علل ناسازگاری دانش آموزان

میزان ناسازگاری در میان دانش‌آموزان مدارس شهرتهران 3ˆ8 درصد است و ناسازگاری در میان پسران بیشتر از دختران بوده‌است . 2 – بین مرتبه ولادت و ناسازگاری رابطه معتبری وجود ندارد. 3 – بین ناسازگاری و نقایص و معلولیتهای جسمانی رابطه معنی‌داری به لحاظ آماری وجود ندارد. 4 – بین سن والدین و ناسازگاری دانش‌آموزان رابطه معنی‌داری وجود ندارد. 5 – بین سطح تحصیلات والدین و میزان ناسازگاری دانش‌آموزان رابطه معنی‌داری وجود دارد. 6 – بین وضع اشتغال والدین و ناسازگاری کودکان رابطه معنی‌داری وجود ندارد. 7 – رابطه معنی‌داری از لحاظ آماری بین حجم خانواده و میزان ناسازگاری کودکان وجود دارد. 8 – بین خویشاوندی والدین و میزان ناسازگاری کودکان رابطه معنی‌داری به لحاظ آماری وجود ندارد. 9 – بین رابطه والدین با یکدیگر و تاثیر آن در تفاوت گروههای دانش‌آموزان به لحاظ میزان ناسازگاری رابطه بسیار معتبر آماری وجود دارد. 10 – بین دو متغیر تنبیه بدنی شدن در منزل و میزان ناسازگاری دانش‌آموز رابطه بسیار معتبری به لحاظ آماری وجود دارد. 11 – در خصوص فوت والدین و تاثیر آن بر ناسازگاری رابطه معنی‌داری وجود ندارد. 12 -بررسی رابطه بین طلاق والدین و میزان ناسازگاری کودکان از نظر آماری رابطه معنی‌داری وجود ندارد. 13 – بررسی پرونده تحصیلی دانش‌آموزان نشان میدهد که بین سابقه مردودی و میزان ناسازگاری به لحاظ آماری رابطه معنی‌داری وجود ندارد. 14 – نتایج آزمون هوش ریون نشان میدهد که تفاوت میانگین نمرات خام دو گروه آزمایشی و کنترل در سطح 99 درصد > P به لحاظ آماری معتبر است . 15 – اختلالات رفتاری دانش‌آموزان دختر و پسر مدارس ابتدایی شهر تهران بیشتر از نوع سازگاریهای اجتماعی بوده و به صورت رفتارهای ضد اجتماعی بروز می‌کنند.

عوامل ناسازگاری دانش آموزان

گاهی اوقات دیده می شود که بعضی از دانش آموزان دچار ناراحتی و باعث اشکالاتی می شوند و بنای ناسازگاری می گذراند. این دانش آموزان را ناسازگاران اجتماعی می گویند. علائم ناسازگاری عبارتند از: غیر اجتماعی بودن، ترس ، سوء ظن ، پافشاری دررفتار بد، واکنشهای خیلی قوی، عدم تماس و قبول واقعیت افسردگی و رفتاری در این ردیف

برای کمک و راهنمایی این افراد، ابتدا باید به شناسایی آنها پرداخت و به نیازهای آنها پی برد زیرا در بسیاری از موارد عدم ارضای نیازها موجب ناسازگاری می گردد. این نیازها عبارتند از:

1. نیازهای جسمانی: دانش آموز باید از نظر جسمانی تامین باشد تا برای یادگیری آمادگی لازم را به دست آورد. در محیطهای آموزشی پر سر و صدا یا در محیط هایی که نور به اندازه کافی به دانش آموزان نمی رسد و یا آنها به دلایلی گرسنه و تشنه هستند، نمی توان انتظار داشت که یادگیری خوب صورت گیرد و اغلب این دانش آموزان به بد رفتاری می پردازند.
2. هویت: دانش آموزان چه در خانه و چه در آموزشگاه باید احساس شخصیت و ارزش کند و هر گاه این نیاز تامین نشود و دانش آموز احساس بی ارزشی نماید، به طریقی با جلب توجه دیگران سعی در کسب شخصیت برای خود می نماید که بعضاً با ناراحتی و بدرفتاری بروز می نماید. قبول دانش آموز با تمام نقاط ضعف و خصوصیاتی که دارد در ارضای این نیاز موثر است.
3. امنیت: دانش آموز چه در منزل و چه در آموزشگاه باید احساس امنیت کند. چنانچه دانش آموز محیط را تهدید آمیز و ناامن بداند، دچار ناراحتی شده وبرای دیگران نیز ایجاد ناراحتی می کند
4. استقلال: دانش آموز ضمن وابستگی محدود به والدین و مربیان، باید احساس استقلال نیز بنماید. در بعضی موارد اتخاذ تصمیم را باید به خود او واگذار کرد. نظریات نباید تحمیل شود، بدین وسیله و با محول ساختن کارهایی در حد توان دانش آموز به وی، نیاز استقلال دانش آموزان تامین شده و ایجاد ناراحتی نخواهد کرد.
5. تعلق و وابستگی: دانش آموز وابسته به خانواده، آموزشگاه و اجتماع است و باید احساس تعلق نموده و بداند که تنها نیست . چنانچه دانش آموز احساس تعلق نکند دچارناراحتی شده و بنای ناسازگاری را می گذارد.
6. محبت: دانش آموز باید از دیگران محبت ببیند و به دیگران نیز محبت بنماید، چنانچه دانش آموز از محبت لازم محروم بماند دچار ناراحتی شده و ایجاد ناراحتی خواهد کرد.
7. تجارب متنوع: هر فردی نیاز به تنوع و تازگی دارد و دانش آموز نیز از این قاعده مستثنی نیست. چنانچه دانش آموز را در چهار چوب برنامه های آموزشگاه اسیر کنیم خسته شده و ناسازگاری می کند. بنابراین فعالیت های فوق برنامه، ورزشهای گوناگون، بازدیدها و … موجب تنوع در برنامه شده و به ارضای این نیاز کمک می کند.
8. موفقیت: موفقیت در زندگی منجر به اعتماد به نفس می گردد. در مواردی که برنامه آموزشگاه بیشتر جنبه تنبیهی دارد و یا خارج از توانایی دانش آموز است، به دست آوردن موفقیت دشوار و منجربه شکست شده و در نتیجه شکستهای مداوم به شخصیت دانش آموز لطمه وارد می آورد و او با شروع ناسازگاری ناراحتی خود را بروز می دهد.
9. آزادی: آزادی یکی از نیازهای اصلی انسان است و دانش آموزان نیز باید آزادی داشته باشند و هیچ گاه احساس نکنند که امور به انها تحمیل می شود. البته آزادی محدود و در سطحی که به آزادی دیگران و برنامه های آموزشگاه لطمه نزند.
10. فقر: فقر اغلب نتایج نامطلوبی به بار می آورد که از این جمله ناسازگاری است و می توان گفت که فقر و محرومیت های محیطی در یادگیری، سازگاری و بطور کلی در رفتار شخص موثر است.

برنامه آموزشی و تربیتی جهت دانش آموزان ناسازگار

بعضی از اقدامات در ایجاد تغییرات رفتاری دانش آموز ناسازگار موثر است از جمله:

معاینه پزشکی: در مواردی که احتمال ناسازگاری می رود باید یک معاینه پزشکی از دانش آموز به عمل آید تا اگر ریشه جسمانی دارد مرتفع گردد.

تماس با والدین و نزدیکان: لازم است افراد مسئول با والدین دانش آموز تماس گرفته، محیط خانواده را دقیقاً مطالعه کنند تا موجبات ناسازگاری را چنانچه از خانه سرچشمه گرفته باشد بیابند و در رفع آنها اقدامات و پیشنهادات لازم را بنمایند.

چگونه با رفتارهای ناسازگارانه دانش‌آموزان برخورد کنیم؟

• اگر خود تحت‌ فشارهای روانی ناشی از زندگی و کار قرار داریم و نمی‌توانیم رفتار و گفتار خود را کنترل کنیم، بهتراست پیش از انجام هر کاری درباره دانش‌آموز به فکر روشی برای کنترل فشارهای خود باشیم. تحقیقات نشان داده ‌است اگر مربیان بتوانند برخی رفتارهای خود را تغییر دهند، فرمانبری کودک بیشتر خواهد شد.
• نباید افکار غلط و انحرافی درباره دانش‌آموز خود نداشته باشیم. به طور مثال: «شاگردم این کار را می‌کند تا حرص مرا در بیاورد یا او موجب تمام مشکلات در کلاس است.» چنین افکاری زمینه به‌وجود آمدن احساس بسیار بد را نسبت به آن دانش‌آموز مهیا می‌کند و به طور یقین بر رفتار ما و او اثر منفی می‌گذارد.
• باید از ارایه دستورات مبهم، کلی و تکراری اجتناب کنیم. برای مثال، به جای اینکه بگوییم: «منظم باش»، شفاف و مشخص بگوییم که از او چه می‌خواهیم.
• به جای سخنرانی و بحث و جدل، باید کوتاه و موثر بالحنی محکم ولی در کمال آرامش به او گوشزد کنیم که رفتارش در ما چه تاثیری گذاشته و اگر از این رفتار خود دست برندارد، چه عاقبتی در انتظار اوست.
• بهتر است به یاد داشته باشیم که عاقبتی را برای او مشخص کنیم که شدنی و کوتاه‌مدت باشد. برای مثال نگوییم: «برای همیشه از این کلاس خواهم رفت.»
• نباید انجام دادن خواسته‌هایمان را وظیفه او بدانیم بلکه پس از انجام دادن دستوراتمان باید او را با کلام و هدایای مورد علاقه تشویق کنیم.
• می‌توانیم با مشارکت دانش‌آموزان فهرستی از مهم‌ترین قوانین در کلاس و مدرسه به ‌ترتیب اهمیت و همراه با روش انجام دقیق آن تهیه کرده و پس از مشخص کردن نوع محرومیت برای انجام ندادن‌شان، آن را با قاطعیت اجرا کنیم.
• باید عوامل مشکل‌ساز را شناسایی و برای رفع آنها اقدام کنیم.
• به نیازهای جسمی، عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و… دانش‌آموزان باید بیشتر توجه کنیم.
• باید سعی کنیم فرصتی را ایجاد کنیم تا دانش‌آموزان بتوانند نسبت به رفتارهای نامناسب خود فکر کنند.

1. شرفی.محمدرضا.دنیای نوجوان.ناشر موسسه فرهنگی منادی تربیت.چاپ پنجم.1381
2. بروجنی.احمد افضلی.علل افت تحصیلی و راه های جلوگیری.انتشارت افضل .1374
3. کر،نلسون،  لامبرت،درمان مسائل نوجوانان .مترجم:جوادیان. مجتبی چاپ دوم 1379   4.شیخاوندی .داور .جامعه شناسی انحرافات ،نشر مرندیز.چاپ سوم .1373
4. ستوده.هدایت ا….آسیب شناسی اجتماعی .انتشارات آوای نور.چاپ هفتم.1380