دانههای روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل میدهند. بر اساس گزارشات FAO میزان تولید روغن جهانی در طول سالهای 06- 2005 حدود 2 درصد افزایش یافته است که بیشترین میزان افزایش روغن نیز مربوط به روغن آفتابگردان میباشد. در ایران علیرغم وجود اراضی وسیع قابل کشت و زمینههای نسبتاٌ زیادی که برای تولید دانههای روغنی وجود دارد، هنوز هم بیش از 85 درصد از روغن مورد نیاز از خارج (به ارزش تقریبی 647 میلیون دلار در سال 1385) وارد میشود [1]. رویکرد به واردات در واکنش به عدم تعادل در عرضـه و تقاضای مواد غذایی به دلیل نوسانات درآمدهای ارزی نمیتواند یک سیاست پایدار تلقی گردد بنابراین با توجه به اهمیت تامین امنیت غذایی در استراتژی بلند مدت 20ساله کشور، مسئولان دولتی در تلاشند تا با اجرای برنامههای توسعهای و اعمال سیاستهای حمایتی کشت دانههای روغنی و هم زمان با آن ظرفیت فرآوری را توسعه داده و از این نظر به مرز خودکفایی برسند. محور این برنامهها در زمینه توسعه کشت آفتابگردان، کلزا، سویا و زیتون میباشد. دانهی روغنی آفتابگردان (Helianthus annuus L.) از خانواده Astraceae است که سطح زیر کشت آن در ایران و استان گلستان به ترتیب 100 و 10 هزار هکتار با عملکرد یک تن در هکتار میباشد. استان گلستان با تولید 45 درصد دانههای روغنی کشور، برای چهارمین سال متوالی مقام نخست تولید این محصولات را در سال 1385 در بین استانهای کشور به دست آورد. کسب این مقام با تولید 235 هزار تن محصول دانههای روغنی از سطح 130 هزار هکتار از مزارع استان به دست آمده است که از این میان از کشت آفتابگردان در سطح 6 هزار هکتار، حدود 8 هزار تن محصول برداشت شده است. بر اساس آخرین اطلاعات سرویس تحقیقاتی دپارتمان کشاورزی ایالات متحده در سال 06-2005 میزان مصرف دانه آفتابگردان از 52/7 به 84/9 میلیون تن افزایش یافته است و میزان مصرف جهانی روغن آن نیز از 23/13 به 67/16 میلیون تن افزایش داشته است [24].
دانه آفتابگردان به عبارت صحیحتر تراکن نوع ویژهای از میوه نا شکوفا تعریف شده است. دانه شامل پوست دانه، آندوسپرم و جنین است (شکل 1). پوسته نازک دانه سه لایه دارد که لایه داخلی و خارجی پارانشیمی و لایه میانی پارانشیم اسفنجی است. آندوسپرم غالبا شامل یک لایه سلولهای آلرون است که به پوسته بذر چسبیدهاند قسمت عمده جنین کوتیلدون است. کوتیلدونها عمدتاً دارای پارانشیم نردهای با سلولهای حاوی روغن و اجزا درشت آلرون و کریستالهای پروتئین میباشند. قاعده دانه گرد و نوک آن کشیده است و تقریبا 10 تا 15 میلی متر طول دارد در مقطع عرضی چهار وجهی به نظر میرسد. جزء خارجی پریکارپ یا پوستهی مرکب دارای سلولهای کشیده و رنگی میباشد و قسمت درونی از چندین لایهی فیبری یا دیوارههای به شدت مشبک تشکیل شده است. پوسته دیوارهی دانه یا تستا سفید است. آندوسپرم آفتابگردان تقریبا در موقع تشکیل جنین مصرف میگردد. به طور میانگین مغز آفتابگردان 70 درصد از کل وزن آن را تشکیل میدهد [2].