فرانگرشی بر نظریه های آزادی درمانی، درمان عقلانی – عاطفی و مراجع محوری

حوزه رواندرمانی در اثر حق انتخابهای زیاد و تحولات عظیم و پراکنده شده، بسیار گسترده شده است. طی سی سال گذشته، ما شاهد تورم عنان گسیخته درمانهایی بوده‌ایم که اسامی گوناگونی را به خود اختصاص داده‌اند.

در سال 1959، هارپر، 36 نظام رواندرمانی مجزا را شناسایی کرد. در سال 1976، پارلف، 130 درمان را در حوزه رواندرمانی، مشخص کرد. برآوردهای جدید، این تعداد را بیش از 400 درمان گزارش کرده‌اند. هر نظامی ادعا می‌کند که اثر بخشی متفاوتی دارد و از قابلیت کاربرد منحصر به فردی برخوردار است. رواندرمانی برای تاثیرگذاری مثبت (و گاهی منفی) بر بیماران، توان عظیمی دارد. درمان از این نظر بیشتر به پنی سیلین شباهت دارد تا آسپرین (بیشتر در ایجاد مقاومت در فرد نقش دارد تا اینکه نقش مسکن داشته باشد).

هر نظام رواندرمانی محدودیت نسبی خاص خود را دارد. بنابراین بهترین راه برای فایق آمدن بر این محدودیتها داشتن نوعی رویکرد فرانظری به رواندرمانی است. تا بتوانیم از روشهای درمانی و روابط درمانی ای استفاده کنیم که با نیازهای درمانجو متناسب باشد و بدین طریق، کارآیی و قابلیت کاربرد رواندرمانی، رو به بهبود رود.

در حوزه فعالیت‌های رواندرمانی، دیدگاهی می‌تواند تازه و خلاق محسوب شود که با بررسی فعالیت‌های پیشین خود، بتواند آنها را به پرسش گذاشته، پاسخ یابی نماید و ضمن تاثیر پذیرفتن از نظام های پیشین، بتواند با حرکتی فرانگرانه، بالاتر از پیشینیان خود بایستد. در این حال، رواندرمانگر، همچون بنایی می‌ماند که سرگرم ساختمان است، هر چه بیشتر می‌کوشد ساختمان بالا می‌رود و خود او در موضعی بالاتر و فرانگرانه تر قرار می‌گیرد. و در این فرانگری از استحکام راستی و درستی کار خود آگاه تر می‌گردد. آزادی درمانی[1] نیز اگر چه متاثر از حرکت ها و مفاهیم پیش از خود مانند بوم شناسی[2]، پدیده شناسی[3]، کل گرایی[4]، هستی گرایی[5]، پیدایش شناسی[6]، روانکاوی[7] و مفاهیمی از عرفان اسلامی می‌باشد. در عین حال خود روش مستقلی دارد و تلاشی خلاقانه محسوب می شود، به صاحب نظریه امکان می‌دهد تا ((یک شبه ره صد ساله)) را طی کند، در واقع با به پرسش گذاشتن فعالیت‌های رویکردهای پیشین به تلاشهای خود جهت و معنی تازه می‌دهد و ژرفا می‌بخشد.

پرسش‌ها

• منظور از درمان در آزادی درمانی، درمان عقلانی –عاطفی و  مراجع محوری چیست؟
• هدف درمان در آزادی درمانی، درمان عقلانی –عاطفی و  مراجع محوری چیست؟
• بیمار کیست و به چه کسی فرد سالم می‌گوییم؟
• نشانه‌های درمان- سالم سازی یا سالم شدن- در آزادی درمانی، درمان عقلانی –عاطفی و  مراجع محوری چیست؟
• منظور از آزادی چیست؟ آیا با تمسک به آن می توان به روشی برای سالم سازی انسانها رسید؟

واژه‌های کلیدی: ارگانیزم- الزام آور- برونفکنی- برون نمایی- بینش یابی- پیامدها- تعبیر- توضیح- درونفکنی- درون نمایی- روان آموزشی- روان رنجوری انتقال- رویدادهای برانگیزنده- فاجعه‌آمیز- فرانگری- عقاید- مواجهه.

آزادی درمانی

بیمار کیست؟

آیا آزادی را می توان محوری برای سلامت و بیماری فرد قرار داد و بر اساس درجات آزادی، بیماریها را شناخت و آنها را دسته بندی کرد؟ از دید این رویکرد بیمار کسی است که آزادانه، آگاهانه، با خواست خود نمی‌تواند در موقعیتهای مختلف، ابتکار عمل نشان دهد، بن بستهایی را که دارد، بگشاید و به تلاشهای خود گستردگی، ژرفا، جهت و معنی بدهد. آزادی درمانی، اختلالات حالتها و رفتارها را اینگونه تفسیر می‌کند: احساس نبودن آزادی و در قید بودن، احساس ناتوانی در پروازهای خود خواست و خود جوش انسانی. این روش، سلامت را در شکوفایی و رهایی از قیود فضاها و هنگامه های سخت و منجمد زندگی می‌داند.

فرد سالم کیست؟

از دید این رویکرد کسی دارای روان سالم است که آزادانه، آگاهانه با خواست خود می‌تواند در موقعیتهای مختلف ابتکار عمل نشان دهد، بن بستهایی را که دارد بگشاید و به تلاشهای خود گستردگی، ژرفا، جهت و معنی بدهد.

تلاشهای درمانگری

از دید آزادی درمانی هر چه جستجوگری درمانجو، با خواست و آگاهی او همراه باشد، تلاش او را برای رسیدن به سلامت نشان می‌دهد و نشان دهنده این است که او در این راه آزادانه عمل می‌کند. این نوع عملکرد، بخشی از فرایند درمانست. این وضعیت برای درمانگر نیز وجود دارد زیرا هر چه درمانگر خود خواسته و با آگاهی، مراجع را بپذیرد، آزادانه تر عمل کرده است. چنین وضعیت دو طرفه ای، کمال آزادی و شرط لازم سالم سازی و درمان است. در مراحل رشد، آزادی از بی تفاوتی و عدم معرفت، به شناخت احتمالی و از آنجا به شناخت روشن و متمایز می‌رسد. آزادی در موضوع، هدف، منظور مراجعه درمانجو، تلاش و کار درمانگر و در تمام روند درمان، جریان می‌یابد. در فضاهای بالینی، داشتن آزادی و داشتن سلامت، یکی است و آزاد بودن، سلامت بودن است.

هدف نهایی آزادی درمانی

افزایش توان فرانگری، هدف نهایی آزادی درمانی است. در اینجا درمانگر و درمانجو به فرانگری حالتها، رفتارها، رابطه ها، احساسها و هیجانهای خود و دیگری می‌پردازد و آنها را در وضعیتهای برونفکنی، برون نمایی، درون فکنی و درون نمایی، نشانه یابی و شناسایی می‌کند. چگونگی سلامت وبیماری را در هر هنگامه بازبینی و بازسازی می‌کند و تلاشهای او در سایه آزادی و خودخواستگی صورت می‌گیرد. آزادی بیش از همه در رویاها متجلی می‌شود  و آزادی درمانی، بیشترین اثر درمانی را هنگامی دارد که از مراجع بخواهیم خوابهای خود را بنویسد. بخواند و به نمایش بگذارد. آنچه که بیانگر اعتبار علمی این روش است، همزمانی آموزش، پژوهش، تشخیص و درمان است که به مدد آزادی طلبی حاصل می‌شود . محصولی که در هیچکدام از نظریات به یکباره حاصل نشده است.

 بحث و نتیجه گیری :

مقایسه دو دیدگاه آزادی درمانی و درمان عقلانی – عاطفی نشان می دهد که از نظر آزادی درمانی انسان آزاد است که آزادانه و خود خواست رفتار کند اما در درمان عقلانی – عاطفی از همان ابتدا وقتی شخصیت انسانی بهABC خلاصه می شود ، محدودیتها آغاز می شود . در واقع برای بررسی رفتار انسان نباید از از چهار چوبABC خارج شد زیرا در غیر اینصورت نمی توان رفتار اورا تبین نمود .در این رویکرد آنچه مد نظر است فرایند های درونی ارگانیزم است . انسان بیمار آزاد نیست و در بند پاسخ هایی  است که با توجه به فرایند های درونی ارگانیزم می دهد . این محرکها یا رویداد های بر انگیزانده نیستند که آزادی اورا محدود می کنند بلکه برداشت ها و تعبیر او از رویداد ها است .بنابر این فرد باید برای کسب سلامت ،آزادی خود در برداشت ها را کنار بگذارد و به مواردی بپردازدکه به صورت تمرین هایی برا کسب سلامت به او داده می شود و فرد برای سلامت باید اسیر منطق و تجربی بودن شود . در غیر اینصورت فکرش بیمار است و نیاز به مداوا دارد .

در رویکرد منطقی – عاطفی بیماری، پیامد شناخت های غیر منطقی است و برای سلامت بخشی ، باید با افکار نا معقول اومقابله کرد. مکانیزم های دفاعی نمونه ای از گرایش های غیر منطقی انسانی است که باید به ان حمله کرد در حالیکه از نظر ازادی درمانی بیماری ،احساس نبودن آزادی و در قید بودن است . در این رویکرد با افزایش توان فرانگری درمانجو ، کوشش می شود تا مکانیزم های دفاعی او نشانه یابی و شناسایی شود و در مورد آن به فرد آگاهی داده  شود . از دیدگاه عقلانی – عاطفی انسان اسیر تفکر و تفاسیر خود است اما از دید آزادی نگر ، انسان کلا آزاد است .