیت است شناخت کامل زمین از نظر مقاومت و نوع خاک (مکانیک خاک) آن است و در صورت عدم توجه به این موضوع چه بسا ممکن است خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را باعث گردد. بنابراین برای این مهم زمین ها را از نظر جنس و مقاومت آن به انواع زیر طبقه بندی نموده و به شرح یکایک آنها می پردازیم.

انواع زمین از نظر جنس و مقاومت :

زمین ها خاک دستی:

این نوع زمین ها آنچنان که از اسم آنها پیداست از خاک محل دیگری که به آنجا منتقل شده تشکیل شده اند و ممکن است به صورت کنترل شده و یا کنترل نشده وجود داشته باشد. خاکهای دستی کنترل شده معمولا” در زیرسازی راهها و باند فرودگاهها یا سایر عملیات ساختمانی (سدخاکی) مورد استفاده قرار می گیرد که باید دارای دانه بندی و خصوصیات مشخص باشند تا بتوانند جوابگوی نیاز سازه های خاکی و بارهای وارده باشد.

خاکهای دستی کنترل نشده معمولا” از خاکهای اضافی حاصل از تخریب ساختمانهای قدیمی و یا خاک حاصل از گودبرداری و همچنین زباله و مواد زائدی که در بعضی نقاط روی هم انباشته می شود تشکیل می گردد. زمین های خاک دستی از این نوع حتی اگر سالیان دراز نیز از ریختن خاک گذشته باشد باز هم مانند زمین های طبیعی مقاوم و قابل اعتماد نخواهد بود.

انواع ساختمان :

اصولا” ساختمان را از لحاظ مصالح مصرفی و نوع مصرف میتوان به دو دسته تقسیم نمود:

الف – انواع ساختمان از لحاظ مصالح مصرفی :

1 – ساختمان های اسکلت بتنی : ساختمان بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه (سیمان ،‌ شن ، ماسه و فولاد به صورت میل گرد ساده یا آجدار) استفاده شده باشد. در ساختمان های بتنی سقف ها بوسیله تاوه (دال)های بتنی پوشیده می شود و یا از سثقف های تیرچه بلوک و یا سایر سف های پیش ساخته استفاده می شود. برای دیوارهای جدا کنده یا پارتیشن ها ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه ای، آجر ماشینی سوراخ دار، آجر معمولی کوره ای و یا تیغه گچی و یا چوب استفاده شده و ممکن است از دیوار بتن آرمه هم استفاده شود. در هر حال در این نوع ساختمان ها شاه تیرها و ستونها از بتون آرمه یا بتن مسلح ساخته می گردند.

2 – ساختمان های اسکلت فلزی : در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیل های فولادی استفاده می شود. در ایران معمولا” ستونها را از تیرآهن های  I دوبل و یا بال پهن های تکی استفاده می نمایند و همچنین برای اتصالات از نبشی تسمه و برای زیرستونها زا صفحه فولادی استفاده می شود و معمولا” دو قطعه را بوسیله جوش به همدیگر متصل می نایند. سقف این ساختمان ها ممکن است تیرآهن و طاق ضربی باشد و یا از انواع سقف های دیگر از قبیل تیرچه بلوک و غیره استفاده گردد. برای پارتیشنها میتوان مانند ساختمانهای بتونی از انواع آجر و یا قطعات گچی و یا چوب یا سفالهای تیغه ای استفاده نمود. در هر حال جداکننده ها باید از مصالح سبک انتخاب گردند ساختمانهای اسکلت فلزی را به طور مفصل بررسی خواهیم کرد.

ب – انواع ساختمان از لحاظ مصرف :

ساختمان ها از لحاظ مصرف به انواع ساختمان های مسکونی ، ادرای، بیمارستانها، انبارها،‌ مدارس و مکانهای عمومی مانند باشگاهها و ورزشگاهها و غیره تقسیم می شود.

دیوار:

یکی از مهمترین اعضای ساختمان دیوار است که بیشتر به منظور تحمل فشار ،‌تقسیم فضاهای داخلی – جلوگیری از نفوذ عوامل جوی مانند برف و باران – سرما و گرما و همچنین جلوگیری از انتقال صدا و نگهداری خاکریزها و خاکبرداری ها ساخته می شوند.

معمولا” دیوارها به دو صورت نامیده می شوند: اول از نظر نوع مواد و مصالح مصرف شده مانند دیوارهای آجری – بتونی – چوبی – گلی (جرز) سنگی و فلزی و غیره می باشد. دوم برحسب آنکه به چه منظوری ساخته و یا در چه محلی قرار می گیرند (سیستم ساختمانی) نظیر دیوارهای پی – دیوارهای خارجی – دیوارهای مستقیم (پارتیشن) دیوارهای حمال (باربر) – دیوارهای حائل یا ضامن (محافظ) مهمترین دیواری که در ایران مورد استعمال فراوان دارد، دیوارهای آجری است.