معاوضه نفت و نقش خلیج فارس و خاورمیانه در صادرات انرژی

آژانس بین المللی انرژی پیش بینی می کند که کل تولید متعارف نفت که 77 میلیون بشکه در روز در سال 2002 به 3/121 میلیون بشکه در روز در سال 2030 افزایش خواهد  یافت . به بیان دیگر ، در مدت 28 سال ، نزدیک به 3/44 میلیون بشکه بر کل تولید نفت در جهان افزوده خواهد شد که منطقه خاورمیانه 7/30 میلیون بشکه در روز(69 درصد) کل افزایش تولید روزانه نفت را به خود اختصاص خواهد داد . آژانس بین المللی انرژی همچنین برآورد می کند که میزان وابستگی جهان به نفت خاورمیانه پس از سال 2010 افزایش خواهد یافت ، زیرا تا آن هنگام ذخایر نفت در حوزه های نفتی دیگر تمام شده است و ذخایر جدید تری در آنها کشف نخواهد شد . همچنین براساس برآورد آژانس بین المللی انرژی 29 بشکه (94 درصد) از کل 31 میلیون بشکه در روز افزایش تولید منطقه خاورمیانه ، به کشورهای خاورمیانه ای عضو اوپک تعلق خواهد داشت . آژانس اطلاعات انرژی آمریکا در « گزارش انرژی سال 2004» خود گرایش های موجود در زمینه صادرات نفت از منطقه خلیج فارس را به گونه ای که در زیر می آید ، خلاصه کرده است . در همین حال ، باید یادآور شد که این برآوردها بر فرضیه های مطلوبی درباره افزایش سایر سوخت ها ، مانند گاز ، ذغال سنگ ، انرژی هسته ای و انرژی های تجدیدپذیر ونیز فرضیه های مطلوب درباره افزایش کارائی تبدیل ودیگر ابعاد کارایی انرژی مبتنی هستند : در سال 2001 ، کشورهای صنعتی روزانه 1/16 میلیون بشکه نفت از تولیدکنندگان نفت عضو اوپک وارد کردند . از این میزان روزانه 7/9 میلیون بشکه به کشورهای منطقه خلیج فارس تعلق داشت . صدور نفت به کشورهای صنعتی تقریباً 65 درصد از کل صادرات نفت اوپک و 58 درصد از کل صادرات کشورهای منطقه خلیج فارس را تشکیل می داد . پیش بینی می شود تا پایان سال 2025 صادرات نفت اوپک به کشورهای صنعتی به روزانه 5/11 بشکه برسد که به مراتب از میزان صادرات نفت کشورهای اوپک به کشورهای صنعتی جهان در سال 2001 بیشتر است . پیش بینی می شود که بیش از نیمی از این افزایش را کشورهای منطقه خلیج فارس تامین کنند .به رغم این افزایش  عمده ، میزان کل نفت صادراتی به کشورهای صنعتی در سال 2025 حدود 9 درصد کمتر از این میزان در سال 2001 اعلام شده است . همچنین سهم صادرات نفت کشورهای منطقه خلیج فارس به کشورهای صنعتی جهان در این دوره زمانی حدود 13 درصد کاهش خواهد یافت . علت کاهش صدور نفت این منطقه به کشورهای صنعتی ، رشد اقتصادی کشورهای در حال رشد جهان ، به ویژه کشورهای آسیایی است . پیش بینی می شود که صادرات نفت اوپک به کشورهای در حال توسعه در این دوره (تا سال 2025 میلادی) به روزانه 18 میلیون بشکه در روز برسد که سه چهارم این اضافه تولید به کشورهای در حال توسعه روزانه خواهد شد . می توان گفت تا سال 2025 ، چین به تنهایی روزانه 6/6 میلیون بشکه نفت از کشورهای عضو اوپک وارد کند که تقریباً تمام آن از منطقه خلیج فارس تامین خواهد شد . انتظار می رود واردات نفت آمریکای شمالی از منطقه خلیج فارس تا سال 2025 نزدیک به دو برابر شود . درهمین حال ، بیش از نیمی از واردات نفت به آمریکای شمالی در سال 2025 از حوزه اقیانوس اطلس تامین خواهد شد و برآورد می شود که میزان واردات نفت خام آمریکای شمالی از کشورهای تولید کننده نفت در آمریکای لاتین ، شامل ونزوئلا ، برزیل ، کلمبیا و مکزیک ، افزایش عمده ای یابد و تولیدکنندگان نفت در آفریقای غربی ، از جمله نیجریه و آنگولا نیز ، میزان صادرات نفت خود به آمریکای شمالی را افزایش دهند . با کاهش تولید نفت دریای شمال ممکن است اروپای غربی میزان واردات نفت خود از منطقه خلیج فارس و کشورهای عضو اوپک در شمال و غرب آفریقا افزایش دهد . میزان واردات نفت کشورهای اروپای غربی از کشورهای منطقه دریای خزر نیز افزایش یابد و کشورهای صنعتی آسیا نیز هرچه بیشتر به نفت منطقه خلیج فارس وابسته شوند .

• مقدمه
• خط لوله نفت و گاز حوزه دریای خزر
• معاوضه (سوآپ) نفت
• مراحل معاوضه نفت به عنوان ارزان ترین راه حل صادرات نفت
• همکاری بالقوه ایران با آسیای مرکزی و غربی در زمینه گاز
• نقش ایران در شبکه گاز منطقه ای
• همکاری برای صادرات گاز به شبه قاره هند ، ترکیه و اروپا
• منطقی ترین و اقتصادی ترین راه برای صادرات نفت و گاز از حوزه دریای خزر
• امنیت نفتی در آغاز هزاره سوم
• نقش خلیج فارس و خاورمیانه در صادرات انرژی
• خلاصه
• منابع

منابع

1. نفت – ایزاک آسیموف – ترجمه امین موید – نشر مهرگان
2. جغرافیای کامل ایران – سازمان پژوهش وبرنامه ریزی آموزشی – نشر ایران
3. اسرار زمین – م . حسینی – نشر فرهنگ اسلامی
4. گیتاشناسی کامل کشورها – محمود محجوب و فرامرز یاوری – موسسه گیتا شناسی
5. امنیت نفتی در آغاز هزاره سوم – سهراب عسکری
6. رشد آموزش جغرافیا – دفتر انتشارات کمک آموزشی
7. دائره المعارف جهان