اختلالات وسواس فکری و عملی در کودکان و نوجوانان

روان انسان به اقیانوسی می ماند که نه ابعادش را مقیاسی متصور است و نه عمقش را حدی قابل قیاس . و روانشناس غواصی است که در این اقیانوس بیکران دست و پا می زند ، تا شاید ناشناخته ای را شناسایی و از آن به نفع انسان ها بهره جویی نماید ، اما به هر ناشناخته ای که دست می یابد باز دری به سوی هزاران ناشناخته دیگر باز می گردد.

این تحقیق تحت عنوان بررسی اختلالات وسواس فکری و عملی در  کودکان و نوجوانان بیان شده است . و به طور کلی به معرفی این بیماری می پردازد ، بیماری وسواس فکری وعملی علی رغم شیوع نسبی پایین آن ، از جمله اختلالات روانی بسیار پیچیده و جالب است که از اوایل قرن نوزدهم نظر روانپزشکان غربی را به خود جلب کرده است .

تئوری هایی که در این مدت در باره این بیماری و عوامل ایجاد کننده آن از طرف روانپزشکان مختلف ارائه شده نه از پایه و اساس تجربی محکمی بر خوردار است و نه به روش درمانی موثری منجر شده است . نارسایی برداشت روانکاوی از این بیماری – که تا این اواخر در قلمرو روانپزشکی غربی سلطه ای بلا منازع داشت – به تدریج آشکار تر شده و ناتوانی روش های درمان ناشی از آن دیدگاه در اصلاح وتغییر رفتار های وسواسی باعث شده که کوشش های جدید در جهت فهم و تغییر پدیده های وسواسی در چارچوب دیگری انجام گیرد . در 25 سال اخیر ، الگوی رفتاری اختلالات روانی و از جمله وسواس ، پیش از پیش مورد توجه روانشناسان و روانپزشکان قرار گرفته است .  طبق این الگو  ، پدیده هایی که تحت عنوان اختلالات روانی معرفی می گردند ، مثل بقیه ی تظاهرات رفتاری ، نتیجه یادگیری  تلقی می شوند . گمان می رود همان اصول و مفاهیمی که در توجیه یادگیری رفتار های عادی به کار می رود ، برای توجیه و تفسیر این پدیده های نا بهنجار نیز کافی باشد . استفاده از روش های رفتاری به ویژه در معالجه بیماری وسواس ، در پانزده سال اخیر در مقایسه با روش های درمانی دیگر به نتایج امیدوار کننده ای منجر شده و کوشش های علمی تازه ای را در جهت توصیف ، فهم و تغییر رفتار وسواسی به وجود آورده است .

به هر حال این تحقیق به زبان ساده به معرفی این بیماری و بررسی آن در کودکان و نوجوانان و علت ها و نوع درمان آن می پردازد .

بیان مسئله :

وسواس فکری عملی چیست ؟

وسواس فکری – عملی بیماری است که در آن فرد افکاری ناخواسته داشته و اعمالی را بارها و بارها تکرار می کند . همه ما در زندگی عادی خود،روتین های بخصوصی داریم مثل مسواک زدن دندان هایمان قبل از خواب . اما افرادی که مبتلا به این روان رنجوری هستند ، عادات رفتاری دارند که سد راه زندگی روزانه شان است

اکثر افراد مبتلا به این روان رنجوری ، خود می دانند که افکار و اعمالشان بی  معنا و غیر ضروری است اما قادر به نادیده گرفتن آن یا خودداری از انجام آن نیستند .

وسواس فکری چیست ؟

وسواس فکری شامل ایده ها ، نظرات ، انگیزه هایی است که مرتبا به ذهن فرد هجوم می آورد فردی که مبتلا به این روان رنجوری است به هیچ عنوان دوست ندارد چنین افکاری داشته باشد و آنها را آزار دهنده می داند . اما قادر به کنترل آنها نیست . گاهی اوقات این افکار هر از گاهی به سراغ فرد می آیند و گاهی اوقات مرتباً ذهن او را اشغال می کنند .

وسواس عملی چیست ؟

افکار وسواسی فرد را مضطراب و هراسان می کند . این افراد سعی می کنند با انجام اعمالی بخصوص بنا بر قانونی که برای خود می سازند از شر این افکار خلاص شوند . این رفتارها وسواس عملی نامیده می شوند . برای مثال فرد مبتلا به این روان رنجوری ممکن است افکار وسواسی در مورد ترس از میکروب داشته باشد ، از این رو بعد از رفتن به توالت ، دستهای خود را بارها و بارها می شوید . انجام این اعمال باعث می شود تا این افکار به طور موقت از فرد دور شوند . اما وقتی این اضطراب و ترس باز می گردد کار فرد مبتلا دوباره از نو آغاز می شود .

برخی وسواس های فکری متداول :

• – ترس از میکروب و کثیفی
• –اهمیت دادن زیاد به نظم ، دقت و درستی
• – نگرانی از اینکه کاری به خوبی انجام نشده باشد ، حتی وقتی فرد می داند که این مساله صحت ندارد .
• – ترس از افکار شیطانی و گنهکارانه
• – فکر کردن تمام مدت در مورد یک صدا ، تصویر ،کلمه یا عدد بخصوص
• – نیاز به اطمینان مجدد
• – ترس از صدمه زدن به یکی از اعضاء خانواده با یکی از دوستان

برخی وسواس های عملی متداول :

• – شستن و تمیز کردن ، مثل شستن دستها ها ، دوش گرفتن یا مسواک زدن مداوم
• – چک کردن مداوم قفل در و پنجره برای اطمینان یافتن از اینکه قفل هستند یا نه
• – تکرار یک عمل ، مثل رفتن و آمدن مداوم ، نشستن و پاشدن ، یا دست زدن به یک چیز بخصوص برای دفعات زیاد
• – منظم و مرتب کردن چیزها به طرق معین
• – اعدادی را مداوم حساب کردن
• – نگاه داشتن روزنامه ها ، ایمیل ها ، یا چیزهایی که دیگر مورد نیاز نیست .
• – مداوم به دنبال تصدیق و تایید دیگران بودن

معرفی وسواس های فکری – عملی

اختلال وسواس از جمله اختلالات روانی پیچیده و جالب است که از اوایل قرن نوزدهم نظر روانپزشکان غرب را به خود جلب کرده است .

در اختلال وسواس فکری – عملی ، فرد گرفتار دچار افکار کنترل ناپذیر و نفرت انگیز می شود و به تشریفات ظاهرا بی معنی می پردازد .

بیمار مبتلا به وسواس ممکن است افکار دائمی کشتن فرزند خود را داشته باشد و به همین خاطر کلیه چاقوها و اشیای تیز را دور از دسترس خود نگه دارد ، یا ممکن است فکر کند که اجاق گاز را روشن گذاشته است و بیست بار در طور شب از تخت بلند شود و گاز را وارسی کند .

قربانیان این اختلال معمولا احساس اضطر اب نمی کنند و اگر فرد مبتلا به وسواس احساس اضطراب کند می تواند از طریق تشریفات سریع و مکرر از وقوع اضطراب پیشگیری کند .

همه ی ما حداقل گاهی اوقات افکار ناگوار و نامعقول داریم افراد بسیاری گاهی اوقات افکاری این چنین دارند « آیا کاملا مطمئن هستم که تمام درها و پنجره ها را قفل کرده ام ؟ آیا اجاق گاز را روشن گذاشته ام ؟»

اکثرا وقتی این افکار واقع می شوند ما توجه کمی به آنها می کنیم و در صورت وقوع فورا آنها را از سر بیرون می کنیم ولی فرد مبتلا به وسواس اینگونه نیست .

وسواس نتیجه سوء تعبیر فاجعه آمیز اهمیت افکار تصورات و تکانه ها می باشد و فراوانی رویدادهای فشار ،به افزایش فراوانی وسواس ها منجر می شود .

اختلال وسواس فکری و عملی در کودکان و نوجوانان :

اختلال وسواس فکرى _ عملى در کودکان به صورت تفکرات مزاحم و تکرار کلیشه وار رفتارهاى خاصى بروز مى کند که موجب برانگیختگى و نگرانى آنان مى شود. کودک وسواسى خود را از درون تحت فشار مى بیند؛ فشار براى انجام دادن کارها، براى رسیدن به هدف، براى پیشرفت و موفقیت. او تصور مى کند که استرس ها و تنش هاى فکرى او از خارج بر وى تحمیل مى شوند، در حالى که نوع تفکر او عامل اصلى این فشارهاست. او همواره به خود مى گوید : «من باید…» بر طبق گزارش انجمن روانپزشکان آمریکا تقریباً از هر ۲۰۰ کودک و یا نوجوان، یک نفر دچار اختلال وسواس فکرى عملى است. این اختلال به دلیل آن که توام با درد، ناراحتى و یا بیمارى جسمى خاصى نیست، معمولاً تا سنین نوجوانى و جوانى ناشناخته مى ماند. از زمانى که کودک به دوران نوجوانى پا مى گذارد و روابط دوستى و اجتماعى او گسترده تر مى شود، به دلیل داشتن چنین افکار و رفتارهایى از بودن در جمع دوستان و همسالانش احساس ناراحتى، فشار و استرس مى کند؛ زیرا نگران است که افکار و رفتارهاى وسواسى او از حد خارج شوند و نتواند خود را کنترل کند و همین امر موجب طردشدگى، انزوا و تنهایى او شود. بدیهى است تمامى کودکان و نوجوانان نگرانى ها، تردیدها و ایده هاى گوناگونى دارند که موجب حرکت، تلاش و انگیزه آنان براى یادگیرى، بازى، دستیابى و روابط اجتماعى شان مى شود. اما اگر این تصورات و افکار آنان مانع از زندگى عادى شان شود، براى آنها مشکل ساز خواهد شد و آنها را از داشتن یک زندگى سالم و طبیعى بازخواهد داشت. براى مثال اغلب کودکان ۹ _ ۸ ساله عادت دارند که بر روى درز سنگفرش هاى پیاده رو ها راه بروند یا اسباب بازى ها شان را مدام چک کنند و یا مراسم خوابشان را همیشه طبق آئین خاصى انجام دهند. چنین رفتارهایى که معمولاً در این گروه سنى کودکان رایج است، احتمالاً در بهترین شکل خود، نوعى بازى به حساب مى آید. اما زمانى که همین کارها بر زندگى کودک تسلط مى یابد و در عملکرد بهنجار او اخلال ایجاد مى کند، جاى نگرانى دارد. متاسفانه هر چه کودک و یا نوجوان بیشتر تحت تاثیر این افکار قرار گیرد، به تدریج در او قوى تر و پایدارتر مى شود تا حدى که موجب شرمسارى و درماندگى او و خانواده اش مى شود.

علت اختلال وسواس فکری و عملی

نظریه روانکاوی: در نظریه روانکاوی وسواس فکری و وسواس عملی مشابه در نظر گرفته شده اند که حاصل نیروهای غریزی , جنسی یا پرخاشگرانه می باشند که به علت تعلیمات سخت مربوط به توالت , تحت کنترل نیستند.بنابراین فرد در مرحله مقعدی تثبیت شده است . علائم مشاهده شده نتیجه کشمکش بین نهاد و مکانیزمهای دفاعی است : گاهی غرایز پرخاشگرانه نهاد غالب هستند و گاهی مکانیزم های دفاعی برای مثال موقعیکه افکار وسواس کشتن افراد فضول وجود دارد ،نیروها نهاد غالب هستند . بهر حال اغلب علائم مشاهده شده عملیات نسبتاً موفقیت آمیز یکی از این مکانیزمهای دفاعی را نشان می دهد برای مثال یک فرد که در مرحله مقعدی تثبیت شده است ممکن است بوسیله تشکیل واکنش دربرابر اصرار جهت خاک مالی کردن مقاومت کند و بطور وسواسی پاکیزه ، تمیز و منظم شود.

نظریه های رفتاری و شناختی : مسائل رفتاری وسواس ها به عنوان رفتارهای اکتسابی و فرا گرفته شده بوسیله کاهش ترس تقویت می شود . برای مثال وسواس شستن دست به عنوان یک واکنش فرار عامل در نظر گرفته شده است که افکار وسواسی را با ترس از آلودگی بوسیله گردوغبار یا میکروب ها کاهش می دهد . به همین صورت ،چک کردن و وارسی از روی وسواس ممکن است اضطراب از هر بلایی که بیمار پیش بینی می کند را کاهش دهد البته اگر کار وارسی ، کامل نشود . اضطراب همانطور که بوسیله گزارشات خود اندازه گیری شده است و پاسخ های روانی فیزیولوژیکی می توانند در واقع بوسیله رفتار وسواسی کاهش یابد. در درون این چهارچوب همین تعداد بالای اقدامات وسواسی اتفاق می افتد چون محرک هایی که باعث اضطراب می شوند را به سختی می توان از هم تمیز داد . برای مثال سخت است بدانیم چه موقع میکروب ها وجود دارند و چه موقع به وسیله بعضی از کارهای تمیز کاری حذف می شوند .

• مقدمه
• بیان مسئله:
•  وسواس فکری – عملی چیست ؟
• وسواس فکری چیست ؟
• وسواس عملی چیست ؟
• برخی وسواس های فکری – عملی متداول
• علل بیماری وسواس فکری – عملی
• سایر بیماریهای مرتبط با وسواس فکری – عملی
• تحقیق :

فصل اول: معرفی اختلال وسواس فکری – عملی در جامعه

• معرفی وسواس های فکری – عملی
• چه چیزهایی وسواس های فکری با ابعاد بالینی را از افکار تکراری بی ضرر متمایز می کند ؟
• وسواس های فکری و زمینه اجتماعی
• اضطراب ، افسردگی و وسواس ها
• آسیب پذیری در برابر اختلال وسواس فکری – عملی
• نظریه های اختلال وسواس فکری – عملی
• درمان اختلال وسواس فکری – عملی
• نشانه ای اصلی اختلال وسواس فکری – عملی
• نشانه های همراه اختلال وسواس فکری- عملی

فصل دوم : معرفی اختلال وسواس فکری – عملی در کودکان و نوجوانان

• اختلال وسواس فکری عملی در کودکان و نوجوانان
• سبب شناسی وسواس در کودکان
• علائم و نشانگان اختلال وسواس فکری عملی در کودکان
• تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در کودکان و نوجوانان
• روش های درمان اختلال وسواس فکری و عملی در کودکان و نوجوانان
• کمک های والدین و اعضای خانواده

فصل سوم : علت ایجاد اختلال وسواس فکری و عملی

• علت اختلال وسواس فکری و عملی
• الف ) نظریه روان کاوی
• ب ) نظریه های رفتاری و شناختی
• چگونه می توانیم افکار وسواسی را توجیه کنیم
• عوامل بیولوژیکی

فصل چهارم : درمان اختلال وسواس فکری و عملی

• درمان هایی برای اختلال وسواس فکری عملی
• الف ) درمان روانکاوی
• ب) رفتار درمانی
• ج) دارو درمانی
• معرفی یکی از راه های درمان ، دارویی
• پیشنهاد هایی برای جلوگیری از وسواس فکری و عملی
• منابع

منابع

1. نظریه شناختی – رفتاری وسواس ها : تالیف شهرام محمد خانی
2. روانشناسی مرضی کودک : تالیف  اریک جی . ماش – راسل ای . بارکلی ترجمه : دکتر حسن توزنده جانی – جهانشیر توکلی زاده – نسرین کمال پور
3. روانشناسی نابهنجاری آسیب شناسی روانی – جلد اول: تالیف :دیوید ال . روز نهان و ماتین ای . پی . سلیگمن ترجمه : یحیی سید محمدی
4. وسواس : تالیف : جاناتان ، ب، گریسون . ادنا ، ب ، فوآ . گیل استکتی ترجمه : دکتر امیر هوشنگ مهر یار