بهداشت روان

بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی، از هیچ طبقه اقتصادی ـ اجتماعی خاصی، در مقابل آن ها مصونیت نداشته و خطری است که بشر را مرتبا تهدید می‌کند. خوشبختانه نهضت بهداشت روانی در نیم قرن اخیر، افکار غلط و خرافات در مورد این بیماری‌ها را کنار گذاشته و نشان داده که اوّلا بیماری های روانی، قابل پیشگیری بوده و ثانیا در صورتی‌که مانند سایر بیماری ها به موقع تشخیص داده و تحت درمان قرار گیرند به همان نسبت از مزمن شدن و عوارض آن ها کاسته خواهد شد. در راستای همین ایده, بهداشت روانی که جزئی از بهداشت عمومی محسوب می شود به پیگیری موارد زیر می پردازد:

• افزایش سطح بهداشت روانی از طریق ارتقاء آگاهی های جامعه در مورد بیماری های روانی
• شناسایی و تشخیص زودرس اختلالات روانی و درمان آن ها
• پیشگیری از عوارض و عود بیماری و توانبخشی بیماران
• پیشگیری از بروز بیماری های روانی از طریق پیشگیری و درمان بیماری های جسمی

تاریخچه

در حقیقت بهداشت روان را می‌توان یکی از قدیمی ترین موضوعات به شمار آورد. زیرا بیماری های روانی از زمان های قدیم وجود داشته, بطوریکه  بقراط در حدود 400 سال قبل از میلاد عقیده داشته که بیماران روانی را مانند بیماری جسمی باید درمان کرد. تقریبا از سال 1930 یعنی بعد از تشکیل اوّلین کنگره بین المللی بهداشت روان بود که این رشته بصورت جزئی از علوم پزشکی درآمد و سازمان های روانپزشکی و مراکز پیشگیری در کشورهای مترقی یکی بعد از دیگری فعالیت خود را شروع کردند.

در سال 1930 اوّلین کنگره بین المللی بهداشت روان با شرکت نمایندگان پنجاه کشور در واشنگتن تشکیل شد و مشکلات روانی کشورها و مسائلی از قبیل تاسیس بیمارستان ها, مراکز درمان سرپائی, مراکز کودکان عقب مانده ذهنی و نظایر آن مورد مطالعه قرار گرفت. ولی در 18 سال بعد یعنی در سال 1948 در سومین کنگره بین المللی بهداشت روان که در لندن تشکیل شد اساس فدراسیون جهانی بهداشت روان بنیان گذاری شد و در همان سال این فدراسیون به عضویت رسمی سازمان یونسکو و سازمان بهداشت جهانی درآمد بطوریکه سازمان جهانی بهداشت در ژنو نقش رهبری رسمی فدراسیون جهانی بهداشت روان را به عهده گرفت. از آن تاریخ به بعد هر سال یک جلسه بین المللی و هر چهار سال یکبار کنگره جهانی تشکیل شده و می شود. در نتیجه تلاش و کوشش های پیگیر روز 18 فروردین مطابق با هفتم آوریل روز جهانی بهداشت اعلام گردیده در سراسر جهان مسائل بهداشتی کشورها مورد بررسی قرار می‌گیرد. از مسئولین بهداشتی کشورهای مختلف خواسته شده تا برنامه های بهداشت روانی را جزء برنامه های بهداشت عمومی قرار دهند.

تعریف بهداشت روان

بهداشت روان علمی است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی از اوّلین لحظات حیات جنینی تا مرگ اعم از زندگی داخل رحمی, نوزادی, کودکی تا نوجوانی, بزرگسالی و پیری را در بر می‌گیرد. بهداشت روان، دانش و هنری است که به افراد کمک می‌کند تا با ایجاد روش هایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند.

تعریف سازمان جهانی  

بهداشت روان، عبارتست از: قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران, تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی, عادلانه و مناسب. نتیجه آنکه مفهوم بهداشت روانی عبارت خواهد بود از تامین رشد و سلامت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلاء به اختلال روانی, درمان مناسب و بازتوانی آن.

ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم هستند

• این افراد نسبت به خود آرامش دارند یعنی به طور نسبتا معقولی احساس امنیت و کفایت دارند
• توانائی های خود را در حد واقعی خود ارزیابی می‌کنند, نه بیشتر و نه کمتر
• به خود احترام می‌گذراند (Self- respect) و کمبودهای خود را می پذیرند
• به حقوق دیگران احترام می گذارند
• می‌توانند به دیگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند
• می‌توانند احترام و دوستی دیگران را جلب کنند
• می‌توانند نیازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای دشواری هایی که زندگی آنها پیش می اید راه حلّی پیدا کنند. آنها قادرند خود بیندیشند و تصمیم بگیرند
• قادرند مسئولیت های روزمره خود را با برگزیدن اهداف معقول پیش ببرند
• تحت تاثیر عواطف, ترس, خشم, عشق یا گناه خود بطوری قرار نمی‌گیرند که زندگیشان پریشان شود.

چند نشانه هشدار دهنده برای ضعف روانی

• احساس نگرانی دائمی
• ناشادی دائمی به علل ناموجّه
• از دست دادن آسان تعادل روانی در بیشتر اوقات
• بی خوابی مکرر
• افسردگی و سرخوشی متناوب بصورت ناتوان کننده
• احساس بی علاقگی و تنفّر دائمی نسبت به مردم
• آشفتگی زندگی
• عدم تحمل دائمی فرزندان
• همواره خشمگین و بعد دچار پشیمانی شدن
• ترس بی جهت دائمی
• دائما حق را به جانب خود دادن و دیگران را ناحق شمردن
• احساس درد و شکایت های بی شمار بدنی که علّتی برای آن پیدا نمی شود.

اهمیت بهداشت روان

پیشرفت صنعت و تکنولوژی, قدرت و ثروت را افزایش داده ولی امکان زندگی با آرامش و صلح و اطمینان را از انسان سلب کرده و در حقیقت “کیفیت فدای کمیت” شده و اعتدال و تناسب کنار رفته و بیماری های عصبی ـ روانی و روان تنی، جانشین آن شده است.

• مقدمه 1
• تاریخچه 2
• تعریف بهداشت روان 4
• تعریف سازمان جهانی 4
• ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم هستند 4
• چند نشانه هشدار دهنده برای ضعف روانی 5
• جمعیت های آسیب پذیر (High Risk) در بهداشت روان 6
• اهمیت بهداشت روان 6
• علل افزایش شیوع بیماری های روانی 7
• انواع بیماری های روانی 9
• 1 ـ بیماری های عمده یا روان پریشی (Psychosis) 9
• 2 ـ بیماری های غیر عمده 9
• علل بیماری های روانی 10
• سایر عوامل محیطی : 10
• حوادث و تصادفات 11
• نقش مذهب 11
• اولویّت های بهداشت روانی 12
• 1ـ افسردگی 12
• 2ـ اسکیزوفرنی 12
• 3 ـ زوال عقل (دمانس) 12
• 4 ـ عقب ماندگی ذهنی 13
• 5 ـ صرع 13
• 6ـ خودکشی 13
• اهداف بهداشت روان 13
• 1 ـ خدماتی: 13
• 2 ـ آموزشی 13
• 3 ـ پژوهشی 14
• 4 ـ طرح و برنامه ریزی بهداشتی 14
• پیشگیری از بیماری های روانی 14
• 1-پیشگیری اوّلیه (سطح اوّل) 14
• اهداف فوق از راه های زیر قابل حصول است 15
• 2ـ پیشگیری ثانویه (سطح دوّم) 16
• اهداف فوق از طریق زیر قابل حصول می باشد 17
• 3 ـ پیشگیری ثالثیه (سطح سوّم) 18
• برنامه کشوری بهداشت روان 18
• پزشکان عمومی و مساله بهداشت روان 21
• منابع 22

منابع

1. طرح کشوری بهداشت روانی 1367، اداره کل مبارزه با بیماری‌ها، وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی
2. سیمای سلامت روان در جمهوری اسلامی ایران، 1380، دکتر نوربالا و همکاران
3. طرح بهداشت روان مناطق شهری، تهیه شده توسط گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی  اصفهان
4. کتاب بهداشت روانی، دکتر بهروز میلانی فر، 1370،نشر قومس، تهران