بزهکاری نوجوانان

بزهکاری نوجوانان:

از آنجائیکه بزهکاری و انحرافات نوجوانان از دیر زمان در جامعه بشری مورد توجه اندیشمندان بوده است همزمان با گسترش انقلاب صنعتی و گسترش دامنه نیازمندیها و محرومیت های ناشی از عدم امکان برآورده شدن خواسته ها و نیازهای زندگی موجب گسترش شدید و دامنه دار فساد، بزهکاری، عصیان، تبهکاری، سرگردانی، دزدی و دیگر انحرافات در اطفال و نوجوانان شده است امروزه مشکلاتی جهت پیشگیری از انحرافات جوانان در کشور ما هم مطرح شده است و آمار آن به خوبی در کشور هویدا است.

جهت پیشگیری از انحرافات جوانان و نوجوانان، اندیشمندان و دانشمندان علوم اجتماعی و روانشناسی – روانپزشکی در راستای شناسایی علل و یافتن راه حلی به پژوهش پرداختند و هر کدام به عواملی از قبیل محیط بیرونی که شامل طبیعت – جامعه عوامل اجتماعی و خانوادگی که خود در بردارنده، عوامل اقتصادی، سیاسی و تربیتی هستند اشاره نموده اند (فرجاد ، 1363 ، صفحه 69).

بزهکاری نوجوانان در جوامع مختلف مورد بحث بوده و راه حلهایی برای آن پیشنهاد نموده اند دوره نوجوانی به خاطر تحولات بلوغ و ارزش ها و بحران هویت مرحله ای است که در آن بزه بیشتر اتفاق می افتد و سن بزهکاری در جوامع مختلف فرق می کند و حداقل سن بزهکاری در زندان اصفهان 12 سال گزارش شده است و در کانون اصلاح و تربیت تهران و مشهد حداقل سن 10 سال بوده است (احمدی 1357 صفحه 133).

از نظر اجتماعی بزهکاری را به سه دسته تقسیم کرده اند:

• بزهکاری بر علیه اشخاص عادی مانند ضرب و جرح: تجاوز به عنف ، کشتن عمد یا غیر عمد.
• بزهکاری بر علیه دارائی و مالکیت دیگران مانند دزدی – جعل اسناد.
• بزهکاری بر علیه نظم عمومی مانند فحشاء ، خرید و فروش مواد مخدر.

بزهکاری را نمی توان منحصر بر طبقه خاصی دانست شاید عده ای راه فرار از قانون را بدانند و با حیله و دسایسی از چنگ قانون فرار کنند و طبعاً جزء‌ آمار نگردند. آنچه مسلم است بزهکاری در تمام طبقات وجود دارد ولی میزان آن در طبقات پایین اجتماعی بیشتر است (فرجاد 1363 صفحه 170).

بزهکاران به عنوان یک گروه به خصوص آنهایی که دوبار مرتکب جرم شده اند در آزمونهای هوشی نمره ای پایین تر از متوسط می آورند. البته غالب بزهکاران دست کم هوشبهری در حد متوسط دارند و کم هوشی خود به خود از عوامل اولیه بزهکاری نیست (به نقل از احمدی 1357 صفحه 145).

«ماسن» 1368 گرچه جرم شناسان به همبستگی میان دو عامل هشبهر و خطر مبادرت به بزهکاری چندان باور ندارند امروزه بسیاری از پژوهش های تجربی بر این نکته اعتقاد دارند که میان بهره هوشی پایین و میزان بالای خطر اقدام به بزهکاری همبستگی مداوم و بالایی وجود دارد (به نقل از احمدی 1367 صفحه 198).

باید دانست که چه باید کرد و چه تدابیری به کار بست؟ در این زمینه چه روش هایی میتوان بکار برد؟ در قدم اول ممکن است به کمک یک سلسله ابزارهای فنی و با تشکیل دادن معاینات گروهی در سطح آغاز دوره آموزشگاهی تمام کودکان را مورد بررسی قرار داد و در بین آنها افرادی را که آثاری از عدم تطبیق با اجتماعی که در آنها دیده می شوند تحت نظر آورد و به این ترتیب عمل پیشگیری را در جامعه به مرحله بروز واقعیت رسانید. طریق دوم این است که اقدامات مربوط به پیشگیری را به ترتیبی در یک جامعه اعمال می کنیم که به طور تدریجی تغییرات عمیقی طی چند نسل در جامعه بوجود آورند و به این ترتیب از میزان بزهکاری کاسته شود.

مثلاً مبارزه علیه بزهکاری را مثل مبارزه علیه سل تلقی کنیم همانطوری که سل علاوه بر آنکه بیماری بدنی است بیماری اجتماعی است و جامعه را آلوده می کند و وضع روانی افراد جامعه را متزلزل می سازد، ‌مسئله بزهکاری نوجوانی نیز بهترین موقع و موضوع یک مبارزه دامنه دار است میتوان از این راه یک ردیف اقداماتی به صورت مبارزه به راه انداخت و منتظر بود در آینده اثرات آنها ظاهر شود (منصور 1356 صفحه 10).

تحقیقاتی در زمینه پیش آگهی اجتماعی بزهکاری به عمل آمده تا معلوم گردد افرادی که به عنوان بزهکار محکوم شده چه سرنوشتی در آینده خواهند داشت تحقیقاتی که توسط «گراسبرگ» و «فری» صورت گرفته نشان داده اند که از بین کسانیکه در حد نوجوانی مرتکبب جناینکاری می شوند 10 تا 20 درصد آنها در بزرگسالی به کار بزهکاری خود ادامه میدهند یعنی 80 تا 90 درصد آنها در شرایط معمولی بحران نوجوانی دست از بزهکاری بر میدارند در اینجا مساله واقعاً قابل تعمق و تفکر است (به نقل از منصور 1356 صفحه 54).

برای برخورد با بزهکاری یا بزهکاری های نوجوانان باید عوامل ایجاد کننده آنها را شناسایی کرد انحرافات رفتار و بزهکاری حاصل یک سلسله عکس العمل های طولانی و بغرنج است و همانگونه که «میلر» می گوید نوجوانان بزهکار بیش از هر نوجوانی با مسائل ناگوارتر و حادتری در هویت و موجودیت خویش روبرو است اضطراب او بیشتر و دشمنی و عداوتش قوی تر است رفتار بزهکاری و بسیاری از موارد راه حلی است که نوجوانان در اختیار دارند (احمدی 1357 صفحه 159).

غالباً‌ به منزله بهترین و مهیج ترین اعتراض علیه وضعیت موجود و آینده غیر قابل قبول و ملال انگیز است که جنین باشد، ‌راه حل عبارت است از کمک به بزهکار در شناخت خویش و محیط و کمک به بزهکاران برای ایجاد تصویر مثبتی از خویش باید آنان را آدمهای غریبه و جدا از سایر انسانها ندانیم.

به هر حال این وظیفه دستگاهها و سازمانهای مربوطه است که با وسایل مقتضی هم عرض تعلیم و تربیت و رشد فکری و بالا بردن بینش کودکان و نوجوانان و پیش بینی لازم جهت مبارزه و جلوگیری از آلودگی آنها به شرایط مادی و معنوی و احتیاجات و ضرورت های زندگی را تا حد امکان تلفیق و هماهنگ سازند و با وسایل لازم به جنبه های اخلاقی و معنوی امور آنان توجه کافی مبذول دارند در برنامه اصلاح و تغییر  رفتار بزهکاران میتوان از برنامه های مختلف استفاده کرد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم نمود.

طبقه بندی بزهکاری:

به اعتقاد حقوق دانان بزهکاری دارای انواع اتفاقی و حرفه ای،‌ فردی و گروهی است. و بر این اساس بزهکاری اتفاقی به اعمالی اطلاق می شود که شخص بدون دانستن ویژگی یک جرم یا تبهکار بطور اتفاقی و تصادفی و در اثر وجود شرایط خاصی و فشارهای خارجی که امکان فرار از تاثیر آن برای یک شخص عادی امری مشکل است مرتکب جرم می شود و مرتکبین این نوع جرایم به طور عمده در زندگی اجتماعی اشخاص سازگار بوده و با همنوعان خود تفاوت چندانی نداشته و در اجتماع هنجارهایی مطابق با موازین و اخلاق عمومی هستند این در انجام عمل بزهکارانه معمولاًً شرایط یک بزهکار که جرم شناس وجود را برای مجرم لازم تلقی کرد ندارد (توانا 1377 صفحه 128).

بزهکاری حرفه ای نیز به مجرمانی اطلاق میشود که به سبب سابقه فراوان به صورت مجرم بالعادت در آمده اند در بزهکاری فردی و گروهی نیز مبنای آن کمیت اشخاص شرکت کننده در ارتکاب یک جرم است (نور بها 1377 صفحه 49).

بررسی نظریه های انحراف اجتماعی از دیدگاه های مختلف:

• سیاست:

از منظر علم سیاست، نابرابری توزیع قدرت و یکجانبگی آمریت دولت و حکومت بر ملت، موجب بروز ستیزها بروز ستیزها و افزایش فاصله های اجتماعی گردیده و این شرایط به تکوین انحرافات رفتاری می انجامد.

• انسان شناسی:

از نگره انسان شناسی، تاخیر فرهنگی یا ایجاد شکاف بین فرهنگی مادی و غیر مادی، موجباتی فراهم می آورد که وفق آن امکان پاسخگویی به نیازهای آدمی از بین رفته و نوآوری و انحراف در عرصه فرهنگ انسانی رخ می نماید.

• روان پزشکی:

در عرصه روان پزشکی در باب مبداء تکوینی اختلالات شخصیت، قوی محرک، انگیزه ها و تظاهرات آنها در بروز پریشانی روانی و ناهماهنگی ارتباطی با خود و سایر اعضای جامعه با تاکید بر ضایعات مغزی بحث می گردد.

• روان شناسی:

در حیطه روان شناسی، «مک دوگال از جمله کسانی است که در اوائل قرن بیستم مجدداً به نیروهای غریزی به عنوان اساس رفتار اجتماعی انسان توجه کرد و کلیه رفتارهای انسانی را بر اساس نوع غرایز مورد بحث قرار داد» (اشتوتزل، 152:1363) و به این ترتیب بود که رفتار نابهنجار نیز به خصائص شخصیتی و مبتنی بر غرایز انتساب جست. در هر حال روان شناسان با انتخاب رفتار فردی به منزله واحد مطالعه کوشیدند میان کجروی و ویژگی های شخصیتی رابطه برقرار کنند و به عبارتی انحراف را در رابطه تابعی از نقص فکری یا عقب ماندگی ذهنی به واسطه ناتوانی درک ذهنی قانون و پیش بینی پیامدهای آن، ‌روان پریشی یا جنون به واسطه ناسازگاری های حاصله و بالاخره اختلالات نژندی یا روان نژندی به واسطه اختلال عاطفی بنگرند.

• روان کاوی:

از دیدگاه روان کاوی، مجرم کسی است که نیروهای غریزی وجودش به خوبی اداره نشود و در واقع خود (Ego) فرد از طریق ابر خودش (Superego) بر بن (Id) خویش نظارت نداشته باشد. به دیگر سخن از منظر روان کاوی اگر ذهن آگاه نتواند راهی مقبول از نظر جامعه برای خروج نیروهای غریزی بیابد؛ فرد یا میان فشارهای درونی و بیرونی قرار گرفته و با ناسازگاری می افتد و یا برخلاف هنجارهای اجتماعی وارد عمل می گردد.

• علوم حقوقی – قضایی:

این در حالی است که در چشم انداز حقوق جزا و شعب عمومی و خصوصی و آئین دادرسی کیفری آن غالباً جرم در عرصه قانون حد زده می شود و پس از تحقق به تنبیه مجرم با توجه به ارعاب دیگران ختم می گردد.

عوامل بزهکاری:

در بررسی علل بزهکاری گاهی به یک علت و عامل اشاره کرده اند. (لمبروز) علت جرم را جسمانی می دانست و می گفت فقط در ارگانیزم بزهکاری علائمی که گاهی از پیدایش جرم است به وضوح مشاهده میشود شاید اصطلاح نادرست بالفعله که در عرف ما رایج شده است از نظریات چنین افرادی سرچشمه گرفته باشد اولین بحث و زمینه علت شناسی و اتیولوژی بزهکاری را میتوان با اشاره ای به این مطلب آغاز کرد.

آیا بزهکاری ارثی است یا تحت تاثیر یادگیری قرار دارد و در زمینه ارتباط رفتار جنایی به اختلالات کروموزومی گزارش هایی منتشر شده است در کاریوتیپ فردی که دارای کروموزوم XYY است قد خیلی بلند می شود و رفتار جنایی تحریکی دیده شده است وی در مطالعات بر این نکته توافق ندارد مطالعات در زمینه غدد داخلی از جمله سطح آندروژن و استروئیدهای غدد فوق کلیوی تفاوت فاحشی بین افراد با دیگران نشان نداده است .