عشق در جامعه امروزی

امروز یکی از خلاهایی که در دنیای اروپا و آمریکا وجود دارد خلا عشق است. در کلمات دانشمندان اروپایی زیاد این نکته به چشم می خورد که اولین قربانی آزادی و بی بند و باری امروز زنان و مردان، عشق و شور و احساسات بسیار شدید و عالی است. در جسمانی امروز هرگز عشق هایی از نوع عشق های شرقی از قبیل عشق های مجنون و لیلی، و خسرو شیرین رشد و نمو نمی کند.

از این داستانها می توان فهمید که زن بر اثر دور نگه داشتن خود از دسترس مرد تا کجا پایه خود را بالا برده است و تا چه حد سرنیاز مرد را به آستان خود فرود آورده است! قطعاً درک زن این حقیقت را در تمایل او و به پوشش بدن خود و مخفی کردن خود به صورت یک راز تاثیر فراوان داشته است.

مولوی، عارف نازک اندیش و دوربین خودمان مثلی بسیار عالی در این زمینه می آورد. اول درباره تسلط معنوی زن بر مرد سخن می گوید، آن گاه راجع به تاثیر حریم و حائل میان زن و مرد در افزایش قدرت و معصومیت زن و در بالا بردن مقام او در گداختن مرد در آتش عشق و سوز مثل لطیفی می آورد: آن ها را به آب و آتش تشبیه می کند می گوید مثل مرد مثل آب است و مثل زن مثل آتش، اگر حائل از میان آب و آتش برداشته شود آب بر آتش غلبه می کند و آن را خاموش می سازد. اما اگر حائل و حاجبی میان آن دو برقرار باشد مثل این که آب را در دیگی قرار دهند و آتش در زیر آن دیگ روشن کنند آن وقت است که آتش آب را تحت تاثیر خود قرار می دهد. اندک اندک او را گرم می کند و احیاناً جوشش و غلیان در او به وجود می آورد، تا آن جا که سراسر وجود او را تبدیل به بخار می سازد.

مرد برخلاف آنچه تصور می رود در عمق روح خویش از ابتذال زن و از تسلیم و رایگانی او متنفر است. مرد همیشه عزت و استغنا و بی اعتنای زن را نسبت به خود ستوده است.

ماهیت عشق:

پیچک عشق وقتی به پای عاشق پیچید او را بی قرار و شیدایش می کند و آن قدر می پیچد و می خراشد و می مکد و بالا می رود تا رمق حیات عاشق را بگیرد و هر چه شیره وجود آدمی را می گیرد و جسم مادی او را تضعیف می سازد به جان و روان مشتاق او باز پس می دهد و پروازیش می کند. آن گاه جان از جسم برآمده و رها شده، آزاد و سبکبال و بی قرار در عرصه زمین و زمان به جولان درمی آید و شهپر سعادت بخش عشق را به تمامی آفاق می گستراند. با چنین پیشینه ای، عشق به جان هر کس افتاد چون شعله زبانه کش، در آغوشش می گیرد و سینه اش را می گدازد و می سوزاند و صیقل می دهد. در این سوز و گذار عاشقانه همه چیز زیبا جلوه می کند و در همه حال جذبات شوق بر جناغ سینه عاشق می نشیند و پیوسته در هاله ای از ابر اشتیاق فرو می رود و هر چه جسم و تن خاکی رنجور تر و زردی چهره عاشق غالب تر می گردد، جان مشتاقش فربه تر و جذبه طلبش به سیر معنوی بیش تر می پردازد. عشق آتش گدازانی است که زبانه می کشد و رقص کنان به سرچشمه وصال رهسپار می گردد.

عشق میل مفرط است و اشتیاق عاشق و معشوق، از عشق است. و به معنی فرط حب و دوستی است. و نیز مشتق از عشقه است. و آن، گیاهی است که به دور درخت پیچد و آب آن را بخورد و رنگ آن را زرد کند و برگ آن بریزد و بعد از مدتی، خود درخت نیز خشک شود. عشق، چون به کمال خود رسد، قوا را ساقط می کند و حواس را از کار بیاندازد، و طبع را از غذا باز دارد و میان محب و خلق، ملال افکند و از صحبت غیر دوست ملول شود، یا بیماری بر او مستولی و یا دیوانه و هلاک گردد.

تعریف عشق:

عشق از نظر لغوی همانطور که پیش تر عرض کردم نام گیاهی در زبان عربی به نام «عشقه» است که در فارسی به آن پیچک می گویند که به هر چیز برسد دور آن می پیچد، مثلاً وقتی به یک گیاه دیگر می رسد دور آن چنان می پیچد که آن را تقریباً محدود و محصور می کند و در اختیار خودش قرار می دهد. یک چنین حالتی در انسان پیدا می شود و اثرش این است که (بر خلاف محبت عادی) انسان را از حال عادی خارج می کند، خواب و خوراک را از او می گیرد، تمام توجه را منحصر به همان معشوق می کند. یعنی یک نوع توحد و تاحد و یگانگی در او به وجود می آورد یعنی او را از همه چیز می برد و تنها به یک چیز متوجه می کند به طوری که همه چیز او می شود.

اما از نظر اصطلاحی به علاقه به شخصی یا شیئی گفته می شود که به اوج شدت خود رسیده است. به طوری که وجود انسان را مسخر کند و حاکم مطلق وجود او گردد «عشق» نامیده می شود. لذا عشق اوج علاقه و احساسات است که زمام فکر و اراده انسان را می گیرد، بر عقل و بر اراده تسلط پیدا می کند

با توجه به این موضوع تضاد بین عقل و عشق و جدل این دو فطرت در باطن آدم عاشق مدام او را در مورد اذیت قرار می دهد تا آن جایی که روانشناسان گفته اند:

عشق، نوعی بیماری است که از یک علاقه مداوم و طبیعی و غریزی پدید می آید و خروج از حد اعتدال آن، نوعی بیماری روانی پدید می آورد.

این در حالی است که عارفان و سالکان می گویند: عشق، حقیقت و یک اصل اساسی و عینی است، که در ذهن ما نمی گنجد. عشق آن حقیقت والایی است که از سودایش هیچ سری خالی نیست و یک حقیقت جاری و ساری در نظام هستی است و نیازی نیست که عشق را با غیر عشق بشناسیم. که حقیقت همچون حقیقت هستی از رگ گردن به ما نزدیک تر است.

اقسام عشق:

به عقیده حکما عشق بر دو نوع است: حقیقی و مجازی. عشق حقیقی یعنی عشقی که معشوقش حقیقی است زیرا حقیقت مطلق و جمیل بالذات است و آن همان عشق کملین است به حق. و اما عشق مجازی یعنی عشقی که معشوقش مجازی است. یعنی جمال و کمال که در معشوقش است از آن خود وی نیست، عاریت است.

و در جای دیگر می گویند: عشق مجازی بر دو نوع است: نفسانی و حیوانی. عشق حیوانی همان است که هدف وی اعمال شهوات است. از شهوت سرچشمه می گیرد و به شهوت خاتمه پیدا می کند و اما عشق نفسانی عبارت است از علاقه به حسن شمائل معشوق که منشاش یک نوع سنخیتی است بین نقس عاشق و معشوق.

با همه اختلافاتی که بین این دو نوع عشق (منظور عشق نفسانی و عشق حقیقی است) وجود دارد و یکی  مشروط به هجران است و دیگری به وصال، یکی از نوع ناآرامی و کشش و قصور است و دیگری از نوع آرامش و سکون، در یک جمعیت مشترکند: هر دو گلهای با طراوتی می باشند که فقط در اجتماعاتی که بر آن ها عفاف و تقوا حکومت می کنند، می رویند و می شکفند. محیط های (اشتراکی) جنسی یا شبه اشتراکی جنسی نه قادرند عشق به اصطلاح شاعرانه و رمانتیک را به وجود آورند و نه می توانند در میان زوجین آن چنان صفا و رقت و صمیمیت و وحدتی به وجود آورند.

گروهی عشق را (همین عشق انسان به انسان) را دو نوع می دانند، برخی عشق ها را عشق های جنسی می دانند (که این ها را عشق مجازی می نامند نه عشق حقیقی) و معتقدند که بعضی عشق ها عشق روحانی یعنی عشق نفسانی است به این معنا که در واقع میان دو روح نوعی کشش وجود دارد.

تفاوت و شباهت عشق حقیقی و مجازی:

عشق حقیقی و عشق مجازی، در یک چیز مشترکند که عبارت از کشش به سوی معشوق باشد، اما در یک چیز هم از هم متمایزند که فرق عمده بین آن دو محسوب می شود و آن عبارت از اشباع و عدم اشباع عاشق از معشوق است.

در عشق مجازی، فراق عامل اصلی برای حرکت است. عاشق تا وصل به معشوق حاصل نشده باشد در حرکت و سوز و گداز است، ولی وقتی وصل دست می دهد و کام خود را می گیرد، رفته رفته آن اشتیاق و سوز و گداز افسرده می گردد. بنابراین تازگی عشق مجازی، در فراق آن نهفته است. لذا گفته اند: روزی، لیلی به پیش مجنون آمد و گفت: من لیلی بوده و اکنون در خدمت تو هستم. مجنون، به او رغبتی نشان نداده و گفته بود: من به فراق تو از وصالت مشتاقترم.

در عشق مجازی، وصال موجب ملامت و دلسردی و خستگی می گردد زیرا وقتی چیزی لذت بخش، مانند غذا، به کرات استفاده شد، آن لذت تازگی خود را در خصوص فرد استفاده کننده از دست می دهد. بهترین مناظر دیدنی دنیا، برای انسان ها در دفعات اول جذاب و تازه است؛ ولی برای افرادی که در کنار آن به کسب و کار مشغولند، هرگز آن حالت روحانی را ندارد و تازگی خاص در آن نیست.

• بررسی عشق در جامعه امروزی
• ماهیت عشق
• تعریف عشق
• اقسام عشق
• تفاوت و شباهت عشق حقیقی و مجازی
• عشق از دیدگاه احادیث و قرآن
• راه رسیدن از عشق مجازی به عشق حقیقی
• قصه یوسف (ع) و زلیخا
• بررسی نظریه ابن سینا
• فضایل عشق
• بررسی نیروی عشق و محبت در اجتماع
• رابطه بین عشق و عفاف
• عشق، هوس
• زنگ خطر
• چرا باید عاشق شویم؟ چرا نباید عاشق شویم؟
• آیا راستی سخن عشق را پایانی هست؟
• منابع

منابع

1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه
3. فاطمه، فاطمه است: دکتر شریعتی
4. داستان های زندگی حضرت زهرا (س): محمد روحانی
5. اندریه الطاهره: ابوبشر دولابی
6. تحلیل و تفسیر مثنوی معنوی: علامه محمد تقی جعفری
7. تاریخ تمدن: ویل دورانت
8. اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب: شهید مطهری
9. مسئله حجاب: شهید مطهری
10. زناشویی و اخلاق: برتراند راسل
11. عشق از دیدگاه شهید مطهری: صالح اندیمشکی
12. تحلیل اجتماعی روابط دختر و پسر: محمد سعیدی