بیوشیمی – چربی ها

نقش چربیها

لیپیدها یا چربیها همان عناصر ساختاری کربوهیدراتها از قبیل کربن، هیدروژن و اکسیژن را دارا هستند، با این تفاوت که نسبت هیدروژن به اکسیژن در چربیها خیلی بیشتر از کربوهیدراتهاست. برای مثال ساختار شیمیایی تری پالمیتین (تری پالمیتوئیل گلیسرول) C15H98O6 است . بیشتر چربیها را می توان در یکی از سه نوع زیر جا داد : چربیهای ساده، چربیهای مرکب و مشتقات چربیها. از چربیها در غذاهای با منشأ گیاهی و هم با منشأ حیوانی وجود دارند و دارای حل پذیری ضعیفی در آب هستند. چربیها بزرگترین منبع تأمین انرژی در بدن در کارهای زیستی مانند انقباض ماهیچه اند. ذخایر چربی در بافتهای چربی موجب حفاظت اندامها از سرما و همچنین حفاظت اندامهای حیاتی می شوند. چربیها از عناصر مهم ساختاری غشاهای زیستی اند. چربیهای مواد غذایی نیز حامل ویتامینهای محلول در چربی مانند ویتامین های A، D ،E   و K هستند.

اسفنگولیپیدها و گلیکولیپیدها :

برخی از لیپیدهای موجود در این دو گروه را به سختی می توان طبقه بندی کرد، زیرا بعضی از آنها را می شود جزو گلیکولیپیدها و یا اسفنگولیپیدها قرار داد.

الف – اسفنگولیپیدها در غشاء سلول های گیاهی و حیوانی در بافتهای عصبی و مغز به مقدار فراوان موجودند. این ترکیبات در اثر هیدرولیز ایجاد یک مولکول اسید چرب و یک ملکول الکل آمینه غیر اشباعی به نام اسفنگوزین (Sphingosine)  می کنند. در اسفنگولیپیدها گلیسرول وجود ندارد.

ترکیب اسفنگوزین و اسید چرب را سرامید گویند که در آن اسید چرب با عامل آمین اسفنگوزین ترکیب شده است.

اسفنگومیلین (Sphingomyelin)  ترکیب سرامید با فسفوکلین (در محل عامل الکلی نوع اول اسفنگوزین) می باشد که فراوانترین اسفنگولیپیدها است.

ساختمان اسفنگولیپیدها مشابه فسفوگلیسیردها است زیرا در آنها یک انتهای قطبی و دو انتهای غیر قطبی مشاهده می شود.

ب – گلیکو لیپیدها :  ای ترکیبات دارای یک انتهای قطبی هیدروفیل قندی (D – گالاکتوز و D – گلوکز) می باشند. بعضی شامل اسفنگوزین و برخی دیگر دارای گلیسرول هستند. ساده ترین آنها گلیکوزیل دی آسیل گلیسرول (Glycosyldiacylglycerol) است که در حیوانات و گیاهان دیده می شود.

لیپیدهای پیش ساز و مشتقات آنها

اسیدهای چرب به صورت آزاد به مقدار ناچیزی در سلولها و بافتها دیده می شوند، بعلاوه این ترکیبات قسمتی از واحد ساختمانی بیشتر لیپیدها مانند چربیهای خنثی، فسفوگلیسیریدها، گلیکولیپیدها و استرهای کلسترول را تشکیل می دهند.

تاکنون بیش از هفتاد اسید چرب از نسوج گوناگون جدا کرده اند که همگی دارای زنجیر هیدروکربن طولانی با یک عامل کربوکسیل انتهائی هستند. بعضی از آنها اشباع شده و برخی دارای یک ، دو یا سه پیوند دوگانه اند و گروهی در زنجیر خود دارای شاخه های جانبی نیز می باشند. تعداد کربن ها در اسیدهای چرب به استثنای چند مورد، همیشه زوج است و احتمالاً علت زوج بودن، آسانتر بودن سنتز آنها در نزد جانداران است. فرمول کلی اسیدهای چرب است که n از صفر تا 30 الی 40 تغییر می کند.

به منظور تسهیل نامگذاری اسیدهای چرب اشباع، تعداد کربن را ذکر نموده و پسوند اوئیک به آن اضافه می کنند. مثلاً اسیدهای کاپریلیک چون دارای هشت کربن است به نام اکتانوئیک و اسید استئاریک چون دارای هجده کربن است به نام اکتادکانوئیک خوانده می شوند.

در مورد اسیدهای چرب غیر اشباع پس از ذکر تعداد کربن و تعداد پیوند مضاعف پسوند انوئیک آورده می شود. مثلاً اسید اولئیک را اسید اکتا کامونوانوئیک و اسید آراشیدونیک را اسید ایکوزا تری انوئیک می نامند.