نقش دین و خداشناسی در زندگی انسان

به ذهن هر انسان سلیم النفس  سه پرسش ابتدائی خطور می کند :

1. از کجا آمده است ؟
2. به سوی کجا می‌رود ؟
3. چرا خلق شده است ؟

آنها معتقدند که آغاز وانشاء هرچیز  از خدا  است و در نیز همه موجودات به او باز می گردند   «إنا لله وإنا إلیه راجعون»  یعنی غایت خلقت ،  تخلق به ارزشها و آرمانهای اخلاقی و شناخت  و  به اسماء و صفات پاک او است  .  این در حالی است که ماده انگاران وملحدین هیچ پاسخ رضایت بخش و قانع کننده ای به آن سه پرسش نمی دهند .

با مقایسه بین تفکر الهی و روش مادی در پاسخ گویی  به این سه سوال است که انسان در می‌یابد  تکامل فکری ومعنوی تنها  در سایه دین محقق شده وتوسط آن ، آفاق وسیعی در برابر عقل و اندیشه او گشوده می‌شود  .  این در حالی است  که ماده انگاران ، همواره ذهن بشر را با جهل و ابهام پر می‌کنند و اندیشه او را بسوی شکاکیت ، نسبی انگاری وخرافات سوق  می‌دهند .

از آنها باید پرسید چگونه ممکن است  ماده دارای نیرویی باشد که به خود نظم ببخشد ؟  آیا ممکن است  علت و معلول ، فاعل و مفعول ، و یا جاعل و مجعول یکی باشند ؟  آیا می توان پذیرفت که این  نظم دقیق وشگفت انگیز در جای جای عرصه گیتی  ، حاصل یک تصادف کور باشد ؟

قطعاً پاسخ به تمام این پرسشها منفی خواهد بود .

در باره نقش دین در توسعه وتضمین اخلاق باید گفت که   عقاید دینی همواره  پشتوانه محکمی برای اصول اخلاقی است ، زیرا تقید وپایبندی به ارزشها واصول و رعایت آنها ، غالباً  با دشواریها  ومشقتهایی همراه است و اجرا شدن  این اصول اخلاقی  در  جامعه ، مستلزم تحمل آلام و دشواریهایی  می باشد .

در اینجا این پرسش مهم مطرح می‌شود که ضمانت اجرا وتحقق این اصول متعالی اخلاقی چیست ؟ اعتقاد به وجود خدای متعال وروز آخرت وثواب وعقاب ، عامل مهمی در تشویق و تحریک انسان به اجرای اصول اخلاقی در حیات دنیوی می‌باشد ، در حالی که اگر این اعتقاد وجود نداشت ، اخلاق ودستورهای آن صرفاً  به پند و اندرزهایی تو خالی تبدیل می‌شد که هیچ ضمانت اجرایی برای آن وجود نمی داشت .

مورخ معاصر « ویل دورانت »   در باره ارتباط دین واخلاق می نویسد  :

« دین باعث تجلی اخلاق است ، یعنی  بر خلاف مبادلات اقتصادی که غایت آن  موفقیت مادی ودنیوی است،    اخلاق می تواند در برخی زمینه ها مغایر با تمایلات ولذائذ شخصی باشد   ، واین اعتقاد دینی است که  می تواند احساس مسئولیت را در قبال رعایت اصول اخلاقی در روح انسان ایجاد  کند» .

دیگر نقش مهم دین ، تحکیم وتوسعه ارتباطات اجتماعی است زیرا داشتن  عقیده دینی قطعاً اصول اجتماعی را پا برجا می‌کند . به خاطر اینکه  انسان متدین دارای تکالیفی  ضروری است که او   را به سوی عمل و فعالیت در راستای ارزشها ، هنجارها واعتقادات جامعه  سوق می‌دهد در حالی که  در جوامع غیر دینی تنها قدرت وزور  است که  عامل واداشتن مردم به اجرای اصول اجتماعی می باشد  .